Fréttablaðið - 17.03.2004, Qupperneq 14

Það er ekki hægt að neita því aðmeð stuðningi sínum við innrás
herja Bandaríkjamanna og Breta í
Írak hafa íslensk stjórnvöld aukið
hættuna á að hryðjuverk verði
framið hérlendis eða beinist gegn
Íslendingum erlendis. Hættan er
ekki mikil – en samt til staðar. Þeir
sem stóðu að ákvörðuninni réttlæta
þetta sjálfsagt með því að ógnin af
hryðjuverkum í heiminum hafi ver-
ið meiri fyrir innrásina en eftir. Inn-
rásin í Írak hafi verið forvörn gegn
hryðjuverkum. Ef stuðningur við
innrásina eykur hættuna á að
hryðjuverk beinist gegn Íslending-
um er það einfaldlega það gjald sem
Íslendingar verði að greiða sem
ábyrg þjóð í alheimssamfélaginu.
Það er því hæpið að meta stuðning
íslenskra stjórnvalda út frá því
hvort hann auki hættu á að hryðju-
verk beinist gegn Íslendingum.
Auðvitað er rétt að hafa slíkt í huga
en það er í raun andstætt ákvörðun-
inni sjálfri að láta þetta atriði ráða
för. Innrásin í Írak var hernaðar-
aðgerð sem byggði á þeirri hugsun
að þjóðum heims bæri að láta hart
mæta hörðu í baráttu sinni gegn
hryðjuverkum og að Saddam
Hussein væri lykilmaður í þeirri
baráttu. Ef menn trúa á annað borð
á þessa stefnu geta þeir ekki skotið
sér undan stuðningi við hana ef sá
stuðningur eykur lítillega hættuna
á að hryðjuverk beinist að Íslend-
ingum. Ef menn trúa því hins vegar
að innrásin í Írak skapi frekari
hryðjuverk og virki eins og olía á
eld hryðjuverkamanna geta menn
ekki stutt innrásina – án tillits til
þess hvort stuðningurinn beinir at-
hygli hryðjuverkamanna að þeim
sjálfum.
Ef það reynist rétt að hryðju-
verkin í Madríd séu afleiðing inn-
rásarinnar í Írak og herkvaðningar
ríkisstjórnar Bandaríkjanna gegn
hryðjuverkum er það fremur sönn-
un þess að innrásin í Írak hafi verið
misráðin en að þjóðum heims hafi
verið hollast að styðja hana ekki. Ef
íslensk stjórnvöld hefðu átt að
sleppa stuðningsyfirlýsingunni er
það sökum þess að innrásin bar ekki
árangur, minnkaði ekki hættuna á
hryðjuverkum, jók ekki öryggi
borgara og magnaði í raun upp eld-
fimt hatur íslamskra heittrúar-
manna gagnvart Vesturlöndum.
Hryðjuverkin á Spáni varpa hins
vegar ljósi á hversu vitlaust það er
af ríkjandi ríkisstjórn að taka
ákvörðun um stuðning við hernað-
araðgerðir án víðtæks samráðs við
stjórnarandstöðuna og í þokkalegri
sátt við almenning. Nýja ríkis-
stjórnin þarf nú að draga þennan
stuðning til baka og þótt það hafi
verið markmið stjórnarandstöðunn-
ar frá upphafi – og helsta ástæða
kosningasigurs hennar – þá fær
þessi stefnubreyting annarlega
mynd í kjölfar hryðjuverkanna.
Hún er ekki aðeins leiðrétting á
stefnu heldur má túlka hana sem
uppgjöf gagnvart hryðjuverka-
mönnum. Það er hins vegar ekki sök
núverandi stjórnar heldur afleiðing
af ákvörðun fyrri stjórnar sem
byggð var á veikum grunni. ■
José Luis Rodríguez Zapatero,formaður Sósíalistaflokksins,
er nýr forsætisráðherra Spánar
og tekur við af José María Aznar,
formanni Lýðflokksins. Úrslitin
hljóta að vera Aznar mikil von-
brigði en það hafði neikvæð áhrif
að ríkisstjórn hans var harð-
ákveðin í að skella skuldinni á
hryðjuverkaárásinni í Madríd á
ETA-samtökin en ekki Al Kaída.
Spænskur almenningur trúði ekki
stjórnvöldum og refsaði ríkis-
stjórn Aznars fyrir stuðninginn
við Íraksstríðið.
