Tíminn - 29.10.1970, Blaðsíða 8

8
TIMINN
FIMMTUDAGUR 29. október 1970
MNGHRÉTTIR
AUir land.sm.erm, hvar sem þeir
toúa í tandinu, eigi sem fyrst
kost á nægitegri raforku
Páll Þorsteinsson og Ásgeir
Bjarnason hafa lagt fram á Al-
þingi frumvarp til laga um breyt
ingu á orkulögunum frá 29. apríl
19G7. Er frumvarpiö svohljóSandi:
í stað orðanna „lán að upphæð
allt að % stofnkostnaðar“ í 71.
gr. laganna 2. tölulið komi: lán
að upphæð allt að % stofnkostn-
aðar.
Á eftir 2. tölulið 71. gr. lag-
anna komi nýr töluliður þannig:
Að veita bændum og öðrum
aðiium, sem einir eða fleiri sam-
m reisa vatnsaflsstöðvar til heim-
ilisnota og svo eru í sveit settir
sem um getur í 2. tölulið, óaft-
urkræft framlag. Lán og framl'ag
má nema samtals allt að 90%
stol'nkostnaðar vatnsvirkjana og
iínulagna heim að bæjarvegg.
Framlag skal veitt af eigin fé
sjóðsins eða fjárveitingum, er
hann hlýtur í því skyni.
í greinargerð frumvarpsins seg-
ir svo:
„Ríkisvaldinu ber að stuðla að
því ineð öllum tiltækum ráðum,
að allir landsmenn, hvar sem
þeir búa, geti sem fyrst átt kost
á nægilegri raforku.
Mikill meiri hluti' þjóðarinnar
fær raforku frá samveitum. Raf-
imagnsveitur ríkis eða sveitarféla
leggja rafmagnslínurnar, en not-
endur greiða heimtaugagjöld, sem
nema aðeins litlum hluta stofn-
kostnaðar. Þeir, sem eru svo í
sveit settir að eiga þess ekki kost
að fá raforku frá samveitu, verða
að afla hennar með því að reisa
litlar rafstöðvar.
Samkvæmt orkulögum er heim-
ilt að veita þeim, er koma upp
mótorrafstöðvum á heimilum sín-
um, lán úr Orkusjóði, að upp-
hæð allt að 80% stofnkostnaðar
rafstöðvarinnar .En lán til þess
að koma upp vatnsaflsstöð til
heimilisnota er samkvæmt lögum
takmarkað við 67% stofnkostnað-
ar rafstöðvar og línu heim að
bæjarvegg. Vatnsaflsstöðvar eru
þó fullkomnari og endast lengur
en mótorrafstöðvar, ef virkjunar-
skilyrði eru sæmileg. Og víða
þarf að leggja alilanga línu frá
vatnsfalli, sem virkjað er, heim
að bæjarvegg, en mótorrafstöð er
yfirleitt hægt að reisa heima við
bæ.
Með frumvarpi þessu er stefnt
að því a'ð leiðrétta þetta misræmi
þannig, að lán út á vatnsaflsstöð
megi nema allt að 75% stofnkostn-
aðar. Enn fremur, að heimilt verði
að veita úr Orkusjóði óafturkræft
framlag til þeirra vatnsaflsstöðva
til heimilisnota. sem reistar eru
utan þess svæðis, er héraðsraf-
magnsveitum er ætlað að ná til í
náinmi framtíð. og að lán og fram-
lag megi nema samtals allt að 90%
af stofnkostnaði rafstöðvar og línu
heim að bæjarvegg.“
Sýsluvegasjóðir beri kostnað
af vegum sem eru yfir
200 metra langir frá þjóðvegi
Frumvarp um brcytingu á vega-
Iögum, nr. 71 frá 30. des. 1963
er nú endurflutt á Alþingi af
þeim Asgeiri Bjarnasyni, Helga
Bergs og Bjarna Guðbjörnssyni.
