Tíminn - 21.04.1972, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
Laugardagur 22. apríl 1972.
Kjarnfóðurgjald og
hagsmunir neytenda
1 frumvarpi þvi aö nýjum
lögum um FramleiBsluráö
landbúnaBarins, sem nú liggur
fyrir Alþingi, er ráö fyrir þvi
gert, aö Framleiösluráöi sé
heimilt aö leggja nokkurt
gjald á innflutt kjarnfóöur til
nýbyggingar vinnslustööva
landbúnaöarins og annarrar
hagræöingar i landbúnaöi.
Hámark þessa gjalds er 5%
álag á útsöluverö kjarnfóöurs
eins og þaö er i Reykjavik á
hverjum tima.
Nokkur úlfaþytur héfu'r
oröiö út af þessu, einkum
hefur komiö fram I blööum, aö
verið sé aö þyngja byröar
neytenda en létta álagi af
bændum meö sliku ákvæöi
sem þessu.
Hiö rétta er, aö meö ráöstöf-
un eins og þessari,er gerö til-
raun til aö jafna meö sérstök-
um hætti aöstööu vinnslu-
stööva og jafnframt byröar
neytandans.
Til þess aö þetta veröi ljóst,
er nauösynlegt aö gera ör-
stutta grein fyrir uppbyggingu
vinnslustööva landbúnaöarins
og rekstri þeirra.
Eins og mönnum er kunn-
ugt, er verðlag búvara ákveö-
iö samkvæmt Framleiöslu-
ráöslögunum. Verö þaö, sem
neytendur greiöa, er i fyrsta
lagi verö til framleiöenda, en
þeir skila vöru sinni viö vegg
vinnslustöövar, og i ööru lagi
sá kostnaöur, sem á vöruna
fellur viö vinnslu og dreif-
ingu. Samvinnusamtök ’bæná-
anna sjáitra sja ao mestu leyu
um uppbyggingu og rekstur
vinnslustöövanna og dreifingu
i heildsölu og aö nokkru i smá-
sölu.
Vinnsla sú og dreifing, sem
fram fer á vegum fyrirtækja
bændanna, er þannig skipu-
lögö fjárhagslega, aö afrakst-
ur af rekstri kemur fram i
endanlegu veröi til bændanna.
Veröi reksturskostnaður þess-
ara fyrirtækja hærri en áætlaö
hefur veriö viö ákvöröun
vinnslu- og dreifingar-
kostnaðar I sexmannanefnd,
fá bændur ekki fullt verö fyrir
vöru sína. Auövitaö eru leyfö-
ar lögboönar afskriftir af hús-
um og tækjum og ennfremur
myndun varasjóös, sem þó má
aöeins nota til aö standa undir
hugsanlegum beinum töpum I
rekstri, en ekki til aö jafna
mjólkurverö milli ára. Þessi
umræddu fyrirtæki háfá þvi á
löngu árabili getaö eignazt hús
og tæki þau, sem I notkun eru,
en ekki sjóöi til endurnýjunar
húsa og tækjakosts. Má um
deila, hvort þarna sé rétt á
málum haldið, en þá er lika
fullkomlega umdeilanlegt,
hvoi;t réttmætt sé að leyfa
vinnslustöövunum sjóöa-
myndanir til endurbyggingar,
t.d. með afskriftum af endur-
nýjunarveröi. Sllkir sjóöir
gætu því aöeins myndazt, aö
þeir væru teknir af neytendum
i hærra verölagi.
Þau m jólkursamlög og
sláturhús, sem starfrækt
hafa verið aö undanförnu, eru
flest 20-40 ára gömul. Eölilegt
er þvi, aö byggingar- og
tækjakostur þessara fyrir-
tækja sé farinn aö ganga úr
sér og ekki alls staöar i sam-
ræmi viö nútlmakröfur um
rými og hreinlæti. Einkum á
þetta viö um sláturhúsin, og
sum mjólkursamlög búa
einnig viö þau skilyröi, aö end-
urbygging eða algjör nýbygg-
ing er óhjákvæmileg. Raunar
er þessi endurbygging hafin,
og nokkur sláturhús hafa þeg-
ar risið meö nýtlzkulegum og
fullkomnum búnaöi Bygging-
ar þessar eru mjög dýrar, og
þrátt fyrir aukna hagræöingu,
veröur vinnslukostnaöur til
muna meiri i þessum nýju
húsum en var i þeim gömlu.
