Tíminn - 22.09.1972, Blaðsíða 8

TÍMINN
Föstudagur 22. september 1972.
Sigvaldi Hjálmarsson:
KASTLJÓS
o
ÞETTA er allra fallegasta
pláneta sem við byggjum, en
ýmislegt bendir til að við séum
að eyðileggja hana.
Annars ber ég engan kviðboga
fyrir þvi: náttúran sér um sig, á
hina og þessa útvegi sem okkur
eru að litlu kunnir. Þegar við
tölum um mengunarhættu þá
meinum við að skilyrðunum,
sem maðurinn kýs sér sé hætta
búin.
Þetta land, sem við byggjum,
er sterkt og voldugt, en samt
getum við eyðilagt það að þvi
marki að það verði hartnær
óbyggilegt.
Við státum af þvi aö hér sé allt
óspillt, en þvi fer fjarri.
Ég þekki enga þjóð, sem er
jafn hirðulaus um land sitt og
tslendingar. Ekkert land er
meira spillt af maijxía byggð en
tsland — að tiltölu við fólks-
fjölda. Lika á þvi sviði eigum
við met.
Ef hér væri ekki sérlega
strjálbýlt og náttúran ekki svo
voldug sem hún er væri allt
komið á kaf i rusl fyrir löngu.
lslendingar henda hverju sem
er hvar sem er og mölva allt og
eyðileggja hvar sem þeir fara.
Dreif af mjólkurhyrnum og
plastrusli liggurum allar fjörur
á Suðurlandi. Skældir
girðingarstaurar, rygögaður
gaddavir, niðurbrotnir kofar og
aflagðar landbúná-ðarvélar
„prýða” sveitirnar. 1 borgum
eru upprifnar byggingarlóðir,
bilahræ og timburdrasl al-
gengara „punt” en annars
staðar þar sem ég hef komið. Og
enn erum við að skemmta okkur
við að mölva simakúlur og
skjóta niður vegarmerki.
Kannski erum við ekki full-
orðið fólk?
Þetta er um umgengnina. En
næst er að ræða svolitið um
hvernig við nytjum landið.
Við bjuggum, brenndum og
beittum skóginn unz landið var
blásið niður i grjót.
Ég veit að lesendur benda
mér á, að ekki dugi að sakast
við forfeður vora. Þeir höfðu
ekki aðra útvegi og vissu ekki
betur.
Og veit ég það vel, að þeim
má fyrirgefa á þeim forsendum
að þeir vissu ekki hvað þeir
gerðu. Það er kristilegt. ,
En á sömu forsendu á ékki að
fyrirgefa okkur, sem nú erum á
dögum, þvi að við vitum hvað
við erum að gera.
Við vitum að landið er enn að
blása, en beitum það samt meir
en það þolir.
Viö ræðum i alvöru að leggja
Þjórsárver að miklu undir vatn,
af þvi aö nú er oröið að kæ'k a'ð
reisa hér raforkuver útum allar
trissur.
Samt vitum við ósköp vel, að
Þjórsárver og náttúruundur
upp i öræfunum að gróðursfari
og dýralifi. Og ekkis,mundi slik
spilda gróa upp annar staðar,
þótt við mynduðumst við að
hjálpa til fyrren kannski að liðn-
um löngum tima.
Allt þarf að éta. Itafmagn
getur orðið matur, en það
verður heiðagæsin varla að
neinu ráði.
Ein er sú árátta, sem algeng
virðisthér á landi, að vilja farga
felstum skepnum, sem guð
gefur að nálgist okkur. Að þessu
leyti likjumst við Englending-
um, sem hafa það fyrir iþrótt að
elta með grimmum veiðihund-
um héra og kaninur og önnur
meinlaus smádýr og skjóta þau,
þegar þau eru að þvi komin að
springa af ótta og mæði.
