Fréttablaðið - 19.09.2003, Blaðsíða 18

Síðustu hundrað dagar eða svohafa verið tíðindamiklir í ís-
lensku viðskiptalífi. Í vor var gamli
Kolkrabbinn í nokkuð föstum skorð-
um þótt engum blandaðist hugur
um að undirstoðirnar væru orðnar
veikar. Fyrirtækjasamsteypan sam-
anstóð af Eimskipi, Flugleiðum, Sjó-
vá-Almennum og Skeljungi og þessi
samsteypa hafði
sterk ítök í Sölumið-
stöð hraðfrystihús-
anna, Íslandsbanka
og fleiri öflugum
f y r i r t æ k j u m .
S n e m m s u m a r s
missti Kolkrabbinn Skeljung í kjöl-
far mislukkaðrar tilraunar til að
tryggja sér meirihlutavald í fyrir-
tækinu. Olíurekstur Skeljungs er nú
að helmingi í eigu Kaupþings Bún-
aðarbanka og bíður kaupenda. Eftir
atburði gærdagsins eru svo skips-
rekstur Eimskips og sjávarútvegs-
hluti, Sölumiðstöð hraðfrystihús-
anna, Marel og Burðarás komin
undir Landsbanka og Samson
Björgólfsfeðga. Sjóvá-Almennar er
orðið dótturfélag Íslandsbanka. Ís-
landsbanki hefur aftur náð yfirráð-
um yfir Straumi þar sem stór eign
Eimskips í Flugleiðum er vistuð.
Með innlimun Sjóvár í Íslandsbanka
eru Sveinssynir orðnir stórir hlut-
hafar í Íslandsbanka – en alls ekki
það stórir að þeir stjórni ferðinni.
Því er eðlilegt að spyrja: Er Kol-
krabbinn lengur til?
Sá hluti Kolkrabbans sem hefur
ekki farið yfir til Björgólfsfeðga
eða Kaupþings er kominn undir
stjórn Íslandsbanka, sem hefur
lengi verið nokkurs konar banki
Kolkrabbans. Kolkrabbinn átti
reyndar aldrei það stóran hlut í
bankanum að hann gæti stjórnað
honum einn en með samvinnu við
lífeyrissjóðina, sem eiga samanlagt
mjög stóran hluta bankans, var Kol-
krabbinn í nokkuð þægilegri stöðu
gagnvart Íslandsbanka. Nú er Ís-
landsbanki hins vegar orðinn mið-
lægur hluti fyrrum Kolkrabbafyrir-
tækja sem ekki hafa farið yfir til
Landsbanka eða Kaupþings. Og þá
má spyrja: Hver á Íslandsbanka?
Eignaraðild að Íslandsbanka er
mjög dreifð. Og þótt þeir Sveinssyn-
ir eignist góðan hlut með sölu á sín-
um hlut í Sjóvá-Almennum til bank-
ans aukast ítök þeirra í bankanum
ekki svo mikið við það. Þeir höfðu
áður ítök í gegnum eignarhluta
gömlu Kolkrabbafyrirtækjanna og
þau voru síst minni en sem nemur
eignarhlut þeirra eftir þessar breyt-
ingar. Lífeyrissjóðirnir eru áfram
stærsti hluthafahópurinn í bankan-
um en vegna eðlis þeirra er bæði
óæskilegt og óeðlilegt að þeir taki
yfir virka stjórn á bankanum. Ís-
landsbanki er því ef til vill í svipaðri
stöðu og Kaupþing Búnaðarbanki.
Þar er eignaraðild dreifð og fram-
kvæmdastjórn sterk – og meðan
hluthafar eru ánægðir með stjórn
bankans eru litlar forsendur fyrir
valdabaráttu og kaupum á hluta-
bréfum til að tryggja völd. Ef þetta
er staðan í Íslandsbanka í dag má
segja að Kolkrabbinn sé horfinn af
vettvangi íslensks viðskiptalífs. ■
Vefþjóðviljanum er í nöp viðmiðstýringu af öllu tagi og þar
á bæ fengu menn ný rök í baráttu
sinni gegn stéttarfélagsgjöldum
þegar það spurðist út að eitt slíkt
byði upp á niðurgreiðslu á nám-
skeiði í svokallaðri líkamsgötun.
