Tíminn - 31.08.1972, Blaðsíða 9

TÍMINN
Fimmtudagur 31. ágúst 1972
Fimmtudagur 31. ágúst 1972
TÍMINN
9
\
H
I:
Rætt við Pétur Sigurðsson listmálara: o 0 o ° o
Kannclfi onlilocr n cón hlii'lnraQi JÍr”
f;íldlllloiVI cUlllcg dy iibidmen íi bcu niuiarcCj jir
Viíl Svi'ifluháls Tímamvndir Gunnar
— Afstraktmálarar hafa
undanfarin 30 ár, eða svo,rekift
ákaflega sterkan áróður fyrir
sinni stefnu hér á landi. Peir hafa
náð miklum völdum og ráöa nær
algerlega hvaða málarar taka
þátt i samsýningum bæði hér
lieima og erlendis. Nokkrir af-
straktmálarar ráða lögum og
lofum i Félagi islenzkra mynd-
listarmanna. Stjórn þess fær
venjulega boð um þátttöku i
sýningum og skilur þau sem boö
til félagsmanna, jafnvel þótt að
ilinn, scm boðið kemur frá, hafi
haft islenzka málara almennt i
liuga. Valdamcnn i félaginu hafa
meira að scgja fyrst og fremst
sinnt fámennum hópi félags-
manna undanfarin ár og litið
skipt sér af öðrum. Fyrir 10-15
árum fengu þessir sömu menn þvi
til leiðar komið, að safnráð Lista-
safns islands sein er ráögefandi
um innkaup listavcrka, varð
skipað þrem listamönnum auk
forstööumanns listasafnsins og
fimmta manns, sem mennta-
málaráðherra útnefnir. Þcssir
listamenn hafa góöa aðstöðu til að
kaupa verk hver af öðrum og af
sinum vinum. Félag islenzkra
myndlistarmanna ræður vali
þcssara þriggja listamanna, en
það cr fjölmennasta félag mynd-
listarmanna i landinu, þótt
margir hafi rcyndar ckki stundað
myndlist árum og áratugum
saman. Mér finnst satt að segja
einhæfar skoöanir hafa mótaö
ákvarðanir um listaverkakaup til
starfsins undanfarin ár. Ég er
heldur ekki viss um, að listamcnn
séu réttu mennirnir til að gegna
þcssu starfi. Kannski er ekki við
öðru að búast.en að þeir séu hlut-
drægir. Su cr allavega raunin, að
t.d. hafa sáráfáar myndir eftir
núlifandi islenzka myndlistar-
mcnn, sem mála hlutlægt eða
figúratift, verið kcyptar á safnið
siðustu ár. Staðreynd er einnig,
að myndlistarmennirnir i Lista-
safnsráöinu vanrækja þá skyldu
sina að skoða allar myndlistar-
sýningar á höfuðborgarsvæðinu.
Þannig fórust Pétri Friðrik list-
málara orð i viðtali við Timann
fyrir skömmu á heimili hans
suður i Hafnarfirði. Hann er
sjálfur einn þeirra málara, sem
Listasafn Islands á ekki mynd
eftir, en er þó velmenntaður
listamaður og af mörgum talinn
gera góð listaverk. Pétur Friðrik
harmaði það i samtalinu, að sam-
tök myndlistarmanna hér á landi
skyldu vera með þeim hætti sem
raun er á:
— Ég fékk ekki einu sinni
fundarboð meðan ég var i Félagi
islenzkra myndlistarmanna, það
var eins og þetta væru sellu-
fundir. Margir eldri myndlistar-
menn, sem ekki fara eftir kokka
bókum afstraktlinunnar, láta
hins vegar litið til sin heyra og
vinna ekki i neinum samtökum
og áhrifa þeirra gætir litiö sem
ekkert i myndlistarpólitikinni.
Pétur Friörik er undrabarn i
islenzkri myndlist. Hann fór að
teikna og mála með vatnslitum
kornungur, var tæpast meira en
þriggja til fjögurra ára, þegar
hann byrjaði. Fyrstu oliulitina
fékk hann tólf ára gamall og
skömmu seinna hélt hann visi að
sýningu i Málaraglugganum, sem
nú er kallaður. við Bankastræti.
