Tíminn - 13.09.1972, Blaðsíða 9

8
TÍMINN
Miftvikudagur 13. septcmber 1972
Miðvikudagur 13. september 1972
TÍMINN
9
Kyiislóbafirringariiiiiar gætir ekki á (liigulsstubum. Ileimasætan Jona
Kigurgeirsdóttir er samt ósvikif) baru sins líma eins og sjá má á myiid-
innt: (iitar úli i liorni og leikaramymlir á veggium.
róslkul'fortift ellimóba. I þvi var Inrbum daga l'luttur poslur austur á
land, en nú hel'ur þvi verift biiinn griflastaður á öiigulsstöfuim.
HBLCI H. JÓNSSON:
Ljósmyndir: Friðrik Vestmann
Litið inn á Öngulsstöðum
ovifla mun búsældarlegra en i
Öngulsstaflahreppi i Eyjafirði,
þar scm samfelld tún tcygja sig
iim um alla Staðarbyggð. En þótt
myndarlega sc búið og flest
standi á gamalli og traustri rót,
eru þcir tæplega margir bæirnir,
þar scm svo hagar til, að lieima-
sætan gctur boðið gcðþekkum
gcsti til baðstofu og leitt hann til
sætis á gömlum brúðarbckk.
I>etla cr þó liægt á öngulsstöðum,
scin hrcppurinn er við kenndur.
Maður á vegum Timans var ný-
lega á ferð um Eyjafjörð og leit
þá inn á öngulsstöðum og var vel
tekið eins og við mátti búast, þótt
ekki væri hann leiddur i brúöar-
bekkinn.
BoðiA til baðstofu
Fjölmennara er á öngulsstöð-
um en titt er um sveitaheimili nú
orðið, enda búa þar f jórir ættliðir,
og skilja 79 ár á milli þess elzta
og hins yngsta.
Sigurgeir bóndi Halldórsson
var á ferðalagi, ásamt Guðnýju,
konu sinni, Magnúsdóttur, þegar
okkur bar að garði, en i þeirra
stað tók Þorgerður Siggeirsdóttir,
móðir Sigurgeirs, á móti okkur og
sýndi okkur bæinn, og ekki bar á
þvi, að ellin mæddi hana, þótt
komin sé á niræðisaldur. Hún
bauð okkur fyrst til baðstofu, sem
gerð heíur verið á efri hæð ibúð-
arhússins. beir öngulsstaðamenn
hafa látið margan góðan grip af
hendi rakna við minjasafnið á
Akureyri, en luma samt enn á
ýmsu íagætu og merkilegu, eins
og sjá mátti i baðstofunni, Þar
var til dæmis brúðarbekkurinn
góði, til öngulsstaða kominn úr
Miklagarðskirkju i Saurbæjar-
hreppi. Faðir Þorgerðar var
fylgdarmaður austanpóstsins á
yngri árum, og úr fórum hans er
komið póstkoffort, sem nú stend-
ur á baðstofugólfinu á öngulstöð-
um, máð og slitið i mörgum
ferðalögum.
En baðstofan er samt ekkert
minjasafn, heldur lifandi hluti af
húsinu. Þar safnast heimilisfólkið
saman á kvöldin að vinnu lokinni,
spjallar saman, horfir á sjónvarp
eða sinnir einhverjum hugðar-
efnum.
Karn sins tíma
Þessu næst heilsum við upp á
Jónu heimasætu Sigurgeirsdótt-
ur. Hún er á fermingaraldri, og
það leynir sér ekki, að hún er
ósvikið barn sins tima. Oti i einu
horninu stendur gitar, og her-
bergisveggirnir eru skreyttir
árituðum leikaramyndum. Þar
tróna lika þau Spasski og Angela
Davis.
Spjallaö við Þorgerði
Svo setjumst við inn til bor-
gerðar og spjöllum við hana. Hún
er komin á niræðisaldur sem fyrr
segir og hefur að sjálfsögðu orðið
að hlita þvi lögmáli, sem við
verðum öll að beygja okkur undir,
og móðir hennar, sem var hagort
i bezta lagi, orðaði svo á efri ár-
um sinum:
Ellin beygja bak mitt fer,
blóminn meyja horfinn er.
Brúðarbekkurinii úr Miklagarðskirkju í Saurbæjarhreppi sóniir sér vel Ungur drengur enginn hér
i öngulsstaðabaöstofu. augum lengur snýr að mér.