„Þeir eru heppnir sem skyldugir
eru til að greiða hluta launa sinna
til verkalýðsfélags í hverjum mán-
uði. Sem kunnugt er fylgja því
ýmis fríðindi að þessi skyldu-
greiðsla - verkalýðsfélagsskattur
væri reyndar réttnefni - er tekin af
fólki. Fólk getur leigt sér sumarhús
sem byggð hafa verið að því for-
spurðu fyrir peninga þess og það
getur einnig leigt sér tjaldvagna
sem keyptir hafa verið með sama
hætti. Og ef launþegar eru heppnir
geta þeir fengið skemmtilegan
glaðning frá verkalýðsfélaginu
sem þeir borga skatta til, en það er
sérstök ávísun sem hægt er að nota
til margs konar frístunda.“
Vefþjóðviljinn greinir síðan frá
því nýjasta sem gera má fyrir
„nauðungargreiðslurnar“ og er
greinilega nóg boðið: „En þetta eru
ekki öll fríðindin sem innifalin eru
í nauðungargjöldum launþega. Það
nýjasta sem þeir geta glaðst yfir að
fá að greiða fyrir var auglýst í dag-
blaði í gær undir yfirskriftinni
„Götun (body piercing)“. Nú gefst
launþegum nefnilega kostur á að
nýta nauðungargreiðslur sínar - og
annarra auðvitað - til að læra að
gata líkama annars fólks. Og jafn-
vel eigin líkama ef þannig ber und-
ir. Haldið verður vikunámskeið í
líkamsgötun, þar sem kennari frá
stofnun ekki ófrægari en American
Body Art í París mun kenna fólki
að gata eyru, maga, augnabrúnir og
fleira sem ekki verður farið út í
hér frekar en í auglýsingunni. En
þar segir að örfá sæti séu laus og
þá er bara um að gera fyrir laun-
þega að nota þetta einstaka tæki-
færi og skella sér á námskeið í lík-
amsgötun, sem niðurgreitt er af
greiðendum verkalýðsfélaga-
skattsins.“
Áhyggjur af fáfræði
ráðamanna
Vinstri mennirnir á Múrnum eru
iðulega á öndverðum meiði við Vef-
þjóðviljann og þar hefur Steinþór
Heiðarsson meiri áhyggjur af fá-
fræði ráðamanna en stéttarfélags-
gjöldum. „Það sem aðallega stendur
frjórri, pólitískri umræðu fyrir
þrifum á Íslandi er margs konar fá-
fræði valdamikilla stjórnmála-
manna. Hversu ótrúlegt sem það
kann að virðast er þessi annmarki,
þegar á heildina er litið, miklu til-
finnanlegri en málefnafátæktin og
fíknin í fjölmiðlaathygli út á inni-
haldslausan hanaslag - án þess að
lítið skyldi gera úr þeim leiðindasið.
Einstaklingsbundin firring, á borð
við þá sem hrjáir ráðherrann sem
hefur ekki aðra stefnu í pólitík en
þá að landið sé fagurt og frítt og að
það sé þróttur í æskunni, verður hér
látin liggja milli hluta.“
Steinþór bendir á að íslenskir
fjölmiðlar noti „utanríkisráðherra
sem helstu heimild sína um alþjóða-
mál í stað þess að leita til sérfróðra
manna. En þá birtist landsmönnum
átakanlegt dæmi um fáfræði þeirra
er halda um stjórnvöl í málflutningi
utanríkisráðherra varðandi fund Al-
þjóðaviðskiptastofnunarinnar
(WTO) í Cancun í Mexíkó í liðinni
viku. Ráðherrann var vonsvikinn
yfir því að samningaviðræður
hefðu runnið út í sandinn og greini-
lega gramur fátækari ríkjum
heims. Halldór Ásgrímsson sagði
blákalt að Evrópusambandið og
Bandaríkin hefðu „teygt sig mjög
langt“ til að ná samkomulagi við fá-
tæku ríkin.“ ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um skiptingu Kolkrabbans.
Hlerað á Netinu
■ Hægrimenn spá í líkamsgötun en
vinstrimenn í fáfræði.
18 19. september 2003 FÖSTUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Suðurgötu 10, 101 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Þeirri kenningu hefur mikið veriðhaldið á lofti í umræðunni um
stöðu höfuðborgarinnar og raunar í
byggðamálaumræðunni yfirleitt, að
Reykjavík gegni þýðingarmiklu
hlutverki sem viðspyrna í búferla-
flutningum. Það sé mikilvægt að
borgin geti boðið upp á fjölbreyti-
lega menningu, afþreyingu, at-
vinnutækifæri og þjónustu svo bú-
ferlaflutningar unga fólksins stöðv-
ist þar, en ekki einhvers staðar í út-
löndum.