Englendingar hafa við þetta
sérstakt ritúal, en við ekki:
Maður nokkur taldi sig sjá
sjóskrimsli eða eitthvert annað
kykvendi sjaldgæft á sundi útá
firði. Hann greip byssu sina og
skaut.
Hvalavaða gekk á land i
Reykjavik fyrir nokkrum árum.
Hópur manna rauk til og vildi
þegar murka úr vesalingunum
liftóruna með sveöjum, af þvi
þeir voru illa staddir.
Þetta er liklega gamall vani
siðan allir voru hungraðir og
sljóir af þrældómi og stóðu i
keng með háusinn niður á
bringu og lúkurnar milli
fótanna.
En það er varhugavert að
fara með hugarfar sultarins inni
allsnægtirnar: Einmitt þá
hættir mönnum til að fara að
hafa magann fyrir sinn giH>,
veikjast af ofáti, og að fitna
kringum hjartað með til-
heyrandi ógnvekjandi afleiðing-
um.
Hér kemur ferðamanna-
bissnissinn jjin i málið.
Ekki svo að skilja að við étum
ferðamenn, en þeir eru vissu-
lega „matur” samt.
Eg er einn þeirra manna, sem
i tuttugu ár hef hvatt til þess i
skrifum að auka ferðamanna-
strauminn til landsins. Það
gerði ég af þeim ástæðum, að
vel mættum við hafa nokkrar
aukatekjur af þessum bissniss
auk þess, sem mér fannst landið
of stórkostlegt til þess að þvi
væri haldið leyndu fyrir mann-
kyninu.
En ég hef aldrei verið þvi með-
mæltur að steypa nóaflóði af út-
lendum túristum yfir þetta
land.
Of mikill ferðamanna-
straumur er nákvæmlega sama
vitleysan og of margar rollu-
skjátur á heiðalöndunum.
Landið hefur sin lögmál, sem
manninum helzt ekki uppi að
brjóta.
Þau ná ekki aðeins til land-
kostanna, heldur lika til
fegurðarinnar.
Óspillt náttúra er ekki einasta
röskuð náttúra.
Maðurinn skemmir ekki
einasta með þvi sem hann tekur
sér fyrir hendur. Stundum er
skemmd umhverfisins fólgin i
þvi, hvar hann er — ef þannig
stendur á.
Þórsmörk, Lnadmannalaugar
og Hveravelíir eru kannski jafn-
fallegir staðir fyrir mynda-
vélina, þegar þangað er kominn
mikill fjöldi fólks, en ekki fyrir
lifandi menn.
Lifandi maður fer upp i öræfin
til að hverfa inn i öræfin,
drekkja sér i hátignarlegri
þögn.
Hvæsandi bilar og nuddandi
fólk þarf ekki að spilla neinu
fyrir myndavélinni né þvi fólki,
sem ekki hefur neina sál, heldur
bara myndavél, en það gerir
lifandi manni illmögulegt að
finna þá furðulegu einveru-
kennd, sem er meginþátturinn i
löfrum óbyggðanna meðan þær
eru óbyggðar.
Fegurð tslands er að miklum
hluta hin óskaplega smæð
mannsins frammi fyrir yfir-
þyrmandi veldi náttúrunnar.
Þessi tröllauknu áhrif á sálina
er einmitt það, sem við beitum
mest til að tæla ferðamenn.
Við bjóðum þeim ekki upp á
baðstrendur og næturklúbba,
enda enginn hörgull á sliku
suðri löndum.
Og með of miklum mannaþef
á fjöllum erum við hreinlega að
véla ferðafólkið, bjóða upp á
það sem var, en þá er um leið
horfiö.
Við þurfum að telja ferða-
fólkið i fjöllin rétt eins og
skjáturnar i hagana.
Náttúra þessa lands er góður
skóli fyrir vaska drengi. Hún
agar strangt, en hún á til bliðu.
Náttúran er fegurst eins og
guð vors lands skapaði hana.
Móar með flögum, mýrlendi
með fifu og fugli, fjöíl, sem eru
sterklega grópuð inni heið-
rikjuna, niðandi lind, þrumandi
foss, stirðnuð auðn.
