Tíminn - 27.05.1972, Blaðsíða 7

Laugardagur 27. mai 1972.
TÍMINN
7
Frawídkttarflofckurfnn
:::::: Fratmkvwittdftatí(iri;:::|írlSitfáttiÖenfttflkfaSðtt^-ftitílíórsrt :Þ6rarirttt::::::
Þárarlnsson [(Hj), AttdréS KfWfánSSOtt, Jfótt Höisaí&tt, Ittdfíði
G. ttorsteinsstt" os Tómas Karfssott. Atfífýsfnifaítjórf: Stein-
frrifrtur Gislason. RHsffófttarskTÍfstpfur f flddilTjúSÍttU, sftTWf
léaðo — 1S3Q&. Skrifstofvr Battkastfæff 7. AfttretðsfusíttH
1Í3ÍS. Auglýsíngasímj 19523, ASrar skrffstofvr sl-mj T830<),
Áskriftargíald kr, 22$,ÓQ á mánuSt Itmanfands, f laúsasófy
' kr. 15.00 aitttaktð. — fllaSaþrattt h.f. (Offwtt
Samningur Brasilíu
og Bandaríkjanna
Viðræður Einars Ágústssonar utanrikisráð-
herra og Lúðviks Jósefssonar sjávarútvegs-
ráðherra við brezka ráðherra um landhelgis-
málið, sem fóru fram fyrr i þessari viku, báru
ekki þann árangur, að samkomulag næðist, en
af fréttum má þó ráða, að þokað hafi i rétta átt.
Nýr fundur hefur verið boðaður, og verður ekki
öðru trúað en að samkomulag náist að lokum.
Bretar hljóta að gera sér ljóst, að íslendingar
bjóða upp á sanngjarna lausn málsins og að
nýtt þorskastrið yrði Bretum sjálfum mest til
tjóns og álitshnekkis.
I sambandi við þessar viðræður hefur nokkur
athygli beinzt að nýgerðum samningi milli
Brasiliu og Bandarikjanna um veiðar banda-
riskra rækjubáta innan 200 milna lögsögu
Brasiliu. Rækjuveiðar Bandarikjamanna við
Brasiliu eru að visu miklu umfangsminni en
þorskveiðar Breta við ísland, og ýmsar að-
stæður ólikar, svo að aldrei verður til fulls hægt
að bera þetta tvennt saman.
Höfuðefni umrædds samkomulags er, að
Brasilia fellst á, að Bandarikjastjórn megi
veita 325 rækjubátum af vissri stærð og með
vissum útbúnaði leyfi til að stunda rækjuveiðar
á tveimur tilteknum svæðum innan 200 milna
markanna. Á öðru svæðinu mega bátarnir
stunda veiðar á timabilinu frá 1. marz til 30.
nóvember, en á hinu svæðinu frá 1. marz til 1.
júli. Aldrei mega vera fleiri en 160 bandariskir
rækjubátar að veiðum i einu á þessum svæð-
um. Grundvallaratriði samkomulagsins er
m.ö.ovað miðað er við tölu skipa og stærð, við
afmörkuð veiðisvæði og ákveðna árstima.
Hins vegar er ekki miðað við aflamagn.
í inngangi samkomulagsins er það tekið
fram, að rikin séu ósammála um viðáttu lög-
sögunnar. 1 samningnum er svo reynt að snið-
ganga þetta ágreiningsefni eftir megni. En i
ýmsum atriðum kemur þó greinilega fram
óbein viðurkenning á rétti Brasiliu. Allt eftirlit
með veiðunum verður i höndum brasiliskra
yfirvalda, og þau mega taka bandarisk skip,
sem þau telja á ólöglegum veiðum. Þessum
skipum ber þeim að koma i hendur banda-
riskra yfirvalda. 1 stað einstakra sekta greiða
Bandarikin Brasiliu 200 þús. dollara heildar-
upphæð árlega og 100 dollara fyrir hvern dag,
sem skipin eru i vörzlu brasiliskra yfirvalda.
Þá má gera afla og veiðarfæri upptæk. Samn-
ingurinn gildir til 1. janúar 1974.
Þótt samningur þessi verði ekki nema að
takmörkuðu leyti lagður til grundvallar við
viðræður Breta og íslendinga, getur hann á
margan hátt verið til hliðsjónar, og þá ekki sizt
þau höfuðatriði hans,. að miðað er við tölu og
stærð skipa, takmörkuð veiðisvæði og tiltekna
árstima.
Þ.Þ.
Zérmen Gvísíani, forseti Vísinda- og tækniráðs Sovétríkjanna:
Vísindaleg samvinna Evrópu-
ríkja er orðin höfuðnauðsyn
Utilokun Austur-Þýzkalands torveldar mjög slíka samvinnu
VEGNA umfangsmikilla
umræðna um friB og öryggi i
Evrópu, sem nú fara fram,
kemur framtiðarsamvinna i
álfunni á sviði tækni og vis-
inda æ meir fram i sviðsljósið
og tekur á sig skýrari mynd.
