Tíminn - 01.11.1974, Blaðsíða 11

10
TÍMINN
Föstudagur 1. nóvember 1974.
Föstudagur 1. nóvember 1974.
TÍMINN
11
Ólafur Haukur Arnason
Timamynd GE.
Þótt fótt væri gert annað en minna
á sannleikann öðru hverju, hefði
bindindisstarfið samt mikið gildi
wm
■ ■ ■
Fræbslurit um áfengi fyrir börn.
Áfengisvarnaráð var stofnað
árið 1954, samkvæmt lögum, sem
þá voru sett. Það er skipað fimm
mönnum. Áfengisvarnaráðu-
nautur rikisins er sjáifkjörinn
formaður ráðsins, en fjórir
nefndarmenn eru kosnir i
sameinuðu Alþingi af afstöðnum
hverjum almennum alþingis-
kosningum. Áfengisvarnaráð
verður þannig kosið nú i haust.
t áfengislögunum segir m.a.
um hlutverk áfengisvarnaráðs:
„Afengisvarnaráð fer með
yfirstjórn alira áfengisvarna i
iandinu. Það skal stuðla að
bindindissemi, vinna gegn neyzlu
áfengra drykkja og reyna I sam-
ráði við rikisstjórn, áfengis-
varnanefndir og bindindissamtök
að afstyra skaðlegum áhrifum
áfengisneyzlu.
Afengisvarnaráð skal hafa um-
sjón með áfengisvarnanefndum,
samræma störf þeirra og vera
þeim tii aðstoðar og leiðbeiningar
i hvivetna. Það skal fyigjast sem
bezt með áfengis- og bindindis-
máium og veita hlutlausar upp-
lýsingar um þau til blaða og ann-
arra aðila, er óska þess.
Umsagnar áfengisvarnaráðs
skal jafnan leita, áður en reglu-
gerðir samkvæmt lögum þessum
eru settar. Aiits þess skal einnig
leita varðandi verðlagningu
áfengis.”
Við hittum nýlega að máli ólaf
Hauk Arnason áfengisvarnaráðu-
naut, og skýrði hann nokkuð frá
starfi áfengisvarnaráðs, en skrif-
stofa þess er til húsa I Templara-
höllinni við Eiriksgötu.
— Svo sem i lögunum segir, sagði
Ólafur Haukur, — vinnur áfengis-
varnaráð með og fyrir áfengis-
varnanefndir, ásamt öðrum
störfum. Þær eru i hverri byggð
á landinu. Þær eru skipaðar
þrem mönnum i hreppum, en
i kaupstöðum eru sjö i áfengis-
varnanefndum, nema i Reykja-
vik, þar eru niu manns i
áíengisvarnanefnd. Afengis-
varnanefndarmenn eru sam-
kvæmt þessu 750 i landinu, og eru
störf þeirra ólaunuð. Störf
nefndannaeru mismunandi. Viða
I fámennum hreppum eru engin
vandamál, en annars staðar eru
mikil og knýjandi verkefni.
1 landinu eru 20 félög áfengis-
varnanefnda. Flest ná yfir eina
sýslu, önnur yfir stærri svæði.
Hafa þau hvert a.m.k. einn
sameiginlegan fund á ári, þar
sem ástand og horfur heima fyrir
og annars staðar eru ræddar og
samþykktir gerðar.
Starfsmenn áfengisvarnaráðs eru
fjórir, tveir erindrekar og skrif-
stofustúlka, auk min.
Ef áfengisvarnanefndir takast
á hendur verkefni, sem þær hafa
ekki fjárhagslegt bolmagn til
einar, reynir áfengisvarnaráð að
hlaupa undir bagga. Þannig höf-
um við styrkt ýmiss konar
fræöslustarfsemi, ritgerðasam-
keppni, íþróttamót og ferðalög.
