Tíminn - 30.10.1973, Blaðsíða 8

Tíminn - 30.10.1973, Blaðsíða 8
8 TÍIVÍÍNN' Nefnd, sem skipuð var af hálfu þjóðkirkjunnar, hefur fjallað um frum- varp til laga um ráðgjöf og fræðslu varðandi kynlíf og barneignir og fóstureyðingar og ófrjó- semisaðgerðir, og samið umsögn þá, sem hér birtist. í nefndinni áttu sæti dr. Björn Björnsson prófessor, sem var for- maður, séra Sveinbjörn Bjarnason og Sævar Guðbergsson félagsráð- gjafi. Þessari nefnd til ráðuneytis voru séra Amgrímur Jónsson, séra Halldór S. Gröndal, séra Jónas Gíslason lektor og séra Lárus Halldórsson. ÞAU VIÐHORF, sem ráöa i grundvallaratriöum afstööu vorri til þessa máls, eru mótuö af lffs- og manngildismati kristinnar siðfræöi. Samkvæmt þessu mati er rétturinn til lifs undirstaða allra annarra mánnréttinda. Kristnir menn játa, aö þennan rétt til aö lifa hafa þeir þegiö aö gjöf úr hendi Guös. En rétti fylgir skuldbinding. Réttinum til aö lifa fylgir sú skuldbinding að virða jafnan rétt allra manna til lifs. Virðingin ein er þó ekki nóg. Þá fyrst fáum vér notið þessa dýrmæta réttar, er virðingin fyrir rétti náungans eflist i virka athöfn honum til farsældar. Sá mun reynast auðugastur af lifi, sem gefur mest af sjálfum sér til eflingar á lifi annars manns. Þessi skilningur á lifsrétti og lifsauðgi ræöur afstöðu vorri til fóstureyðinga. Fóstur er mann- legt lif i móðurkviði. Réttur þess til lifs helgast af tilveru þess einni saman og skiptir i þvi máli engu, hversu skammt eða langt það er komiðá þroskaferli sinum til fæð- ingar sem fullburða mannsbarn. Hitt skiptir máli, að fóstriö er al- gjörlega upp á aðra komið, hvað snertir viröingu á rétti þess. Þessir aðrir eru að sjálfsögðu móðirin, en einnig faðirinn og þjóðfelagið. Löggjöf um fóstureyðingar er i hverju landi visbending um, hvern rétt menn ætla fóstrinu og hve dýru verði þeir selja þennan rétt. En það er fleira en sjálf fóstur- eyðingarlöggjöfin, sem er til marksum,hve mikils menn meta rétt fóstursins. Þessi réttur fóstursins verður ekki aðgreindur frá rétti barnsins til að njóta ástúðar og öryggis i skjóli Álit presta- stéttarinnar á fóstureyðingar- frumvarpinu foreldra eða foreldris. Viðhorf al- mennings til þungunar ein- stæðrar ungrar stúlku, lög um al- mannatryggingar, lög um félags- lega aðstoð, húsnæðismálalög- gjöf, staða einstæðrar móður á vinnumarkaðinum, möguleikar á gæzlu barna, allt þetta og margt fleira gefur beint og óbeint vis- bendingu um, hverju menn vilja kosta til að hlúa að rétti hins ófædda barns. Hér er höfðað til skyldu þjóðfélagsins til að gera rétt þeirra sem mestan, sem gegna móður- og föðurhlutverki. Þær raddir heyrast, sem vilja létta af þjóðfélaginu þeirri ábyrgð, sem á þvi hvilir, varðandi raunhæfar aðgerðir til að gera fóstureyðingu i raun að neyðarúrræði. Fóstureyðing skuli vera einkamál konunnar, þjóð- félagið eigi nóg með sig. Þennan málflutning er siðan reynt að fegra með þvi að höfða til sjálfs ákvörðungarréttar konunnar. En þá má spyrja: Hvers virði er sá réttur til sjálfstæðrar ákvörðunar, ef þjóðfélagið býr þannig að móðurinni, að hún á engan annan kost en þann að velja fóstureyðingu? Fyrirheit um frjálsa fóstureyðingu sam- fara litilsvirðingu á rétti foreldris til mannsæmandi lifs felur i sér ekki einungis afbökun á hug- takinu frelsi, heldur einnig, að það er sýnu verra, kaldranalegt sinnuleysi gagnvart manneskju, sem er i nauðum stödd. Framkomið frumvarp