En Þorgerður ber ellina samt
vel og er hin ernasta til sálar og
likama. Yngri kynslóðirnar á
bænum hafa auðvitað létt af henni
búsýslu eins og vera ber, þótt hún
gangi enn að öllum venjulegum
störfum, ef þess er þörf. Mest
þótti okkur samt til þess koma,
hversu ungleg hún er og létt i
lund. Hjá henni gætir ekki þeirrar
bölsýni og ihaldssemi, sem sækir
að mörgum, þegar þeir taka að
reskjast.
Margvisleg áhugaefni
öll verðum við einhvern tima
að láta af störfum. Ef ekki vegna
annars þá fyrir aldurs sakir. Þess
eru mörg dæmi, að svo er sem
fótunum hafi verið kippt undan
þeim, sem eiga sér ekkert áhuga-
mál, þeir veslast upp og ærast úr
elli eða deyja, oft miklu fyrr en
aldur segir til um að vera þyrfti.
Langlifi er i ætt Þorgerðar, en
hún hefur lika ýmsum áhugamál-
um að sinna. Það er helzt, að hún
fylgist með þvi i blöðum og tima-
ritum, sem athygli hennar vekur,
og klippir út greinar og myndir og
limir inn i bækur. Þær eru orðnar
æði margar, 55 alls. Þar eru
greinar um málara i fjórum bók-
um, margar bækur með kveðskap
af ýmsu tagi, skáldum og söng-
fólki, og þannig mætti lengi telja.
Kristján Eldjárn forseti þarf ekki
að fara i grafgötur um, hvern
Þorgerður hafi kjörið Bessa-
staðabónda, þvi að hún á tvær
bækur fullar með myndum af for-
setahjónunum.
Gott launað með góðu
Þá eru margar bækur með
dýramyndum, þvi að gamla kon-
an er dýravinur og trúir þvi og
veit raunar af eigin reynslu, að
dýrin eru ekki eins skyni skroppin
og sumir halda.
bvi til staðfestingar segir hún
okkur frá atviki, sem fyrir hana
bar, þegar hún kom fyrst til
öngulsstaða, tuttugu og tveggja
ára gömul. Þá var þar hundur,
sem hafði orðið fyrir þvi óhappi,
að hestur hafði sparkað út á hon-
um öðru auga. Þorgerður þvoði
greyinu daglega um augað úr
bórsýruvatni, svo að fyrr greri og
ekki hlypi illt i.
Nú er það eitt sinn um haustið,
að hún fer að finna foreldra sina,
sem bjuggu að Ytra-Hóli i
Kaupangssveit. Þá var brúar-
stæði á Þverá annað en nú er og
mjög bratt og vandfarið ofan að
brúnni. Þegar heim var haldið,
var komin logndrifa svo þétt, að
varla sá út úr augum. En það
varð Þorgerði til happs, að hund-
urinn beið hennar við brúna.
Þegar yfir um var komið, tók
seppi svo á rás heim til önguls-
staða. Þorgerður er þess fullviss,
að þarna hafi hundurinn verið að
launa sér umhyggjuna.
Þjóöfræðasjór
Nú fækkar óðum þvi fólki, sem
af eigin raun kann skil á háttum
okkar íslendinga eins og þeir
voru, áður en tækniöld rann upp.
En ekki kæmi sá þjóðfræðasafn-
ari að tómum kofunum, sem leit-
aði á náðir Þorgerðar. Hún þuldi
okkur til að mynda þuluna, sem
hér fylgir a eftir og ekki mun
vera til á prenti i þeirri gerð, sem
hún kann hana. Skáldskapur á
borð við þessa þulu á raunar skylt
við nútima ljóðlistsuma, þarsem
hrynjandi og hljómfall orðanna,
en ekki innihaldið sem slikt, varð-
ar mestu, og ætti þvi að láta vel i
eyrum okkar fyrir þá sök.
Lambið beit i fingur minn,
skór minn datt i árgil,
hver sem makar skóinn sinn,
það munu gera fleiri.
Prestarnir, gestirnir ofan af
löndunum
með sina mágana
færa þeim tágarnar.
Prestur sat á hillu,
hafði uppi sér fyllu,
hver einn biti, sem hann át,
varð honum að illu.
Prestur kallar skip sitt
og hrip sitt,
nafarinn og tafarinn.
Stána þeir úr stokkunum,
stela þeir úr bjúgunum,
og miga þeir i mörvana
og láta svo i keppina,
bera fyrir byrðirnar
og binda fyrir ofan,
trita eftir túni,
tita eftir mýri
ekki vildi eirnefur arka
með trénef,
betur þóttist brýnnefur borinn
heldur en járnnefur,
imjúkt messingarnef
wmanaði gullnef,
i þó þú lítir á bak þér aftur,
brýnnefur, krinnefur.