Eftir óvæntan kosningasigur
Sósíalistaflokksins síðastliðinn
sunnudag hét Zapatero því að
draga 1.300 manna herlið Spánar
frá Írak. Hann sagði einnig að for-
gangsverkefni væri að berjast
gegn hryðjuverkamönnum. Zapa-
tero hefur verið andstæðingur
Íraksstríðsins allt frá byrjun en
hefur einnig stutt harðar aðgerðir
gegn ETA, sem berst fyrir sjálf-
stæðu ríki Baska.
Vill að Bush tapi
Zapatero er 43 ára gamall, lög-
fræðingur að mennt. Afi hans var
hermaður í flokki lýðræðissinna í
borgarastyrjöldinni og var líflát-
inn af fasistum. Zapatero gekk í
sósíalistaflokkinn þegar hann var
18 ára gamall og varð yngsti þing-
maður Spánar 26 ára gamall. Veg-
ur hans óx jafnt og þétt en þá-
verandi forsætisráðherra, Felipe
Gonzalez, hafði mikið dálæti á
honum. Zapatero tók við forystu í
Sósíalistaflokknum í júlí 2000
eftir mikinn kosningaósigur
flokksins.
Búist er við að Zapatero muni
taka upp nánari samvinnu en
áður við Frakkland og Þýska-
land. Að sama skapi er búist við
að samskiptin við Bandaríkin
muni kólna, verði þar ekki for-
setaskipti í nóvember, enda hef-
ur Zapatero lýst því yfir að hann
vilji að George Bush tapi forseta-
kosningunum. Tony Blair og Azn-
ar var vel til vina en það var vin-
skapur sem spænskum sósíalist-
um gramdist enda telja margir
þeirra að Blair hafi svikið hug-
sjónir vinstri manna og látið
stjórnast af vilja Bush. Blair
mun því sennilega ekki finna
sannan vin í Zapatero.
Algjör bindindismaður
Zapatero er algjör bindindis-
maður og að eigin sögn enginn
matmaður. Fiskveiðar eru eftir-
lætisiðja hans. Hann er kvæntur
og á tvö börn. Honum er lýst
sem öfgalausum manni og yfir-
veguðum. Sagt hefur verið að
helsti veikleiki hans sem stjórn-
málamanns sé skortur á hörku
og nauðsynlegu „drápseðli“.
Sem dæmi um þetta er tekið
svar hans í nýlegu sjónvarpsvið-
tali. Þegar hann var spurður
hvað hann myndi gera ef hann
mætti leiðtoga ETA á götu svar-
aði Zapatero: „Ég myndi ekki
horfa framan í hann“. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um hættu af hryðjuverkum.
Maðurinn
JOSÉ ZAPATERO
■ er alls óvænt orðinn nýr
forsætisráðherra Spánar.
14 17. mars 2004 MIÐVIKUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Steinunn Stefánsdóttir
og Jón Kaldal
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Hryðjuverkaárásirnar íBandaríkjunum 11. septem-
ber 2001 leiddu til þess að ráðist
var með hernaði inn í Afganist-
an og í framhaldinu á Írak, þótt
engin tengsl hafi enn fundist
milli Íraka og hryðjuverka-
mannanna. Sem betur fer hafa
ekki enn komið fram kröfur um
að svara hryðjuverkunum í Ma-
dríd með innrás inn í Marokkó
eða Indland, en aðilar í þessum
löndum hafa verið handteknir
grunaðir um hlutdeild í hroða-
verkunum.
Hringrás ógnar
Þegar þetta er skrifað, undir
hádegi á þriðjudag, bendir flest
til þess að hryðjuverkamenn
tengdir Al-keida beri ábyrgð á
sprengjutilræðunum í Madríd.
Í baráttunni við alþjóðleg
hryðjuverk dugir ekki að
ráðast bara inn í næsta land
eins og Bandaríkjamenn gerðu.
Slíkar aðgerðir fæla ekki
hryðjuverkamenn frá því að
fremja ódæðisverk sín, nema
síður sé, eru heldur vatn á
myllu ógnarverkamanna. Slík
hernaðarviðbrögð, sem nota
bene bitna fyrst og fremst á
saklausum borgurum en ekki á
þeim sem bera ábyrgð á ódæð-
inu, nota hryðjuverkamennirn-
ir svo sem sönnun á árásareðli
vesturlanda og eiga í kjölfarið
auðveldara með að véla unga
múslima til liðs við sig í stríði
sínu gegn Vesturlöndum.
