Tíminn - 18.12.1970, Blaðsíða 9

FÖSTUDAGUR 18. desember 1970
TÍMINN
9
Útgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Fram&væmdastjórl: Krlstjám Benediktsson. Ritstjórar: Þóraiinn
Þórartrisson (ábt Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Tómaa
Karlsson. Auglýsingastjórl: Steingrimur Gislason. Kitstjómar-
•krlfstofuT i Edduhúsinu, símar 18300 — 18306. Skrifstofur
Bankastræti 7 — AfgreiðslusímJ 12323. Auglýsingasimi: 19523.
Aðrar skrifstofux simi 18300. Askiiftargjald kr. 195,00 á mánuði,
mnanlands — í lausasölu kr. 12,00 eint. Prentsmiðjan Edda hf
MICHAEL HORNSBY, The TimeS/ London:
Tokio — borgin, sem er að
kafna vegna mengunarinnar
Dreifing mennia-
stofnana
Fyrir Alþingi liggur nú tillaga frá Ingvari Gíslasyni,
Gísla Guðmundssyni og Stefáni Valgeirssyni, þar sem
lagt er til að þingið lýsi þeim vilja sínum að stefnt skuli
að eðlilegri dreifingu skóla og hvers kyns mennta- og
menningarstofnana um landið, sérstaklega skuli svo
stefnt að því að efla Akureyri sem skólabæ og miðstöð
mennta og vísinda utan Reykjavikur.
í greinargerð tillögunnar segir, að með mennta- og
menningarstofnun sé að sjálfsögðu átt við skóla og aðrar
fræðslustofnanir, söfn, s.s. bókasöfn, náttúrugripasöfn,
listasöfn, minja- og þjóðfræðasöfn, leiklistar- og tónlistar-
starfsemi og aðra listastarfsemi. í ýmsum tilvikum yrði
framkvæmd þess stefnuatriðis, sem fjallar um dreifingu
mennta- og menningarstofnana um landið, fólgin í stuðn-
ingi við stofnanir, sem þegar eru fyrir hendi, en þurfa
eflingar á einn eða annan hátt. Þannig eru víða til bóka-
söfn, en flest þurfa þau eflingar, minjasöfn eru einnig
víða, en áreiðanlega þurfa þau margs konar eflingar
flest hver, og æskilegt væri, að sum minjasöfn a.m.k.
efldust svo, að þau mættu með réttu kallast þjóðfræða-
söfn, e.t.v. staðbundin og takmörkuð, en eigi að síður
fræðilegar stofnanir, en ekki aðeins varðveizlu- og sýn-
ingastaðir.
Þá vekja flutningsmenn athygli á því, að fyrir nokkr-
um árum skipaði norska ríkisstjómin nefnd, sem hafði
það hlutverk að kanna möguleika á dreifingu ríkisstofn-
ana þar í landi. Ein meginniðurstaða nefndarinnar var
sú, að lítil sem engin vandkvæði væru á því að velja
sérgreinaskólum stað utan höfuðborgarinnar. Sérgreina-
skólar væru að öðru jöfnu eins vel staðsettir utan höfuð-
borgarinnar sem innan hennar. Hins vegar væri heppileg
lausn í staðsetningarmálum skólanna að koma upp „skóla-
miðstöðvum“, þar sem væru fleiri skólar en einn. M.a.
nýttust kennslukraftar bezt við slíkar aðstæður. Flutnin'gs
menn segja, að fyrir þeim vaki, að Akureyri verði slík
skólamiðstöð.
Þá rifja þeir upp þá aðstöðu, sem nú er fyrir hendi til
vísindaiðkana á Akureyri, t.d. gott bókasafn, góður gras-
garður, náttúrugripasafn o.fl. Þetta sé að vísu aðeins
mjór vísir þess, sem orðið gæti, ef markvíst og skipulega
væri unnið að eflingu rannsókna- og vísindastarfs á
Akureyri. Hins vegar er hér um grundvöll að ræða, sem
byggja mætti ofan á. í fyllingu tímans mun engum þykja
goðgá, þótt akademísk fræðsla í meira eða minna mæli
verði upp tekin á Akureyri, enda ber að stefna að henni
sem sérstöku markmiði.
Hví sátu þeir Hjá?
