Tíminn - 22.09.1972, Blaðsíða 5

TÍMINN
5
Föstudagur 22. september 1972.
Atkvæðagreiðsla aldarinnar í Noregi á sunnudaginn:
Tvísýnt um aðild Noregs
að Efnshagsbandalaginu
— rætt við Per M, Arnstad hjá norska Miðflokknum
um þjóðaratkvæðagreiðsluna um aðild Noregs að EBE
, y*RTU fKKI
f HRÆODURl V!£> llPO
STEiPUiy OKK Uf? hj*

Um þetta leyti er að ljúka lang-
harðskeyttustu stjórnmálabar-
áttu, sem hefur átt sér stað i
Noregi á siðari áratugum. Spurn-
ingin mikla er, hvort Noregur eigi
að gerast fullgildur aðili að Efna-
hagsbandalagi Evrópu eða ekki.
Svarið fæst sunnudaginn 24. sept.,
þegar Norðmenn ganga að kjör-
borðinu i þjóðaratkvæðagreiðsiu
um máiið. Fjölmiðlar i Noregi
hafa verið uppfuliir af þessu máii
nú að segja má i hálft annað ár
samfellt. Úrslit eru tvisýn og
harkan óskapieg á báða bóga. i
Osló gengur annar hver maður
mcð merki i barminum, ýmist
grænt/rautt merki sem á cr
letrað: Stem nei ( = scgðu nei)
cða hvitt merki með áietruninni:
Ja til EF (já fyrir Efnahags-
bandalaginu). Úti um land eru
þessi merki ekki eins algeng, en i
Björgvin eru þó margir með þau.
Þvi er ekki að leyna, að nei-merk-
in eru sýnu aigengari, einkum
meðai ungs fólks, en það er ein-
mitt ákafastir merkisberar.
i dagblöðunum norsku eru nú
birtir langir iistar, yfir heilar
siður, af nöfnum fólks, sem
auglýsir afstöðu sína. Ýmist er
það já-fólk eða nei-fólk.
Ríkisstjórnin hótar afsögn
Ekki fer á milli mála, hvaða af-
stöðu helztu stjórnmálaforingjar i
Noregi hafa tekið i þessu mikla
deilumáli. Þeir eru flestir
fylgjandi aðild. Þetta á einkum
við um núverandi rikisstjórn
Verkamannaflokksins undir for-
sæti Brattelis, en einnig um alla
foringja Hægri flokksins, sem er
næststærsti flokkurinn, og um
ýmsa helztu foringja Vinstri
flokksins og Kristilega þjóðar
flokksins, en fylgi hvors þeirra
um sig er laust innan við 10%.
Miðflokkurinn, sem hefurum 13%
fylgi, samkvæmt nýjustu
skoðanakönnun, er hins vegar al-
gerlega andvigur aðild. Sama á
við um Sósialiska þjóðarflokkinn,
sem he'fur nú um 6% fylgi sam-
kvæmt skoðanakönnunum, en á
engan fulltrúa á Stórþinginu.
Ekki alls fyrir löngu gerði
Bratteli landslýð ljóst, að hann
myndi biðjast lausnar fyrir sig og
ráðuneyti sitt, ef aðildin yrði
felld. Þá kæmi upp erfið aðstaða i
norskum stjórnmálum, þvi að
ekki er unnt að rjúfa Stórþingið,
og kosningar verða ekki til þess
fyrr en að ári. Vitað er, að meira
en tveir þriðju hlutar stórþings-
fulltrúa eru fylgjandi fullri aðild.
Foringjar Alþýðusambandsins
norska eru mjög fylgjandi aðild,
en eiga þó i vök að verjast vegna
andstöðu óbreyttra meðlima, sem
eru i stórum stil andvigir aðild.
Skoðanakannanir virðast
sýna,að aðiidin verði felld
Skoðanakannanir benda til
þess, að aðildin verði felld i
þjóðaratkvæðagreiðslunni á
sunnudaginn. Þetta er mjög
athyglisvert, þegar á það er litið,
hve mörg sterk öfl i landinu
stefna að aðildinni. Helzt er svo
að sjá, að um helmingur kjósenda
muni greiða atkvæði gegn aðild-
inni en svo sem 35-40% með henni.
Hinir sitja þá hjá. Þessar tölur
eru að visu ekki öruggar, en hafa
þó haldizt tiltölulega litt breyttar
mjög lengi. Fullvist er, að búseta
manna hefur mikil áhrif á afstöðu
til aðildar. 1 Osló og umhverfis
Oslóarfjörðinn, þ.e. á þéttbýlustu
iðnaðarsvæðunum, er meirihlut-
inn hlynntur aðildinni en i öðrum
landshlutum, þar sem fleiri lifa af
landbúnaði og fiskveiðum eru
langflestir andvigir aðildinni. Á
stórum svæðum i Norður-Noregi
eru naumast nokkrir já-menn
fyrirfinnanlegir.