Það er meira gaman að hlusta
á fugl en skjóta hann og horfa á
blóm en slita þau upp.
Við verðum að læra að eira
þvi, sem við þurfum ekki að
ónáða.
Þeir, sem alltaf fara um
helgidóma náttúrunnar rænandi
og ruplandi og drepandi saklaus
dýr, eru beinlinis dálitið geð-
veikir og ættu að leita læknis.
Og sjúkdómurinn er engu betri,
þótt hann sé algengur.
En náttúran tekur til sinna
ráða, ef henni er misboðið.
Maðurinn eyðileggur hana
ekki. Hann getur eyðilagt sig
sjálfan.
Ingi Tryggvason:
LANDBÚNAÐARMÁL
í ALÞÝÐUBLAÐI
Nokkrar athugasemdir við ritstjóraskrif
Ritstjóri Alþýðublaðsins hefur
gerzt dyggur málsvari skoðana
Björns Matthiassonar hagfræð-
ings i landbúnaðarmálum. Strax
að morgni þriðjudags birti hann á
forsiöu blaðs sins útdrátt úr er-
indi B.M. á mánudagskvöldi, og
var þar auðvitað aðaláherzla lögð
á það, sem fjarstæðukenndast var
i málflutningi Björns. Siðan hafa
skrif ritstjórans um landbúnaðar-
mál prýtt siöur blaðsins alltaf
annað slagið og þau öll á eina
lund. Rishá eru skrif þessi ekki
og þvi naumast svara verð. En
þar sem ritstjórinn gerir enn,
þriðjudaginn 12. september, til-
raun til að bera blak af Birni, en
gera málflutning undirritaðs tor-
tryggilegan, þykir mér rétt að
vikja til hans nokkrum orðum.
Fyrst er þar til að taka, að rit-
stjóranum þykir hlýða, i upphafi
siðustu greinar sinnar, að leggja
áherzlu á, að Ingi Tryggvason
hafi „hafið” deilu við Björn
Matthiasson um vinnuaflsafköst”
i landbúnaði. Er ritstjórinn aö
halda þvi fram, að sá sé upphafs-
maður átaka, sem snýst til
varnar? Er það skoðun ritstjór-
ans, að saklaust sé að bera fals-
aðar tölur á alþjóðaborð, ef þær
snerta landbúnað, upphafsmaður
orðaskipta sé sá, sem leiðréttir
rangfærslurnar? Ég get ómögu-
lega komið auga á nokkra skyn-
samlega ástæðu ritstjórans fyrir
þvi að reyna að blekkja lesendur
sina á þennan hátt. Gott væri að
fá skýringu á þvi, hvaða tilgangi
svona málflutningur þjónar,
hvort málflutningur sem þessi er
bara orðinn að vana. Enn ein-
kennilegra er þetta fyrir þá sök,
að ég get ekki séð, að nokkur
skaðist á þessum málatilbúnaði,
nema þá ritstjórinn sjálfur og
blað hans.
1 grein þeirri, sem ritstjórinn
hyggst svara með skrifum sinum
12. september, færði ég skýr rök
fyrir þvi, hvers vegna ég teldi
„tryggingarskyldar vinnuvikur”
ekki réttan mælikvarða á „vinnu-
aflsafköst” i landbúnaði. Þessi
rök viðurkennir ritstjórinn að
nokkru, telur rétt, að margir séu
tryggðir að fullu við landbún-
aðarstörf, sem ýmist vinna að
mestu i öðrum atvinnugreinum,
eða eru litt vinnufærir sökum
aldurs.
