Tíminn - 27.04.1972, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Fimmtudagur 27. april 1972
Scyðisfjörður á sér gamla sögu,
og i sögu staðarins hafa verið skin
og skúrir. Bærinn hefur átt sin
miklu uppgangstimabil, en þess á
milli hefur myndazt lægð I atvinnu-
lifinu.
Seyðisfjörður er einhver bezta
höfn frá náttúrunnar hendi, sem til
er i landinu, og þar af leiðandi varð
staðurinn fljótt mikill verzlunar-
staður, og útgerö dafnaði þar vel.
Um siðustu aldamót var mikil
Stefán Jóhannsson
gróska i öllu atvinnulifi þar, og af
atvinnurekendum á þeim tima bar
hæst Norðmanninn Otto Wathne.
Eftir það gekk á ýmsu i atvinnulifi
Seyðfirðinga, nema hvað á striðs-
árunum var óhemju atvinna. Sild-
arævintýrið kom svo upp úr 1960 og
stóð i sjö ár. Þá var mikill upp-
gangstimi á Seyðisfirði, en þegar
sildin hvarf, þá dofnaði yfir öllu og
var svo i tvö ár. Arið 1969 byrjaði
atvinnulifið að blómstra aftur, og
um þessar mundir er þar ohemju
atvinna.
A Seyðisfirði má finna margt,
sem minnir á uppgangstimann
kringum aldamótin. bar er sjúkra-
hús, sem reist var fyrir aldamót,
simstöðvarhúsið, sem Otto Wathne
byggði á sinum tima, og til Seyðis-
fjarðar var sæsiminn lagður frá út-
löndum.
begar við stöldruðum við á
Seyðisfirði fyrir stuttu var búið að
landa þar 1750 tonnum af fiski á
móti 750 tonnum á sama tima i
fyrra. Fiskinum hefur fylgt mikil
atvinna, og er það heimafólk að
lang mestu leyti, sem annazt hefur
vinnslu aflans.
Til þess að fá sem flestar konur i
vinnu hafa frystihúsin i sameiningu
rekið barnaheimili i vetur, og hefur
það gefizt mjög vel. Forráðamenn
þeirra segja, að fyrir bragðið hafi
þeir -fengið 15-20 konum fleiri i
vinnu.
Til þess, að fá enn jafnara hrá-
efni að landi hafa Seyðfirðingar
fengið sér skuttogara, og var hann
einmitt að landa i fyrsta skipti,er
við vorum á Seyðisfirði. Skuttogari
þessi ber nafnið Gullver og er i
eigu Brimbergs h.f.
Hráefniö þarf að
vernda er það
kemur á land
Ólafur M. Ólafsson, er einn af
aðaleigendunum i Fiskvinnslunni
og Brimbergi h.f. Ólafur segir okk-
ur,að þrir stærri bátar leggi nú upp
hjá Fiskvinnslunni, nýi skuttogar-
inn Gullver, er 338 tonn, Gullberg
264 tonn og Hannes Hafstein 252
tonn. Hjá Fiskvinnslunni leggja
einnig upp margir smábátar og
Margrét NK hefur einnig lagt þar
upp afla.
Hjá hinu frystihúsinu leggja að
staðaldri upp tveir bátar bórður
Jónasson og Ólafur Magnússon,
sem báðir eru i kringum 250 tonn,
þá fær Norðursild 20% af afla skut-
togarans, og smærri bátar leggja
þar upp.
— Nú eruð þið búnir að taka á
móti meira en helmingi meiri afla i
vetur, en á sama tima i fyrra.
Hvernig hefur gengið að vinna afl-
ann, — og hvernig hefur það verið
mögulegt?
— bað, sem mest hefur hjálpað
okkur við að vinna aflann, er vél-
væðingin, sem reyndar má segja að
sé aðverða undirstaða þess.að fisk-
vinnslan geti borið sig. Um þessar
mundir erum við hjá Fiskvinnsl-
unni t.d. að taka i notkun nýja véla-
samstæðu, sem saman stendur af
flökunarvél, hausingavél og roð-
flatningsvél.
Nú og annað er það, sem kannski
hvað mest hefur bjargað okkur, en
það er hversu áhugasamir Seyð-
firðingar hafa verið að koma aflan-
um i verðmæti, og samvinna frysti-
húsanna hefur verið alveg einstök.
