Tíminn - 15.07.1973, Blaðsíða 19

Sunnudagur 15. jiili 1973.
TÍMINN
19
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór- '
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson,
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrif-
stofur i Edduhúsinu við Lindargötu, símar 18300-18306. Skrif-
stofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 — aug-
lýsingaslmi 19523. Askriftagjald 300 kr. á mánuði innan lands,.
i lausasölu 18 kr. eintakið.
Blaðaprent h.f
- ■ ^
2ja ára farsælt starf
I gær var 2ja ára afmæli rikisstjórnarinnar. í
tilefni af afmælinu birti Timinn i gær viðtal við
Ólaf Jóhannesson, forsætisráðherra, um fyrstu
2 ár rikisstjórnarinnar og samstarf stjórnar-
flokkanna.
Forsætisráðherrann sagði, að samstarf
stjórnarflokkanna hefði verið gott og hann
teldi, að einlægur vilji væri hjá öllum stjórnar-
flokkunum að halda samstarfinu áfram. í við-
talinu svaraði forsætisráðherra spurningu um
það, hverjar hann teldi að hefðu orðið helztu og
mikilvægustu breytingarnar i stjórn landsins
frá þvi að fyrrverandi rikisstjórn fór frá völd-
um og núverandi stjórn tók við. Forsætisráð-
herra sagði m.a.:
,,Ég vil þar fyrst nefna landhelgismálið. Ég
tel að þetta skref hefði ekki verið stigið, ef
þessi rikisstjórn hefði ekki verið mynduð.
í kjaramálum hefur orðið gjörbreyting.
Launþegar hafa fengið verulegar launa- og
kjarabætur og vinnufriður hefur verið góður,
þegar frá eru skilin verkföll farmanna og á
togaraflotanum. Ástandið i þeim efnum er
gjörólikt frá þvi i tið viðreisnarstjórnarinnar.
Samningar voru gerðir til lengri tima en áður
og kauphækkanir komu i áföngum.
Þá vil ég nefna atvinnumálin. Þegar hefur
orðið mikil breyting til hins betra. Atvinnuupp-
byggingin blasir nú við hvarvetna um landið.
Það eru alls staðar miklar framkvæmdir og
vilji og frumkvæði fólksins til atvinnuuppbygg-
ingar. Kannski munar mestu um þá hugarfars-
breytingu og þá trú á framtiðina, sem fólkið nú
hefur og sjálfsagt er að viðurkenna,að ytri að-
stæður hafa á margan hátt verið hagstæðar, en
aukinn stuðningur og fyrirgreiðsla rikisvalds-
ins hefur haft mikið að segja, og þar höfum við
reynt að beita okkur eftir megni.
Atvinna hefur verið yfirdrifin og sums staðar
jafnvel verið veruleg þensla á vinnumarkaði
og mun meiri eftirspurn eftir vinnuafli en
framboðið. Hver vinnufús hönd getur nú fengið
verk að vinna.
I byggðamálum hefur verið gert stórt átak.
Bæði með eflingu Byggðasjóðs, áætlanagerð,
sem Framkvæmdastofnunin vinnur að og stór-
auknum fjárveitingum til ýmissa fram-
kvæmda út um landið, en jafnframt er unnið að
frekari athugunum og aðgerðum á þvi sviði
með starfi þeirrar nefndar, sem kosin var á
siðasta Alþingi undir forystu Steingrims Her-
mannssonar. Þá er ennfremur i gangi athugun
á möguleikum til jöfnunar á flutningskostnaði i
landinu og ný hafnalög hafa verið sett með
stóraukinni þátttöku rikisins i gerð hafna.
Þá hafa verið gerðar breytingar á húsnæðis-
löggjöfinni, þar sem heimilt er að lána sveitar-
félögum til byggingar leiguibúða allt að 80% af
kostnaðarverði til 33ja ára.