Jón kársmelli ár,
reið hann tryppi sinu upp til fjár.
Þjóstan kallinn þar á bakka
gjarna vill hann gott fá
að smakká.
Ærist hann og kallar hann
milli þess hann sefur,
en uf’rum ána ætlar hann,
þegar honum gefur.
Takt þú aftur Þuriði þina,
en ljá mér aftur mágkonu mina.
Hefurðu heyrt af stokkunum,
sem fundust þar á Gljúfráreyrun-
um?
Það var þverþvaraþér,
súrsaður rass af sel
og Kolbeinn ætlar suðri ver
og búið er.
LEIÐHETTING.
I greininni um listamennina i
Litla-Arskógi, Vigfússyni, er á
tveim stöðum talað um Hannes,
föður þeirra. Þetta eru að
sjálfsögðu pennaglöp eins og sjá
má, og á þar að standa Vigfús. A
þessu eru lesendur og þó einkum
aðilar sjálfir beðnir velvirðingar.
Eyfirðingar munu ekki heldur
vilja komast svo að orði, að Þor-
valdsdalur sé i Eyjafirði.
Kjórir ættliðir á öngulsstöðum: Frá vinstri Þorgerður Siggeirsdóttir, Sigurgeir Halldórsson bóndi og
sonur Þorgeröar, Jóhannes Geir Sigurgeirsson og Sveina Björk Jóhannesdóttir.
Þorgerður Siggeirsdóttir gluggar i úrklippur sinar. Hér les hún um sýningu Leikfélags Akureyrar á
Topazi.
Þessi plata, sem nýlega kom út,
selst að sögn ákaflega litið, og
þykir mér það furðusæta.þar sem
hún er óumdeilanlega ein bezta
LP-plata, sem út hefur komið á
tslandi. Hjálpast þar allt að;
mjög gott efni, góður flutningur,
vönduð upptökustjórn (pro-
duciton) og mjög smekklegar
umbúðir.
Einar Vilberg, sem hefur samið
allt á plötuna, er búinn að reyna i
mörg herrans ár. Lengi vel tók
enginn mark á sögum hans um
mikið lagaval, allt frumsamið, og
hefur tætingslegt liferni hans
sennilega valdið mestu þar um.
En einn góðan veðurdag vöknuðu
menn upp við vondan draum:
Hann sagði satt, og það, sem hann
hafði samið, var margfalt betra
en nokkur hafði látið sig dreyma
um. Þá var rokið upp til handa og
fóta, og að minnsta kosti tveir
aöilar gerðu við hann samningj
sá sem á undan varðjheldur enn
réttindum á lögum hans, Sarah-
Music, og segir i plötuumslagi, að
Einar Vilberg komi fram með
góðfúslegu leyfi (kind permissi-
on) Sarah.
Fortið Einars er mjög áberandi
i ljóðum hans á plötunni. Flest
fjalla þau um löngun hans til
frelsis, og er greinilegt, að það
frelsi, sem hann helzt þráir, er að
vera frjáls frá sjálfum sér, sinu
alter ego, sem svo sannarlega
hefur gert honum margan grik-
inn. Hann syngur lika um löngun
sina til aö finna öryggi og eðlilegt
lif, til dæmis i ,,I just want your
loving”. Og i sama lagi, sem og
öðrum, segir hann berum orðum
að hann vilji aldrei gera neitt
nema að spila og syngja? „Where
you can paint your pictures and
I play my guitar...”
Lög hans og textar eru sem sé
ákaflega persónuleg, og man ég i
svipinn ekki eftir nema þeim
Lennon og Cat Stevens, sem eru
jafn opinskáir. Tónlistarlega vil
ég lika leyfa mér að likja Einari
við þá heiðursmenn: Einar Vil-
berg er fágætur snillingur, en eins
og með aðra slika er honum fátt
eitt lagið nema það eitt að vera
músikant.
Hljóðfæraleikari er hann all-
góður, og kassagitarinn sinn
þekkir hann út i gegn. Sin eigin
takmörk þekkir hann einnig og
gerir þvi aldrei neitt, sem ekki
hæfir honum. Þvi kemur hann frá
þessari plötu sem ákaflega
smekklegur gitarleikar og mun
betri söngvari en mig hafði órað
fyrir. Söngurinn af hans hálfu er
JÓNAS & EINAR
Jónas R. Jónssonog
Einar Vilberg
LP - stereo
Fálkinn, MOAK 26
hvað beztur i „Lucky day”, og
þar sýnir hann lika hugmynda-
auðgi sina sem gitarleikari, þar
sem hann leikur á „bottleneck"-
gitar með vasaljósi og glasi und-
an hóstasaft. Glasið setti hann
undir strengina neðst við stólinn
og renndi siðan vasaljósinu eftir
hálsinum. „Lucky day” er, meöal
annarra orða, eitt bezta lagið á
plötunni, og er þó erfitt að taka
eitt lag fram yfir annað.