Þetta er ágæt kenning svo langt
sem hún nær. Í tengslum við hana
hafa verið settar fram hugmyndir
um mikilvægi þess að móta heild-
stæða borgarstefnu sem hluta af al-
mennri byggðastefnu í landinu.
Með borgarstefnu er þá m.a. verið
að tala um markvissari og heild-
stæðari skipulagslega uppbyggingu
á höfuðborgarsvæðinu öllu, hvort
sem það er á sviði grunngerðar,
menntunar eða menningar. Mörg
áhugaverð atriði slíkrar umræðu
eru nú þegar áberandi s.s. spurning-
in um lestarkerfi og ýmis skipulags-
mál. Umræðan um borgarstefnu,
sem hluta af byggðastefnu, er al-
mennt til mikilla bóta og vonandi að
landsbyggðarfjandsamlegir nöldur-
seggir úr borginni og borgfjand-
samlegir nöldurseggir á lands-
byggðinni fái ekki þann hljómgrunn
í framtíðinni, sem þeir hafa því mið-
ur haft í fortíðinni.
Félagsvísindatorg
Á svokölluðu Félagsvísinda-
torgi, sem er vikuleg samkoma í
hinni nýju Félagsvísinda- og laga-
deild Háskólans á Akureyri, kynnti
fyrr í vikunni dr. Þóroddur Bjarna-
son félagsfræðingur niðurstöður
úr nýrri athugun á framtíðarsýn
íslenskra unglinga. Þar kom
greinilega fram, þegar bornar
voru saman niðurstöður úr könnun
meðal 9.-10. bekkinga frá 1992 og
2003, að hugur unglinganna stefnir
í vaxandi mæli til útlanda þegar
spurt er um hvar þeir vilji og telji
líklegt að þeir muni búa í framtíð-
inni. Útlönd eru nú orðin miklu lík-
legri valkostur landsbyggðarbarna
en Reykjavík eða höfuðborgar-
svæðið og hefur munurinn milli
þessara staða vaxið mjög verulega
á þessu tíu ára tímabili. Miðað við
niðurstöðurnar er Reykjavík raun-
ar almennt séð að tapa í baráttunni
við útlönd í huga íslenskra ung-
linga. Könnunin staðfestir líka að
unglingar úr sveit og sjávarþorp-
um eru líklegri til að flytja úr
heimabyggð en aðrir, á meðan
staður eins og Akureyri stendur
mun sterkar að vígi hvað þetta
varðar. Hér er þó ekki vettvangur
til að gera grein fyrir niðurstöðun-
um í einstökum atriðum, það verð-
ur ugglaust gert á öðrum vettvangi
– vonandi fyrr en síðar. Vissulega
ber að slá ýmsa varnagla áður en
stórar ályktanir eru dregnar af
svona niðurstöðum, en það er hins
vegar full ástæða til að taka þær
alvarlega, enda felst í þeim stór-
frétt.
Hnattrænt og staðrænt
Sú einfalda staðreynd að stór og
ört vaxandi hluti íslenskra unglinga
sér sjálfan sig setjast að í útlöndum
í framtíðinni bendir til aukinnar al-
þjóðavæðingar hins íslenska ung-
lingshuga. Það á vitaskuld ekki að
koma á óvart og þarf alls ekki að
vera óæskilegt. Þvert á móti er það
kostur ef unga fólkið horfir vítt um
völl og sér út fyrir túngarðinn
heima hjá sér. Í því felast einmitt
afar eftirsóknarverð gæði – það hef-
ur ekki þótt ljóður á fólki að vera
heimsborgaralegt! Aðalatriðið er að
fá þessa litlu heimsborgara til að
taka þátt í því upplýsinga- og þekk-
ingarsamfélagi, sem við erum að
byggja upp í landinu, og gerast þar
virkir þátttakendur þegar þeir
verða stórir. Í því samhengi er eitt
lausnarorð áberandi mikilvægt:
Fjölbreytni. Það þarf að tryggja að
samfélagið hér á Íslandi sé fjöl-
breytilegt og hafi upp á að bjóða
margbreytileika sem er í einhverju
hlutfalli við margbreytileika þess-
ara heimsborgara, sem við viljum
halda hér. Í því samhengi er öflugt
og skrautlegt borgarsamfélag ein-
ungis einn þáttur. Ýmsir aðrir kost-
ir þurfa líka að vera til staðar, þar á
meðal smærra þéttbýli og dreifbýli.