Beinar aðgerðir ýmissa
Evrópurikja i þessu efni, ekki
sizt Sovétrikjanna og annarra
sósialistarikja, hafa skapað
hagkvæmar forsendur fyrir
samkvaðningu öryggismála-
ráðstefnu Evrópu.
Inntak og form alþjóðlegrar
visinda— og tæknisamvinnu á
vorum dögum hlýtur að
mótast af visinda— og tækni-
byltingu þeirri, sem nú gengur
yfir heiminn, og eins af þeirri
sivaxandi hneigð efnahags-
lifsins, að verða alþjöðlegs
eðlis. Visindin eru orðin
sterkt afl til félagslegra og
hagrænna umbyltinga i þjóð-
félaginu vegna áhrifa sinna á
verklegar framkvæmdir og
aðferðir.
MEÐ visinda- og tækni-
byltingunni hefur komið fram
fjöldi margslunginna vanda-
mála, sem varða hagsmuni
allra landa og þjóða, svo sem
geimrannsóknir, rannsóknir
og hagnýting auðæfa heims-
hafanna, stofnun eins alls-
herjar veðurathuganakerfis,
er spanni heim allan, um-
hverfisvernd og skynsamleg
hagnýting auðlinda, nægileg
fæðu— og orkuöflun fyrir allt
mannkynið, fvrirbveeine
hjarta- og æðasjúkdóma,
krabbameins og margra ann-
arra sjúkdóma. ósjaldan
verða slikar rannsóknir svo
yfirgripsmiklar, að það er
ekki á færi neins eins lands að
standa undir þeim,jafnvel
ekki hinna háþróuðustu i efna-
hag, tækni og visindum. 1 slik-
um tilfellum er visinda— og
tæknisamstarf auðvitað
brýnast og stundum eina
ráðið til að rannsóknir geti
farið fram.
LATUM OSS ihuga helztu
forsendur fyrir þvi, að sam-
starf Evrópuþjóða i tækni og
visindum nái að blómgast. t
heild er þróunarstig Evrópu-
landa mjög hátt. Gifurlegur
fjöldi visindamanna er þar aö
störfum og heimsfrægar
visindastofrianir, sem standa
á gömlum merg. Evrópa hefur
yfir að ráða miklu faglærðu
vinnuafli og ber af i menn-
tunar— og menningarmálum.
Tiltölulega mikil landfræöileg
samþjöppun rikja og sam-
eiginlegar menningarhefðir
geta stuðlað að þvi að treysta
óða sambúö þeirra. Auk
efðbundinna menningar-
tengsla eru einnig i álfunni
„efnaleg” tengsl, svo sem
megin flutninga— og sam-
gönguæðar, samtengt orku-
kerfi og sameiginleg kerfi til
að koma upplýsingum á fram-
færi.
Nátengd hinni miklu iðn-
væöingu Evrópu eru um-
hverfisvandamálin, og gerast
þau æ brýnni. Þéttbýli álf-
unnar, iðnvæðing og útþensla
borga hefurkomið hart niður á
ýmsum náttúrugæðum, svo
sem jarðvegi, skógum og
fersku vatni. Tæknivæðing
landbúnaðarins, úrgangsefni
iðnaðar og önnur mengun,
notkun vissra efna,
óskynsamleg inngrip i
hringrás náttúrinnar, umturn-
un vistfræöilegs jafnvægis,
sem og öll önnur spjöll á nátt-
úru og umhverfi af völdum
mannsins, eru vitanlega ekki i
eðli sinu óhjákvæmileg afleið-
ing af visindalegum og tækni-
legum framförum. Þær hafa
einungis gert vandamálið jafn
brýnt og raun er á orðin.
MBMMMHMHI.'MMBi
MEÐ FULLHI virðingu fyr-
ir árangri, sem náðst hefur i
starfi hinna alþjóðlegu stofn-
ana, er samt ekki unnt að
ganga framhjá alvarlegum
dragbitum og takmörkunum i
starfi þeirra. Slik mótsögn er
einna mest áberandi i starfi
einnar svæðisstofnunar SÞ,
Efnahagsráðs Evrópu. Ráðið
fæst við margháttuð vanda-
mál i sambandi við visinda—
og tæknisamstarf i álfunni og
hefur eftirtaldar rannsóknir á
sinum snærum: samþætt,
gagnvirk vandamál varðandi
vatnsforða og orkulindir,
sjálfvirkni og framtiðarvið-
horf i tækni og visindum,
mengun lofts og lagar og þar
fram eftir götunum. Sér-
fræðinganefndir ráðsins ræða
val' og hagkvæmustu hag-
nýtingu á skynsamlegum að-
ferðum við hagþróun Evrópu-
landa og notkun nýjustu af-
reka visinda og verk-
menningar, einkum er varðar
járniðnað, kolanám, flutninga
og raforku.