Að loknu barnaskólanámi fór
hann i handiðaskólann i nám i
teikningu og málaralist og út-
skrifaðist þaðan eftir þrjá vetur.
Sumarið.sem hann var sautján
ára, hélt hann sýningu i Lista-
mannaskálanum og verk hans
seldust svo vel að andvirðið dugði
honum til þriggja ára náms við
Listaháskólann i Kaupmanna-
höfn.
— Þetta var árið 1945, þegar
Evrópa var að opnast aftur eftir
striðið, s^gði Pétur Friörik —
Margir islendingar voru samtiða
mér i Kaupmannahöfn og mikið
félagslif i þeirra höp. Það
hafa aldrei verið fleiri íslend-
ingar við nám i Listaháskólanum
en á þessum tima. Við vorum
fimmtán eða sextán, þ.á.m.
Jóhannes Geir, Einar Baldvins-
son, Veturliði Gunnarsson, Karl
Kvaran. Maria ólafsdóttir, og
vefnaðarkonurnar Vigdis
Kristjánsdóttir og Ester
Búadóttir.
Prófessorinn, sem ég var hjá,
hét Kræsten Iversen, og voru
sumir íslendinganna hjá honum,
en aðrir hjá prófessor Lund-
ström. Þeir,sem lærðu hjá hinum
siðarnefnda máluðu meira stili-
serað yfirleitt. Það var ekki svo
mikið um að menn máluðu af-
strakt i skólanum á þessum tima.
Hinsvegar, þegar ég kom þangað
fyrir fáum árum máluðu allir
nemendurnir afstrakt, og mér
virtist ekki, að þejr þyrftu að
kunna neitt að teikna.
Prófessor Kræsten Iversen var
sérstaklega velviljaður okkur
tslendingunum, og sömu sögu var
að segja um marga danska skóla-
bræður'okkar, þótt nokkuð bæri á
gremju i okkar gerð vegna sam-
bandsslitanna.
Sumrunum varði ég til að mála,
og einnig fór skólinn i ferðalag til
Hoilands. Okkur þótti heldur bet-
ur matur i að skoða verk
hollenzku meistaranna, svo sem
Rembrandts, og safnið með verk-
um Van Goughs.
— Hvað tók svo við að loknu
námi?
— Ég fór heim og hélt áfram að
mála. tþróttir tóku einnig nokkuð
af timanum, ég fór á ólympiu-
leikana i Helsinki 1952 og keppti i
spretthlaupi.
Svo fór ég að vinna hjá Teikni-
stofu landbúnaðarins og var þar i
13 ár, en hafði fri á sumrin. Ég
gerði það mest fyrir orð föður
mins, þvi mig langaði ekki til að
vinna annað en að mála. En ég
hafði eignazt fjölskyldu og við
vorum að festa kaup á húsi, og
tekjurnar af myndunum, sem ég
seldi rétt nægðu til að lifa.
— En nú fæstu aftur eingöngu
viö að mála. Hafa orðið miklar
breytingar á myndum þinum?
— Mér finnst erfitt að tala um
það. Ég held ekki svo miklar á
yfirborðinu. Ég mála landslags-
myndir, blóm, uppstillingar, hús
og svolitið af mannamyndum.
— Málar þú mikið úti?
— Já, bæði úti og inni. Mér finn-
st alltaf meira lif i myndum, sem
málaðar eru eftir náttúrunni.
Maður nær landslagi bezt ef
myndin er máluð helzt til fulls úti.
Hins vegar geta landslagsmynd-
ir, sem málaðar eru inni eftir
góðum skissum, kannski oröið
betri, en á annan hátt, sterkari og
stiliseraðri.
— Hvar málarðu mest úti?
— I hraununum hér i nágrenni
Hafnarfjarðar, viö Kleifarvatn og
viðar. Uppá siðkastið hef ég mál-
að talsvert á nýjum slóðum,
þ.e.a.s. á leiöinni upp i Bláfjöll.
Þar er mjög sérkennilegt lands-
lag og mér vitanlega hafa fáir eöa
engir málarar unniö þar ennþá.
