Tíminn - 06.02.1973, Blaðsíða 10

TÍMINN
Þriöjudagur 6. febrúar 1973.
Þriöjudagur 6. febrúar 1973.
—■•v , ■ - w,- : :
X- 's
Frá Dyrhólaey
Rætt við Pálma Jóhannesson verkfræðing
um gerð lífhafnar við Dyrhólaey
Pálmi Jóhannesson

Á allri suðurströnd landsins er
engin höfn örugg í aftakaveðrum
Hafnarmál Suöurlands hafa
boriö mjög á góma aö undan-
förnu, ekki sizt eftir aö gosiö
brauzt út i Heimaey og i ljós kom
aö þrengsli eru þvílik i höfnum i
verstöövunum suövestanlands,
aö vandræöalaust er varla hægt
aö bæta þar viö skipi i legupláss.
önnur hliö á þessum málum er
sú, aö meöfram allri suöurströnd-
inni er engin iifhöfn, engin höfn,
sem er örugg i hvaöa veöri sem
er. — Þaö er þetta mál, sem er á
dagskrá i viötalinu hér á eftir viö
Pálma Jóhannesson verkfræöing.
Pálmi Jóhannesson lauk námi i
byggingaverkfræöi frá tæknihá-
skólanum i Þrándheimi áriö 1969
og tók sem prófverkefni þaö sum
ar ath. á hafnaraöstööu viö
suöurströnd landsins, en I þeirri
athugun varö Dyrhólaey fyrir
valinu. Strax aö þessu loknu hóf
hann störf við Institutt for Havne
bygg og aö nokkru viö Vassdrags
og Havnelaboratoriet i Þránd-
heimi, þar sem hann vann að
kennslu og rannsóknarmálum um
bylgju-, straumfræði og þvi er lit-
ur aö byggingu mannvirkja i sjó,
en til Islands fluttist hann i febr.
1972, og vinnur nú aö virkjunar-
málum svo og ööru hjá verkfræði-
stofu Stefán ölafssonar. Viö sner-
um okkur til hans á dögunum til
aö fræöast litiö eitt um þetta mál.
— Hversu nákvæmar rannsókn-
ir liggja fyrir um þetta mál nú?
— Siðan ég lauk ritgerö minni
um hafnarmöguleika viö
Dyrhólaey hafa þrjár nýjar
greinar um mál þetta komiö
fram, og er þar aö nefna „Skipu-
lagningu hafnar og bæjarsvæðis
meö tilliti til væntanlegrar hafnar
viö Dyrhólaey” eftir Sigurbjart
Jóhannesson. Mjög seint á árinu
1972 kom svo skýrsla frá Vita- og
hafnamálaskrifstofunni, sem
unniö hafði verið aö um 2 ára bil
og um svipað leyti komu athuga-
semdir minar og umsögn um
skýrslu þessa, en ég haföi einung-
is uppkast til hliösjónar.
Þaö, sem ég vildi leggja til i
sambandi við mál þetta er aö öll-
um rannsóknum verði lokiö, áöur
en meira veröur skrifaö. Eölilegt
mætti teljast, aö Vita- og hafna-
málastjóri annaöist þetta, en þar
sem hann mun hafa látið sfnar
persónulegu skoðanir (nei-
kvæöar) um mál þetta sitja i
fyrirrúmi i staö þess aö láta rann-
sóknir og verkfræðilegar skýrslur
tala sinu máli, legg ég til, aö skip-
uö veröi nefnd, sem fengi fjár-
veitingu frá alþingi til aö fjalla
um þetta mál, og reyndar önnur
mál þessu skyld, sem lyki nauö-
synlegum rannsóknum og tækni-
legum athugunum i málinu.
Þeir þættir, sem þarf aö rann-
saka nánar eru þessir: Bylgju-
mælingar, straummælingar,
mælingar á breytingu strandar-
innar og sjávarbotns m.t.t. sand-
buröar meö ströndinni, svo og at-
hugun á steypuefni og möguleika
á aö afla grjóteininga i brimgarö-
ana. Athuganir á efni i landi kæmi
til góöa, þó aö höfnin yröi ekki
byggö, svo sem til húsbygginga,
efni i slitlag austurlandsvegar,
svo og brúa og annarra steyptra
mannvirkja. 1 sambandi viö
bylgjumælingar hefur bylgju-
mælir veriö settur út marg sinnis
viö Dyrhölaey, en slitnaö upp jafn
haröan og er þaö bara aö vona, aö
þetta heppnist betur I framtiö-
inni. Til viöbótar ber að nefna, aö
nú er kennsla hafin i hafnar-
byggingu og straum- og bylgju-
fræöi viö Háskóla Islands væri
æskilegt, aö framkvæma sem
mest af slikum rannsóknum i
beinu sambandi við þá deild há-
skólans. Það er ekki hægt ‘að
stunda lifræna kennslu á þessu
stigi nema rannsóknir séu fram-
kvæmdar samtimis.