Kostnaöur þessi leggst óhjá-
kvæmilega á verð þeirrar
vöru, sem framleidd er.
Þá er loks aö þvi Komio ao
gera grein fyrir því hlutverki,
sem áðurnefndu 5% kjarn-
fóöurgjaldi er ætlaö. Gjald
þetta, ef innheimt veröur,
hækkar verð til neytenda á
landbúnaðarvörum, en er
jafnframt ætlaö að skila sér
aftur i þeirra vasa. Gjaldið á
aö nota til stuönings við upp-
byggingu vinnslustööva land-
búnaðarins og annarrar hag-
ræðingar I landbúnaði, sem
verkar til lækkunar á fram-
leiöslukostnaði eða dreifingar-
og vinnslukostnaði. Má þvi
meö sanni segja, aö seilzt sé I
annan vasa neytenda og
stungið I hinn. Þessir fjár-
munir — sem raunar eru ekki
stórfé og mundu t.d. meö nú-
verandi verölagi hækka
mjólkurveröið um 15-20 aura á
lltra — eiga svo á leiö sinni
milli vasa neytendanna að
gegna mikilvægu hlutverki til
aö halda niðri milliliöa-
kostnaöi og þar meö vöruveröi
til neytenda.
Allir kannast við þá mis-
jöfnu aöstööu, sem menn búa
við I þessu landi vegna þeirrar
óöaveröbólgu, sem yfir hefur
gengið og ekki er séð fyrir
endann á. Afkoma einstakl-
inga byggist t.d. mjög á þvi,
hvort menn búa I ibúöum, sem
hafa kostaö eina, tvær, þrjár
eöa jafnvel fjórar milljónir, og
aðstööumunur fyrirtækja get-
ur myndazt með sviplikum
hætti. En menn veröa að lifa,
þótt þeir búi i nýju húsi, og ný
atvinnufyrirtæki veröa að
geta boriö sig eins og þau,
sem eldri eru. Þess vegna
veröa kröfur um kaupgjald og
afkomu meira og minna miö-
aöar við aöstæöur þeirra ein-
staklinga og fyrirtækja, sem
mesta fjárþörf hafa. Þeir, sem
betur eru settir, hagnast svo I
skjóli kröfumannanna. Svipaö
er ástandið með vinnslustöðv-
ar landbúnaðarins. Nýju fyr-
irtækin þurfa aögeta afskrifaö
eignir sínar og staöið undir
rekstri eins og þau eldri. Þetta
gæti gerzt meö þvi að ákveöa
vinnslukostnaö landbúnaðar-
vara samkvæmt þörf þeirra,
sem hana hafa mesta. Allir
hinir mundu þá væntanlega
græöa I skjóli þessarar þarfar.
Hver ný vinnslustöð orsakaöi
þá hækkun yfir alla llnuna.
Akvæðin um 5% gjaldið i nýja
Framleiðsluráðslagafrum-
varpinu eru sett til að draga úr
háskalegum afleiðingum
slikrar þróunar, sem hér er
lýst. Fé það, sem inn kann aö
heimtast samkvæmt ákvæð-
um frumvarpsins, a fyrst og
fremst að notast til að lækka
stofnkostnað vinnslustöðva og
halda verðlaginu niðri. Sjálf-
sagt væri hægt að benda á aðr-
ar og fleiri leiðir til að ná
sama marki, og lengi sýnist
sitt hverjum, þegar valið er
um aöferðir til að leysa við-
kvæm vandamál. En þeir,
sem hátt hafa hrópað um aö-
för aö neytendum I þessu sam-
bandi, hafa annað hvort lítt
horft til átta eða verið blindu
slegnir, nema hvort tveggja
sé. Ingi Tryggvason
Borgaríhaldið færir tveim stórútgerðarmönnum
tugmillj.gjöf
Borgarstjórnarmeirihlut-
inn hefur ákveðið að af-
henda þeim Einari Sigurðs-
syni (ríka) og ingvari Vilh-
jálmssyni vaxtalaust og af-
borgunarlaust lán í 18 ár
vegna kaupa á tveimur
nýjum togurum. Nánast er
um 22ja milljón króna gjöf
að ræða.