Menn verða nefnilega ekki heims-
borgarar á því að búa í heimsborg –
sagði ekki einhver bókmenntagagn-
rýnandi að hvergi væru fleiri Bjart-
ar í Sumarhúsum en í New York!
Heimsborgarar þekkingarsamfé-
lagsins hugsa hnattrænt, hvort sem
þeir búa á grískri eyju, London, Par-
ís, Reykjavík eða Ísafirði. „Think
globally, act locally,“ segir enska
slagorðið og það á einmitt við um ís-
lenska framtíð – æskan er farin að
hugsa hnattrænt, spurningin er
hvort hennar staðbundni starfsvett-
vangur verði á Íslandi og þá hvar á
landinu. Einar Már Guðmundsson
hitti, eins og venjulega, naglann á
höfuðið þegar hann sagði í
Ræðupúlti örlaganna: „Ekki tala
um/ stórar þjóðir og litlar þjóðir,/ út-
kjálka, heimshorn og jaðra./ Þetta
er hnöttur; miðjan/hvílir undir ilj-
um þínum/ og færist úr stað og eltir
/ þig hvert sem þú ferð.“
Grunngerð og tækifæri
Ljóst er á þeim vísbendingum
sem fram koma í rannsóknarniður-
stöðunum sem kynntar voru á Fé-
lagsvísindatorginu hjá HA að menn
hafa ekki verið að ná þeim árangri
sem þeir vonuðust eftir með
byggðastefnu annars vegar og
borgarstefnu hins vegar. Þegar
menn hins vegar almennt viður-
kenna að þessar stefnur eru í raun
sami hluturinn og að spurningin
snýst um að skapa nauðsynlega
grunngerð og sem fjölbreyttust
tækifæri um land allt til að vera
með í þekkingarsamfélaginu, bæði í
Reykjavík og annarsstaðar, þá
kannski staldra litlu heimsborgar-
arnir frekar við – eða snúa heim
þegar þeir eru orðnir eldri eftir að
hafa farið tímabundið til útlanda. ■
Vegna skrifa
um Kanarí-
eyjaferðir
Starfsfólk Úrvals-Útsýnar skrifar:
Í viðtali við starfsmann Ferða-skrifstofu Úrvals-Útsýnar í
Fréttablaðinu 4. sept. voru um-
mæli starfsmanns sem hnigu að
því að tekist hefði að láta sólar-
ferðir til Kanaríeyja höfða til
mun stærri hóps viðskiptavina
en áður. Vegna misskilnings,
sem virðist hafa orðið milli við-
komandi starfsmanns og blaða-
mannsins, mátti skilja ummælin
svo að hjá Úrvali-Útsýn hefði
mönnum þótt miður að Kanarí-
eyjar hefðu fyrr á árum höfðað
nær eingöngu til eldri borgara.
Vegna þessa vill Ferðaskrif-
stofan taka fram að Úrval-Útsýn
hefur í mörg ár verið í farar-
broddi aðila sem leggja sérstaka
áherslu á að bjóða eldri borgur-
um úrvals ferðaþjónustu. Í
tengslum við þessa ferðaþjón-
ustu hefur Úrval-Útsýn starf-
rækt sérstakan ferðaklúbb eldri
borgara, Úrvalsfólk, gefið út
fréttabréf reglulega og haldið
uppi kröftugu félagsstarfi bæði
innanlands og utan. Því er ekk-
ert fjær sanni en að halda því
fram að í starfsemi sinni hafi
Úrval-Útsýn eða starfsmenn
hennar komið fram við eldri
borgara á annan hátt en þann að
sýna þeim ávallt virðingu og hlý-
hug og kappkosta að veita þeim
alla ferðaþjónustu eins og hún
getur best orðið og þeir verð-
skulda.
Þúsundir íslenskra eldri borg-
ara hafa á undanförnum áratug-
um notið lífsins með ferðaskrif-
stofu Úrvals-Útsýnar og það er
einlæg von okkar að svo verði
enn um ókomna tíð. ■
BIRGIR GUÐ-
MUNDSSON
■
skrifar um borgar-
og byggðastefnu.
Litlu heimsborgarar
■ Bréf til blaðsins
Líkamsgötun
og fáfræði
Er Kolkrabbinn til?
■
Það er því eðli-
legt að spyrja á
þessum tíma-
punkti: Er Kol-
krabbinn lengur
til?
HALLDÓR ÁSGRÍMSSON
Múrinn gefur ekki mikið fyrir málflutning utanríkisráðherra varðandi fund
Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar í Cancún í Mexíkó í liðinni viku.
Um daginnog veginn