Fréttablaðið - 31.10.2003, Blaðsíða 20

Ákvörðun meirihluta þing-manna breska Íhaldsflokksins
að fella Iain Duncan Smith úr leið-
togastóli dregur fram mikilvægi
einstaklinga í stjórnmálum. Iain
Duncan Smith er fjórði leiðtogi
flokksins sem flokksmenn hafna á
þeim forsendum að hann hafi ekki
nægan kjörþokka. Þingmenn
flokksins losuðu sig við Margréti
Thatcher þegar þeir töldu að hún
hefði þurrmjólkað inneign sína
hjá breskum kjósendum. John
Major þótti ekki nógu afgerandi
persónuleiki og sama má segja um
William Hague. Nú bætist Iain
Duncan Smith í þennan hóp
stjórnmálamanna sem breskir
íhaldsmenn telja ágæta í sjálfum
sér en einfaldlega of sviplausa og
leiðinlega til að vekja upp von hjá
kjósendum um betri tíð með blóm
í haga.
Í gegnum þessa umræðu alla
hefur ekki orðið vart við gagnrýni
flokksmanna á stefnu flokksins eða
erindi hans í nútímastjórnmál.
Flokksmenn virðast ekki í vafa um
að flokkurinn sé góður. Þeir telja
hins vegar að þeir hafi ekki enn
fundið leiðtoga sem er hæfur til að
leiða flokkinn, holdgera ágæta
stefnu hans og endurspegla það
þrek sem hann býr yfir. Þetta er
með ólíkindum vond staða; að sitja
uppi með góðan flokk en finna
hvergi nothæfan leiðtoga.
Stuðningsmenn Iain Duncan
Smith túlkuðu andstöðuna við hann
sem heimatilbúið vandamál. Vandi
leiðtogans hafi verið skortur á ein-
örðum stuðningi flokksmanna.
Þessir sömu flokksmenn – sem
sviku flokkinn um stuðning við
leiðtogann – hafi síðan fellt hann
vegna þess að hann naut ekki
stuðnings flokksmanna. Þetta var
því nokkurs konar þrástaða. Leið-
toginn þurfti stuðning flokks-
manna til að geta aflað trausts
flokksmanna en flokksmenn
þurftu trú á leiðtogann til að veita
honum stuðning. Í Íhaldsflokknum
hefur hvorugur aðilinn gefið sig í
rúman áratug. Og því hafa fjórir
leiðtogar þurft að víkja.
Stjórnmálaflokkum er nauðsyn-
legt að hafa trúverðuga leiðtoga.
Það er sama hversu góða og gegna
stefnu flokkar hafa; hún verður
aldrei trúverðug fyrr en flokks-
menn geta kynnt þessa stefnu sína
af einurð og sannfæringu. Nútíma-
stjórnmál eru þannig að ef einn
sterkur aðili getur tekið þetta hlut-
verk að sér þurfa stefna flokksins,
markmið og baráttuleiðir að hold-
gerast í þessum einstaklingi. Þetta
gerir stjórnmál ekki léttvæg held-
ur ræðst þetta af því að fólk skilur
stjórnmál út frá fólki – og ekki síst
út frá trú fólks á ákveðna stefnu.
Stjórnmálamaður sem getur ekki
kynnt stefnu sína á trúverðugan
hátt nær engum árangri. Þannig
eru stjórnmál ekki aðeins málefni –
heldur líka menn. Heilbrigður
flokkur getur aldrei verið sterkur í
öðru en veikur í hinu. Vandi íhalds-
manna með formenn sína bendir til
að vandi flokksins liggi víðar. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um fallinn íhaldsleiðtoga.
20 31. október 2003 FÖSTUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Suðurgötu 10, 101 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Mönnum ber saman um að þingNorðurlandsráðs í Osló í vik-
unni hafi sýnt og sannað að enn er
mikill sláttur í norrænu sam-
starfi. Þetta kom m.a. fram í út-
varpsviðtali við Davíð Oddsson,
sem lýsti mikilli ánægju og trú á
framhaldi þessa samstarfs.