Forsaga þessa máls er, að út-
gerðarfélögin Hrönn h.f. og Isfell
h.f., sem framangreindir menn
eiga, sóttu snemma i vetur til
Reykjavikurborgar um lán, er
næmi 7 1/2% af stofnkostnaöi
tveggja togara, sem þessir aöilar
hyggjast festa kaup á. Samtals
munu þessir tveir togarar kosta
tæpar 300 millj. kr. þannig aö 7
1/2% framlag frá borginni mundi
veröa um 22 milljónir. Ráögert
er, aö helmingurinnn eða 11
milljónir komi til útborgunar á
þessu ári og seinni 11 milljónirnar
á næsta ári. Lán þetta er vaxta-
laust og afborgunarlaust i 18 ár.
Endurgreiösla þess hefst þvi ekki
fyrr en árið 1990.
1 borgarráði varö mikill ágrein-
ingur um þessa lánveitingu. Allir
borgarfulltrúar minnihlutans,
sem þar sitja, lögöust gegn henni
og töldu borgarsjóð ekki aflögu-
færan til að veita sllka fyrir-
greiöslu, enda um fjársterka ein-
staklinga að ræöa, sem vafalitið
gætu eignast togara án slikrar
opinberrar fjárveitingar. Fluttu
þeir sameiginlega eftirgreinda
tillögu:
„Borgarráö leggur áherzlu á,
aö haldiö veröi áfram þeirri
endurnýjun á togurum B.O.R.,
sem þegar er hafin meö kaupuin
tveggja togara, sem koma á
þessu ári. Jafnframt telur
borgarráö, aö meö tilkomu nýrra
og stærri skipa þurfi aö bæta
löndunaraöstööu togaranna og
gera ýmsar breytingar á fisk-
vinnslustöö og frystihúsi. Allt
kostar þetta mikiö fé, sem aö
stórum hluta veröur aö afla meö
beinu framlagi úr borgarsjóöi.
M.a. af framangreindum ástæö-
um treystir borgarráö sér ekki til
aö veröa viö beiöni útgeröafélag-
anna Hrannar hf. og isfells hf.
Gamla Selvogsleiðin í dag
Skógræktarfélag Hafnarf jarðar
efnir til öku- og gönguferðar um
nágrenni bæjarins laugardaginn
22. april, undir leiðsögn Gisla
Sigurössonar lögregluþjóns, sem
mun allra manna kunnugastur á
þessum slóöum.
Fariö veröur frá iþróttahúsinu
kl. 14.00, ekiö upp i Kaldársel, og
þaöan verður gengin hin gamla
Selvogsleiö meö úturkrókum, til
þess aö lita á þaö, sem merkast er
á þessum slóðum.
Ollum er heimil þátttaka.
Utifundur í dag
1 dag verður haldinn útifundur
til stuðnings þjóöfrelsisbaráttu
Víetnama viö Miðbæjar-
skólann. Þaö eru félögin SINE,
Fylkingin, Stúdentaráð Hí,
Veröandi, MFKI Sósialista-
félag Reykjavikur, Alþýöu-
bandalagiö I Reykjavík og
Samtök frjálslyndra I Reyk-
javik, sem gangast fyrir fun-
dinum.
Fundurinn hefst við Miöbæjar-
skólann kl. 13.00, og veröa
ræöumenn þeir Arni Björnsson
þjóöháttafræöingur Jón Asgeir
Sigurðsson form. SINE og Rafn
Guðmundsson tæknifræöingur.
Fundarstjóri veröur Gun-
nlaugur Astgeirsson formaður
Stúdentaráös Háskóla Islands.
Að loknum útifundinum veröur
gengiö til bandariska sendi-
ráðsins, þar sem mótmælaorö-
sending verður afhent.
um, aö Reykjavikurborg leggi
fram 7 1/2% af stofnkostnaöi
tveggja togara, sem þessir aöilar
hyggjast festa kaup á. Leggur
Borgarráö til, aö þær 22 milljónir
króna, sem hér er um aö ræöa,
veröi notaöar til kaupa á 3
Spánartogaranum fyrir B.O.R.,
sbr. samþykkt borgarstjórnar frá
2. marz s.l. Eigi aö slöur væntir
borgarráö þess, aö umrædd út-
geröarfélög hafi bolmagn til aö
eignast þessi skip og þau bætist i
togaraflota Reykvikinga.”
Þessa tillögu felldi Ihaldið i
borgarráöi. Þegar máliö kom til
borgarstjórnar i s.l. viku tóku all-
Hannibal Framhald af bls. 1.
fram. Til þess aö reyna aö leysa
úr þessum málum, heföi rikis-
stjórnin leitað til stjórna llf-
eyrissjóöanna til þess aö fá ák-
veöinn hundraöshluta af þeirra
fé inn i húsnæðismálakerfið.
