Tíminn - 31.08.1972, Blaðsíða 12

12
TÍMINN
Fimmtudagur 31. ágúst 1972

smiðjustjórnin er staðráðin að láta hart mæta hörðu”. — „Óháðum
verkamönnum tryggð lögvernd við vinnu i verksmiöjunum”. —
„Verkamannafélaginu heitið eindregnum stuðningi i réttindabaráttu
sinni á geysi-fjölmennum fjöldafundi”. — „Attundi verkfallsdagurinn i
Blairsborg”. — „Sextándi verkfallsdagurinn”. Þannig rak hver fyrir-
sögnin aðra. Ég þurfti varla að lita á þær: ég mundi þetta allt nógu
greinilega.
Þótt fullur áratugur sé liðinn siðan þetta gerðist, standa verkfalls-
verðirnir við verksmiðjuhliðið mér enn ljóslifandi fyrir hugarsjónum.
Ég sé þá ganga fram og aftur. Ég sé þá hnipra sig saman við stórar
skjólur, sem þeir hafa stungið göt á og lagt eld i. Ég get ekki heldur
gleymt konunum, sem stóðu klukkustundum saman með slitleg sjöl
yfir sér og tómar körfur á handleggjum fyrir framan skýlin, þar sem
þurlandi heimilum var ulhlutað matvælum. Ég sé i anda hálfvaxna
drengi og telpur snudda i kringum brautarslöðina og meðfram járn-
braulinni i leit að kolamolum. Ég gleymi þó sizt af öllu litlu börnunum,
sem börðusl um sprek og kassalok, er þau l'undu i húsasundunum, og
rifu upp runna i vanhirtum görðum og burðuðust meö herfangið heim i
köld og óvistleg hreysin. Ég sá að visu slærri og gleiðari fyrirsagnir
um stórfenglegri verkföll i umfangsmeiri iðjuverum i fjölmennari
borgumþennan vetur. Ég las frásagnirnar um þessa atburði og langar
og fræöilegar greinar, sem sifellt var verið að birta, um nauðsyn þess,
að peningaveltan ykist og fólk eyddi meira fé, svo að „eðlilegt ástand”,
er menn nefndu svo i bjarlsýni sinni, skapist sem allra fyrsta. En ég
kynntist þessum atburðum ekki af sjáll's raun. Og auk þess var lika sá
munur, að hungur og kuldi og hatri þrungnar illdeilur voru ný tiðindi i
Blairsborg. Vist hafði þar stundum verið hart i ári, en aldrei hafði þó
syrt svona i álinn l'yrr.
Hanna lylgdist stórum betur með þvi, sem gerðist, heldur en ég hafði
búizt við. Að visu var hún l'ram úr öllu lagi ofsafengin i ályktunum sin-
um. til dæmis um matvælaúthlutun verkamannasamtakanna, sem hún
lormælti með munnsöfnuði, er okkur öllur blöskraði. En atburðir þeir,
sem gerzt höfðu, virtust hafa vakið hana lil umhugsunar um málefni,
sem hún hafði aldrei borið við að ihuga áður. Nokkrum mánuðum siðar
komsl ég að raun um hverju þelta sætti.
„(iuð fyrirgefi þér, Hanna!” varð Harrý að orði eitt kvöldið, þegar
hún hal'ði hellt af skálum reiði sinnar al' óvenjulegri heift. „Þú ættir að
reyna að hal'a eitthverl taumhald á tungu þinni”.
„Hvaðer þaðannað, sem þeir vilja'?” Hún beit saman mjúkum rós-
rauðum og bjúgum vörunum og kastaði Ijósu bárinu frá enninu.
„Þeir þykjast sjálfsagt eiga skilið að lil'a sæmilegu lifi eins og ég og
þú”. Ég vissi ekki l'yrr til, en ég hafði sagt þetla. „Ógæfan er einmitt
sú”. hélt ég ál'ram. „að það er svo auðvelt að skella skuldinni á aðra,
kenna „þeim” um allt. I augum verksmiðjufólksins erum við „þeir”,
en i okkar munni er það „þeir". Svona er farið að þvi að gleyma, að við
erum iill venjulegir menn og vekja stéttahalur og úlfúö".
Ég þagnaðijþvi að ég hafði sagt meira en ég ællaði. Það sló þögn á
alla. Ég hefði ekki vakið meiri skelfingu við matarborðið, þótt ég hefði
risið upp með harnar i annarri hendi én sigð i hinni.
„Nú-jæja", varð Ilönnu að orði. „Ég get ekki sagt annað en Emilia
hali lært talsvert af verkfallsagentunum og Jóa Kellý á sápukassan-
um".