Ég kem auga á málverk frá
Húsafelli hjá Pétri Friðrik. Þar
dvaldist hann i sveit drengur og
kynntist Asgrimi Jónssyni og
fleiri málurum. — Hann var mikil
persóna og gaman að tala við
hann segir Pétur Friðrik. — Þeg-
ar vel lá á Ásgrimi, var hann op-
inn og náttúrulegur, en honum
var illa við, ef ferðamenn voru
með nefið ofan i þvi, sem hann
var að gera. Hann lokaði sig iðu-
lega inni til að forðast ágang. En
hann var elskulegur við þá, sem
kynntust honum. Hann leyfði okk-
ur krökkunum oft að hlusta á verk
Blómamynd
Hvítá I Borgarfirði
Mozarts, Bachs og Beethovens,
sem hann lék á grammófóninn,
sem hann hafði alltaf meðferðis.
Pétur Friðrik hélt sýningu á
nær hundrað málverkum i
iþróttahúsi KR við Kaplaskjóls-
veg i sumar og er nokkuð ánægð-
ur með viðtökurnar, sem hún
hlaut. Á heimili hans sé ég marg-
ar nýjar myndir, en nokkuð
þröngt er orðiö um þær og fjöl-
skylduna, enda eiga þau Pétur
Friðrik og Sólveig Jónsdóttir,
kona hans, fimm börn, og húsið er
orðið þeim of litið.
— Þetta stendur þó allt til bóta,
segir Pétur Friðrik, við vonumst
til að geta flutt i nýtt hús, sem við
eigum i smiðum, á næsta ári. Þar
fæ ég góða vinnustofu, en i henni
og garðstofu og á göngum verður
væntanlega hægt að halda heima-
sýningar.
Hér látum við þessu spjalli við
Pétur Friðrik lokið með athuga-
semdhansum málaralist: — Þótt
ég máli figúratift og mikið af
landslagsmyndum, þá hrifst ég af
fallegum afstraktmyndum. Mér
finnst viðsýni verða að rikja i list-
um.
-SJ
NINOK
Cr Bláfjölluin
Myndir Péturs Friöriks i Málaraglugganum, þegar hann var 12 ára.
Helgi Tryggvason yfirkennari:
Kennarar í kennara-
skortinum — kennslu-
segulbandið
Við þekkjum öll söguna um
piltinn, sem var spurður sisvona:
„Hvernig gekk þér að tala
enskuna i Englandi (eða döns-
kuna i Danmörku)? „Ágætlega,
en þeir bara skildu ekki neitt!”
„En hvernig gekk þér að skilja
þá?” „Blessaður vertu, þeir gátu
hvorki skilið né talað sitt móður-
mál”.
Á þessu og þviliku er að verða
nokkur breyting. En setjum svo,
að allir tungumálakennarar i
landinu töluðu óaðfinnanlega og
reyndu að kenna viöeigandi
framburð, þá er við ramman reip
að draga, þegar margir eru i
bekk, og tiltölulega mikið af þvi
sem nemendur heyra af hljómi
málsins, er frá félögunum i
bekknum, oft stautað á bók að
miklu leyti, með hinni frægu
islenzku skólafeimni. Það tal nær
ekki alltaf að fylla þá kröfu, sem
faöir nokkur tiltók um málfar
sona sinna, sem þóttu nokkuö flá-
mæltir: „O, það er nóg, ef það
skelst! Þaö er með framburð
framandi máls eins og sönglag,
aö hið rétta þarf að æfa frá
upphafi.
Hjá okkur er einmitt kennara-
skortur, kann lesarinn að segja.
Hvaða kennari er þá á boð-
stólnum?
Hér ætla ég að lýsa stuttlega
einni sérstakri tegund segul-
banda, kennslusegulbandinu
(Home Study Recorder). Það er
að stærð 28,5 x 23.5 sm að flatar-
máli og hæð 7 sm. A myndinni
sérðu heyrnartækið á höfði
drengsins og þráð frá tækinu.