Eru breytingarnar fólgnar i eft-
irfarandi:
1. gr. — liður 19. gr. laganua
orðist svo:
a) Vegir að öllum býlum, sem
eru yfir 200 metra langir frá
þjóðvegi.
b) Síðasta málsgr. falli niður.
2. gr. — a) Á eftir orðunum
„andvirði þriggja“ í 21. gr. lag-
anna komi: eða f jögurra.
b) Næstsíðasti málsliður sömu
lagagreinar orðist svo:
Sýslunefnd ákveður hámarks-
gjald viðkomandi sýslu og rcikn-
ar sýslumaður út gjald livers!
hrepps o. s. frv.
Þegar frumvarp þetta var flutt
á síðasta þingi fylgdi þv: eftirfai’-
andi greinargerð:
„Ástæðan fyrir því, að frv. j
þetta er flutt, er m. a. sú. að verk-
efni sýsluvegasjóða hafa stórum:
aukizt á þessu ári, bar sem sýslu !
vegir hafa lengzt um 653.3 km. j
Vegalögin frá 1963 gerðu svo
ráð fyrir. að allir vegir. sem bá
voru í þjóðvegatölu, yrðu baó
áfram næstu 5 á>r, eða til ársloka
1968. en að þeim tíma liðnnm
^kyldu þeir vegir. sem ekki sam-
■ýmdust þeim reglum, sem gilda
am þjóðvegl, teljast til sýslu-
vega, og á þann hátt bættust •
tölu sýsluvega 430.1 km. Þar að
auki var vegalögum breytt þann-
ig, að hliðarvegir að kirkjustöð-
um, félagsheimilum. opinberum
skólum, heilsuhælum og orkuver-
um skyldu teljast tii sýsluvega
í stað landsbrauta áður. Á þenn-
an hátt bættust 223.2 km. í sýslu-
vegatölu, en þeim fylgir 1 mitlj.
fcróna frá vegasjóði á ári hverju
til endurbyggingar og viðhalds.
Lengd sýsluvega er því orðin
2795 km, en framlög til þeirra ár-
ið 1968 voru áætluð 21201 032
kr.. bæði til nýbyggingar og við-
halds.
Þjóðvegakerfið, þ. e. hraðbraut
ir, þjóðbrautir og landsbrautir, er
sem næst 8712 km, en til þeirra
er veitt til nýbyggingar og við-
halds á þessu ári 320.1 millj. kr.
eða sem næst 36 000 kr. á km,
og má ekki minna vera. Það gef-
ur auga leið, þar sem sýsluvega-
sióðir hafa sem næst 5 sinnum
minna f.iármagn en þjóðvegir mið
að við km. að hlutur þeirra er
stór, og mun frv. þetta, ef að
iögurn verður, bæta nokkuð úr
brýntustu þörfum.
Félagsheildir beri
mismuninn
f vegaiögum segir um sýslu-
vegi, að þeir megi eigi vera
styttri en 200 metra ou eigi ná
nær býli en 200 metra. Ilér gæt-
ir mikils misræmis, því að sá,
sem býr við þá aðstöðu. að vea-
ur hans er allt að 399 metra lang-
ur, verður að kosta allan veginn
sjálfur, en hinn, sem bvr við veg.
sem er t. d. 400 metra eða lengri,
kostar aðeins 200 metra vega-
gerð. Hér getur mismunurinn orð
ið býnsa mikitl á kostnaði, jafn-
vel nokkuð á annað hundrað
þúsund krónur. Varla getur tal-
izt sanngjarnt að hafa svo mik-
inn aðstöðumun á milli heimila.
Réttara virðist vera að jafna
þeim kostnaði. sem af þessu mis-
ræmi leiðir, með þvi að láta fé-
lagsheildir bera þann mismun.
eins og lagt er til í 1. gr þessa
frv., að sýsluvegasjóðir beri þann
kostnað, sem er umfram 200
metra.