„Ég held. að þið ættuð að hætta þessu tali, systur, um mál, sem þið
berið ekki minnsta skynbragð á”. sagði Ilarrý reiðilega. „Það er nóg
að heyra þetta verkfalisskraf allan daginn i vcrksmiðjuskrifstofunum,
þó að þið berið það ekki lika á borð með kvöldmatnum. Finnst þér það
ckki, Blair?” Hann sneri spurningu sinni til Wallace frænda sem vitan-
lega samsinnti honum.
Emma frænka sýndi meira umburðarlyndi heldur en ég hafði vænzt.
En það var raun að sjá, hve kviðin og mæðuleg hún var. Hún hafði allt-
af vonað, að einhver straumhvörf yrðu, áður en verkfallið dyndi yfir,
og eftir að verksmiðjunum hal'ði verið lokað’. gerði hún sér jalnvel frá-
leitar hugmyndir um möguleika til samkomulags, sem báðir aðilar
gætu fellt sig við. „Þú mátt ekki taka þér þessa erfiðleika svona nærri
Emma”, sagði Weeks læknir við hana hálfum mánuði eftir að verkfall-
ið hófst. „Þessi verkföll virðast vera orðin einn þáttur i þjóðlifinu nú á
dögum, svo að þú skalt ekki telja það, sem hér hefur gerzt, neina árás á
þig. Þetta er i rauninni eins og næm pest, sem þjáir atvinnulifið og geis-
ar um allt landið. Við skulum vona, að það takist að lækna sjúklinginn,
þó að hann sé þjáður og sjúkdómurinn heiftúðugur”.
„Þú ert læknir Weeks, og veizt, að það skiptir mestu máli að vita,
hvað veldur sjúkdómum. Þá fyrst er von um að hægt sé að finna öruggt
læknisráð”, svaraði hún.
Hún var litverp þessa daga. Þó var hún ekki fyrst og fremst að hugsa
um sjálfa sig, heldur feður sina, kynslóðirnar, sem hafið höfðu Friðar-
pipuverksmiðjurnar til auðs og virðingar og gengið þar um garöa á
undan henni og bræðrum hennar, og niðja ættarinnar, sem við áttu aö
taka. Henni sveið að sjá þau straumhvörf, sem orðin voru i samskipt-
um verksmiðjueigenda og verksmiðjulýðs.
„Við fundum alltaf, að við bárum ábyrgð á kjörum verkafólks”,
sagði hún margsinnis við mig. „Sérhverjum, sem var hjálparþurfi, var
heimiltað leita til okkar. Viö veittum þurfandi fólki alltaf úrlausn, ann-
aðhvort úr einhverjum verksmiðjusjóðum eða vasa okkar sjálfra”.
„Ég veit það”, svaraði ég. „En nú á dögum þykir fólki vist betra hjá
sjálfu sér að taka en sinn bróður að biðja. Ég á við”, —: ég reyndi að
rifja þaðupp, sem Jói Kelly hafði sagt við mig á stignum við læknishús-
iö — „Það vill ekki þurfa að leita til annarra um það, sem það þykist
fært um að veita sér sjálft”.
Hún leitá mig eins og ég hefði rekið henni kinnhest.
„Ætlar þú, Emilia”, sagði hún, „að fara að segja mér, að þetta of-
beldi hér sé réttlætisverk?”
Ég andvarpaði og hristi höfuðið.
„Frænka min”, sagði ég. „Ég veit ekki lengur, hvað mér finnst. Ég
veit ekki, hvað er rétt. Ég vildi, að ég gæti hlustað á það, sem er að ger-
ast, en þó þarf vist meira til en heyrnina.... Ég hef aðeins verið að
reyna að setja mig í spor hinna, annað ekki. Ég hef stundum verið að
hugsa um það hvernig ég myndi lita á málið, ef ég hefði unnið hörðum
höndum i verksmiðjunum, eins og sum skólasystkini min. Og mamma
var lika verksmiðjustúlka, áður en hún giftist pabba”.
Emma frænka harðnaði á svip. Ég fann, aðég hafði hlaupið á mig, er
ég minntist móður minnar i þessu sambandi. Hún og faðir minn voru
orpin mjúkri slæðu minninganna, sem ekkert átti skylt við gremju
þrungin vandamál liðandi stundar.
„Móðir þin var mjög óvenjuleg kona, Emilia", svaraði Emma stilli-
lega. „Ef hún væri enn á lifi, veit ég, að hún myndi fella ennþáþyngri
dóm um það, sem hefur verið, heldur en nokkurt okkar hinna”.