Eitt dæmi um þ.h. starfsemi eru
svonefnd skólamót. Til dæmis eru
slik mót haldin að Skógum ár-
lega, og sótt af, að heita má, allri
skólaæskunni i Rangárþingi.
Einnig styrkir áfengisvarna -
ráð starfsemi ýmissa bindindis-
og áfengisvarnasamtaka, svo
sem AA-samtökin, Bindindisfélag
islenzkra kennara, Landssam-
bandið gegn áfengisbölinu, Sam-
band bindindisfélaga í skólum,
Bindindisfélag ökumanna,
Bindindisráð kristinna safnaða og
Afengisvarnanefnd kvenna I
Reykjavik og Hafnarfirði. Alþingi
veitir hins vegar sjálft Stórstúku
Islands fjárstyrk.
5,8 milljónir til áfengis-
varna
— Hve mikið fé fær Áfengis-
varnaráð til ráðstöfunar?
— A þessu ári fengum við 5,8
milljónir króna. Þróunin hefur
orðið sú, að alltaf fer meira og
meira af f járveitingunni i rekstur
og laun starfsfólks. sem þó hefur
ekki fjölgað. Fjárveitingin hefur
ekki hækkað hlutfallslega eins
mikið og allur kostnaður i þjóð-
félaginu.
— Hve háa styrki veitir
Afengisvarnaráð bindindis- og
áfengisvarnasamtökunum, sem
þú minntist á áðan? —
Það er stefna okkar að styrkja
ekki samtökin sjálfra þeirra
vegna heldur verkefni þau, sem
unnið er að hverju sinni. Framlög
okkar hafa vérið allt frá nokkrum
þúsundum króna til smárra verk-
efna og upp i 100 þúsund kr.
— Hve mikils styrks nýtur
Stórstúka íslands?
— Á fjárlögum i ár er henni út-
hlutað 1,3 milljón kr. Til saman-
burðar má geta þess, að skátar fá
1,1 milljón, ungmennafélögin 2,2
milljónir og íþróttasamband
Islands 9,6 milljónir.
Við snúum okkur aftur að starf-
semi Áfengisvarnaráðs.
— Ráðið hefur með höndum og
styrkir útgáfustarfsemi um þessi
mál. Hafa nokkuð mörg rit verið
gefin út, segir Olafur Haukur.
Sem dæmi má nefna nýleg
fræðslurit um áhrif áfengis,
annað fyrir fullorðna, en hitt fyrir
börn. Þá höfum við gefið út bók-
merki með tilvitnun i orð
Thomasar A. Edison, upp-
finningamannsins: ,,Ég neyti
aldrei áfengra drykkja. Mér
hefur alltaf fundizt ég þurfa á
óskertri skynsemi minni að
halda”. Og Áfengisvarnaráð
styður útgáfu bindindisblaða.
Viö eigum dálitið af kvik-
myndum, sem erindrekarnir nota
við störf sin, en myndirnar eru
einnig lánaðar félögum og
skólum.
Áfengisvarnaráð stuðlaði að
þvi, að komið var af stað visinda-
legum rannsóknum á áfengis-
venjum þjóðarinnar. Dr. Tómas
Helgason stjórnar þessum rann-
sóknum, og þegar eru fengnar
merkilegar niðurstöður. Þær
verða þó að sjálfsögðu aldrei
endanlegar, þvi þjóðfélagsgerðin
breytistalltaf. Rannsóknir þessar
hófust 1967, og þeim verður haldið
áfram.
Utvarpsráð hefur sýnt Afengis-
varnaráöi þann velvilja að fá
okkur dálitinn tima, til afnota
hálfsmánaðarlega. Þáttur okkar
hefur hlotið nafnið Til um-
hugsunar, og er Sveinn H. Skúla-
son, framkv æ m dastjór i
Bindindisfélags ökumanna,
stjórnandi hans nú, en fyrstu
þættina annaöist Arni Gunnars-
son fréttamaður.