Hringrás ógnarinnar er með
því móti viðhaldið en ekki eytt.
Alþjóðleg hryðjuverk - alþjóð-
leg viðbrögð
Öfugt við Bandaríkjamenn
hafa Evrópubúar þurft að lifa
við hryðjuverk í áratugi. Hingað
til hafa hryðjuverkin verið stað-
bundin, voðasveitir á borð við
IRA og ETA hafa barist fyrir
„frelsun“ ákveðinna svæða.
Hryðjuverkin í Madríd eru ann-
ars eðlis, þau eru alþjóðleg en
ekki staðbundin. Bandaríkja-
menn brugðust við alþjóðlegum
hryðjuverkum í New York og
Washington með einhliða hern-
aðaraðgerðum í Afganistan og í
Írak. Þær aðgerðir hafa ekki
orðið til að auka öryggi Banda-
ríkjamanna og heimurinn er
ekki friðvænlegri en áður.
Afganistan er enn í rúst og
ástandið í Írak er upp í loft.
Það segir sig eiginlega sjálft
að alþjóðleg hryðjuverk verða
ekki upprætt með einhliða hern-
aðaraðgerðum einstakra ríkja.
Bæði pólitískar og alþjóðlegar
lausnir þurfa að koma til. Al-
þjóðleg hryðjuverk kalla á al-
þjóðleg viðbrögð.
Mikilvægt er að þjóðir heims
taki sig saman og hefji raun-
verulega og fjölþætta samvinnu
gegn alþjóðlegum voðaverkum.
Það þarf samræmt átak allra;
stjórnmálamanna, diplómata,
leyniþjónusta, lögreglusveita og
allra annarra aðila sem að mál-
inu kunna að koma. Leiðtogar
Evrópu hafa nú þegar viðrað
hugmyndir um samræmda yfir-
stjórn í baráttunni gegn hryðju-
verkunum og gæti það orðið
skref í átt að aukinni alþjóðlegri
samvinnu gegn þessari nýju
ógn.
Hvað er Al-keida?
Al-keida eru gjörólík þeim
samtökum sem hafa áður stund-
að voðaverk í Evrópu. Þau urðu
til árið 1989 meðal arabískra
andspyrnumanna sem komu
víða að og börðust gegn innrás-
arher Sovétríkjanna í Afganist-
an. Samtökin hafa síðan starfað
í litlum sellum víða um heim
sem hafa aðeins laustengt sam-
band sín á milli. Hóparnir vinna
saman á óskipulegan hátt, skipt-
ast á upplýsingum og vopnum
og starfrækja jafnvel sameigin-
legar þjálfunarbúðir víða um
heim. En þeir hafa ekki endilega
samráð sín á milli um aðgerðir
og einstaka hryðjuverk. Það er
enginn foringi sem situr í miðju
köngulóarvefsins og hefur alla
þræði í hendi sér. Al-keida er
því kannski nær því vera sam-
eiginleg hugmynd heldur en
raunveruleg samtök. Þetta gerir
samtökin erfið viðureignar því
óvininn er ekki að finna í af-
mörkuðum hópi manna sem
hægt er að eyða með hernaðar-
aðgerðum. Nýjar aðferðir þurfa
að koma til
Refsað fyrir blekkingar
Sumir telja að hryðjuverka-
mennirnir hafi haft afgerandi
áhrif á lýðræðislegar kosningar
á Spáni. Það er líklega ofáætlað.
Sennilega voru það ekki hryðju-
verkin sem slík sem leiddu til
fylgissveiflunnar yfir til sósí-
alista. Skýringuna er frekar að
finna í viðbrögðum stjórnarinn-
ar sem hélt því stíft fram, þvert
ofan í vísbendingar, að bask-
neskar hryðjuverkasveitir ETA
bæru ábyrgð á ódæðinu. Aznar
og félagar virðast hafa óttast að
kjósendur myndu refsa stjórn-
inni fyrir fylgisspektina við
Bandaríkjastjórn í Írakstríðinu
ef þeir fengu veður af því að
múslimskar sveitir væru grun-
aðar. Í samræmi við þá trú
fyrirskipuðu þeir sendimönnum
sínum erlendis að halda því stíft
fram að ETA stæði á bak við
voðaverkin. Nær lagi er að ætla
að kjósendur hafi einfaldlega
refsað stjórnvöldum fyrir
blekkingarnar. ■
Um daginnog veginn
EIRÍKUR
BERGMANN
EINARSSON
■
skrifar um hryðjuverk.