1194
Lárélt Lóðrétt
li Æstur - 5) Gól,- 7) Elska - 91 i > Ofjarl,- 2) Sæl,- 3) JJ,- 4) Óar,-
llrós - 11) Stafur - 12) Eins,- 13) 6) skalli,- 8) Óri,- 10) Ell - 14)
Bors,- 15) tlát.- 16) Hljóðfæri,- 18) Kát,- 15) Ofl - 17) LI -
Stjórnar-
Lóðrétt
1) Kærir - 2) Beita,- 3) Tónn - 4)
Hár,- 6) Hindrar - 8) Verkfæri,-
10) Ýta fram,- 14) Sverta.- 15)
Söngmenn - 17) A heima.
Háðning á gátu No. 1193
Lárétt
1) Ofsjón.- 5) Æja,- 7) Jól.- 9)
Rek - 11) Ar,- 12) La,- 13) Rif,- 15)
011- 16) Alf.- 18) Stilli,-
FIMMTUDAGUR
31. ágúst
7.00 Morgunútvarp. Veður-
fregnir kl. 7.00, 8.15 og 10.10.
Fréttir kl. 7.30, 8.15(og for-
ustugr. dagbl.), 9.00 og
10.00. Morgunbæn kl. 7.45.
morgunleikfimi kl. 7.50.
Morgunstund barnanna kl.
8.45: Guðjón Sveinsson les
framhald sögu sinnar um
„Gussa á Hamri” (14). Til-
kynningar kl. 9.30. Létt lög
milli liða. Tónleikar kl.
10.25: Mieczyslav Hors-
zowski, Peter Serkin og
Rudolf Serkin leika ásamt
Marlboro-hátiðahljómsveit-
inni Konsert fyrir þrjú pianó
og strengjasveit i C-dúr eft-
ir Bach, Alexander Schneid-
er stj. / Kammerhljóm-
sveitin i Stuttgart leikur
„Eine Kleine Nachtmusik”
eftir Mozart, Karl Miinch-
inger stj. F’réttir kl. 11.00.
Hljómplötusafniö (endurt.
þáttur G.G.).
12.00 Dagskráin, Tónleikar.
Tilkynningar.
12.25 Fréttir og veðurfregnir.
Tilkynningar.
13.00 A frivaktinni. Eydis Ey-
þórsdóttir kynnir óskalög
sjómanna.
14.30 Siðdegissagan: „Þrútið
loft” eftir P.G. Wodchouse
Jón Aðils leikari les (14).
15.00 Fréttir. Tilkynningar.
15.15 Miðdegistónleikar:
Gömul- tónlist . Andrea
Grossi, Johann Heinrich
Schmelzer, Don Smithers og
Michael Laird ásamt St.
Martin in the Fields
strengjasveitinni leika Són-
ötur fyrir tvo trompeta og
strengjasveit eftir P.J.
Vejvanovský, Neville Marr-
iner stj. Toke Lund Christ-
iansen flautuleikari og Ing-
olf Olsen gitarleikari flytja
verk eftir Vincenzo Gelli,
Fernando Carulli, Ferdin-
ando Paer o.fl.
16.15 Veðurfregnir. Létt lög.
17.00 Fréttir. Heimsmeistara-
einvigið i skák.
17.30 Nýþýtt efni: „Æskuár
mín” eftir Christy Brown
Ragnar Ingi Aðalsteinsson
les (10).
18.00 F-réttir á ensku.
18.10 Tónleikar. Tilkynn-
ingar.
18.45 Veðurfregnir. Dagskrá
kvöldsins.
19.00 Fréttir. Tilkynningar.
19.30 Frá ólyinpiuleikunum i
Miinchen.Jón Asgeirsson
talar.
19.40 „Handan við krossinn
helga" Kristján Ingólfsson
ræðir við Þorstein Magnús-
son bónda i Höfn i Borgar-
firði eystra.
20.15 Einleikur i útvarpssal
Philip Jenkins leikur á
pianó Sónötu i G-dúr (K283)
eftir Mozart.
20.35 Leikrit: „Stiginn” eftir
John Whiting, Þýðandi:
Unnur Koibeinsdóttir. Leik-
stjóri: Ævar R. Kvaran.
Persónur og leikendur: Max
...Jón Aðils, Stephen
...Valdemar Helgason,
Rattray ...Hákon Waage.
21.10 Úr þorskastriöinu 1958
Minningar af segulböndum
o.fl. Stefán Jónsson
tekur saman.
22.00 Fréttir.
22.15 Veðurfregnir. Kvöld-
sagan: „Maðurinn, sem
brcytti um andlit" eftir
Marcel Aymé Kristinn Reyr
les (18).
22.35 A lausuin kili Hrafn
Gunnlaugsson sér um þátt-
inn.
23.10 Fréttir i stuttu máli.
Dagskrárlok.