Skrifstofa Áfengisvarna-
ráðs er upplýsingamiðstöð
Mikill þáttur I starfseminni á
skrifstofu Áfengisvarnaráðs er
ýmiss konar ráðgjafarþjónusta.
Spurningar berast frá einstak-
lingum, félagasamtökum og skól-
um um ótal margt I sambandi við
áfengi, og önnur fikniefni. Við
reynum að hafa tiltækar eins Itar-
legar heimildir og unnt er til að
geta veitt svör við þessum spurn-
ingum. Ég álit, að við eigum að
hafa slikar upplýsingar á tak-
teinum. Það er oft talað um
áróðursstarfsemi i sambandi við
áfengisvarnir, En starf okkar er
það ekki. Þetta eru blákaldar
staðreyndir.
— Viltu ekki nefna þær af
þessum staðreyndum, sem þér
finnst hvað athyglisverðastar?
— Margt væri gaman að drepa
á. Ég nefni fyrst áfengissölu
Áfengis- og tóbaksverzlunar
rikisins. Það er augljóst, ef
reikningarnir væru gerðir upp, að
það tjón, sem verður hér á landi i
beinhörðum peningum af áfengis-
neyzlu árlega, nemur hærri upp-
hæð en sá ágóði, sem rikiö hefur
af áfengissölunni. A þessu hafa
verið gerðar rannsóknir i Banda-
rikjunum, Sovétrikjunum og
Noregi, og niðurstöður þeirra
allra hafa orðið á þennan veg.
Á vegum fyrirtækisins
Industrikonsulent h.f. i Noregi
var reiknað út, að þjóðhagslegt
tjón Norðmanna af drykkjuskap
manna, sem vinna við iðnað,
nemur einum milljarði norskra
króna á ári. Þarna var aðeins um
einn þátt atvinnuveganna að ræða,
og gera má ráð fyrir að tjónið sé
svipað i öðrum greinum.
I Bandarikjunum og Sovét-
rikjunum -hafa menn komizt að
þeirri niðurstöðu, að þjóðarfram-
leiðslan væri 10% meiri, ef
áfengisdrykkja kæmi ekki til.
Niðurstaðan af rannsóknum hjá
þessum tveim þjóðum, sem búa
við gjörólik hagkerfi, er hin
sama. Þó annast rikið áfengissölu
i Sovétrikjunum, en einkaaðilar i
Bandarikjunum.
Þá er rétt að minna á, að þar
sem'mikið er drukkið, þurfa of-
drykkjumenn eða fólk með
sem vilja lækka áfengiskaupaald-
urinn og leyfa 18 ára gömlu fólki
að kaupa áfengi. Hvert er álit þitt
á þvi máli?
— Ég er þvi algerlega andvigur.
Aldurinn var lækkaður um eitt ár
um leið og kosningaaldurinn varð
20 ár. 1 Kanada hefur fengizt
reynsla af þessu. Þar var
áfengiskaupaaldurinn fyrir þem
árum lækkaður úr 21 ári i 18 eða
19 ár . Var það mismunandi eftir
fylkjum. Alitið var, að með þessu
væri aðeins verið að viðurkenna
ástand,sem þegar væri veruleiki,
þ.e. að unglingar á þessum aldri
væru farnir að drekka. Sam-
kvæmt niðurstöðum rannsókna
einnar þekktustu rannsóknastofn-
unar heims i áfengis- og fikni-
efnamálum, Addicition Research
Foundation i Toronto, hefur af-
leiðing lagabreytingarinnar orðið
sú, að unglingar á aldrinum 18/19-
21 árs halda áfram að drekka, og
drekka meira en áður. Og
drykkjuskapur aldursflokkanna
fyrir neðan 18-19 ár jókst og þeim
fjölgaði stórum, sem drukku úr
þeim hópi. ölvunarakstur
táninga margfaldaðist.