I forustugrein Þjóðviljan* í gær er því haldið fram,
að Framsóknarmenn hafi samþykkt að hækka bensín-
skattinn vegna þess, að þeir vilja „ganga í augun á Sjálf-
stæðisflokknum“. Hins er ekki getið 1 þessari Þjóðvilja-
grein ,að þegar atkvæði voru greidd um skattinn í neðri
deild, sátu þeir Lúðvík Jósefsson, Geir Gunnarsson og
Jónas Árnason hjá, en Steingrímur Pálsson og Eðvarð
Sigurðsson gættu þess að vera fjarverandi. Gerðu þeir
þetta kannske til þess að ganga í augun á Sjálfstæðis-
flokknum? Eða var þeim ljóst, að eins og á stóð, var
ekki annarra kosta völ til að afla nægilegs fjár til vega-
viðhalds og nýrra vegaframkvæmda?
Fróðlegt væri að fá skýringu Þjóðviljans á þessu fyrir-
bæri. Þ-Þ-
Gasgrímur verða þar brátt eins algengar og regnhlífar
ÍBÚAR Tókíó hafa mátt
þola sitt af hverju, en í sumar
fengu þeir fyrst að kenna á
nýrri og afar óskemmtilegri
ógn, eða eins konar efnaþoku,
sem lagðist yfir. Fyrirbærið er
kunnugt frá Los Angeles og
kemur fram, þegar brunnin úr-
gangsefni í útblæstri bíla
verða fyrir áhrifum af sterku
sólarljósi. Þessi þoka er ná-
lega ósýnileg, en allt að því
banvæn.
Efnaþokan í Tókíó varó' enn
verri vegna skaðlegrar brenni-
steinsgufu, sem suðlægir vind-
ar báru frá iðnaðarhverfunum
við ströndina í Kawasaki og
Yokohama, og hún varð því
sérlega erfig viðfangs. Afar
sjaldgæft var að kulaði nægi-
lega til þess að hreinsa loftið
í 'höfuðborginni.
SKAÐVÆNNA áhrifa þess-
arar nýju ógnar varð fyrst
vart hjá börnum, sem voru a&
leik á skólaleikvelli, en fundu
allt í einu, að þeim varð erfitt
um andardrátt og sum þeirra
•hnigu niður. Næstu daga og
vikur varð að taka fjölda fólks
til lækninga í sjúkrahúsum í
Tókíó, en helztu einkennin
voru eymsli í hálsi og sár
sviði í augum.
Komið var í skyndi upp að-
vörunarkerfi yegna efnaþokunn
ar. Þá daga, sem ástandið varð
sérlega slæmt, voru birtar í
útvarpi, sjónvarpi og akandi
hátalarabílum áskoranir til al-
mennings að halda sig inni við,
og bíleigendur voru hvattir til
að skilja bílana sina eftir heima.
Börnum yar ráðlagt að vera
ekki að leik undir berum
himni. Allt minnti þetta óþægi-
lega á aðvaranirnar um loft-
árásirnar í heimsstyrjöldinni
síðari, eins og sumir gamlir
Japanir komust að orði.
MENGUNIN er orðin dag-
legt braug í Tókíó, ef svo má
að orði komast. Michitaka
Kaino, forstöðumaður mengun-
arrannsóknarstöðvarinnar, spá-
ir því, að senn renni sá dagur,
aó' fótgangandi, fólk með gas-
grímur við hönd verði jafn al-
gengt og fólk með regnhlif er
nú. Hann hefur einnig spáð
því, að loftmengunin fimm-
hundruðfaldist á næstu tíu ár-
um.
Smásöluverzlun ein í Tókíó
hefur síðan í ágúst selt mjög
mikið af litlum súrefnistækj-
um, sem auðvelt er að halda á.
Fjölmörg gömul sedrustré
og furutré falla vegna mengun-
ar í Tókíó. Blómagarðarnir við
keisarahöllina njóta mjög mik-
illar umönnunar, en þrátt fyrir
bað gætir áhrifa mengunarinn-
ar einnig þar. Dýr og fuglar,
sem drepizt hafa í dýragarðin-
um í Tókíó, hafa verið tekin til
rannsókna og lungu þeirra
reynzt svört af mengun.
UNNIÐ hefur verið að rann-
sóknum á áhrifum mengunar-
innar á heilsu manna síðan
1966. Talið er, að andþrengsli,
þrálátt lungnakvef, lungna-
þemba og ýmsir aðrir sjúkdóm-
ar í öndunarfærum standi í
SATO
forsætisráðherra Japans
nánu sambandi vig mengunina.
Mengun lofts hefur valdið
erfiðleikum í Tókíó síðan 1960.
Þá var farið að kaupa ódýra,
brennisteinsblandaða olíu frá
löndunum fyrir botni Miðjaró'-
arhafsins og nota til eldsneyt-
is í stað kola. Olíunni er
brennt í verksmiðjum árið um
kring og hún er notuð til upp-
hitunar í skrifstofum og einka-
heimilum að vetrinum. Vegna
þessarar brennslu berast ár-
lega 1,7 milljónir smálesta af
skaðlegum gastegundum út í
andrúmsloftið, og kveður einna
mest að brennisteinssambönd-
um.