— Hvaö er aö segja um jarö-
fræöilegar athuganir á botnin-
um?
— Það voru gerðar nokkrar
boranir á svæöinu 1965.
Niöurstööurnar voru þær, aö
þarna mætti grafa innri höfnina
inn i sandinn meö þvi einfaldlega
aö dæla honum burt. Þaö er nægi-
lega djúpt niður á fast til þess.
— Þegar þú gerir þinar at-
huganir þá geröir þú ráö fyrir aö
höfnin yröi lifhöfn, ekki satt?
— Ég setti dæmiö upp þannig,
aö meöfram þessari strönd er
mikill sandburöur. Þar aö auki er
hún opin gegn hafi, og til þess aö
höfn á þessu svæöi veröi örugg til
innsiglingar, og gegn þvi aö
sandur berist inn i hana, þurfa
brimgaröar aö ná út á töluvert
dýpi, t.d. hannaöi ég garðana 1967
út á 12 m dýpi.
Veigamikill þáttur i þessu sam-
bandi er einnig, að viö suöur-
strönd Islands, frá Keflavik og
austur á firöi, er engin örugg höfn
(llfhöfn) til innsiglingar i aftaka
veörum. öryggi fiskiflotans og
annarra skipa myndi þvi aukið aö
mun meö einni öruggri höfn, en
viö aö athuga kortiö sést aö
Dyrhólaey liggur vel viö. t
sambandi viö fiskveiöar skal hér
aöeins undirstrikaö, aö ein feng-
sælustu fiskimiöin liggja rétt út
af Dyrhólaey.
t sambandi viö sandburö meö
ströndinni mynda Reynisfjall og
Eyjan varnargaröa gegn sand-
buröi, svo sandburöur viö Eyjuna
er minni en á öörum stööum viö
suðurströndina austanveröa.
— Höfn á þessum slóöum myndi
væntanlega þjóna byggöarlögun-
um I kring, auk þess aö vera
nokkurs konar öryggisventill
fyrir flotann. Mætti ekki gera ráö
fyrir, aö þarna risi upp þéttbýli,
ef höfnin verður að veruleika?
— tJt frá góöri höfn myndast
eðlilega töluveröur byggöar-
kjarni og meö timanum gæti hann
stækkaö verulega. 1 þessu sam-
bandi vil ég aöeins nefna, að viö
samskipulagningu Suðurlands
virðist eölilegt að tvær megin
miöstöövar vörudreifingar og
móttöku myndist. Þorlákshöfn
virðist eölileg „vestri dreifi -
miöstöð”. Spurning er þvi varö-
andi staösetningu „eystri dreifi-
miðstöö”. Það er mjög þýöingar-
mikiö i þessu sambandi, að staöur
þessi eigi greiöan aðgang aö
skipasamgöngum. I þvi sam-
bandi virðist Dyrhólaey vera eini
staöurinn austan Þorlákshafnar,
sem kemur til greina.
— Hvaö er aö segja um stærö
hafnarinnar, samkvæmt þinum
áætlunum?
— Meö þvi aö grafa höfnina inn
i lónið er stærö innri hafnar óháö
ytri göröum og má þvi byggja
hana i áföngum eftir vild meö
skynsamlegri útbyggingu.
— Hvernig stendur þetta svæöi
af sér gagnvart Kötluhlaupum?
— í þessu sambandi vil ég visa
til greinar eftir Trausta Einars-
son, „Suöurströnd lslands og
myndunarsaga hennar”, i Tima-
riti verkfræðifélags Islands, 1-2
hefti 1966 og greinar eftir Einar
H. Einarsson, „Myndun Dyr-
hólaeyjar”, — Náttúrufræðingur-
inn 37. ár. 1967. Hér skal aöeins
nefnt, aö Dyrhólaey mun hafa
myndazt viö neöansjávargos á
kvartiertimanum, svipuöum
Surtseyjargosum. I sambandi viö
Jökulhlaup, svipuöum þeim, sem
siðast á 13. öld komu niöur Mýr-
dalssand, er Dyrhólaeyjarsvæð-
inu ekki hætta búin sökum
Reynisfjalls til auturs. Hins
vegar gætu hlaup, sem kæmu
niöur Sólheimasand valdiö rösk-
un viö Eyna, en slikt hlaup er aö-
eins vitað um á fyrstu öldum
tslandsbyggðar, og þvi varla
meiri likur á slikum hlaupum en
t.d. á Reykjavikursvæöinu.