Hversu fróðlegur og nyt-
samlegur sem árangurinn af
störfum ráðsins kann að vera,
getur hann ekki hlotið gildi
fyrir alla Evrópu, fyrst og
fremst vegna þess að
Austur—Þýzkaland, eitt
þróaðasta land Evrópu og alls
heimsins i dag, tekur ekki þátt
i störfum þess. Hvaða mál,
sem tekið er til meðferðar,
hvort heldur það er sameigin-
legt siglinga— og landflutn-
ingakerfi fyrir alla álfuna, eitt
samtengt orkukefi, skynsam-
leg hagnýting auðlinda eða
eitthvað annað, þá verður
ekkert þeirra leyst viðunan-
lega og til fulls án þátttöku
DDR.
SAGA TENGSLA milli
Frakklands og SSSR er sér-
staklega lærdómsrik. t sam-
ræmi við samkomulag rikis-
stjórna hafa sovézkir og
franskir visindamenn fullgert
og eru nú að reyna i notkun
SECAM—3 litsjónvarpskerfið.
Hafnar eru háorkurannsóknir
i voldugasta hraðaauka
(accelerator) veraldar i
Serpukhov, þar sem franski
vetnisbóluklefinn „Mirabelle”
er i notkun.
Þá hafa franskir og sovézkir
sérfræðingar sameiginlega
náð mikilsverðum árangri i
haffræði, heilbrigðisþjónustu,
notkun rafreikna við áætlana-
gerð og framleiðslustjórn
o.s.frv.
Vænlegar horfur eru i sam-
vinnu SSSR og V—Þýzkalands
á þessum sviöum. Nýlega hélt
blönduö nefnd, sem stofnuð
var samkvæmt samkomulagi
Brandts og Bresnjévs á Krim-
fundinum, fyrsta fund sinn i
Bonn. Báðir aðilar létu i ljós
áhuga sinn á samvinnu við
byggingu tröllaukinna iðju-
verasamstæðna o.m.fl. Tekið
var fram, að nú skipti mestu
máli að beina tengslum þeim,
sem þegar eru fyrir hendi, i
hagnýtan farveg, og á þetta
fyrst og fremst vió um skipti
á tæknilegum upplýsingum,
samvinnu rannsóknarstofn-
ana o.þ.h. Nefndin lagði til,að
hafnar yrðu sem fyrst við-
ræður með það fyrir augum að
gera sáttmála um visinda- og
tæknisamstarf milli landanna.
Vegna þróunar tækni og
visinda rekur nú hver nýjung-
in aðra i framleiðslu. Gæöi og
notagildi hins framleidda
varnings aukast að sama
skapi. Þessi framvinda út-
heimtir gifurlegt fjármagn til
rannsóknarstarfa, hönnunar
og áætlanagerðar og
stööugrar endurnýjunar i
framleiðslu, sem flest
Evrópuriki hafa ekki efni á ein
sér. Lausnin er sérhæfing og
tæknisamvinna I atvinnumál-
um. Skv. upplýsingum
UNESCO ver Sviss 62% af
rannsóknarfjármagni sinu til
rannsókna á vélsmiði fyrir
efnafræðilegan og eðlisfræði-
legan iðnað, Holland ver 36%
til rannsókna á rafeindasvið-
inu, en Sviar verja 70% sins
fjár til rannsókna á raftækni.
Svo eindregin sérhæfing krefst
þess að sjálfsögðu, að þessi
lönd leysi önnur vandamál sin
á samvinnugrundvelli við
önnur lönd.
Af ýmsum ástæðum þróa
Sovétrikin allar greinar
visinda og verkmenningar,
enda hafa þau tök á sliku. Það
er rösklega milljón visinda-
manna að störfum i Sovét-
rikjunum, og árlega er varið
til visindastarfa meira en
13.000 milljónum rúblna. Ætla
mætti, að við fyndum öðrum
þjóðum siður til nauðsynjar
þess að eiga visinda- og tækni-
samstarf við aðra. Samt
knýjum við stöðugt á um
hana.
Alhliða samvinna Evrópu-
rikja kemur öllum til góða,
eykur hagvöxt, samræmir og
hagræðir utanrikisverzlun.
Sameiginleg lausn á stórmál-
um eins og sameiginlegu
flutninga- og orkukerfi, gæti
orðið vænlegur grundvöllur
fyrir slikri samvinnu. Þá hefði
það ekki hvað minnsta þýð-
ingu, ef evrópskir visinda-
menn legðu saman i heil-
brigðismálum.
Varðandi skynsamlega hag-
nýtingu auðlinda og um-
hverfisvernd er margt að-
kallandi: gernýting, mengun-
arvarnir, nýjar áburðar-
tegundir og skaðlaus efni til
úðunar fyrir landbúnaöinn,
Frh. á bls. 15