Til þess að fá sem flestar húsmæð-
ur i vinnu reka frystihúsin saman
barnaheimili, og fyrir bragðið fá-
um við 15-20 konum fleiri i vinnu til
okkar. bá höfum við hugsað okkur
að koma upp vöggustofu, en það
verður samt einhver bið á þvi.
— Hvað telur þú nauðsynlegt að
gera til að bæta meðferð fisksins?
— A næstunni þurfa Islendingar
að gera stórátak til að vernda hrá-
efnið. Hér á Seyðisfirði erum við
þegar byrjaðir að gera ráðstafanir
til þess. I þessu sambandi höfum
við keypt 2600 niutiu litra plast
fiskikassa til að hafa um borð i
skipunum og að auki fimmtiu 700
kilóa álkassa. betta er fyrsti visir-
inn hjá okkur til að bæta meðferð-
ina. bá er nauðsynlegt að hafa
kælimóttöku i frystihúsunum, og
hjá okkur er t.d. ákveðið að koma
upp kælimóttöku i kjallara frysti-
hússins, þar er mjög, góð aðstaða
til þess. Hér á Seyðisfirði hagar
þannig til, að frystihúsin liggja á
hafnarbakkanum, og þessvegna
ber að stefna að þvi að hætta að
nota bila við uppskipun. I staðinn
þarf að koma færiband eða lyftari,
sem færir íiskinn inn i móttökuna,
og að þessu er stefnt.
— Hvernær byrjaðir þú að gera
út Ólafur?
— Min útgerð hófst árið 1959, en
þá hafði ég verið iþróttakennari i 12
ár. Reyndar hafði ég alltaf verið
eitthvað bundinn við sjóinn, fæddur
i Vestmannaeyjum, og siðan var
maður við þetta á Seyðisfirði.
Fyrsti báturinn, sem ég fékk var
Gullver, 70 tonna eikarbátur, sem
byggður var i Strandby i Noregi.
Siðan kom Gullberg, 164 tonna eik-
arbátur, sem smiðaður var i Vest-
mannaeyjum, og sem þá þótti dýr,
en hann kostaði 11 millj. 170 þús. á
sinum tima. Næst kom svo nýi
Gullver i april 1965, en sá bátur var
smiðaður i A-býzkalandi. Árið 1969
seljum við svo Gullver til Vest-
mannaeyja og kaupum Hannes
Hafstein istaðinn. Og nýjasta skip-
ið okkar,skuttogarinn Gullvei; kom
svo i febrúar á þessu ári. A þessum
skipum eru svo til allt heimamenn.
— Hvernig var að byrja útgerð
árið 1959?
— bað var gott að byrja að gera
út á þeim tima. bá var sildin að
koma á miðin úti fyrir Austfjörð-
um, og við vorum heppnir, fengum
góðar vertiðir strax. Jón Pálsson,
sem nú er skipstjóri á Gullver nýja,
byrjaði hjá mér i upphafi, og ég hef
sennilega ekki getað verið heppn-
ari með mann. bá hefur Gunnar
bórðarson verið vélstjóri hjá út-
gerðinni allan timann og hefur
hann reynzt ómetanlegur fyrir út-
gerðina.
Meðan sildin var sem mest hér
úti fyrir var létt að gera út. I lok
þessa timabils lenti ég i þvi, ásamt
16 útgerðarmönnum og einstakl-
ingum að reisa sildarverksmiðjú,
sem reyndar fór aldrei i gang, en
innborgað hlutafé var rúmar 22
milljónir króna, sem er eitt mesta
hlutafé, sem um getur við stofnun
islenzks fyrirtækis. begar sildin
hvarf var búið að reisa verksmiðj-
una, ásamt bryggju og tönkum.
Vélarnar tókst að selja til Dan-
merkur, en hitt stendur allt eftir á
ölfueyri, sem er einhver bezti stað-
ur frá náttúrunnar hendi undir
starfsemi, sem þessa.
— Var ekki atvinnuástandið
ömurlegt hér á Seyðisfirði eftir að
sildin hverf?