til laga ásamt greinargerð um breytingar á núgildandi lögum JOHNS-MANVILLE glerullar- 9 einangrun er nú sem fyrr vinsælasta og öruggasta glerull areinangrun á markaðnum i dag. Auk þess fáið þér frían álpappír með. Hagkvæmasta einangrunarefnið i flutningi. Jafnvel flugfragt borgar sig. Munið Johns-Manville I alla einangrun. Hagkvæmir greiðsluskilmálar. Sendum hvert á land sem er. WHI JÚN LOFT8SON HF. Hringbrout 121 . Simi 10-600 Tilkynning um lögtaksúrskurð Þann 25. október s.l. var úrskurðað, að lögtök geti farið fram vegna ógreidds söluskatts fyrir mánuðina júli-september 1973, nýálögðum hækkunum vegna eldri timabila og nýálögðum hækkunum þing- gjalda, allt ásamt kostnaði og dráttar- vöxtum. Lögtök fyrir gjöldum þessum fara fram að liðnum átta dögum frá birtingu auglýsing- ar þessarar, ef ekki verða gerð skil fyrir þann tima. Bæjarfógetinn i Hafnarfirði. Sýslumaðurinn í Gullbringu- og Kjósarsýslu. um fóstureyðingar ber þess viða vott, að vilji er fyrir hendi til að efla rétt foreldra og á þann hátt að hlú að rétti fóstursins. En greinargerðin sýnir jafnframt, hversu skammt vér erum á veg komin i þessu tilliti, hversu mjög skortir á, að oss hafi lánazt að búa þannig að barnshafandi konu, að hún þurfi ekki að gripa til þess örþrifaráðs að sækja um fóstur- eyðingu. f ljósi þessa og samkvæmt þeim skilningi á lifsrétti, sem vér höfum gert að umræðuefni, leggjum vér það mat á þetta mál, að löggjöf um frjálsa fóstur- eyðingu sé siður en svo rétta leiðin til að ná settu markmiði. Nefndin, sem samdi greinar- gerðina, gefur hins vegar ýmsar visbendingar um, hver sé hin rétta leið Sú leið er seinfarin, hún er mjög kostnaðarsöm, hún krefst stórátaks á sviði heilbrigðis- og tryggingarmála, félags- og fræðslumála, en hún er leið mannréttinda og fagurs mannlifs. Þessi leið er sú sama og nefndin nefnir varnaðarstarf og verður fyrst vikið að þvi i eftirfarandi álitsgerð. Siðan verða rædd nokkur atriði, sem vér teljum áérstaka ástæðu til aö staldra við. Varnaðarstarf 1 I. kafla greinargerðarinnar bls. 7 segir svo: „Tillögur nefndarinnar hafa mótazt af þvi grundvallarsjónarmiði, að brýn nauðsyn sé 1) Að gefa öllum kost á ráðgjöf og fræðslu um kynlif og barn- eignir og ábyrgð foreldrahlut- verks. 2) Að veita öllum fræðslu og ráð- gjöf um notkun getnaðarvarna og útvegun þeirra. 3) Að veita aðstoð þeim, sem ihuga fóstureyðingu eða ófrjó- semisaðgerð. 4) Að auka félagslega aðstoð i sambandi við þungun og barns- burð. Tillögur nefndarinnar miðast við aðstæður eins og þær eru i dag. Ennfremur segir á sömu bls. undir fyrirsögninni „Varnarðar- starf”: „Nefndin leggur höfuð- áherzlu á nauðsyn þess að fyrir- byggja ótimabæra þungun, sem leiðir til þess, að farið er fram á fóstureyðingu. Nefndin litur svo á, að fóstureyðing sé alltaf neyðarúrræði, vegna þess aö um er að ræða læknisaðgerð, sem getur haft áhættu i för með sér og krefst sérhæfðs starfsfólks og fullkomins útbúnaðar til sér- hæfðar læknismeðferöar, ef eitt- hvað ber út af. Aðgerðin verður þess vegna að fara fram á sjúkra- húsum og verður þvi all kostnaðarsöm getnaðarvörn fyrir þjóðfélagið”. Hin mjög svo eindregna afstaða um varnaðarstarf eru orö mjög i tima töluð. Af þessu tilefni er eðlilegt, að huga að við hvaöa aöstæður við búum hér á landi. Um þessa mikilvægu hlið malsins segir svo á bls. 8 i greinargerðinni: „Tilþessa hefur varnaöarstarfi verið of litill gaumur gefinn hér á landi, bæði hvað snertir kynlifsfræðslu i skólum og ráðgjöf fyrir full- orðna”. 