Tíminn - 24.12.1974, Blaðsíða 53

JÓLABLAÐ 1974
TIMINN
53
Eyrarhorni en ekki Ingólfshöfða,
og mér virðist, að Eyrarhorn sem
kirkjustaður hafi verið fyrir utan
lög og sögu á íslandi. Þarna hefur
sennilega verið kristin, irsk ný-
lenda og mörg býli, kannski öld-
um saman.Þögnin um Eyrarhorn
i þeirri fjölorðu kirkjusögu hlýtur
að segja eitthvað.
Sólarsteins getur i Sturlungu.
Guðmundur biskup góði gaf
Hrafni á Eyri sólarstein, þegar
Hrafn hafði fylgt honum til
vigslu. Svo hef ég rekið mig á, að
sólarsteinn er til i Reykholti 1394.
Það gæti verið sami steinninn og
Hrafni var gefinn. Þorvaldur
Vatnsfirðingur drap Hrafn og
rændi bú hans. Ef til vill hefur
hann náð i sólarsteininn og átt
hann, það segir lika sagan, en lika
hitt, að hann hafi ekki náð að
flytja hann burt, þvi virðist ekki
þörf að trúa, og gefið Snorra, er
hann fékk Þórdisar, dóttur hans.
Það má þvi gera ráð fyrir, að
sólarsteinar séu til á Islandi, en
fáir sem þekki þá. Enginn slikur
er til á fornminjasafninu, en
trauðla mundi þar vera meiri
dýrgripur, ef til væri.
Þegar Flavió kom með
kompásinn, um 1300, hefur litið
verið gert úr steinum þessum og
þeir farið i óhirðuna. Kannski hef
ég séð einn. Arið 1917 var rifinn
gamall veggur á Egilsstöðum I
Vopnafirði. Úr veggnum kom
glær steinn, um 10-12 sm. langur,
5-6 sm. breiður, ferhyrndur og lit-
ið eitt hornskakkur. Við hugðum
hann ómerkilegt silfurberg, og i
engu var honum sinnt, sem vænta
mátti. Þórarinn Egilsson á Egils-
stöðum var i siglingum, segir i
Vopnfirðingasögu. En þvi segi ég
þetta, að menn gæti þess, að
skrýtnir steinar geti verið sólar-
steinar og merkilegir gripir.
Sólarsteinar ættu að finnast á Is-
landi. Þó gæti verið að þeir hefðu
lent undir galdratrúna og goldið
þess freklega, en svo er hann
fylgjusamur íslendingum, að
kompásinn hafa þeir nefnt leiðar-
stein lengst af. Árið 1387 er ekki
getið sólarsteinsins á Hofi, og 1397
er hans eigi heldur getið i Reyk-
holti. En aumingja Islendingar
minnast þess i próesssiu, að liðin
eru 1100 ár siðan Ingálfur eða
Ingúlfur heilsaði upp á fólkið á
Eyrarhorni.
Ég hef tekið þennan þátt saman
i tvennum tilgangi:
Fyrst, til áréttingar þvi, sem ég
hef halöið fram um byggð i þessu
landifyrir 874, að það er nú ljóst,
aö hér i Hornafirði býr fólk, þegar
hinn svo nefndi fyrsti maður
kemur að landi. Það er nú þegar
fullljóst af Horni og Eyrarhorni,
takmörkum Hornafjarðar, er svo
heitir enn.
Skáld og listamenn hafa látið sér
titt i bókmenntum um orsaka-
sambandið i lifinu, sem ljóst er,
milli vondra glæpa og hörmu-
legra örlaga* Þarna á Eyrarhorni
er það sagt af misskilningi eða
vanskilningi, og þvi trúað af mis-
skilningi, að maður hafi komið á
autt land, þar sem kristið fólk er
fyrir, og þessi maður svo gerður
af sperristerti-kertimanni i sög-
unni, en kristna fólkið óvirt með
ónafni, og logið til um það. Þar
sem trúað er slikum sannleik,
verður það svo i þessu landa-
marki, að eftir tæp 500 ár gengur
yfir það alger eyðing af náttúru-
hamförum, og landsvæðið sem
hét Hérað verður öræfi. Þar
bjargast ekkert, ekki einu sinni
músin, hún hefur ekki sézt i Litla-
Héraði siðan.
Ég set þetta hiklaust i sam-
band, skuggalega lygi, að nokkrir
vikingar hafi fundið hér óbyggt
land eftir 870 og orðið siðan á
skammri stund menningar þjóð,
upp á listir og visindi og stjórn-
vizku.
Okkur er gefið að vita betur, og
vitum nú betur, og þó illt sé að lifa
i lyginni, þá er þó hitt verra að
vita sannleikann, en afneita hon-
um.
Það getur svo farið, að skáldin
þurfi að athuga orsakasamband
vissra hluta, siðar meir. Og i öðru
lagi, að nú búast íslendingar til að
heimsækja þessar slóðir i aukn-
um mæli og i miklum tilgangi, og
þá er sjálfrátt að hafa rétt nafn á
þessu héraði: Litla-Hérað hét það
fram um 1400, og heitir aldrei
annað nema upp á afbökun, og að
segja öræfasveit er islenzkunni
ekki samboðið. Og það er hverj-
um Hornfirðingi sjálfrátt að hafa
rétt nafn á vestra takmarki
fjarðarins og afleggja illa afbök-
un og hættulega.
Komið er nú I ljós, að allt er
eldra I Evrópu en lærðir menn
hafa kennt i speki sinni, og Island
er þar ekki undantekning. Hin
siðari saga Litla-Héraðs hefur
hér I engu verið rakin. En þar
varð eldgos, flóð og mannaslys
1727, en engin byggðareyðing.
Aurar og sandar hið neðra, en hátt uppi gnæfir Hvannadaishnúkur.
Gleðileg jól
farsœlt komandi ár
Þökkum viðskiptin á árinu, sem er að liða
Búnaðarfélag islands
Skaftafell I öræfum — bærinn stendur hátt uppi á hliðarkinn, en einhvern tlma hefur hann kannski stað-
ið neðan brekkna, þar sem nú eru aurar.
Paparnir eru taidir hafa komið á skinnbátum af hafi, Ingólfur og Hjörleifur sigldu knörrum að landi, en
nú hiamma flugvélar sér niður á völlinn undir hamrinum hjá Fagurhólsmýri.
óskar viðskiptavinum sinum,
svo og landsmönnum öllum
gleðilegra
jóla
og farsœldar ó komandi óri
og þakkar góð viðskipti
og ánægjulegt samstarf ó
liðnum órum
Grandavegi 42, Reykjavík — Sími 24360.