Þjóðarhreyfing gegn aðild
A siðustu mánuðum hefur
stöðugt aukizt starfsemi þjóðar-
hreyfingarinnar gegn aðildinni —
Folkebevegelsen mot medlem-
skap.t tengslum við hana er sér-
stök æskulýshreyfing, sem á allra
siðustu vikum hefur tekið upp
nokkurt samstarf við islenzka
stúdenta i Osló og tengt islenzka
landhelgismálið við baráttu sina
að nokkru leyti. Það er nefnilega
fullljóst, að Norðmenn gætu ekki
fært landhelgina út, ef af aðild
yrði, en margir norskir fiskimenn
og aðrir áhhugamenn um sjávar-
útveg telja að útfærsla norsku
landhelginnar i náinni framtið sé
nauðsynjamál. .
Hvað segir aðstoðarfram-
kvæmdastjóri Miðflokks-
ins?
Fyrir örfáum dögum var
höfundur þessarar greinar á ferð
i Noregi og þá átti hann viðtal við
Per Magnar Arnstad, aðstoðar-
framkvæmdastjóra norska Mið-
flokksins, um undirbúning
þjóðaratkvæðagreiðslunnar.
Ekki þarf að taka fram að Per
Magnar er andvigur aðild Noregs
að Efnahagsbandalaginu, og
hann er einnig hlynntur tslend-
ingum i landhelgisdeilunni. Hann
er ættaður úr Þrændalögum, tæp-
lega þritugur að aldri, en hefur
þegar öðlazt mikla reyns’lu a’f
norskum stjórnmálum. Viðtalið
við hann fer nú hér á eftir.
Er Miðflokkurinn i heild and-
vigur aöildinni?
Já, það má segja, þvi að allir
valdaaðilar innan fíokksins, allt
frá framkvæmdastjórninni til
einstakra félaga úti um land eru
andvig aðildinni, þó að eitthvað
kunni á að skorta um einstöku
meðlimi.
Hvernig heldurðu að kjósendur
annarra flokka skiptist?
1 Vinstri flokknum og Kristi-
lega þjóðarflokknum eru and-
stæðingar aðildar i meirihluta og
hafa gert samþykktir þar að
lútandi. Hins vegar skiptist
Per Magnar Arnstad,
Verkamannaflokkurinn liklega
nokkurn veginn til helminga.
Vinnur flokksvél Miðflokksins
beinlinis opinberlega gegn aðild?
Já, það er óhætt að fullyrða. Við
höfum samhæft okkar starfsemi
við stárfsemi Þjóðarhreyfingar-
innar (Folkebevegelsen), og upp-
fyllum hvorir aðra á árangurs
rikan hátt. Miðflokkurinn hefur
2500starfsmenn á sinum snærum,
sem daglega leggja sitt að
mörkum með fundahöldum,
heimsóknum i hús o.s.frv. Afar
margt af þekktu fólki úr hinum
flokkunum leggur sitt starf fram i
þágu Þjóðarhreyfingarinnar.
Hvernig heldurðu að Verka-
mannaflokkurinn fari út úr
þessu?
Flokksforysta Verkamanna-
flokksins virðist i þann veginn að
missa að nokkru leyti vald á
flokksvélinni að þvi er varðar
þetta mál. Þetta á einkum við i
einstökum flokksfélögum, t.d. úti
á landi, þar eð þessi félög eru
andvig forystunni eða taka ekki
afstöðu mörg hver. I þessu sam-
bandi er rétt að minna á, að
verkalýðshreyfingin er þrælklof-
in. Forysta hennar hefur fylgt svo
harðri já-linu i málinu, að leitt
getur til þess að agi i hreyfing-
unni verði úr sögunni að mestu.
Launþegar finna i stórum stil
fyrir beinni valdbeitingu i nafni
hreyfingarinnar, þvi að verka-
lýðsforystan hefur ráðið fjölda
erindreka til skamms tima vegna
þessa máls og sent þá út um allt.
Þeir eru svo launaðir úr sam-
eiginlegum sjóðum. Jafnframt
hefur forystan hafnað tillögum
um sérstakar kosningar i fél-
ögunum til alþýðusambandsþings
um málið. Sú neitun vakti mikinn
biturleika i garð forystunnar hjá
öllum launþegum, sem vilja lýð-
ræði innan hreyfingarinnar.
Hvernig er samstarf ykkar við
nei-fólkið lengst til vinstri?