Þessu heföi veriö tekiö treg-
lega af llfeyrissjóösmönnum,
en nú yröi líklega farin sú leið,
aö lifeyrissjóöirnir lánuöu
Byggingasjóöi 250 — 300
milljónir króna til 10 ára, og
yröi lánið vlsitölutryggt.
Myndi þetta fé koma nokkuö til
móts viö fjárþörf Bygginga-
sjóös, sem um s.l. áramót heföi
veriö nær félaus. Ennfremur
skýröi ráöherrann frá þvl, aö 1.
nóv. s.l. heföi vantaö 163 millj.
kr. til þess aö sjóöurinn gæti
staöiö viö skuldbindingar
sinar. Hefði veriö hægt að
bjarga málunum meö sam-
ningum viö Seölabankann. 1.
febrúar s.l. heföi vantaö 6
milljónir króna, og heföi
Seölabankinn þá einnig veitt
yfirdráttarheimild. I lok ræöu
sinnar sagöi ráöherrannaö
Húsnæöismálastofnunin þyrfti
350 milljónir króna það sem
eftir væri af árinu til þess að
standa við skuldbindingar
sinar.
ir borgarfulltrúar minnihluta-
flokkanna tillöguna upp að nýju,
en þar felldi Ihaldiö hana einnig
með sinum 8 atkvæðum gegn 7
atkvæðum minnihlutans. Ekki
viröist þvi annaö eftir en undir-
rita gjafabréfið.
Akureyri
Framhald
af bls. 9.
en ókunnugir gætu látiö sér detta I
hug, og vinnan þvi ekki eins ein-
hliöa. |
Yfirleitt vinna sömu stúlkurnar
hér árum saman, og oftast þær
sömu við svipuö verkefni. Unniö er
á tveim vöktum, frá kl. 7,30 til 4,30
á daginn, og frá kl. 5 til kl. 10 aö
kvöldi.
Mikil eftirspurn er eftir vinnunni
á síðari vaktinni. Þaö eru einkum
húsmæöur, sem sækjast eftir
henni, en það er þægilegra fyrir
giftar konur, sem hafa heimili, aö
vinna á kvöldin. Þá eru hús-
bændurnir komnir heim úr sinni
vinnu og taka viö búsáhyggjum og
börnum, en húsmæðurnar fara út
að vinna.
Verkstjóri á saumastofu sagöi,
aö eftirspurnin eftir kvöldvinnunni
væri svo mikil, aö langir biðlistar
væru af giftum konum, sem bíöa
eftiraö pláss losni á kvöldvöktum.
Stöðug verkefni undir-
staða skipasmiðaiðnaðar.
Ingi Baldursson vinnur aö skipa-
smiöihjá Slippstööinni. Hann læröi
þar járnsmiöi og vinnur nú sem
sveinn. Alls er hann búinn aö starfa
aö skipasmíöii fimm ár.
—Hér eru yfirleitt næg verkefni,
sagði Ingvi, Þegar hann var trufl-
aöur frá vinnu sinni i nokkrar min-
útur. Um tlma leit heldur illa út
meö vinnuna, en samningurinn
um smiöi strandferöaskipanna
bætti þar úr, og allt siðan hefur
vinna verið stöðug.
Nú eru tvö fiskiskip i smiðum
hér, 150 tonna og 105 tonna skip.
Er meiningin að ljúka smíöi þeirra
I júnlmánuði n.k. Siðan mun ráö-
gert aö smlða tvö eöa þrjú skip af
svipaöri stærð, svo aö nóg viröist
vera aö gera framundan.
Hjá Slippstöðinni vinna nú um
200 manns, og byggjum viö vonir
okkar á, sagöi Ingvi, aö hér veröi
stöðug verkefni I framtlðinni. Hér
er búiö aö byggja upp allöflugan
skipasmíöaiðnaö, og þjálfaö starfs-
fólk er fyrir hendi. Séu ekki ávallt
næg verkefni fyrir hendi og haldist
vinna ekki stöðug, er hætt viö aö
menn leiti atvinnu annars staöar,
og getur þá oröið erfitt að koma
rekstrinum i samt horf aftur. Er
þvi mikiö atriöi, aö vinnan sé stöö-
ug og sem minnst hreyfing á mann-
skapnum.