Nálgun Davíðs var hins vegar
athyglisverð, ekki síst í ljósi þess
að hann hefur oft verið sakaður
um að vilja ekki taka Evrópumál-
in á dagskrá þjóðmálaumræðunn-
ar. Sjálfur hefur Davíð sagst vera
sá maður sem hvað oftast bryddar
upp á þessu málefni og er það að
mörgu leyti rétt hjá honum. Mun-
urinn á honum og þeim áköfu Evr-
ópusinnum sem hæst tala, er að
Davíð tekur málið upp með nei-
kvæðum formerkjum. Hann notar
hvert tækifæri til að benda á
ókosti þess að sækja um aðild að
ESB eða breyta á einhvern hátt
þeim samskiptum sem við höfum
við það í dag. Að því leyti minnir
hann á Cato gamla – „auk þess
legg ég til, að við leggjum af þetta
Evrópusambandstal“.
Davíð telur þá staðreynd, að
enn sé öflug glóð í norrænu sam-
starfi, vera til marks um að Ísland
eigi ekki erindi í Evrópusamband-
ið. Hann vitnaði í ofangreindu við-
tali til þess að Ísland og Noregur
stæðu efnahagslega betur en hin
Norðurlöndin samkvæmt ýmsum
mælikvörðum í nýrri skýrslu og
að Evrópusambandslöndin sunnar
í álfunni kæmu langt á eftir okk-
ur. Einnig kom fram í ræðu Dav-
íðs á þinginu að hann telur það
eina af meginskyldum Íslands að
sjá til þess að umræðan í Norður-
landaráði beinist ekki einvörð-
ungu að Evrópusambandslöndum
heldur líka að öðrum svæðum við
Norður-Atlantshaf þar sem mikil-
vægir hagsmunir væru til staðar,
t.d. varðandi vistkerfi hafsins.
Hjólför staglsins
Allt er þetta vissulega satt og
rétt hjá forsætisráðherra, svo
langt sem það nær. Hin nagandi
spurning snýst hins vegar um
nálgunina hjá honum. Hvort það
muni skila okkur skynsamlegri
niðurstöðu að nálgast norrænt
samstarf sem eitthvað einangrað
fyrirbæri frá Evrópusambandinu
og út frá bjargfastri sannfæringu
um ógagn ESB-aðildar? Hvernig
geta það verið rök gegn aðild Ís-
lendinga að ESB að norrænt sam-
starf haldi velli eftir að þrjár
Norðurlandaþjóðir gegnu inn í
sambandið? Teljast þetta rök ein-
göngu vegna þess að einhverjir
dómsdagsspámenn úr röðum Evr-
ópusinna höfðu spáð því að nor-
ræna samstarfið myndi gufa upp
við inngöngu Finnlands og Sví-
þjóðar í ESB? Þetta eru í raun allt
saman rök skotgrafahernaðarins.
Rök í umræðu sem komin er í
djúp hjólför staglsins.
Mikilvægt samstarf
Kjarni málsins er vitaskuld sá,
að norrænt samstarf er Evrópu-
samstarf. Norrænt samstarf er
meira að segja öðrum þræði Evr-
ópusambandssamstarf. Vandi Ís-
lendinga og Norðmanna vegna
EES-samningsins felst ekki síst í
hinum svokallaða lýðræðishalla.
Breytingar á stofnanauppbygg-
ingu og skipulagi hafa þýtt dvín-
andi aðgengi okkar að ýmsum
stofnunum, nefndum og ráðum
ESB sem eru að undirbúa og setja
lög og reglur sem gilda eiga á öllu
Evrópska efnahagssvæðinu. Við
höfum því í vaxandi mæli þurft að
reiða okkur á óformlegar leiðir og
óbeinar málafylgjur bandamanna
til að gæta hagsmuna okkar og
hafa áhrif á þær reglur sem við í
fyllingu tímans þurfum að leiða í
lög og lúta. Í þeim efnum hefur
norrænt samstarf verið okkur
ómetanlegt, hvort sem það er inn-
an stofnana ESB í Brussel eða í
tilurð Schengen-samkomulagsins.