„Song for Christine" er gott
dæmi um ágæti Einars. Það hefur
aðeins einu sinni verið spilað,
akkúrat þegar það var tekið upp,
og sem betur fer var Einar þá
staddur i EMI-stúdióinu i Stokk-
hólmi. Ef til vill er það lag ekki
sérlega merkilegt, en það er vel
gert. Þannig vinnur hann: allt i
einu fær hann fullskapaða hug-
mynd, og hún breytist ekki. Hann
vinnur aldrei eftir „beinagrind”
að lögum eða textum, það kemur
allt i einu, og sem betur fer eru
lögin á plötunni rétt eins og þau
komu af skepnunni. En úr þvi ég
minntist á „Song for Christine”
hér að framan, þá þykir mér lik-
legt, að flest lögin, ef ekki öll, séu
meira eða minna söngvar fyrir
Stinu, sem á með honum barnið,
sem hann heldur á á myndinni i
umslaginu.
Vistmaður á vændishúsi á
ITummálinu „Gaily gaily”
l.eikstjóri: Norman Jewison,
handrit: Abram S. Ginnes,
byggt á sjálfsævisögu Ben
Hecht „A child of the
century ”.
Kvikmyndari: Hichard Kline.
Klipping: Halph Winters.
Tónlist: Henry Mancini.
Sviðsctning: Hobert Boyle
Bandarisk frá 1970. Sýningar-
staður: Tónabió. Myndin er i
litum, islenzkur texti er eftir
Loft Guðmundsson.
Jewison hefur tekizt vel að
endurskapa andrúmsloft ið-
andi stórborgar og áhrif þess-
arar fjölbreytni á sveitapilt-
inn. Við sjáum ekki mikið af
þeirri Chicago, sem Upton
Sinclair lýsti i „The Jungle”,
sem hann skrifaði 1906, að visu
eru hliðargöturnar þaktar
áróðursspjöldum gegn arð-
ræningjunum og ræðumaður-
inn, sem talar gegn fjármála-
spillingunni segir við Ben
Harvey (Beau Bridges): „ef
þú annt frelsi og réttlæti þá
flýðu eins og fætur toga”.
Vændishúsið i myndinni er
sniðið eftir hinum fræga klúbb
Everleigh i Chicago. Þetta er
ekki aðeins staður þar sem for
rikir menn svala holdsins
lystisemdum, heldur mikil-
vægur mótstaður þeirra. Hér
ráða þeir ráðum sinum og
skiplast á skoðunum. Ben
Harvey kemur frá smábæ i
Illinois til að láta rithöfundar-
draum sinn rætast. llann lend-
ir auðvitað (eins og saklausra
sveitapilta er siður i kvik-
myndum) i ráni og aðfram-
kominn af hungri bjargar Lil
drottning (Melina Mercouri),
sem rekur finasta vændishúsið
i borginni.honum. Hún kemur
honum einnig i vinnu hjá dag-
blaði, þar lærir hann lifsreglur
blaðamanna „frétt hvað sem
það kostar” og kynnist
Francis X Sullivan (Brian
Keith) góðum blaðamanni,
sem eitt sinn átti sér sama
draum og Ben að breyta heim-
inum dálitið”.
Fyrrverandi hjálpræðis-
hersstúlka tekur Ben að sér
i bólinu og rænir siðan bók frá
„Heiðarlega” Tim Grogan þar
sem hann hefur samvizku-
samlegt fært inn mútufé. Allir
halda nú að Ben hafi bókina
undir höndum og skyndilega
verður hann mjög eftirsóttur.
llann lendir i mannraunum og
meiru en auðvitað fer allt vel
(eins og við á i svona mynd-
um) og Lil drottning heiðrar
fjölskyldu hans með veizlu þar
sem amman (Merie Earle)
slær i glas og segir „Drottinn
blessi heimilið”.
Ævintýri Bens reyna e.t.v. á
trúgirni áhorfandans og Beau
Bridges bregzt nokkuð eintóna
við furðum veraldar, hann
verður stútmynntur og augun
kringlótt af undrun, en Bridg-
es á nóg af ósviknu fjöri og
kæti til að bæta upp þessi at-
riði. Brian Keith er góður
gamanleikari og hefur greini-
lega ekki fengið fram til að
En Einar Vilberg væri senni-
lega litið betur staddur í dag en
hann var áður, ef ekki kæmi til
Jónas nokkur R. Jónsson. Jónas
er algjörlega bráðnauðsynlegur
hluti af Einari nú orðið, og án
hans myndi liklega ekki allur al-
menningur viðurkenna Einar.
