Tíminn - 17.08.1972, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
Kimmtudagur 17. ágúst 1972
Gjöf til Glaumbæjar
fró Vesturheimi
Merkiskonan Steinunn Jóns-
dóttir frá Syðstu-Grund i Skaga-
firði, öðru nafni Steinunn Inge,
búsett i Foam Lake i Saskatc-
hewan i Kanada, hefur nú náð
langþráðu takmarki: að koma
grip til minningar um foreldra
sina á minjasafnið i Glaumbæ i
Skagafirði.
Um foreldra sina, sem hún vill
þannig minnast, skrifar
Steinunn: ,,Faðir minn hét Jón
Jónsson og móðir min Björg
Jónsdóttir. Þau bjuggu á Syðstu-
Grund i Blönduhlið i Skagafirði.
Hann var söðlasmiður og hagur á
tré og járn. Hún var mesta
greindarkona, hugsaði um búið
(íjul'in afhent.
og börnin og hjálpaði honum við
að sauma bæði undir- og yfir-
dýnurnar, sem þá var gjört með
hendi, án véla. Foreldrar minir
fluttu til Kanada árið 1898. Hann
tók heimilisréttarland
(Homestead) og bjó þar: var
fæddur 17. febrúar 1831, en dó 19.
marz 1905. Móðir min kom þá til
min og var ýmist að vinna i hönd-
unum eða lesa i bók, sem hét
„Nýall”, samin af dr. Helga
Pjeturss.”
Steinunn fæddist 1. april 1874 og
er þvi 98 ára. Hún hefur skýra
rithönd, skrifar hreina islenzku
og skrifast á við marga hér á
landi. t bréfi sinu til undirritaðs,
sem er dagsett 18. júli 1972/
heldur hún áfram:
..Foreldrar minir áttu 11 börn,
og þau gerðu sitt bezta til að
fræða okkur og láta okkur skilja
skáldamál. Bæði voru þau vel
gefin og áttu létt með að setja
saman visu. ÞÓrarinn bróðir
minn fór til Kanada 1886 og vann
þar á ýmsum stöðum, varð svo
bóndi i Þingvalla-nýlendu eftir að
hann kvæntist. Einn son átti
hann, sem Joseph hét. Ég fór til
Kanada 1893, vann á ýmsum stöð-
um þar til ég giftist Ingim.
Portúgalar hafa unnið mik-
il hryðjuverk í Gineu
SÞ-skýrslur segja hagvöxt mikinn í Kína
og þróun hægfara í húsnæðismálum víða um heim
GUINKA (BISSAU)
A vegum Sameinuðu þjóðanna
hcfur lcngi starfað sérstök nefnd,
sem hefur það verkefni að fylgj-
ast með ástandinu i þeim fáu ný-
lendum, sem nú eru eftir, og
sömuleiðis að vinna að þvi eftir
inegni, að þessi svæði fái sjálf-
stjórn og sjálfstæði.
Kin af nýlendum Portúgala er
Guinea (Bissau) á vesturströnd
Afriku. Þar hafa þjóðfrelsisöfl,
sem berjast gegn Portúgölum,nú
liiluvert landsvæði á valdi sinu,
þar blaktir fáni Sameinuðu þjóð-
anna á ýinsum bygginguin, svo
sem skólum og sjúkrahúsum.
Þrir fulltrúar nefndarinnar, sem
um gat hér að ofan, dvöldust ný-
lega rúmlega fimm sólarhringa á
þessuni frclsuðu laudsvæðum.
Það voru lloratio Sevilla-Borja
frá Kkvador, Folke Löfgren frá
Sviþjóð og Kamcl Belkhiria frá
Túnis.
Skýrsla þeirra um förina inn á
frelsuðu landsvæðiu er athyglis-
verð og fara hér á eftir stuttir
kaflar úr henni.
„Sérstaklega ber að taka fram,
hvaða afstöðu stjórn Portúgals
hafði tii þessarar heimsóknar til
að koma i veg fyrir að nefndar-
menn kæmust inn i landið, og hélt
þvi fram að heimsóknin væri and-
stæð alþjóðalögum, hcldur beitti
hún og herafla sinum, til þess aö
gera störf ncfndarinnar sem
erfiðust. Strax og skipan nefndar-
innar hafði vcrið tilkynnt juku
Portúgalar mjög hernaðarað-
gcrðir i Guineu. Portúgölsk yfir
völd sýndu siður en svo umhyggju
fyrir öryggi nefndarmanna, og
mjög hátt settir portúgalskir
starfsmenn voru sendir til Guineu
til að stjórna aögerðum þar með-
an nefndin dvaldist i landinu.
Nefndarmenn sáu þau hryðju-
verk, sem Portúgalar hafa unnið i
landinu. Kveikt hefur verið i
þorpum, akrar eyðilagðir og bú-
pcningur drcpinn i loftárásum.