Norrænt samstarf er því líka
mikilvægt fyrir okkur vegna
vandamála tengdra EES-samn-
ingnum og stuðlar að betra að-
gengi Íslands og Noregs að valda-
stofnunum í Brussel. Hin norð-
læga vídd innan Evrópusam-
bandsins er að talsverðu leyti skil-
greind á vettvangi Norðurlanda-
ráðs og veitir íslenskum og norsk-
um sjónarmiðum óbeint aðgengi
að ákvarðanatöku sem þessi lönd
myndu annars ekki hafa. Enda fór
stór hluti af störfum þingsins í
Osló í að ræða um mál sem tengj-
ast samskiptum Norðurlanda og
ESB, s.s. varðandi áfengismál og
ferðamannamál.
Framtíðarfyrirkomulag
Norrænt samstarf mun hins
vegar ekki koma í staðinn fyrir
Evrópusamstarf eða á einhvern
hátt draga úr mikilvægi umræð-
unnar um aðild að ESB og nauð-
syninni á uppfærslu á EES-samn-
ingnum. Þvert á móti undirstrikar
norræna samstarfið að það er
vandi fyrir hendi, og þótt menn
noti Norðurlandaráð til að minnka
vandann eitthvað verður það
aldrei annað en bráðabirgðalausn.
Það er því full ástæða til að fagna
með Davíð Oddssyni og fleirum
kraftinum í norræna samstarfinu.
Það er raunar líka ástæða til að
taka undir það með Davíð að nor-
rænt samstarf er meira en bara
Evrópumál. En að góður gangur í
norrænu samstarfi geri spurning-
una um samstarfið við Evrópu á
einhvern hátt minna aðkallandi er
vægast sagt vafamál. Raunar væri
nær að segja það gagnstæða, að
norræna samstarfið undirstriki og
dragi fram mikilvægi þess að jafnt
talsmenn og andstæðingar ESB-
aðildar stígi upp úr hjólförunum
og takist fordómalaust á um fram-
tíðarfyrirkomulag samskipta okk-
ar við Evrópusambandið. ■
■ Bréf til blaðsins
Vondir formenn í góðum flokki?
Um daginnog veginn
BIRGIR GUÐ-
MUNDSSON
STJÓRNMÁLA-
FRÆÐINGUR
■
skrifar um Davíð
Oddsson, norrænt
samstarf og ESB.
Norræna samstarfið
er ESB-samstarf
Þann 27. október síðastliðinnfögnuðu Túrkmenar 12 ára
sjálfstæði þjóðar sinnar. Sumir
segja að þetta lýðveldi í Mið-Asíu
verði að þola eitthvert ömurleg-
asta einræði á byggðu bóli, en aðr-
ir halda því fram að þetta land sé
til fyrirmyndar um hagsæld og
velferð þegnanna. Á fréttavef
Pravda.ru var fjallað um lýðveld-
ið Túrkmenistan í tilefni sjálf-
stæðisafmælisins:
Á hærri stall en allt annað
Að sögn Pravda er helsta afrek
Saparmurat Níjasóv, forseta
Túrkmenistans, að tengja nafn
sitt við allt sem gerist í landinu.
Ímynd forsetans, sem krefst þess
að vera kallaður Túrkmenbashi,
„Túrkmenafaðir“ er sett á hærri
stall heldur en fáni lýðveldisins,
skjaldarmerki og þjóðsöngur. Á
þeim 12 árum sem liðin er frá því
að landið fékk sjálfstæði hefur
forsetinn hamrað það inn í höfuð
þegnanna að landið geti engan
veginn komist af án hans leið-
sagnar. Þetta getur enginn gert
nema miskunnarlaus harðstjóri
sem hefur kúgað þjóð sína svo að
hún hefur glatað allri trú á sjálfa
sig – eða þá snillingur sem hefur
áunnið sér tiltrú allrar túrk-
mensku þjóðarinnar.