Ný lög hafa verið sett um heilbrigðisþjónust-
una i landinu, sem er nú eitt mesta hagsmuna-
mál landsbyggðarinnar. Stefnt er að þvi að
byggja upp myndarlegar heilsugæzlustöðvar
landið um kring og verður hlutur rikisins i þvi
átaki 80% af kostnaði.
Ekki má gleyma þvi, að gerðar hafa verið
stórkostlegar endurbætur á tryggingakerfinu
og bætur stórhækkaðar og auknar. Vil ég benda
á i þvi sambandi, að 34.2% af heildarútgjöldum
rikissjóðs renna nú til tryggingakerfisins.”
— TK.
Martin Walker, The Guardian:
Bandarískir Indíánar ætla
ekki að láta deigan síga
Maður dögunarinnar, formaður Indíánahreyfingarinnar í
Bandaríkjunum, segir að baráttan verði hafin af fullum
krafti eftir þrjú ár
RÍKISSTJÓRN Banda-
rikjanna hefir nú brotiö þrjú
hundruð sjötugasta og annan
samning sinn við Indiána.
Richard Kleindienst fyrr-
verandi rikissaksóknari og
John Erlichman fyrrverandi
ráðgjafi forsetans, hinir ötulu
og staðföstu baráttumenn lýð-
ræðislegra stjórnarhátta,
fengu Indiána til að hverfa frá
Særðu hné og lofuðu i staðinn,
að forsetinn skipaði nefnd til
þess að kanna málefni
Indiána. Nefndin átti að vinna
með arfbornum ættar-
höföingjum Indiána, en ekki
þeim stjórnum ættflokkanna,
sem hvitir menn hafa skipað.
Nú hefir verið tilkynnt i
Hvlta húsinu, að slík nefnd
geti ekki starfað á ábyrgð for-
setans eins. Þingið verði að
samþykkja hana og veita
henni vald. Þetta eru svik og
prettir, en verður þó varla
jafnað til þess að láta
Indiánum i té teppi, sem báru
bólusótt, eins og einu sinni var
tiðkað. Svikin hafa þó siður en
svo bætt aðstöðu þeirra
Indíána, sem vilja fara með
gát og leggja höfuðáherzluna
á áframhaldandi umbætur, þó
að hægt miði.
Ég hitti að máli „Mann
dögunarinnar”, Wauban-New-
Wi-Nini, en hann er formaður
Indiánahreyfingarinnar i
Bandarikjunum.
,,Ég er reiðubúinn að gefa
rikisstjórn Bandarikjanna
þriggja ára frest,” sagði hann.
,,En fimmta júli 1976, daginn
eftir að Bandarikin hafa
haldið upp á 200 ára afmæli
sitt sem sjálfstætt riki,
verðum við að hefja virka
baráttu að nýju”.
Þetta kann að bera keim af
mikillæti, en þegar málin eru
athuguð nánar kemur i ljós, að
Indiánar virðast ekki hafa
margt eða eftirsóknarvert að
lifa fyrir. Tiu af hundraði
karla á aldrinum 15 til 24 ára
fremja sjálfsmorð. Meðal-
aldur Indiána er afar lágur.
Karlar verða að meðaltali 42
ára, en meðalaldur karla i
Bandarikjunum er 67 ár.
Meðaltekjur Indiána-
fjölskyldu i Bandarikjunum
nema 1500 dollurum á ári.
Meðaltekjur fjölskyldu meðal
allra Bandarikjamanna eru
hins vegar 8500 dollarar. í
opinberum skýrslum eru þeir
taldir fátækir, sem hafa undir
3500 dollurum i árstekjur.
SAMKVÆMT samningum,
sem Bandarikjaþing hefir
staðfest, hafa Indiánar fengið
I sinn hlut 150 milljónir ekra af
meginlandinu, sem þeir áttu
einir i upphafi. Nú hafa þeir til
umráða 50 milljónir ekra á til-
teknum svæðum. Fjóra
fimmtu hluta þess lands leigir
rikisstjórn Bandarikjanna þó
út án samþykkis ættflokk-
anna.