En eins og er vantar fremur
mannskap en hitt. Væri hér nóg af
járnsmiöum og ööru sérþjálfuöu
fólki, mundi sjálísagt vera hag-
kvæmara að vinna á vöktum, en
eins og sakir standa, fást ekki
menn nema á aðravaktina. Nú er
unnið I Slippstöðinni i 10 klukku-
stundir á sólarhring, fimm daga
vikunnar. Hús og dýr tæki standa
þvíailtoflangan tima ónotuð. Væri
unniðá vöktum, nýttist þetta miklu
betur, og væri hægt að stytta bygg-
ingatíma skipanna verulega, sem
hlyti að vera mun hagkvæmara
bæði fyrir fyrirtækið og kaupendur
skipanna.
5000 bilar í Eyjafirði
Sigurður Jóhannesson er fram-
kvæmdastjóri stærsta bifreiða-
verkstæðis á Noröurlandi, en þaö
er fyrirtækið Þórshamar h.f., sem
reyndar rekur margháttaöa þjón-
ustu aðra en bílaviögeröir, eins og
varahlutaverzlun, og er með I
rekstri þriggja bensinstöðva I
bænum.
Það fyrsta sem Sigurður var
spurður að, var hvort sú stað-
hæfing sumra, að minna viöhald
væri á bílum á Akureyri, en
sunnanlands, og þá sérstaklega
hvort þeir ryðbrynnu minna, og
entust þvi betur. Ekki sagðist Sig-
urður vita til að neinar skýrslur
væru til um þetta eða athuganir, en
ekki kæmi sér á óvart, þótt svo
væri. A Akureyri þekkist til dæmis
ekki saltaustur á göturnar, þvi að
þar kemur aldrei ising, eins og I
Reykjavik og nágrenni. A Akur-
eyrargötum er annaö hvort snjór,
eða þær auðar. 1 botni Eyja-
fjarðar er særok einnig óþekkt að
mestu.
En nóg er af viðgerðum og við-
haldi farartækja samt. — Hjá
Þórshamri h.f. vinna milli 40 og 50
manns. og er þar skortur á bifvéla-
virkjum, og víö gleypum viö
hverjum fagmanni sem býöst
sagði Sigurður. Hér vinna ein-
göngu læröir fagmenn aö bílaviö-
gerðum og annarri þjónustu.
Samtök þeirra eru sterk, og þeir
liöa ekki að neinir gervimenn séu
viö vinnu.
Fyrir tveim árum flutti Þórs-
hamar h.f. i nýtt og fullkomiö
húsnæöi á Oddeyri, og viö
bættum tækjakost mjög þegar flutt
var I nýja húsiö. En þaö er aldrei
of mikið af góðum tækjum I fyrir-
tæki sem þessu. Lögö er
höfuðáherzla á aö hafa verk-
stæðin hrein, og að þetta Hti út
sem þjónustufyrirtæki en ekki
öskuhaugur.
Eru þetta orö aö sönnu, þvi
óviöa hér á landi gefur að lita jafn
hreinlegt bilaviðgerðaverkstæði og
Þórshamar h.f.
A Akureyri eru rekin mörg minni
bilaviögeröarverkstæði, en nóg er
aö gera, þvl aö á Akureyri og i
Eyjafjaröarsýslu eru yfir 5 þús.
bilar.
Rétt ofan viö frystihús útgeröar-
félags Akureyrar á Oddeyri er
knattspyrnuvöllur, sem viröist vel
nýttur. Hvenær sem fariö er fram-
hjá vellinum, að degi eöa kvöldi,
eru þar einhverjir aö eltast við fót-
bolta. Þegar Tímamann bar þar
að, fórfram keppni á vellinum, og
varfastsótt og varizt á báöa bóga,
enda lá mikið við. Fram fór
keppni milli tveggja bekkja I Odd-
eyrarskólanum, og alvaran I leikn-
um var jafnmikil og um Islands-
mót væri aö ræöa.
—Það er fint aö hafa þennan völl
hérna, sagöi Helgi Baldursson, 13
ára gamall knattspyrnumaöur. —
Flestir strákanna hérna eru I
Knattspyrnufélagi Akureyrar eöa
Þór. Ég er nú eiginlega i hvorugu
ennþá, en við æfum mikiö, og mest
á sumrin. Stóru strákarnir æfa lika
hérna, en nú er verið að gera nýjan
æfingavöll úti i Glerárþorpi, sem
Þór á aö æfa á. Svo er lika veriö aö
byggja nýjan völl uppi á Brekku. —
OÓ.