Við vitum, að hér á landi hafa
unglingar byrjað að neyta áfengis.
Við þvi er nauðsyn að sporna.
Norski áfengisvarnayf ir-
læknirinn, Kjölstad, segir: ,,Ég
hef orðið vitni að þvi, að 15 ára
piltur varð drykkjusjúklingur,
Rætt við
Ólaf Hauk
Árnason
áfengisvarnardðunaut
sjúkdóma af völdum drykkju-
skapar allt að helming þeirra
sjúkrarúma, sem til eru. Þannig
er t.d. i Frakklandi. Hér er talan
ekki svo há, en allt að 40%
sjúklingá á geðsjúkrahúsum hér
munu vera drykkjumenn.
Nær öll ofbeldisbrot hér á landi
eru framin undir áhrifum
áfengis. Þá er ókannað, hve
mikill hluti þeirra, sem leita að-
stoðar félagsmálastofnana, eru
hjálpar þurfi vegna eigin áfengis-
neyzlu eða drykkjuskapar sinna
nánustu.
Ótalið er það verðmætatjón,
sem verður af ölvun við akstur, i
heimahúsum og annars staðar.
Loks er það, sem aldrei verður
bætt og ekki er hægt að meta til
fjár — áhrifin, sem drykkju-
skapur foreldra hefur á börn.
Unglingur getur orðiö
drykkjusjúklingur á
faum mánuðum
— Það er oft fárazt yfir drykkju-
skap unglinga. Hann er að visu
alltof mikill. En mér hefur stund-
um fundizt hann smávægilegt
vandamál miðað við drykkjuskap
foreldra. Þeir hljóta jafnan að
vera fyrirmyndin. Þeir móta rikj-
andi viðhorf og venjur.
Þeirra er ábyrgðin. Og það er
eldri kynslóðin, sem sér um að
vininu er dreift.
— Nú heyrast stundum raddir
þótt aldrei drykki hann annað en
öl. Unglingur getur orðiö
drykkjusjúklingur á örfáum
mánuðum, vegna þess að
miðtaugakerfið hefur ekki náð
fullum þroska. Drykkjusýki er að
jafnaði nokkur ár að hertaka
fullorðið fólk. Hins vegar þarf
ekki nema jafnmarga mánuði til
að gera ungling að drykkju-
sjúklingi.”
Rannsóknir hafa m.a. leitt i
ljós, að karlar, sem voru 40-49 ára
fyrir tveim árum, höfðu að
jafnaði byrjað að drekka 19 ára
gamlir, en konur á sama aldri 21
1/2 árs. Synir og dætur þessa
fólks, eða fólk, sem þá var á
aldrinum 20-29 ára, hafði hins
vegar byrjað 16 (karlar) og 17 ára
(konur) Þessar tölur eiga
einungis við um Reykvikinga.
Og við höfum ástæðu til að ætla,
að byrjunaraldur drykkju fari
enn lækkandi.
Jákvæðar hliðar
Hins vegar fékkst einnig gleði-
leg niðurstaða úr þessari könnun,
nefnilega sú, að bindindisfólk er
fleira hér i höfuðborginni en
viðast annars staðar á Vestur-
löndum. 13% fólks á aldrinum 21-
49 ára reyndist vera algerir
bindindismenn.
Afengisneyzla á ibúa er hvergi
á Norðurlöndum lægri en hér, og
ef gluggað er i tölur um áfengis-
neyzlu annarra Evrópuþjóða, eru
Tyrkir einir fyrir neðan okkur.
Hins vegar neyta ýmsar aðar
þjóðir litils áfengis, svo sem
ísraelsmenn, ibúar Kúbu og
Perú, svo og ýmissa þróunar-
landa. Múhameðs- og Búddatrú-
armenn neyta að jafnaði ekki
áfengis.
Eflaust veldur það miklu um
að ástandið er þó ekki verra hér,
að áfengur bjór er ekki leyfður.