Hins vegar telur ritstjórinn, að
ég hafi af einhverjum óskiljan-
legum ástæðum „gleymt þvi, að
vinna húsmæðra i sveitum er ekki
talin að fullu við framleiðslustörf
i skýrslum þeim, sem B.M. lagði
til grundvallar um mat á „vinnu-
aflsafköstum”. Ritstjórinn segir,
að „einungis helmingur af vinnu
eiginkvenna bænda reiknist til
starfa við búskap”. Þannig hafi
„vinnuaflsþátturinn i framleiðslu
landbúnaðarafurða lækkað úr
tæpum 16% af heildarvinnuaflinu
i landinu i tæp,13%”. Greinilegt
er, að ritstjóranum finnst mjög til
um það veglyndi að ætla sveita-
konunum nokkra stund frá bú-
stritinu til að sinna heimilisstörf-
um. Ekki vil ég gera litið úr þátt-
töku eiginkvenna bændanna i
framleiðslu landbúnaðarvara, en
þeir, sem til þekkja, vita vel, að
heimilisstörf i sveit eru sizt minni
umfangs en við sjávarsiðuna. Ég
hugðist leiða hjá mér rökræður
um þessi atriði vegna þess, að þar
er við takmarkaðar upplýsingar
að styðjast. En mér dettur ekki i
hug, að þessi helmingaskipti milli
heimilis og bústarfa séu nákvæm
og rétt, þvert á móti sýnist mér
sanna haldleysi þeirra tekna, sem
notaðar eru til mats á marg-
nefndum „vinnuaflsafköstum” i
landbúnaði.
1 nýútkominni ársskýrslu Bú-
reikningastofnunar landbúnaðar-
ins 1971 er skýrsla yfir skiptingu
vinnunnar milli starfsflokka.
Meðalstærð búreikningabúsins er
nokkru meiri en meðalbús i land-
inu, en búin hins vegar aðeins 116,
svo að ekki er hægt að telja niður-
stöður búreikninganna
óvéfengjanlegan mælikvarða á
landbúnaðinn allan. A þessum 116
búum var veginn meðalvinnu-
stundafjöldi húsmæðra 531 stund
á ári við landbúnaðarstörf, eða
tólf og hálf vika, sé miðað við 44
stunda vinnuviku eins og i gildi
var þá. Ef þessi tala er dæmigerð
fyrir landbúnaðinn i heild,lætur
nærri, að 1/4 tryggingarskyldra
vinnuvikna húsmæðra tilheyri
landbúnaðarframleiðslunni.
Þetta er þó ekki fram sett sem
óyggjandi niðurstaða. Samt er
ársskýrsla Búreikningastofnunar
nákvæm og örugg heimild, svo
langt sem hún nær, og aðrar
heimildir ekki tiltækar um hið
raunverulega vinnuframlag hús-
mæðra til landbúnaðarfram-
leiðslu.
Ritstjóri Alþýðublaðsins virðist
annað hvort ekki geta skilið eða
ekki vilja skilja samanburð þann,
sem ég gerði á greiddu vinnu
magni samkvæmt verðgrund
velli landbiinaðarvara ann
ars vegar og framtaldra
tryggingarskyldra vinnuvikna
hins vegar og mats á
„vinnuaflsafköstum” eftir þvi.
Þar sem ég tel ekki fullkomlega
öruggt, að ekki séu einhverjir
fleiri tornæmir á þennan saman-
burð, tel ég mig tilneyddan að
endurtaka að nokkru það, sem
áður er fram komið um þetta efni.
Mat Björns Matthiassonar,
hagfræðings, á þvi.sem hann kall-
ar „vinnuaflsafköst” er byggt
annars vegar á framtöldum
fjölda tryggingarskyldra vinnu-
vikna og hins vegar heildartekj-
um atvinnuvegarins. Þannig
hljóta vinnuaflsafköstin að vera
þeim mun meiri sem hærra kaup
er greitt fyrir hverja vinnuviku.