Þá er i 2. gr. frv. lagt til að
heimila sýslunefndum að miða
tekjur sýsluvegasjóðanna við and-
virði fjögurra dagvinnustunda á
íbúa j stað þriggja. Hæfckun þessi
getur talsvert gi’eitt fyrir vega-
gerð sýsluveganna, þvj að mót-
framlag vegasjóðs samkv. 28. gr.
vegalaga er ekki minna en tvöfalt
á við tekjur þær, sem tiltækar
eru heima fyrir. á meðar vegir
eru ekki fullgerðir. Sýslunefnd
Dalasýslu óskaði eftir hliðstæðri
breytingu á vegalögum og þeirri,
sem hér um ræðir. Þótí svo virð-
ist í fljótu bragði, að tillaga þessi
auki útgjöld sveitarfélaga, þá
þarf það ekki að vera alls staðar
Alþekkt er að sýslu- og sveitar
sjóðir taka lán til bess að flýta
vegalagningu og star.da undir
vöxtum lánanna. Hugsanlegt er.
að lántökur þessar hverfi ef fjár
ráð sýsluvegasjóða batna. eins og
hér er lagt til.“
Búið aö greiða
Síldarverksmiðjum ríkisins
6 milljónir í húsaleigu
f gær var til umræðu á Al-
þingi fyrirspurn frá Jónasi
Árnasyni (Ab) til iðnaðarráð-
herra þess efnis hver viðbrögð
iðnaðarráðuneytisins hafi ver-
ið við áskorun starfsfólks Síld-
arniðursuðuverksmiðju ríkisins
á Siglufirði um, að verksmiðj
unni verði veitt fyrirgreiðsla
til þess að kaupa hráefni t*l
vinnslu?
Jóhann Hafstein iðnaðarráð-
herra kvað allt það bezta hafi
verið reynt, en mikil
vandkvæði væru á því að út-
vega nægjanlegt hráefni. Urðu
nokkur orðaskipti um málið
milli hans og Jónasar Árna-
sonar.
Jón Kjartans-
son (F) kvaddi
sér hljóðs og
sagði það ekki
í fyrsta sinn
sem Siglóverk-
smiðjan væri
á dagskrá á Al-
þingi. Hún
hefði fyrr verið í þeim erfið-
leikum sem hún er í nú, og þá
hafi verið leitað, eins og kall-
að væri, „á náðir ríkisstjórn-
arinnar, og það hefði þá ver-
ið hægt að bæta eitthvað úr,
útvega peninga til að kaupa
síld og leggja niður, sem svo
hafi veri'ð selt á sæmilegu
verði. Eitthvað væri að hjá því
þjóðfélá'gi’sdih, eins og hér hjá
okkur íslendingum, sem byggðu
tilveru sina að mestu leyti
á sjávarútvegi. Við strendur ís-
lands hafi verið fáanlegt, þó
að það væri erfiðleikum bund-
ið núna, það bezta hráefni, sem
hægt væri að fá, sem sé síldina
okkur íslendingum, byggði
tugum verið flutt út sem hrá-
efni handa öðrum bjóðum til
að vinna úr. Svo sé loksins haf-
izt handa um að byggja upp
niðursuðuverksmiðju og ríkið
sjálft sé þar að verki. Þá hafi
sumir verið með ólund í sam-
bandi við stofnunina og séu
enn. Kvaðst Jón sjálfur hafa
líkt verksmiðjunni við oln-
bogabarn og væri þar ekki
ofmælt. Fyrirtækið hafi ver-
ið sett j lélegar byggingar. Þar
hafi ekki verið þær vélar, sem
þar hefðu bezt verið komnar
og alltaf hafi verið skortur á
rekstrarfé. Væri ófært að
stjórnendur fyrirtækis sem
þessa, þyrftu að vera inni á
gafli hjá ráðherrum og taka frá
þeim þeirra dýrmæta tíma,
kannski marga tima á dag og
kannski oft á ári, til að út-
vega rekstrarfé handa fyrir-
tæki sem þessu. Hér væri um
að ræða verk bankanna. Nú
hafi verið skrifað um það að
þetta fyrirtæki hafi verið rek-
ið með miklu tapi á sd. þrjú
ár. Það væri rétt, tap hafi ver-
ið á fyrirtækinu 1968. 1969
hafi reyndar verið hagnaður
af fyrirtækinu sem stafa mun
af gengislækkuninni. Á þessu
ári væri fyrirsjáanlegur halli.