Drykkjusýki barna i Danmörku
er orðin slikt vandamál, að Danir
hafa leitað aðstoðar Svia og
Norðmanna. Þar er ekki óal-
gengt, að 10 ára börn komi
drukkin i skólann. Eflaust á þetta
rætur að rekja til áfenga ölsins,
og þó eru þeir til i hópi þessarar
frændþjóðar okkar, sem finnst
fáranlegt að við höfum ekki
áfengan bjór á boðstólum.
Þá virðast enn til hér Is-
lendingar, sem undir yfirskyni
frelsisástar berjast með oddi og
egg fyrir sterka bjórnum. Við
virðumst margir vera ákáflega
seini að viðurkenna stað-
reyndir um áfengismál. — Þetta
hlýtur að vera rétt, segja menn,
þegar rætt er um niðurstöður
rannsókna á sild og þorski, — það
er búið að kanna þetta. En sömu
sögu er ekki .. að segja um
áfengi. Þar er sjálfsagt að hafa
persónulega skoðun, þó að hún
stangist á við niðurstöður
rannsókna. Þar virðist erfitt að
lita á málin án þess að ,hnúta-
baslið i sálinni”, eins og Þor-
bergursegir, „rými skynsamlegu
viti út i yztu myrkur.”
Reynsla Svia af áfengum bjór
er slæm. Þó er reynsla Finna
miklu hræðilegri, en sala áfengs
öls var leyfð i Finnlandi árið 1970.
Fyrir þann tima var áfengis-
neyzla Finna allmiklu minni en
Svia. 1 fyrra var hún orðin meiri,
og hafði neyzlan þó aukizt veru-
lega i Sviþjóð, þar til I fyrra.
Eftir að áfengt öl var leyft i
Finnlandi, hefur ásókn i sterka
drykki aukizt gifurlega, þótt þvi
sé oft haldið fram, að menn neyti
minna magns af sterkum drykkj-
um, ef áfengt öl sé i boði. A tveim
árum eftir 1970 fjölgaði of-
beldisásum um 51% og alvar-
legum glæpum, fyrst og fremst
morðum, fjölgaði um 61%.
Breyting i nánd?
Æ fleiri þjóðir virðast nú vera
að viðurkenna að áfengi sé hættu-
legt fikniefni. Afengismál voru i
fyrsta sinn rædd i Evrópuráðinu
fyrir ári, og itarlegar tillögur og
áætlanir gerðar um þau. Þeim
rikjum fjölgar sem banna að
auelýsa áfengi.
Evrópuráðið hvetur mjög til að
hækka verð á áfengi. En það er
viðurkennd staðreynd, að þaö er
einkum tvennt, sem dregur úr
áfengisneyzlu — hömlur og hátt
verðlag.
— Þrátt fyrir ógnvekjandi stað-
reyndir virðist áfengisneyzla ekki
fara minnkandi?
— Nei, þvi miður. Þó hefur
Frökkum tekizt að draga úr
áfengisneyzlu með hömlum, en
með þeim var áfengisbölið orðið
skelfilegt, og er enn. Ýmislegt
virðist benda til að áfengisneyzla
i Sviþjóð hafi staðið I stað upp á
siðkastið, eða a.m.k. aukizt
minna en i nágrannalöndum Svia.
Þar er bindindishreyfingin til-
tölulega sterk, og þingið hefur
verið henni vinveitt og veitt rif-
legar fjárhæðir til starfa hennar.
Sænski menntamálaráðherrann
hefur verið talsmaður aukinna
fjárveitinga til bindindis-
hreyfingarinnar.
Það er ákaflega gleðilegt fyrir
223 formenn áfengisvarnanefnda
hérlendis, að Vilhjálmur
Hjálmarsson menntamálaráð-
herra er sá 224., en hann er for-
maður nefndarinnar i sinni sveit,
og hann hefur ekki sagt af sér þvi
starfi, þó að hann hafi tekið við
áby rgðarmiklu embætti.