Við þetta bætist svo út-
blástur tveggja milljóna bif-
reiða, sem renna fram og aft-
uf um götur Tókíó-borgar.
Ástandið verður enn háska-
legra vegna þess, aó‘ veðurfari
og fleiru er iðulega þann veg
háttað, að hin mengandi efni
dreifast ekki eins ört og eðli-
legt verður að teljast.
SKAMMT er síðan ag ríkis-
stjórnin fór að reyna að hamla
gegn menguninni. Snemma á
síðast liðnu ári voru sett
ákvæði um magn brennisteins-
sambanda, sem berast mætti
frá verksmiðjum út í andrúms-
loftiö'. Iðnrekendum er þó
leyft að fara sér hægt og eru
þeim ætluð tíu ár til að koma
málum í hið ákveðna horf. Eng
in ákvæði hafa verið sett um
skrifstofu- eða verzlunarbygg-
ingar (en þó er talið, að í vet-
ur kunni að verða hafizt handa
gegn eigendum þeirra).
í febrúar í vetur féllst rík-
isstjórnin á tillögur samgöngu-
málaráðuneytisins um, að kol-
ildi í útblæstri nýrra bifrei&'a
megi ekki fara fram úr 4,5 af
hundraði og 5,5 af hundraði
hjá gömlum bifreiðum. Lítið
hefur þó verið gert til þess að
knýja bifreiðaframleiðendur til
að hamla gegn menguninni.
Táknrænt þykir, að þeir bílar
einir, sem ætlaðir eru til út-
flutnings, eru búnir tækjum
til áíhrifa á útblásturinn.
MENGUN LOFTS kann að
vera ill, en mengun vatns er
þó bæði meiri og verri. Fjöl-
margar smáár renna um Tókíó
og skurðir liggja í allar áttir.
Yfirbor&' ánna og skurðanna
nemur um fimm af hundraði
af flatarmáli borgarinnar. Allt
þetta vatn er of mengað til
þess að fiskar geti lifað í því
að undan skilinni ánni Edo og
efri hluta árinnar Tama (en
þaðan fá Tókió-búar neyzlu-
vatn sitt). Sumar árnar mega
einna helzt heita daunill, opin
ræsi, eins og Ayase til dæmis.
Þarna er ekki einvörðungu
um að ræða úrgang frá iðju-
verum. Miklum úrgangi frá
íbúðarhverfum er einnig veitt
f árnar. Ekki eru nema tvö hús
af hverjum fimm í aðalborg-
inni tengd venjulegu holræsa-
kerfi, og ekki nema tíunda
hvert hús í útborgunum, en
þær þenjast ört út.
Tókíó-flói er sem óðast að
breytast í forarvilpu, en í
hann renna árnar og á strönd-
inni me&Tram honum eru flest
stóru iðjuverin saman komin.
Áður var mjög mikið af fiski
í flóanum, en nú er farið að
bera töluvert á ýmsum sjúk-
dómum í fiski þar. Á þessu
ári var dælt upp leðju af sjáv
arbotni úti fyrir Yokohama, og
reyndist mikið af kadmium og
kvikasilfri i leðjunni. Það
reyndist stafa frá verksmiðju-
úrgangi, sem veitt hafði verið
í flóann án leyfis. Fjölmargar
ár í Japan eru einnig mengað-
ar kadmium og kvikasilfri.
TÓKÍÓ er ekki eina borgin,
sem á við þessa erfi&leika að
stríða. Osaka, Nagoya og fleiri
borgir hafa einnig fengið að
kenna á menguninni. Ef til
vill hefur þó átakanlegasti
harmleikurinn gerzt í smáborg
inni Fuji.
íbúar þessarar smáborgar
eru ekki nema 180 þúsund og
hún stendur við Suruga-flpa,
við rætur 'hins heilaga fjalls,
sem hún dregur nafn af. Fyrir
tíu árum var hún talin ein-
hver fegursta borgin í Japan,
en nú er mengunin þar orðin
meiri en í nokkurri annarri
japanskri borg — og þó víðar
væri leitað.
Fjórar risastórar pappírs-
verksmiðjur veita 2,6 milljón-
um smálesta af úrgangi í hðfn
borgarinnar dag hvern. Fyrir
fáum árum gátu 10 þúsund
smálesta skip athafnað sig þar,
en nú er erfiðleikum bundið að
afgreió'a tvö þúsund smálesta
skip í höfninni.