Þetta er móralska hliðin á mál-
inu, en sú tónlistarlega er engu
léttvægari. Jónas veitir lögunum
þann fágaða blæ, sem þau þarfn-
ast, hann syngur betur en hann
hefur nokkurn tima gert áður, og
það er mikill munur á flautuleik
hans frá þvi sem áður var. En
mest lof á Jónas þó skilið fyrir
upptökustjórnina, eða pródúsjón-
ina. Þar sýnir hann og sannar, að
hægt er að gera vel á tækjunum i
„Studio Pétur Steingrimsson”.
Allt er hreint og fágað, hvert
hljóðfæri á sinum stað, og er til
dæmis mikill munur á þessari
plötu og þeirri, sem Jóhann &
Magnús sendu frá sér. Astæðan er
liklega sú, að Jónas er smekk-
maður mikill, og sannast það
jafnvel á pródúsjóninni og
kristalglösunum, sem hann býð
ur manni að drekka úr.
Hljóðfæraleikurinn i heild er
mjög góður, kannski er Einar
ekki þjálfaður rafmagnsgitar-
leikari, en það kemur ekki að sök,
lyrstu áhrif af þessari plötu eru
það jákvæð. Þeir Tómas Tómas-
son og Sigurður Arnason skila
smekklega af sér bassaleiknum,
og brezki trom muleikarinn
Timmy Donald er sérdeilis frá-
bær, sérstaklega þó i tveimur
„breikum” i „How can we know
God is real?”, geysilega þungum
og áhrifamiklum. Jafnframt er
allt ákaflega einfalt; ljóðfæra-
leikur, ljóð og lög, svo einfalt, að
það nálgast að vera fullkomið. Og
staðreyndin er sú, að ég sé enga
galla á þessari plötu, sem eru
þess virði að nefna þá hér. Hitt er
annað mál, að platan kann að
vera eitthvað annað en skemmti
leg, tónlist Einars er ekki
skemmtimúsik, „good-time
music”, og likast til er það ástæð-
an fyrir þvi, að hún selst ekki.
Upptöku, pródúsjón og pressun
er allt gott um að segja, en áber-
andi erhreinna ,sánd’ i þeim upp-
tökum, sem gerðar voru i EMI-
Sludios, Stoekholm, Sweden.
Umslag vann mjög vel Egill
spegill Eðvarðsson með ljós-
myndum Sigurgeirs Sigurjónsson
ar, og er það allt jaln smekklegt
og innihaldið.
ó. vald.
sina þá hlið á leikhæfileikum
sinum.
George Kennedy og Ilume
Cronyn eru hvor iiðrum betri i
hlutverkum fjármálamann-
anna, annar kennir sig við
heiðarleika og hinn við siðbót
þó að hvorugur þeirfa leggi
neina stund á þær góðu dyggð-
ir. Melina Mercouri fer vel
með hlutverk Lil droltningar,
sem er eins og riki i rikinu alls
ekki nein venjuleg pútnamóð-
ir, heldur rik og virt fyrir
k;ensku og heiðarleik. Charlcs
'l'yner l'er með hlutverk dr.
Lazarusar af hreinni snilld
og lifgar óneitanlega upp á
myndina ásamt ömmunni,
sem veit allt um það al
hverju Ben getur ekki sofið ró-
legur á nóttunni. Jewison hef-
ur tekizt ágætlega, enda helur
hann sér við hlið góða tækni-
menn, sem sýnt hafa ná-
kvæmni og vandvirkni i „The
Cincinnati Kid", „Hússarnir
koma" og „The Thomas
Crown Affair”, svo þær, sem
sýndar hafa verið hér séu
nefndar.
Samt saknar maður þess, að
ekki er sýnd ástæöan fyrir
spillingu sem þrifst jafn auö-
veldlega og raun ber vitni um.
Við sjáum enga útkeyrða
verkamenn af báðum kynjum
og börnin, sem þræluðu i slát-
urhúsum Chicago á þessum
tima. Þá fengjum við betri
bakgrunn fyrir aðgerðum eins
og þvi, sem skeður i Kauphöll-
inni. Að visu hafði Jewison
ekki i huga að skapa raunsæja
kvikmynd um rotnaða spill-
ingu þessara ára, heldur kát-
lega mynd um ungan pilt, sem
kemur óspilltur út i spilltan
heim.
P.L.