Rafmagnið má taka úr veggnum
eða frá rafhlöðu. 1 tækið hefur
verið látin kassetta af venjulegri
stærð, innspiluð með kennara-
röddinni á aðra rásina. Mótorinn
er nú settur i gang, tækið stillt á
upptöku og kennslukassettan sett
i gang. Rödd kennarans er álltaf
óhreyfð á sinni rás, enginn getur
„kjaftað kennarann i rot,” en gott
tækifæri er til aö herma eftir
honum þannig: Þegar hann hefur
sagt eina til tvær setningar, hægt
og mjög skýrt (byrjendanáms-
skeið), þagnar hann og gefur
nemandanum nokkru fleiri
augnablik en hann notaði sjálfur,
til að herma eftir sér, og er það
tekiö upp á hina rásina
(nemendarásina)
Ég hef orðið þess var, að þeir
sem sjá tækið i fyrsta sinn og
hlusta snöggvast á slikt samfellt
samspil „kennara” og barns,
skemmta sér konunglega,við að
heyra lifandi tungumál með sama
hraða og hreimi af beggja vörum,
og fá traust á kennslutækinu
þegar i stað, enda er það óhætt.
Og nemandinn getur vitanlega
stöövað tækið hvenær sem er,
spólað til baka og hlustaö á af-
spilun. Með athygli getur hann
dæmt um, hversu vel tókst meðan
kennslusegulbandiö endursegir
kennara- og nemendarödd á vixl.
Þessi kennsluaöferð er kennslu-
visindaleg út i æsar, — aö hlusta
á þá fyrirmynd, sem maður veit
eftirbreytnisverða, og likja siðan
strax eftir henni bera siðan hvort
tveggja saman. Hermihvötin er
þannig virkjuð meö knýjandi
krafti, bæði hjá eldri og yngri
nemendum. Þegar heyrnartækið
ernotaðvið afspilun, heyra engir
aðrir en sá, sem heyrnartækið
ber. Þegar ný upptaka er gerð
hreinsast nemendarásin af fyrri
upptöku, þ.e. eins og á öðrum
segulböndum.
Við skulum nú athuga byrj-
endamánskeiö af þessu tagi.
Myndabók.mjög vel samin,fylgir
hverjum sex kassettum (i sér-
stöku albúmi) af þvi námskeiöi,
sem ég miða við, en þaö er enska
Philips námskeiðið. Þær eru alls
18 (3 albúm). Hver blaðsiða
skiptist i fjóra reiti með ein-
földum útlinuteikningum i
hverjum reit, ásamt viðeigandi
texta kassettunnar.
Sá sem ekkert kann i ensku og
fer að hlusta á áðurnefnt nám-
skeið, kassettu nr. 1 og áfram
með bókina i hendi, á varla vist
að skilja hvert orö og setningu
hins prentaða máls út frá við-
eigandi mynd, þótt einfalt sé.
Hjálpartexti á islenzku mun þvi
væntanlegur innan skamms.
Getur þá hver og einn heimilis-
maður, setzt niður andspænis
þessum þolinmóða kennara, sem
alltaf er jafnfús til að endurtaka
og með sama ferska og skil-
merkilega rómnum. Fljótlega
geta siðan algerir byrjendur' lagt
frá sér islenzku textana og notið
útlenda málsins á þann fjöl
breytilega hátt, sem áðurer lýst.
Heimiliskennara af þessu tagi
er viða þörf. Það er enginn orða-
leikur að hann flokkast undir
„heimilistæki”, þ.e. að verzlunin
Heimilistæki gefur okkur kost á
þessari heimilishjálp, svo að öll
börnin á heimilinu geta aö öðru
leyti óstudd lagt sterka undir-
stöðu að tungumálakunnáttu
sinni, með mjög áhugaveröri að-
ferð, svo og hinir fullorönu, eftir
þvi sem þörf og löngun er fyrir
hendi.
Kassettur, af þessu tagi.með
dönsku tali koma væntanlega i
haust. Námskeið eru þegar fáan-
leg á ýmsum öðrum málum.
Einnig hraðmæltari kassetur
fyrir lengra komna, með til-
heyrandi prentuðum texta.
Ég fyrir mitt leyti hef fyrst og
fremst áhuga á þvi eins og
stendur, að verða þeim að liði
meö þessum ábendingum i dag,
sem standa eitthvað höllum fæti
með tungumálanám skyldustigs-
ins. En að lokum: Ofannefnd
segulbandstæki má nota eins og
hin venjulegu tæki fyrir hvaöa
kassettu sem er. Kennslusegul-
bandið hentar einnig vel fyrir
notkun i skólastofu, þegar vissra
atriða er gætt, og er þegar farið
að nota það þannig hér á landi.
Um það þyrfti að ræða sérstak-
lega innan skamms.