Ef t.d. Alþýðublaðið borgar
starfsfólki sinu vel, eru vinnuafls-
afköst þess mikil samkvæmt
þessum útreikningum og skiptir
þá hæfni eða afkastageta engu
máli, né heldur magn eða gæði
hins ritaða máls. Ef vinnuvikur
eru taldar fleiri en þær, sem
greiddar eru, minnka auðvitað
vinnuaflsafköstin. Ég hef reynt
að gera samanburð á greiddum
vinnuvikum i landbúnaði og
tryggingarskyldum og komizt að
þeirri niðurstöðu, að þær tölur séu
of ósambærilegar til þess, að
hægt sé að draga þar af nokkrar
skynsamlegar ályktanir um
„vinnuaflsafköst”. Þennan
samanburð kallar ritstjóri Al-
þýðublaðsins „furðulega útreikn-
inga”, sem gefi „furðulega út-
komu”. Furðurnar við þessa út-
reikninga eru einfaldlega þær, að
ég hef reynt að sýna fram á, að
„vinnuaflsafköst” samkvæmt
skilningi B.M. og endurtekn-
ingum Alþýðublaðsritstjórans,
hljóti að vera i nánu sambandi við
þann vinnustundafjölda, sem
þjóðfélagið greiðir i verði land-
búnaðarvara. Skal það enn rakið
að nokkru,ef það mætti verða til
skilningsauka. Rétt er að taka
fram, að sumar tölur eru áætl-
aöar, og ég held þvi ekki fram
frekar nú en fyrr, að niðurstöð-
urnar séu óyggjandi nákvæmar.
Þó gefa þær ákveðnar ábendingar
skynsömu fólki til umhugsunar og
eru mjög nálægt hinu rétta.
1 verðgrundvelli landbúnaðar-
vara, sem er samningur um kaup
og kjör bændastéttarinnar, er
gert ráð fyrir, að ákveðið vinnu-
magn þurfi til framleiðslu ákveð-
ins magns landbúnaðarvara.
Fulltrúar bænda hafa talið þetta
vinnumagn vanreiknað, enda hef
ég tekið það skýrt fram i fyrri
skrifum. Ef miðað er við 44
stunda vinnuviku þá, sem i gildi
var, þegar núgildandi verðgrund-
völlur var ákveðinn, svaraði
vinnumagnið til 52 vinnuvikna
bóndans, 23 vinnuvikna unglinga
og 14 vinnuvikna húsmæðra, eða
samtals 89 vinnuvikna. Vegna
þess, að verðgrundvallarbúið” er
nokkru stærra en meðalbú i land-
inu, verður greiddur vinnuvikna-
fjöldi sem næst 80 vinnuvikum á
meðalbú, Af þvi er um 1/4 hluti
unglingavinna. Út frá þessum
tölum er ekki hægt að segja með
neinni nákvæmni, hve greitt er
fyrir margar vinnuvikur i land-
búnaðinum i heild, en sé bænda-
talan 4900, eins og B.M. reiknar
með, verður tala greiddra vinnu-
vikna i landbúnaði sem næst 4900
X 80, eða 392 þúsund. Ef aðeins er
greitt verð fyrir 392 þúsund
vinnuvikur, en „vinnuaflsafköst”
miðuð við 654 þúsund tryggðar
vinnuvikur, ætti flestum mönnum
að vera ljóst, að slikur útreikn-
ingur er enginn raunverulegur
mælikvarði á afköst þeirra, sem
landbúnaðinn stunda. Útreikn-
inga, eins og þessa kallar ritstjóri
Alþýðublaðsins „Hreint kennslu-
bókardæmi um, hvernig ekki á að
fara með tölur”. Hins vegar dett-
ur honum ekki i hug að færa rök
fyrir þessari fullyrðingu, enda
vafalaust ekki maður til. Hitt
þykir honum sæma að fullyrða
þvert ofan i sannleikann, að
vinnutimamatið i verðgrund-
vellinum sé „skyndilega orðin sú
eina rétta undirstaða allra út-
reikninga i augum Inga Tryggva-
sonar”. — Hefur þér aldrei verið
sagt, að ljótt sé að skrökva, rit-
stjóri góður?
Framhald á bls. 19