Viðbrögð Vilhjálms við
vinveitingum i opinberum veizl-
um eru mjög ánægjuleg. Það er
oft talað um, að það þurfi að
breyta almenningsálitinu hvað
snertir áfengi. En hver veit um
almenningsálitið? Er það kannski
skálkaskjól fyrir andvaraleysi og
sofandahátt? Ég fæ ekki betur séð
en almenningsálitið sé alveg á
bandi Vilhjálms.
Þetta er einmitt spor i rétta átt.
Jón Arnason prentari sagði einu
sinni: Sorinn lekur alltaf niður.
Þvi þarf að byrja efst. Það taka
fáir drykkjuræfil sem er öllum
byrði, sér til fyrirmyndar. öðru
máli gegnir með þá, sem meira
mega sin.
Við þurfum ekki að skammast
okkar fyrir að hætta að bjóða
áfengi i opinberum samkvæmum,
jafnvel þó að við gerðum það einir
þjóða. En svo vill til að fjöl-
mennasta þjóð veraldar, Ind-
verjar hafa aldrei áfenga drykki
um hönd við slik tækifæri. Og
flestir ráðherrar norsku stjórnar-
innar i tíð Korvalds forsætisráð-
herra veittu ekki áfengi.
I Noregi hefur verið hafin
barátta fyrir afnámi tollfriðinda
vegna áfengiskaupa, sem far-
menn, flugliðar og ferðafólk
nýtur. Þeir sem berjast fyrir
þessu telja þetta fólk ekki verst
efnum búið i þjóðfélaginu, og þvi
ekki ástæða til að það njóti sér-
stakra friðinda. Þetta er réttlæt-
ismál, og einnig er fjarstæða, að
ákveðnir hópar rikisstarfsmanna
fái að kaupa áfengi tollfrjálst.
Það er gróft siðleysi.
Áfengisvarnir —
ofdrykkjuvarnir
Menn rugla stundum saman
áfengisvörnum og ofdrykkju-
vörnum, sagði Ólafur Haukur enn
fremur, þegar við ræddum um
störf áfengisvarnaráðs. Afengis-
varnir stefna fyrst og fremst að
þvi að koma i veg fyrir að fólk
verði áfenginu að bráð. Of-
drykkjuvarnir eru hins vegar
hjálp við þá, sem eru á leiðinni að
verða háðir áfengisneyzlu eða eru
þegar orðnir áfengissjúklingar.
Það er auðvelt að vita, hvort of-
drykkjumanni hefur verið
bjargað eða ekki. En hins vegar
vitum við ekki, hver árangur er af
áfengisvarnabæklingi, sem
gefinn er út.
Ýmsar rannsóknir benda til að
áfengisfræðsla þurfi að fara fram
fyrr en tiðkazt hefur, eigi hún að
bera árangur. Rannsókn, sem
gerð var i Skotlandi fyrir tveim
árum, sýndi, að börn á aldrinum
7-9 ára voru móttækilegust fyrir
fræðslu um áhrif áfengis. En það
er öfugt við það, sem viö höfum
haldið fram að þessu. Samkvæmt
rannsókninni höfðu 11-12 ára
gömul börn þegar tamið sér
ákveðna afstöðu til áfengis og
ákveðin viðbrögð þegar rætt var
um áfengismál.
Hér hefur lengi verið lögð
megináherzla á áfengisfræðslu i
12 ára aldursflokkum. Margt
virðist benda til að þessi fræðsla
eigi að fara fram þegar börnin
eru yngri. En gæta ber þess, að
áfengismál eru mjög viðkvæmt
og vandmeðfarið efni og heiman-
búnaður barnanna misjafn.
Aldrei er nægilega varlega með
þessi mál farið vegna hugsan-
legra tengsla barnanna við
drykkjufólk. Og öll bindindis-
fræðsla krefst gifurlega mikils af
kennaranum.