Þegar þetta væri athugað þyrfti
að hafa í huga, að á árunum
’68, ’69 og ’70 hafi verið búið
að greiða Síldarverksmiðju rík-
isins um 6 millj. kr. j húsa-
leigu, er þessar verksmiðjur
hefðu annars ekki fengið. Þá
mætti einnig hafa í huga að
á þessum árum er verksmiðj-
unum greiddar 1,2 milj. kr. fyr
ir bókhald. Það sé greitt til
fólks, sem hefði veri® á staðn-
um hvort eð var. Þá sé á þess-
um árum búið að greiða í út-
flutningsgjöld 2,6 millj. Þarna
væri tapið. Á reikingunum
væru það 10 milljónir, en það
séu 6 millj. sem þær hafi ekki
fengið, það séu 1,2 millj. sem
hefðu verið greitt verksmiðjun
um, er þær annars hefðu ekki
fengið, hitt hafi ríkið fengið.
Ástandið sé ekki verra en
þetta. En það sé aðeins á ann-
að hundrað manns sem hefðu
vinnu við þetta fyrirtæki. —
Fram fari ítarleg
rannsókn á 10% allra
skattframtala
Halldór E. Sigurðsson, Ingvar
Gíslason og Ágúst Þorvaldsson
endurflytja á Alþingi frumvarp
til laga um breytingu á lögum
nr. 90, frá 7. okt. 1965, um tekju-
skatt og eignaskatt. — Kveður
fruinvarpið á um, að fram skuli
fara ítarleg "annsókn á framtöl-'
•im 10% allra framtalsskyldra að-
ila. Skulu þessi framtöl valin með ■
útdrætti úr öllum framtölum lands
ins af Hagstofu íslands samkv.
reglum, sem hún setur. Framtöl
þau sem tekin eru til rannsókna, j
ska> athuga vandlega, rannsaka i
bókhaM aðila og leita upplvsinga
um hvað eina sem máli skiptir. j
{ greinargerð með frumvarpinu j
segja flutningsmenn að þeir telji
jafnmikl'i nauðsyn nú á breyting-
um á lögum un’ tekju oe eigna-
skatt og þagar þetta frumvarp!
var flutt í f.vrra, þess vegna sé
það endurflutt. t greinargerð frum
vai’psins er gerð grein fyrir nauð
syn þes og er sú greinargerð
svohljóðandi-
. Ekki orkar það tvímælis, að
skattframtöl eru ekki svo örugg-
sem skyldi. Mikla nauðsyn ber til,
að hér verði ráðin bót á, því að
ekkert er fráleitara en að þeir
heiðarlegu séu látnir greiða hærri
gjöld eri ella vegna hinna. er
°víkja undan skatti.
Með þessu frv er lagt til, að
bre.vti verði uni vinnuaðferð við
úrvinnslu á framtölum. Er það
‘•koðun flutningsmanna, að þessi
aðff-rð muni reynast örugg i fram
kvæmd, ef hennj er fylgt svo eftir
sem hér er lagt til Auk þess
mæHi uneð þvi að nota þessa
vinnuaðferð araga verulega úi
kostnaði við endurskoðun á skatt-
framtölum frá þvi, sem nú er.
enda væri þá hætt óþörfum og
þýðingarlausum bréfaskriftum,
svo sem n1- eiga sér stað.“