Að lokum vil ég undirstrika aö
ég reyni aöeins aö afla tæknilegra
og kostnaðarlegra upplýsinga um
málið, en frekari framvinda
málsins, fellur eölilega i hendur
hagfræöinga og stjórnmála-
manna i sambandi viö samskipu-
lagningu landshlutanna. út frá
slikum rannsóknum bæri svo að
yfirvega, hvort hafnarfram-
kvæmdir viö Dyrhólaey séu raun-
hæfar. í þessu sambandi ber og
aö nefna, aö framkvæmdir eru nú
miklar á Suö-austurlandi i sam-
bandi viö byggingu vegarins og
virkjunar á Þórisvatns-svæöinu.
Slikar framkvæmdir hafa oft þau
áhrif i för með sér, aö tekjulágt
fólk hættir fyrri störfum og
hverfur ekki aftur til þeirra. Viö-
ieigandi ráöstafanir bæri að gera,
<ef hindra á uppflosnun i austur-
sveitum Skaftafellssýslu.
TÍMINN
11
Verndun tígris-
dýra í Indlandi
— Hefur fækkað um 40 þúsund ó þessari öld.
metisát og tilfinningasemi
manna”.
Tigrisdýraveiðar ferðamanna i
Indlandi „á góöu árunum” gáfu
af sér allt að hundrað milljónir
króna i erlendum gjaldeyri. Þeim
var veitt öll hugsanleg aðstaða,
hundraö manna veiöiflokk,
matreiðslumenn, burðarmenn,
ökumenn o.s.frv. fyrir hvern
einasta túrista-bjálfa, er hugði á
tigrisdýraveiðar. Verndunar-
„Þegar þau gera árás á menn, er þaö af hreinni slysni”
dýrunum girnileg fæða. Gifur-
legur sægur er af nautgripum i
Indlandi, og raunar eru þeir þar,
viðast helgir, en mikill skortur er
á beitilandi fyrir þá.
Einkum og sérilagi i þurrkárum
er þjóðhagslega ógerlegt að skipa
þorpsbúunum út af tigrisdýra-
svæðunum, með nautgripi sina án
þess að útvega þeim landsvæöi
fyrir þá annars staðar.
Að sjálfsögðu eru veiðimenn
Það er ekkert hæft i
þvi, að til séu mannætu-
tigrisdýr. Allt tal um
slikt er ekki annað en
þjóðsaga og tilbúningur,
sem gengið hefur gegn-
um aldirnar. Þegar
tigrisdýr ráðast á menn,
er það fyrir einskæra
slysni. Tökum til dæmis
einn veiðivörðinn hérna.
Hann var eitt sinn bitinn
af tigrisdýri. Hann kom
hjólandi á mikilli ferð
fyrir horn á veginum og
rakst þá á tigrisdýr, sem
stóð þar fyrir handan við
vegbrúnina. Annar
veiðivörður kom aðvif-
andi og rak upp mikil
óhljóð með þeim af-
leiðingum, að dýrið
labbaði rólega burt. —
Þetta eru orð Indverja
nokkurs að nafni Sank-
hala, sem er formaður
,, Tigris dýra áætlun ar-
innar” svonefndu, er
indverska stjórnin
stendur að i þvi augna-
miðið að vernda þau
1.800 tigrisdýr, sem eftir
eru i landinu, frá þvi að
deyja út.
Sankhala ber þó ekki á
móti þvi, að sum
tigrisdýr geti verið
hættuleg, eða á milli 30
og 40 manns verði fyrir
árás þeirra aðeins i
Vestu-Bengal. En hann
bætir einnig við:
— En slik tilfelli
gerast aðeins, þegar
mennirnir hafa gert
heimkynni tigrisdýr-
anna ólifvænleg, þannig
að þau verða tauga-
veikluð og örvæntingar-
full. Hin gamla þjóðsaga
um mannætu-tigrisdýrin
hefur aukið þann
dýrðarljóma, sem yfir
veiðunum hvilir, og flýtt
fyrir slátrun tigris-
dýranna.
Tigrisdýraáætlunin
(Project Tiger) kann að
vera siðasta von
tigrisdýra utan dýra-
garða heimsins. í Rúss-
landi eru þau orðin færri
en tvö hundruð. í
Malaysiu, Thailandi og
Burma finnast að lik-
indum enn ein 2 þúsund
tigrisdýr. Ef Indverjum
heppnast að bjarga
tigrisdýrum sinum,
munu þeir reka á eftir
Kinverjum að fara eins
að, en þeir lita á tigris-
dýr sem skaðdýr.