Fyrirmyndarríki?
Áhangendur Níjasóvs eru
hreyknir af afrekum leiðtoga síns.
Þeir halda því fram að Túrk-
menistan sé fyrirmyndarríki, yfir
700 nýjar verksmiðjur hafi risið í
landinu, og íbúarnir fái ókeypis
gas, rafmagn, drykkjarvatn og
salt, auk þess sem fátæku fólki sé
úthlutað gjafahveiti.
Gagnrýnendur benda hins veg-
ar á að meðallaun í Túrkmenistan
séu innan við 2.500 krónur á mán-
uði, og laun og námsstyrkir dugi
engan veginn til að halda í við
verðbólguna í landinu. Fátækt sé
almenn og meirihluti þjóðarinnar
rétt skrimti á sultarlaunum sín-
um. Kynþáttastefna stjórnarinnar
sé fjandsamleg þjóðarbrotum í
landinu, og menntun sé á fallanda
fæti síðan forsetinn fékk þá mein-
loku í höfuðið að skrifa bók sem
var samstundis gerð að skyldu-
námsverkefni í öllum skólum
landins og hefur forgang fram
yfir allar aðrar námsgreinar.
5.000 dollara fyrir konu
Níjasóv hefur gefið út fyrir-
mæli um að erlendir karlmenn
sem vilja giftast túrkmenskum
konum skuli greiða ríkinu 5.000
dali fyrir brúði sína. Hann hefur
með skipulegum hætti unnið að
því að hrekja úr landi mennta-
menn sem ekki eru af túrkmensk-
um uppruna, með þeim afleiðing-
um að atvinnulíf í landinu hefur
beðið mikinn hnekki vegna skorts
á verkkunnáttu. Erlend áhrif eru
talin mjög skaðleg fyrir túrk-
mensku þjóðina og hafa því er-
lend blöð, bækur og tímarit verið
bönnuð í landinu.
Sé skyggnst inn fyrir landa-
mæri Túrkmenistans með vest-
rænum augum virðist því miður
fátt jákvætt vera hægt að segja
um ástandið í þessu unga lýð-
veldi annað en að svo virðist að
ekki ríki þar hungursneyð –
ennþá. ■
Úti í heimi
■ Á dögunum fögnuðu Túrkmenar 12
ára sjálfstæði þjóðar sinnar.
Faðir Túrkmena
eða landplága?
SAPARMURAT NÍJASÓV
Hefur hamrað það inn í höfuð þegnanna
að landið muni ekki komast af án hans.
Aðför að
veikum
manni
Finnbogi Pálsson, Engihjalla 9, skrifar:
Aðgát skal höfð í nærveru sálarer nokkuð sem mætti hafa í
heiðri. Það er bæði ósmekklegt og
lágkúrulegt að draga veikt fólk
fram fyrir alþjóð með jafn grimmi-
legum hætti og gert var í nafnlausri
grein í DV í fyrradag undir heitinu
„Íbúar í gíslingu“. Vinnubrögð DV
og blaðamannsins Harðar Krist-
jánssonar eru í mínum huga ekki til
þess fallin að skapa ímynd fag-
mennsku eða trausts fréttaflutn-
ings en endurspegla trúlega frekar
lítinn metnað blaðs sem komið er í
ógöngur.
Það væri nær að taka upp hansk-
ann fyrir veikt fólk sem ekki getur
borið hönd fyrir höfuð sér og er
hornreka í kerfinu. Staða þessa vel
greinda og víðlesna einstaklings
sem búinn er að vera hornreka í
kerfinu í áratugi í Kópavogi er fé-
lagsmálayfirvöldum hér og á lands-
vísu til háborinnar skammar. Ég
held að það væri nær að skoða
„veikindin“ í heilbrigðiskerfinu
sem niðurlægir skjólstæðinga sína
með þessum hætti. Við skulum ekki
gleyma því að það eiga allir rétt á
því að vera manneskjur, líka þeir
sem eru veikir. Skammist ykkar! ■