Portúgalar halda uppi stöðugu
njósnarfl ugi, og ósprungnar
sprcngjur, sem nýtizku flugvélar
hafa varpað, liggja viða á ökrum.
Hafa má i huga i þessu sambandi
að Portúgal er fátækt og litt þróað
land, sem framleiðir ekki einu
sinni leikfangaflugvélar. Kf þjóð-
ir lieims geta ekki komið i veg
fyrir, aö ákvcðin riki haldi áfram
að veita Portúgal aðstoð og ný-
tizku hcrgögn, þá eru samtök
þjóðanna litils megnug.”
— Kg veit að sá dagur mun upp
rcnna að þetta svæði vcrður sjálf-
stætt riki, og nefndin verður að
finna lciðir til að aðstoða þessa
þjóð i baráltu sinni, sagði Sevilla-
Borja i skýrslu simii.
i skýrslu Belkhiria
segir meðal annars: „Allan þann
tima, er nelndin dvaldist á frels-
uöu svæðunum linnti ekki flugi
orustuþota. sem voru portúgalsk-
ar að nafninu til. Haldið var uppi
slöðugu njósna og árásaflugi á
svæðið, þar sem vitað var að
ucfndin var að ferðast. Þegar
þessar þotur hurfu komu risa-
þyrlur, sem flutlu portúgalskar
íiersveitir, sem þcgar i stað tóku
til við að leggja þorp friðsamra
bænda i rústir. Þann 3. april
eyddu portúgalskar þyrlur þorpi i
aðeins tveggja kilóinetra fjar-
lægð frá bækistöð nefndarinnar.
Var þetta gert til að reyna að
draga kjark úr nefndarmönnum.
Það tókst þó ekki þvi ncfndin lauk
starfi sinu eins og til var ætlazt".
Þessi nefnd Sameinuðu þjóð-
anna liefur harðlega fordæmt
framferði Portúgala i Guineu
(Kissau). og skorað á þá að draga
þegar i stað til baka herlið það,
sem nú er á frelsuðu svæðunum.
Knnfremur hefur nefndin harð-
lega fordæmt tilraunir Portúgala
til að gera þriggja manna könn-
iinarnefndiiini erfitt fyrir. Þær
tilraunir hafa liaft það i för með
sér. að skólar, sjúkrahús og þorp
liafa verift lögö i rústir og slikt
framferði cr ekki i samræmi við
skyldur aðildarrikja Sameinuðu
þjóða n na.
Þá segir i yfirlýsingu nefndar-
innar, að hún muni fylgjast náið
með allri framvindu mála i
Guineu (Bissau) á næstunni.
ÖR HAGVÖXTUR
i KÍNA
Sameinuðu þjóftirnar hafa fyrir
nokkru birt fyrstu opinberu töi-
urnar um þróun efnahagsmála og
frantleiðslu i Kina. Aður en Kina
fékk inngöngu i Sameinuðu þjóð-
irnar voru ágizkanir sérfræðinga
það eina, sem vift var aft styðjast i
þessum efnum.
Það kemur meöal annars i ljós i
þessari fyrstu skýrsiu, að þrátt
fyrir fremur lélegt árferði, þá
búnaðist vel og kornframleiðslan
jókst um 2,5 prósent. Uppskera af
hverjum hektara varð meiri en
nokkru sinni fyrr. i heild jókst
landbúnaöarfrainleiöslan i Kina
um 1(1 prósent á árinu 1971. Á ár-
inu lækkaöi verð á tilbúnum
áburði, skordýracitri og landbún-
aðarvélum. Hinsvegar hækkaði
það verð, scm bændum var greitt
fyrir ýmsar afurðir svo sein
sykurreyr og oliufræ.
Mjög ör vöxtur var á árinu i
málmiðnaðinum, einkuni þó i
sláliðnaði. Málmgrýtisfram-
leiðsla jókst um 26 prósent og
hrájárnsframleiðsla um 23 pró-
sent. Stálf ramleiðsla nam
linimtán milljónum lesta árið
1971 og komst Kina þar ineð upp
l'yrir Frakkland i stálframleiöslu.
Af öðru sem nefna má er, að
kolaframleiösla jókst um 8 pró-
sent (300-350 milljón tonn), oliu-
framleiösla jókst um 27,3 prósent
og framleiðsla á tilbúnum áburði
um rúmlega 20 prósent (17
milljón tonn). Stærsti liður
neyzluvöruframleiðsiunnar var
framleiðsla á baðmullardúkum.
Kkkert land i veröldinni fram-
leiöir jafn mikið af baðmullar-
dúkum og Kina
Viöskipti Kina við önnur iönd
jukust um 4-5 prósent 1971. Aðal
viðskiptaland Kina er Japan, sem
keypti vörur af Kinverjum fyrir
um 900 milljónir dollara árið 1971.