Sósialiska æskulýðshreyfingin
er mjög skelegg og dugleg i bar-
áttunni, en óneitanlega eru sumar
baráttuaðferðir þar á bæ ekki við-
kunnanlegar. Hóparnir lengst til
vinstri eru okkur að nokkru leyti
byrði, þó að þeir standi okkar
megin, en við getum þó ekki gert
að þvi,að þeir skuli vera andvigir
aðildinni!
Hafði ckki afsögn Knut Hoem
sjávarútvegsmálaráðherra
áhrif?
Að sjálfsögðu. Hann sagði sig
úr rikisstjórn Brattelis á s.l. vetri
vegna þess, að honum var ekki
veitt trygging fyrir stærð land-
helginnar eftir árið 1982. Ljóst er,
að réttmæti þeirrar afstöðu kom
enn frekar i ljós, þegar Islending-
ar færðu landhelgi sina út.
Hvaða vígorð gefast ykkur bezt
i baráttunni?
Yfirgripsmesta vigorðið er nei
til unionen ( =sambandsriki
neitað). Orðið unioner vel þekkt
úr sögu Noregs, við vorum eitt
sinn i sambandi við Danmörku og
siðar við Sviþjóð. Það sambands-
riki, sem nú á að láta okkur ganga
i, verður á ýmsan hátt af-
markaðra og lokaðra en fyrri
sambandsriki, sem Noregur
hefur verið i.
Hvernig standa dagblöðin i
málinu?
Um 90% af blöðunum eru fylgj-
andi aðild, og af stærri dag-
blöðum eru aðeins tvö andvig
aðildinni, nefnilega Dagbladet og
Nasjonen bæði i Osló Ef tillagan
um aðild verður samt sem áður
felld, sýnir það eitt af tvennu: að
fjölmiðlar ráði ekki sérlega miklu
um skoðanamyndun, eða að lýð-
ræðið hafi unnið sigur. -= Yfirleitt
virðist mér, að já-fólkið ráði yfir
mestöllu fjármagni, sem notað er
i baráttunni. Þannig má segja, að
baráttan standi á milli valds
fólksins og valds fjármagnsins,
og við kunnum prýðilega við
okkur hjá valdi fólksins. Það
furðulega er, að Verkamanna-
flokkúrinn virðist kunna jafn vel
við sig hjá valdi fjármagnsins!
Verður stjórnarkreppa ef nei-
mann sigra?
Kannski. En þó að Bratteli hóti
að segja af sér, hljötum við öll að
hafa þá tiltrö gagnvart lýðræðis-
fyrirkomulagi okkur, að unnt
verði að koma á fót nýrri stjórn,
sem geti tekizt á hendur þá
ábyrgð, sem Bratteli virðist ætla
að losa sig undan. A þessu stigi
málsins er ekki unnt að segja,
hvernig sú stjórn muni lita út, en
ef af verður, mun það skýrast
mjög fljótt eftir atkvæðagreiðsl-
una.
Er hugsanlegt að ný rfkisstjórn
færi út landhelgina?
Þessu er erfitt að svara. Hitt er
staðreynd, að ein mikilvægasta
röksemdin gegn aðild er, að
Norðmenn þarfnast réttar til að
ráða sjálfir öllu um útfærslu land-
helgi sinnar. Sjálfræði i þessu
máli tapast við inngöngu i Efna-
hagsbandalagið. Persónulega hef
ég mjög mikla samúð með út-
færslu Islendinga, enda má
minnast þess, að tsland gekk á
undan um árið, þegar landhelgi
okkar var færð út i 12 milur.
Afstaða tslendinga nú er i grund-
vallaratriðum sú eina rétta:
Sifellt gengur á auðlindir jarðar-
innar og þá hlýtur að vera rétt að
koma á eftirliti einstakra þjóða
með auðlindunum, i stað þess að
láta þeim sem mest mega sin i
tveröldinni þær eftir.
Og hvcrnig heldurð svo að
atkvæðagreiðslan fari?
Báðar stofnanirnar, sem fram-
kvæma skoðanakannanir, hafa
allt til þessa verið þeirrar
skoðunar, að tillagan um aðild
verði felld. Persónulega óttast ég,
að hinn stórbrotni áróður fylgis-
manna aðildar um að Noregur sé
,,á reki til austurs” kunni að hafa
nokkur áhrif i lok baráttunnar.
Þessum áróðri er einfaldlega
ætlað að hræða fólk til fylgis við
aðild, og hann er mjög óhugnan-
legur, þvi að hann er byggður á
röksemdum, sem eru út i hött og
skortir alla raunhæfa pólitiska
undirstöðu. En sem sagt, i dag er
útlitið mjög gott fyrir okkur
aðildarandstæðinga.
Björn Teitsson.