1 V og VI kafla greinargerðar- innar er gerðallitarleg grein fyrir ástandinu eins og það horfir við frá sjónarhóli nefndarinnar sjálfrar. Þannig segir á bls 195.: „Heilbrigðisþjónustu og félags- legri aðstoð á þessu sviði hefur verið mjög ábótavant hér á landi til þessa og er brýn nauðsyn að bæta þjónustu við almenning á þessu sviði”. Við lestur á kafla, sem fjallar um kennslu um kynferðismál (bls 206-210) má ráða, að nefndin sé þeirrar skoðunar að þessi þáttur sé algjörlega vanræktur innan skólakerfisins ,sbr. bls. 207: „Að sjálfsögðu gerir frumvarpið ráð fyrir, að kennsla i skólum i þessum efnum sé mótuð i sam- ráði við fræðsluyfirvöld og tiltekin i námsskrá grunnskóla- stigsins, en á þessi atriði er bent sérstaklega hér með tilliti til nú- verandi ástands kennslu um kynferðismál i skólum landsins, en hún er svo til engin i raun.þótt gert sé ráö fyrir smávegis um- fjöllun um kynþroskaskeiðið i námsskrá. Hefur þetta komið fram, bæði i samtölum við nem- endur á framhaldsskólastigi og við athugun á námsskrá með samanburði við kennslubækur á skyldunámsstiginu. Samkvæmt námsskrá skyldu- námsstigsins útg. 1960, er ekki gert ráð fyrir kennslu um kyn- ferðismál almennt, svo sem um samfarir, hvernig barn verður til, getnaðarvarnir né kynsjúkdóma. Samkvæmt upplýsingum fulltrúa á fræðsludeild menntamálaráðu- neytisins er þaö undir viðkom- andi kennara eða kennurum barnanna komið, hve langt þeir kjósa að fara út i slik mál eða hvort þeir gera það yfirleitt” (leturbreyting vor) Sbr. einnig athugasemdir við 7. gr. laga- frumvarpsins. Þá má að lokum, þegar grennslast er fyrir um mat nefndarinnar á núverandi ástandi benda á nokkur atriði VI. kafla greinargerðarinnar, sem fjallar um félagslega aðstoð. „I ársskýrslu Félagsmála- stofnunar Reykjavikurborgar árið 1971 segir, að megin áherzla sé lögð á f jölskylduvernd, varnaðarstarf og endurhæfingu fjölskyldna og einstaklinga. — Breyting á félagsmálalöggjöf og ráðning sérmenntaðs starfsfólks (félagsráðgjafa) er forsenda fyrir framgangi þessarar stefnu”. —(bls. 217. leturbreyting vor). Hafa ber i huga i þessu sam- bandi, að nefndin tekur eingöngu mið af þvi ástandi, sem rikir i Reykjavik, en vitað er að ástandið i dreifbýlinu er sizt betra, sbr. orð nefndarinar á bls 271: „1 dreifbýlinu er raunhæft félagsmálastarf skammt á veg komið og engir félagsráðgjafar eru starfandi utan Reykjavikur og Kópavogs. 1 þvi yfirliti, sem hér fer á eftir varðandi nokkur atriöi félagslegrar aðstoðar, sem snertir hag einstæðra foreldra og barnafjölskyldna, verður þvi miðað við aöstæður i þéttbýlinu”. „Útvegun leiguhúsnæðis i þétt- býlinu fyrir húsnæðislausa eða þá, sem búa i lélegu og heilsu- spillandi húsnæði, er miklum erfiðleikum háð, þar eð húsnæðis- skortur er rikjandi. Hjá húsnæðisdeild borgarinnar er langur biðlisti”. (bls. 217—) • -'i ' feiio'-in At* Þriðjudagur 30. október 1973 „Mikill skortur er á dagvistunar- rými i Reykjavik. Einstæðir for- eldrar njóta forgangs við úthlutun plássa á dagheimilum Sumar- gjafar, en það er langt frá þvi, að þörf þessa hóps sé fullnægt’ (bls 218 Þá er sérstök ástæða til að vekja athygli á niðurlagsorðum VI. kafla, sem jafnframt eru niðurlagsorð greinargerðarinnar iheild. (bls. 218): „1 þvi skyni að bæta afkomu einstæðra foreldra og barnmargra fjölskyldna og fyrirbyggja þörf fyrir