HÆGKARAÞRÖUN
í IIÚSNÆÐISMALUM
Samkvæmt upplýsingum er
fram koma i Tölfræðihandbók
Sameinuðu þjóðanna fyrir árið
1970 miöar heldur hægt að bæta úr
vandræðaástandi i húsnæðismál-
um viða i veröldinni.
Vandinn er mestur i Afriku.
Asiu og Suður-Amcríku. 1 Mift-
afrikulýðveldinu voru 3,4 um
hvert herbergi, en 3,1 i Pakistan
og Sikkim. i Mexikó, Nicaragua
og Paraguay var ástandið mjög
svipað, — þrir cöa fleiri um
hvcrja vistarveru.
Þvi fer þó fjarri að þessi vandi
sé eingöngu fyrir hendi i þróunar-
löndunum. i Ungverjalandi og
Póllandi hafa aöeins 36.4 og 46,8
prósent ibúða rennandi vatn. i
Búlgariu eru aðeins 9 prósent
allra hibýla með baðkeri eða
steypibaði, 22% i Austur Þýzka-
landi, 24 prósent i Belgiu og 49
prósent i Prakklandi.
Eirikssyni Inge árið 1897. Við
fórum að búa og fengum heimilis-
réttarland, sem þá var titt fyrir
litið verð, en þurftum að full-
nægja þeim skilyröum, sem sett
voru. Við eignuðumst 10 börn, tvo
syni og átta dætur og ólum upp
þrjú móðurlaus börn, sem okkur
þótti vænt um, og þau reyndust
okkur vel. Nú eru látin 5 af okkar
börnum, 2 synir og 3 dætur, og 2
fóstursynir, en stúlkan lifir og býr
hér nærri.”
Minjagripurinn, sem áður
getur, er rokkur, smiðaður af
Árna Myrdal, landsnámsmanni
og athafnamanni miklum á Point
Roberts i Washingtonriki nyrzt á
vesturströnd Bandarikjanna.
Tækifæri til að koma rokknum
til tslands bauðst nú, þegar ágæt
vinkona Steinunnar i Foam Lake
tók sér far með Vestur-íslend-
ingahópnum, sem kom til lands-
ins i júli siðastliðnum. Heitir hún
Lorayne Janeson (enskað úr
nafninu Janusson). en kvaðst i
rauninni heita Margrét Ólafs-
Sýning í Mokkakaffi:
Mislitir steinar í
Sigriður Vilhjálmsdóttir, hús-
freyja á Egilsstöðum, sýnir um
þessar mundir á Mokkakaffi, all-
margar myndir, sem hún hefur
gert úr steinum, er hún hefur
safnað aðallega á Austurlandi.
Við myndageröina notar hún
hvorki lakk, né liti, aðra en þá,
sem steinarnir sjálfir hafa, og
verða þó úr þessu myndir af bló-
mum og fjöllum, þar á meðal
bæði Herðubreið og Baulu i
Borgarfirði. Er Baulumyndin
gerð úr borgfirzkum steinum.
önnur mynd er gerð úr steinum,
sem hún safnaöi i heimkeyrslunni
á Kópavogsbraut 107.
dóttir eftir islenzkri málvenju.
Margrét er mikill talsmaður
samvinnustefnunnar þar vestra.
Hún hefur gengið á samvinnu-
skóla, er i stjórn kaupfélagsins i
Foam Lake, og hefur tekið þátt i
ráðstefnum samvinnumanna.
Árið 1963 var hún fulltrúi Kanada
á alþjóðaráðstefnu samvinnu-
manna i Lundúnum. Þar hitti hún
m.a. Erlend Einarsson, for-
stjóra, og frú hans, auk fulltrúa
frá Noregi og Sviþjóð. Hún talar
bæöi islenzku og Norðurlanda-
málin, enda alin upp i byggðum
norrænna innflytjenda vestra. Að
lokinni þessari ráðstefnu flutti
Margrét frásagnir þaðan vitt og
breitt um Kanada, á alls 42
stöðum.
Margréti var þvi trúandi til að
koma rokknum hennar Stein-
unnar til skila. Meðfylgjandi
mynd var tekin þegar safn-
vörðurinn i Glaumbæ tók við
rokknum úr hendi Margrétar.
Njáll Þórarinsson
stað penslis
Sigriður hefur dregiðað sér firn
af grjóti með ýmsum lit. Steina
sina og hnullunga mylur hún
siöan unz hún hefur kvarnað þá
hæfilega, og festir þá siðan á
spjöld á þann veg, er hún kýs.
Teikningar gerir hún ekki fyrir-
fram, heldur verður hver mynd
til á spjöldunum sjálfum, er hún
fer að raða þeim saman.
Það eru um tiu ár siðan
Sigriður hóf þessa myndagerð.
Þá voru börn hennar uppkomin.
Hún hefur einu sinni áður efnt til
sýningar hér syðra.