Tíminn - 09.04.1972, Blaðsíða 10

TÍMINN
10
Sunnudagur 9. apríl 1972.
í siðustu viku afgreiddi alþingi stjórnarfrumvarp um breytingu á lögum um
innflutning búfjár. í þessu frumvarpi felst m.a. heimild tii landbúnaðarráð-
herra um að láta flytja inn djúpfryst sæði úr holdanautum af Galioway'.
kyni, að fengnum meðmælum stjórnar Búnaðarfélagsins, yfirdýralæknis
og forstöðumanns Tilraunastöðvar Háskólans i meinafræði.
Hér verður litillega sagt frá þessu fræga Gallowaykyni, sem verður eftir
nokkur ár, ef allt fer að óskum, þekkt hér á landi meðal kjötframleiðenda
og neytenda.
Það eru mörg ár liðin siðan fyrst
var farið að tala um innflutning á
holdanautum til landsins til að
drýgja tekjur bænda, sem í ára-
raðir hafa margir hverjir haft
sinar tekjur af kvikfjárrækt og
mjólkuframleiðslu. Þessi innflutn-
ingur hefur ætið mætt andstöðu hjá
öðrum, mest vegna ótta á sýk-
ingarhættu, og svo mun enn vera,
þótt alþingi sé búið að samþykkja
heimild til innflutnings á djúp-
frystu sæði úr holdanautum af
Gallowaykyni.
Til þessa hefur aðaláherzlan
verið lögð á ræktun kvikfjár og
góðra m jólkurgripa. islenzku
kýrnar eru taldar frábærar
mjólkurkýr, en hafa þótt heldur
holdalitlar, og hefur það verið álit
margra, að með þvi að nota
Gallowaynaut lil Islenzkra kúa
megi bæta mjög úr þvi og fram-
leiða með þvi nokkuð af góðu
nautakjöti með einblendingsrækt.
Gallowayblendingar
til hér á landi
Gailowaykyniö er til hér á landi.
Arið 1933 voru flutt inn hingaö til
lands nokkur holdanaut frá Skot-
landi, m.a. kýr og naut af
Gallowaykyni. Voru þau sett i sótt-
kvi út, í Þerney, en þar kom upp í
þeim sýki (Hringskyrfi), sem ekki
tfkst að lækna, og voru þá öll dýrin
felld. Gallowaykýrin hafði þá ný-
borið nautkálf, og fékk hann að lifa,
en var hafður áfram I sóttkvi.
Menn lentu i mestu vandræðum
með þennan eina kálf. Var hann á
flækingi um landiö fram og aftur,
en endaði loks á Hvanneyri og grip-
um undan honum var blandað
saman við mjólkurkúastofninn þar.
En það virðist vera augljóst, að
þeir sem höfðu afskipti af málum
þessum, hafa verið ókunnugir
holdanautagripum yfirleitt, og þá
einnig þessu kyni, eiginleikum
þess, og hvaða tilgangi það þjónaði
annars staðar.
Frá þessum Galíowaykálfi, sem
slapp við að verða líflátinn úti í
Þerney og nefndur var Brjánn,
komu margir gripir, og dreifðust
þeir um landið. Þegar Runólfur
Sveinsson tók við starfi sand-
græðslustjóra I Gunnarsholti, safn-
aöi hann þeim gripum, sem falir
voru, þangað, og siðan hefur
Gunnarsholt verið miðstöð
þessarar búgreinar, og er þar nú
all myndarlegt holdanautabú.
A fjárlögum þessa árs er gert ráð
fyrir hálfri milljón króna til þess að
undirbúa innflutning á Galloway-
sæði, og er talið að kjöt af
Gallowayblendingum verði komiö
á islenzkan markað eftir fimm til
sex ár. Fyrirhugaðerað allt starfið
I þessu sambandi fari fram I sótt-
varnastöð rikisins að Bessastöðum,
en þar er hægt að hafa mjög gott
eftirlit með öllu, sem aö þessari
framleiöslu snýr, a.m.k. fyrst um
sinn.
En við skulum nú aðeins huga aö
þessu Gallowaykyni og fræöast
örlitið um það.
Kynið komið frá
Skotlandi
Gallowaykyniö ber heiti héraös i
Suð-vestur Skotlandi, eða öllu
heldur smákonungs eða fursta-
dæmis, sem þar var. Nafnið er
komið úr fornu orði, Gallovid, sem
þýðir Galli, en sá þjóðflokkur er
talinn hafa setzt að fyrstur í
þessum hluta Skotlands.
A timum Rómverja er talið, að
hjarðir villtra nautgripa, fyrir-
rennara Gallowaykynsins, hafi
reikað um skóglendi á þessum
slóðum. Um 1840 er talið, að enn
séu til leifar af tveim greinilegum
frumbyggjum nautgripakynsins á
Bretlandi, annaö á Gillingham
garðsvæðinu i Norður-Bretlandi, og
hitt i Lanarkshire. Hiö fyrra hafði
meðalstór horn, en hið siðara var
kollótt.
Um skeið var Lanarkshire og ná-
grannahéruð undir Galloway-smá-
konunginum, og hefur þá að sjálf-
sögðu verið samgangur á milli,
eins og fyrr og siðar. 1 Galloway-
héraði hafði nautgriparækt verið
aðaluppistaðan I búskap bænda frá
ómunatfð. Nákvæm lýsing á æski-
legum einkennum Galloway-kyns-
ins er til frá 1811, og hefur
ræktunarstefna að sjálfsögðu verið
endurnýjuð við og við.
Fyrstu ættarbækurnar
brunnu
Ættarbækur kynsins eru nýtizku-
legar, þótt þetta sé elzta hrein-
ræktaða nautgripakynið á öllum
Bretlandseyjum. Fyrstu ættar-
bækurnar eyðilögðust i bruna i
Edinborg árið 1851, en siðan hefur
þeim verið vel við haldið, og I
kringum þetta fræga kyn hefur
verið stofnaður mikill félags-
skapur, sem ber nafnið „Galloway
Cattle Society”, og kemur t.d. út á
vegum þess mikið og vandað rit,
sem heitir „The Galloway Jour-
nal”. Er það a.m.k. 200 siður, og
þar er að finna greinar og skrár um
allt, er viðkemur þessu fræga kyni,
og myndir af verðlaunagripum,
sem eru margir, enda kynið út-
breitt.finnst viða um heim.
Þetta kyn hefur aldrei verið
Vcrðlaunanaut af Gallowaykyni, sem ber nafnið „Masterstroke of Foreside
eða Snilldarbragðið frá Foreside
Verðlaunakú af Gallowakyni, sem ber nafnið „Killiechroi