Þessar tölur tala sinu máli
og sýna ærið illa meðferð. Það
var þó ekki sú meðferð ein,
sem olli þvi, að herra Vernon,
annar eigandi snyrtistofu
Minneapolis, ákvað að hverfa
frá starfi sinu og gerast
„Maður dögunarinnar”.
„Ég var búinn að ávinna
mér réttindi sem rakari þegar
mér var sleppt úr fangelsi. Þá
gekk ég i félag með kunningja
minum um rekstur snyrtistofu
og okkur vegnaði vel,” segir
hann og nýr saman sinum
smáu, mjúku og finlegu
höndum, sem virðast i ósam-
ræmi við þungan og þreklegan
skrokkinn.
„Konan mín var bandarisk,
en af sænskum ættum, Við
áttum hús i úthverfi
borgarinnar og þrjú börn. En
einn góðan veðurdag missti ég
áhugann á starfinu og ákvað
að stiga út úr hringekjunni”.
ÞEIR munu hafa verið ærið
margir bandarisku miðstétt-
armennirnir, sem langaði til
að hætta kapphlaupinu enda-
lausa á árunum 1965-1970. En
Vernon átti sér áhugamál til
þess að hverfa að þegar hann
hætti. Clyde bróðir hans var
starfandi baráttumaður hjá
Indiánum. Vernon tók þvi að
rifja upp Ojibwa-tungu, skildi
við konu sina og fór að beita
hyggindunum, sem hann hafði
lært meðal hvitra manna, i
þágu þjóðar sinnar.
Vernon er nú að reyna að
safna 800 þúsund dollurum til
þess að greiða lögvörn þeirra
480 Indiána, sem kærðir voru
eftir átökin að Særðu hné. Þeir
eru ákærðir fyrir ýmiskonar
afbrot, meðal annars fyrir að
skjóta á embættismenn rikis-
ins og kveikja i. Þá er einnig
ætlunin að koma á fót
styrktarnefndum Indiána-
hreyfingarinnar i Banda-
rikjunum.
„VIÐ getum ekki ætlazt til
mikilla réttarbóta úr hendi
hins bandaríska stjórnmála-
kerfis”, heldur Vernon áfram,
„að minnsta kosti ekki eftir að
George McGovern krafðist
„skjótra aðgerða lög-
reglunnar” til þess að hrekja
okkur frá Særðu hné.
Við verðum að treysta á
friðarhreyfinguna, samtök
æskufólks, kvenréttinda-
hreyfinguna og aðstoð
erlendis frá. Við viljum, að
okkur sé látin i té aðstoð sem
mannlegum verum, ekki sem
stjórnmálasamtökum með
hugsjónir, sem hæfi umhverfi
og kerfi, enda höfum við áður
villzt á þeim refilstigum.
Tveir bandariskir bræður af
spönskum ættum féllu i
átökunum við Sært hné. Þar
stóbu með okkur hvitir her-
menn, sem verið höfðu i Viet-
nam, og eins svartir bræður.”
Meðal flestra ættflokka
Indiána er á ferli mjög sér-
kennileg arfsögn um hvita
manninn, „sem er á litinn eins
og lik”. Sögnin er á þá leið, að
á fimmta mannsaldri eftir
aðra komu hvita mannsins,
(er koma vikinganna ef til vill
fyrri koman?), þegar
Indiánar eru búnir að þola
miklar og langvarandi
þjáningar, kvikni litlir eldar
um allt land og sameinist i eitt
ægilegt bál, sem hreinsi
jörðina að nýju fyrir rauð-
skinna.
Höfðinginn Trylltur hestur
hafði þessa sögn yfir áður en
orrustan við Little Big Horn
hófst á sinni tið. Þessi sögn er
nú rifjuð upp að nýju og borin
frá manni til manns ásamt
myndum af litla eldinum við
Sært hné. Það var eldur, sem
Indiánarnir eru sakaðir um að
hafa kveikt, en þeir segja, að
blys bandarisku lögreglu-
sveitanna hafi valdið
ikveikjunni.
Nokkrir forsvarsmenn indiána i Wounded Knee.