Árið 1970 var sett bann
i Indlandi við þvi að
skjóta tigrisdýr.
Nú hafa ljósmyndavélar leyst
byssurnar af hólmi. Hinn óbilandi
Sankhala á þaö til að dvelja yfir
nótt aðeins þrjá metra frá vatns-
bóli i Sariska-veiðibúðunum i
Rapastan.um 125milurfrá Delhi,
aðeins „vopnaður” ljósmyndavél
sinni. Við vatnsbólið er bundinn
lifandi buffalókálfur sem beita
fyrir tigrisdýrin. Og eitt tigrisdýr
ranglaöi einmitt niöur að vatns-
bólinu þessa nótt. Það skipti sér
ekkert af Sankhala né hirti um að
drepa kálfinn. En i dögun kom
þaö aftur og drap kálfinn, en
skildi þó mest af skrokknum eftir
óétið. Allt i kringum vatnsbóliö
voru stangir meö sundurtættum
hræum,-gömlum beitum.
Feröamenn, sem fæstir eru eins
hugaöir og Sankhala, geta fengið
leyfi til aö dvelja yfir nótt á
öruggum staö i um 20 metra
fjarlægö. Eina leiðin fyrir tigris-
dýrin i dag til þess að halda lifi er
að venjast mönnunum. Fjöldi
þeirra var um 40 þúsund i Ind-
landi um siöustu aldamót, en er
nú kominn niöur I 18 hundruö. Á
sama tima haföi fólkinu fjölgaö
um nær helming.
Það voru ekki aöeins dráp
dýranna, sem fækkaði þeim svo
mjög, þaö var ekki siður ræktun
heimkynna þeirra. Ein beztu
heimkynni tigrisdýranna voru i
Uttar Pradesh og Bihar, en þar
var hafin sykur- og hrisgrjóna-
ræktun. Skógarnir i suöurhluta
landsins viku fyrir áveitukerfum
og stórfelldu skógarhöggi, en meö
þvi var gengiö mjög nærri tigris-
dýrastofninum á þessum slóöum.
Tigrisdýraáætluninni hefur
veriö lofað einni milljón dollara
eöa um 90 milljónum isl. kr. frá
Alþjóöa náttúruverndarsjóönum
(World Wildlife Fund) og auk
þess rúmlega 500 milljónum frá
inverska rikinu. Veröur sú fjár-
hæð afhent viö hátiölega athöfn i
Jim Corbett — þjóögaröinum i
Uttar Pradesh 1. april n.k. Þótt
þetta séu miklar upphæöir, duga
þær vafalaust skammt, ef á
annað borö veröur unniö af alefli
aö friöuninni.
Þaö er geysierfitt verkefni aö
bjarga dýrategundum I landi, þar
sem margt fólk þarfnast hjálpar.
Aætlunin gerir ráö fyrir 9 góöum
verndunar- og eftirlitssvæöum,
þar sem veröa vatnsból og önnur
aðstaða. Verðirnir fá jeppa og
senditæki til eftirlitsins og
útbúnaö til aö koma naut-
gripunum út af svæðinu. Naut-
gripirnir skapa mikil vandamál,
vegna þess aö þeir eru tigris-
ekki sérlega hrifnir af Tigris-
dýraáætlunni. Einn þeirra Avi
Kholi, sem var forseti Indverska
veiöimannasambandsins, er eitt
sinn var og hét, telur áætlunina
algera vitleysu. Kholi segir, aö
veiöimennirnir séu þeir einu, sem
ráöi yfir nægilegu fjármagni og
viti bezt um, hvernig haga skuli
verndun tigrísdýrastofnins. „Þaö
er viöurkennt um allan heim”,
segir hann „Skynsamlegar og
skipulagðar veiðar gamalla dýra
og nautgripabana er bezta leiðin
til verndunar tigrisdýranna. Það,
sem að er í þessu landi, er græn-
svæöin I dag voru áöur aöalveiði-
svæðin. Þar má enn sjá gryf j’ur og
réttir, sem tigrisdýrin voru rekin
inn I og skotin.
— Þetta var engin iþrótt, segir
Sankhala — heldur hrein
fjöldadráp. Slikar veiöar hafa nú
veriö bannaöar, en samt sem
áður fara þær eitthvað fram
ennþá ásamt annarri skemmdar-
starfsemi. Þótt útflutningur
tigrisdýraskinna frá Indlandi hafi
verið bannaöur siðastliöin fimm
ár, eru þau enn seld dýrum
dómum þar i iandi, og vitað er um
smygl á þeim úr landi. —Stp
— Tóm vitleysa og afdönkuð þjóðsaga, að til séu mannætutígrisdýr,
segir forstöðumaður „Project Tiger"