1 Reykjavik, Kópavogi og
Hafnarfirði hefur verkaskipting
orðið. sú, að félagsmálastofnanir
bæjanna hafa annazt of-
drykkjuvarnir en áferigisvarna-
nefndir áfengisvarnir. A öðrum
stöðum hafa áfengisvarna-
nefndirnar verið til aðstoðar of-
drykkjumanninum og fjölskyld-
um þeirra, og hefur oft verið þörf
á þessu starfi og mikið unnið,
einkum á Suðurnesjum og Akur-
eyri.
Hvað gera þeir, sem
gert hafa menn
að ofdrykkumönnum?
Andstæðingar bindindis-
hreyfingarinnar segja oft: Hvað
gerið þið fyrir ofdrykkjumenn?
Mér finnst bezta svarið við
þessari spurningu vera: Hvað
gera þeir, sem gert hafa þessa
menn að ofdrykkjumönnum?
Hvað gera umboðsmenn áfengis-
groðans? Hvað gera veitinga-
menn og þjónar.
— Og er það eðlilegt að þjónar
hafi hærra kaup þvi meira sem
drukkið er? Hvers vegna vinna
matreiðslumenn við þeirra hlið á
mánaðarkaupi, meðan þeir hafa
prósentur af þvi áfengismagni,
sem þeir selja?
Farið er i kring um bann við
auglýsingum á áfengi. Lævisar
áfengisaulýsingar leitast við að fá
fólk til að ánetjast gerviþörfum.
Ég. nefni sem dæmi poka með
áfengisauglýsingum, sem stund-
um hafa verið notaðir undir
varning i tollfrjálsu verzluninni á
Keflavikurflugvelli.
Þá eru glæstir barir þegjandi
auglýsing um að það, sem þar er
á boðstólum, sé eitthvað fint og
girnilegt.
Lögum samkvæmt eiga
vinveitingastaðir að hafa á
boðstólum fjölbreytt úrval
óáfengra drykkja. 1 beztu
veitingahúsunum er séð um að
svo sé, en alls ekki á öllum
stöðum. Ég tel að rétt sé að huga
að þessu og svipta þá staði vin-
veitingaleyfi, sem ekki hafa
óáfeng vin og aðra óáfenga
drykki i úrvali I boði. Eins leikur
áreiðanlega vafi á að á ýmsum
veitingahúsum sé þeim skil-
yrðum laga fullnægt að þar sé
fyrsta flokks matur á boðstólum.
Þá hafa ýmsir veitingastaðir
úti á landi fengið vinveitingaleyfi
á þeim forsendum að þar sé verið
að þjóna erlendum ferðamönn-
um. Raunin er hins vegar sú, að
barir þessara vinveitingahúsa
eru fyrst og fremst sóttir af Is-
lendingum. 1 kjölfarið hefur fylgt
að þeim, sem i nágrenni búa, hef-
ur verið gert lifið leitt með
ókyrrð, sem stöðunum hefur
fylgt, og ölvun við akstur hefur
aukizt.
I þessu sambandi er rétt að
taka fram, að fáránlegt er að
tekið skuli mark á tillögum þeirra
manna um áfengismál, sem sjálf-
ir hafa hag af áfengissölu.
Algert frelsi
ekki til lengur
Nú á timum er algert frelsi i
áfengismálum ekki til hjá
nokkurri menningarþjóð.
Afengisneyzla og áfengisböl hald-
ast algerlega i hendur. Þvi meira
áfengismagns, sem þjóð neytir,
þvi meira tjóni veldur áfengið, og
þvi fleiri áfengissjúklingar eru
meðal þjóðarinnar. Þetta er
staðreynd, sem ýmsir heimska
sig þó á að andmæla.' Eina
raunhæfa leiðin til úrbóta er þvi
að minnka heildarneyzluna
meðan timi er til, en ekki biða
eftir tjóninu.