fóstur- eyðingar af félagslegum ástæðum leggur nefndin til að félagsleg aðstoð við einstæða foreldra og barnmargar fjölskyldur verði aukin og bætt á öllu landinu, einnig i dreifbýlinu, að hið opin- bera byggi og kaupi i auknum mæli sölu- og leiguibúðir til þess að leysa húsnæðisvanda einstæðra foreldra og barn- margra fjölskyldna, sem ekki hafa bolmagn til að byggja sjálfir, að riki og sveitarfélög auki fjárframlög til byggingar, kaupa og reksturs dagvistunar- stofnana, svo og til einkafósturs, en kostur á dagvistun er skilyrði þess, að einstætt foreldri geti séð sér farborða”. ( leturbreyting vor) Eins og fram kemur hér að framan leggur nefndin megin áherzlu á varnaðarstarf og telur mikið skorta á i þvi sambandi. Erum vér nefndinni fyllilega sammála i þvi efni og teljum ástandið jafnvel enn verra en nefndin gerir ráð fyrir. Mjög mikill skortur er á sérhæfðu starfsliði og mun taka árabil að bæta úr þeim skorti, að ógleymdum heilsugæzlu- stöðunum og sérhæfðu starfsliðf þeirra um allt land. Mun taka langan tima að framkvæma allar úrbótatillögur nefndarinnar. Er þvi óhætt að ganga út frá þvi, að alllangur timi liði áður en varnaðarstarf það, sem er for- senda nefndarinnar, gæti verið virkt. I þessu sambandi er rétt að benda á varnaðarorð nefndar- innar á bls. 8: „Það er reynsla annarra þjóða nú, til dæmis frændþjóða okkar, að einmitt varnaðarstarfið hafi verið stór- lega vanrækt. Þess er getið, að auðveldara sé orðið að fá fram- kvæmda fóstureyðingu, þar sem löggjöf hefur verið rýmkuð, en að fá leiðbeiningar um getnaðar- varnir”. Meðan ekki hefur verið komið á sliku varnaðarstarfi virðist skorta forsendur fyrir rýmkun fóstureyðingarlöggjafar. Ennfremur ber að hafa i huga, að þær félagslegu aðstæður, sem væru forsendur fóstureyðingar, hverfa ekki þótt fóstri sé eytt. Það er þvi höfuðverkefni þjóðfélags- ins, að leitast við að leysa þau félagslegu vandamál, sem konan býr áfram við, þrátt fyrir fóstur- eyðingu. Það skortir ekki að nefndin beri fram frómar óskir um úrbætur, en sár reynsla hefur kennt oss, að meira þarf til en góðan vilja. Það eru mörg dæmi þess, að sett hafi verið lög, sem ekki hefur verið komið i framkvæmd. Fyrsta skrefið i úrbóta átt varðandi það varnaðarstarf, sem hér um ræðir, er að beita sér fyrir sérstakri lagasetningu. Það er hins vegar ljóst, að slik laga- setning, sem gripur til svo margra þátta, er mjög vanda- samt og flókið verk. Taka þarf tillit til nauðsynjar á úrbótum á ráðgjöf, fræðslumálum og félags- legri aðstoð, þar sem gætt er jafnt hagsmuna dreifbýlis sem þétt- býlis. En það ber að undirstrika, að þótt undirbúningur slikrar lagasetningar sé bæði timafrekur og vandasamur, þá reynir fyrst á, þegar til framkvæmdanna kemur og útvega þarf mikiðfjármagn til að standa undir kostnaði við framkvæmd slikra laga. Þegar vér leiðum hugannað kostnaði vegna uppbyggingar öflugs varnaðarstarfs, er ekki óeðlilegt að spurt sé um kostnað vegna framkvæmdar á tillögum nefpdarinnar, veröi þær aö lögum. Nefndinni hefur algjörlega láðst aö gera grein fyrir þeirri hlið málsins. Reynslan sýnir, að þar sem fóstureyðingarlöggjöf hefur verið rýmkuð i minna mæli, en hér er »ert ráð fyrir, hefur fóstur- eyðingum fjölgað stórlega. 1 Svi- þjóö, skv. upplýsingum nefndar- innar (bls. 18), eru fóstur- eyðingar 1/4 af tölu lifandi fæddra barna þar i landi. Sama hlutfall

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.