Er innrás í Mar-
okkó nauðsynleg?
■ Af Netinu
Öfgalaus og
yfirvegaður
Stefnubreyting virkar sem uppgjöf
Sláttuvélamarkaðurinn.
Faxafeni 14 kjallara (undir Bónus).
Sími : 5172010
Opið 9 -17 virka daga
10 - 14 laugardaga
20% afsl. af fylgihlutum ef komið er með hjól í viðgerð
REIÐHJÓLAVERKSTÆÐI
JOSÉ ZAPATERO
Sagt hefur verið að helsti veikleiki hans sem stjórnmálamanns sé skortur á hörku og
nauðsynlegu „drápseðli“.
Söguleg kosningaúrslit
„Kosningaúrslitin í Spáni í gær eru
söguleg að því leyti að almenning-
ur þar í landi hefur tekið skýra af-
stöðu gegn stríðinu í Írak og skýra
afstöðu gegn „hryðjuverkastríðinu“
á þeim nótum sem Bush og banda-
menn hans hafa lagt það upp. Auð-
vitað er þetta enginn sigur fyrir
hryðjuverkamenn; þeir eru jafn
hataðir og áður. En almenningur
hefur sýnt og sannað að hann hef-
ur engan áhuga á að berjast við þá
með því að hylla það sama ofbeldi
og þeir dýrka.“
- ÁRMANN JAKOBSSON Á WWW.MURINN.IS
Skilaboð til hryðjuverkamanna
„Skelfileg hryðjuverk í Madríd í síð-
ustu viku virðast hafa haft úrslita-
áhrif á spænsku þingkosningarnar.
Lýðflokknum, flokki Aznars fráfar-
andi forsætisráðherra, var fyrir
kosningarnar spáð sigri en nú er
ljóst að sósíalistar hafa unnið stór-
sigur undir forystu Jose Luis
Rodriguez Zapatero. Það skal ósagt
látið hvort Aznar og fráfarandi ríkis-
stjórn hafi notfært sér hryðjuverkin í
pólitískum tilgangi en hitt er ljóst að
búið er að senda hryðjuverkamönn-
um heimsins skilaboð: Hryðjuverk
geta skilað „árangri“. Ef svo hræði-
lega má að orði komast.“
- DAVÍÐ GUÐJÓNSSON Á WWW.DEIGLAN.COM
Góður draumur maður
„Dreymdi illa í nótt og næsta fárán-
lega. Mikil geðshræring ríkti í sam-
félaginu því Birgittu Haukdal hafði
verið rænt og enginn vissi um ferðir
hennar. Ég var alltíeinu kominn í
rannsóknarlögregluna og vann í
þessu máli. Eftir æsilegar draum-
farir og mikla spennu fannst
Birgitta loksins. Komu eftirlits-
myndavélarnar í miðbænum við
sögu þegar málið var upplýst. Sá
sem rændi Birgittu reyndist vera sá
þjóðþekkti gítarsnillingur Björgvin
Gíslason. Birgittu hafði ekki verið
þröngvað til neins nema að syngja
inn á nýjustu sólóplötu Björgvins,
en hann bar fyrir sig þunglyndi þeg-
ar á hann var gengið með ástæður
fyrir ráninu. Áður en draumurinn
varð meiri steypa vaknaði ég.“
- DR. GUNNI Á WWW.THIS.IS/DRGRUNNI
Mikilvægt álitamál
„Ein spurning: Af hverju þrástagað-
ist fréttastofa RÚV á því í gær-
kvöldi að Ólafur Ragnar Grímsson
hefði á blaðamannafundi fyrr um
daginn „formlega lýst yfir framboði
til embættis forseta Íslands“?
Halda fréttamennirnir í raun að
menn gefi formlegar yfirlýsingar á
blaðamannafundum? Og fari í
framboð á blaðamannafundi?
Framboð eru formlega tilkynnt þeg-
ar yfirvöldum er afhent yfirlýsing
forsetaefnis og meðmælenda þess.
Það er ekkert formlegt við blaða-
mannafundi og alls ekki þá sem
Ólafur Ragnar Grímsson efnir til.“
- PISTLAHÖFUNDUR VEFÞJÓÐVILJANS Á WWW.ANDRIKI.IS