— Vist var það. Árið 1968 voru
t.d. 150 manns á atvinnuleysisskrá,
og það sem verra var, að þá hafði
vetrarútgerð sem slik aldrei verið
á Seyðisfirði. Reyndar var byggt
hér stórt og mikið frystihús á sin-
um tima, en það var ekki starfrækt
á sildarárunum, en núna sýnir það
sig,að það er undirstaðan undir at-
vinnulifi Seyðisfjarðar. Aðalforvig-
ismaður fyrir byggingu þessa húss
á sinum tima var Björgvin Jóns-
son, fv. alþingismaður, og verður
honum seint þakkað það verk.
begar sildin hvarf frá okkur, var
grundvöllurinn fyrir sildarbátana,
sem algjörlega voru bundnir við
heimahafnir, brostinn, og er hann
ekki enn fyrir hendi. Aftur á móti
höfum við trú á þvi, að ef þær til-
raunir, sem nú standa yfir i Noregi
með beitingavélina takast vel, að
þá sé kominn góður rekstrargrund-
völlur fyrir þá á ný.
— Hefur þú trú á útgerð frá Aust-
fjörðum t.d. með skuttogurum?
— Já, alveg tvimælalaust. Hér úti
fyrir Austfjörðum eru mjög góð
fiskimið, þar sem mikið er af bol-
fiski. Með tilkomu skuttogara og
stærri fiskiskipa ætti hráefnið að
berast jafnar að landi. 1 fyrra sýndi
það sig, hvað hægt er að nýta vel
miðin hér fyrir utan, þvi að báðir
skuttogararnir, sem gerðir eru út
héðan að austan, Barði og Hólma-
tindur, fengu mikið af sinum afla á
svæðinu frá Langanesi suður að
Hvalbak.
— Eitthvað að lokum?
— Aðeins það, að við megum
hvergi hika i landhelgismálinu.
Útfærsla landhelginnar er forsenda
þess, að vel takist til við að nýta
fiskimiðin rétt á næstu árum.
Tvöfalí
flutningsgjald.
Vélsmiðja Seyðisfjarðar er eitt af
elztu fyrirtækjum á Seyðisfirði.
Fyrirtækið var stofnað árið 1907. I
upphafi var það byggt upp með það
fyrir augum að setja vélar í báta,
en á þessum árum, voru Islending-
ar að skipta frá árum og seglum
yfir i vélar. Fyrstu árin sá fyrir-
tækið mikið um dönsku DAN-vél-
arnar, en smámsaman þróaðist
þetta meira og meira yfir í viðgerð-
ir og upp úr 1920 byrjaði fyrirtækið
á smiði á spilum, bæði linu- og
trollspilum.
A striðsárunum smiðaði fyrir-
tækið mikið af varahlutum fyrir is-
lenzka flotann. Fróðir menn segja,
að hluti Islenzka flotans hefði
stöðvazt algjörlega á þessum ár-
um, ef varahlutirnir hefu ekki
fengizt smiðaðir á Seyðisfirði. bað
voru einkum smiðaðir varahlutir
June-Munktel vélarnar sænsku.
Aðaleigandi og framkvæmda-
stjóri Velsmiðju Seyðisfjarðar er
Stefán Jóhannsson. Hann sagði
okkur, að hann hefði tekið við fyrir-
tækinu árið 1950, og næstu árin var
aðalstarfið fólgið i viðgerðum. Svo
var það á 50 ára afmæli fyrirtækis-
ins 1967, að ákveðið var að fara út i
stálskipasmiði. Um vorið 1968 var
fyrsti báturinn afhentur og hlaut
hann nafnið Valur NK og var hann
um 50 lestir að stærð. Um þessar
mundir er fyrirtækið með sjötta
stálbátinn i smiðum. Er sá bátur
smiðaður fyrir Drift h.f. i Neskaup-
stað og verður hann um 100 lestir
að stærð, og kostnaðarverð hans er
um 30 milljónir.
— Hvað háir ykkur mest i sam-
bandi við stálskipasmiðina?
— bað er margt, sem háir okkur.
Okkur vantar ennþá meira hús-
bennan 100 lesta bát er Vélsmiðja Seyðisfjarðar að smfða fyrir Drift h.f. I Neskaupstað.
Hér eru frá vinstri Jón Pálsson, borbergur bórarinsson og ólafur H.
Ólafsson fyrir framan nýja skuttogarann Gullver.