Þau tæpu tvö ár, sem hér var
algert áfengisbann, frá þvi 1. jan-
uar 1915 fram i nóvember 1917
var ekki til áfengisvandamál hér
á landi, og tæpast afbrot heldur.
Fangahúsið við Skólavörðustig
var leigt sem ibúðarhúsnæði. En
lélegir embættismenn, sennilega
drykkfelldir sjálfir, eyðilögðu
þetta, og „læknabrennivinið” var
leyft 1917. Rothöggið kom siðan
utanfrá, þegar við vorum
þvingaðir til að kaupa „Spánar-
vinin” 1922. Upp frá þeim tima
hefur áfengisneyzla þjóðarinnar
stöðugt aukizt, fyrst með sterku
vinunum 1935 og siðan tilkomu
vlnveitingastaða eftir 1950. A
erfiðleikaárunum 1968-’69 dró
nokkuð úr áfengisneyzlunni, en
hún hélzt greinilega i hendur við
þjóðartekjur.
Þrátt fyrir þetta er oft talað um
að bannið hafi gefizt illa og senni-
lega hefur aldrei verið logið eins
miklu um nokkurt timabil Is-
landssögunnar og um þessi tvö
ár.
Einnig hefur oft verið talað um
að bannið i Bandarikjunum hafi
gefizt illa. Þó telur rithöfundur-
inn Upton Sinclair það hafa verið
svo mikilvægt og leyst slikan
þjóðarvanda að þvi verði jafnað
við afnám þrælahaldsins. En eftir
að það var afnumið hefur allt
farið á verri veg i áfengismálum
þar vestra.
Afengissjúklingar i Bandarikjun-
um eru taldir um 10 milljónir,
sem svarar til að 10.000 áfengis-
sjúklingar væru hér, en til allrar
hamingju er það 4-5 sinnum
hærri tala en sú raunverulega.
Menn viröast ekki þora að
viðurkenna staðreyndir um
áfengismál.
Vita menn t.d. að drykkju-
sjúklingar hér á landi eru fleiri en
krabbameinssjúklingar? Og
þeim fækkar ekki, þótt takist að
lækna einhverja, þvi alltaf bætast
nýirihópinn.Drykkjusýki veldur
auk þess miklu meira böli meðal
aðstandenda sjúklinganna en
aðrir sjúkdómar.
Það er lika eins og menn þori
ekki að skipa áfengi á bekk með
deyfilyfjum. Og enn tala menn
um að hressa sig á áfengi þótt
vitað sé, að áhrif þess eru alls
ekki hressandi. Einnig er neyzlu
áfengis oft jafnað við neyzlu
annarra efna, sem ekki eru fikni-
efni. Það er ef til vill erfitt að
losna undan þessum vanabundna
hugsunarhætti, en án þess er þó
ekki hægt að taka alvarlega á i
þessum málum.
Mitt álit er, að þótt Afengis-
varnanefndir og bindindis-
hreyfingin gerðu fátt annað en að
minna fólk á sannleikann öðru
hverju, þá hefði starf þeirra samt
mikið gildi.
En bindindishreyfingin stendur
raunar fyrir ýmiss konar
menningarstarfi. Ef á vegum
hennar eru þúsundir manna að
virku félagsstarfi, má lita á þá
starfsemi sem einn af hornstein-
um lýðræðis, og það hefur gildi út
af fyrir sig.
Um tiu þúsund munu nú vera
félagar i bindindishreyfingunni.
Almenningur fréttir ekki um
hvern drykkjumann, sem gengur
i bindindisfélag og hættir
Framhald á 19. siðu
THOMAS A.
EDISON
sagði:
„Ég neyti aldrei
áfengra drykkja.
Mér hefur alltaf
fundizt ég
þurfa á óskertri
skynsemi minrii
að halda.“

Bókmerki áfengisvarnaráðs.