Tíminn - 20.03.1975, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 20. marz 1975.
TÍMINN
9
Listadálkurinn
v-
k,
í'
Guðmundur Benediktsson á
fjögur verk á sýningunni.
okkar
ATJÁN islenzkir myndlistar-
menn sýna i salarkynnum
Kunstforeningen um þessar
mundir. Þetta er viðtæk sýning,
enda er elzti listamaðurinn
fæddur 1894 en sá yngsti 1945.
Ég minnist þess, að þegar ég
sá i fyrsta sinn allviðtækt yfirlit
islenzkrar myndlistar, fannst
mér mikið koma til fjölbreytni
tjáningaraðferðanna og gæða
verkanna frá þjóð, sem ekki var
fjölmennari en ibúar Bergen á
þeirri tið. Ég er ekki jafnhrifinn
i dag, enda hef ég séð talsvert af
myndlistarverkum siðan.
Hvers á maður að vænta sér
af yfirlitssýningu? Hún á vist að
gefa okkur nokkra hugmynd um
það hversu langt tiltekin þjóð
hefur náð I listrænum efnum.
Það eitt, að sýning kemur á veg-
um opinberra aðila, fær okkur
til að hugsa sem svo, að hér eigi
að gefa til kynna að list „okkar”
standi jafnfætis list annarra
þjóða.
Fyrir nokkrum árum efndi
Bergen Billedgalleri til sýning-
ar á verkum ungra islenzkra
myndlistarmanna. Hún kitlaði
forvitni mina og sagði mér, að
ungir myndlistarmenn á Islandi
væru gagnteknir sömu form-
rænu vandamálum og starfs-
bræður þeirra viðs vegar um
heiminn — en um leið var eitt-
hvað alveg sérstakt við nútim-
anlega túlkun þeirra. Nokkrir
höfundanna af eldri og mið-kyn-
slóðum velja sér auðvitað fyrir-
myndir úr islenzkri náttúru.
Aftur á móti er meiri hlutinn
staðfesting þess, að Islendingar
lifa ekki á neinum útkjálka i
Evrópu heldur fylgjast þeir vel
með formbreytingum timans.
Listgæði einkenna þessa sýn-
ingu, en hún er hvorki mjög sér-
stæð né heldur kemur hún okkur
á óvart.
Grafiski listamaðurinn Hagn-
heiður Jónsdóttir var sá eini er
tók huga minn með myndaflokki
sinum 2001—2004 (kat. 68-61).
Táknheimur hennar virðist dul-
arfullur og töfrum gæddur. Hún
kom forvitni minni af stað og
myndsýn á hreyfingu. Hin flat-
ar- og skúlptúraverkin eru ljós
án þess að segja mér nokkuð
sérstakt. Þau eru góð verk en
heldur ekki meira, ekki minna.
Vitaskuld er það gleðilegt að
þau skuli hafa til að bera gæði
listar — en þau eru dálitið
þreytandi i alþjóðlegum skiln-
ingi eins og hinn hefðbundni
módernismi.
TB. —Bergens Arbeiderblad 18.
janúar 1975).
18 íslenzkir myndlistarmenn
— Fyrri grein
ÞAÐ er ekki ýkjalangt siðan —
við hér i Bergen — fengum til
okkar islenzka myndlistarsýn-
ingu. Það var sem sé dagana
3.—17. nóvember á siðasta ári.
Þetta sáfn listaverka var eign
Listasafns tslands i Reykjavik.
Sýningin var liður i hátiðardag-
skrá, sem listamannasamtökin i
Bergen settu saman i tilefni ell-
efu alda afmælisins til að hylla
islenzka menningu. Agnar Kl.
Jónsson ambassador opnaði
sýninguna á Urdi,x en viðstödd
var dr. Selma Jónsdóttir for-
stjóri Listasafnsins og aðrir is-
lenzkir og norskir gestir.
Ég taldi nauðsynlegt að segja
frá þessu nú, þar eð frétta-
klausa i blaðinu 3. janúar sl. var
ekki tæmandi hvað snertir is-
lenzkar myndlistarsýningar i
Bergen.
Sýning félagsmanna FIM,
sem nú gistir Bergen, hefur upp
á að bjóða myndlistarverk frá
siðustu tveim til þremur árum
og eru um það bil fimm eða sex
myndir eftir hvern þátttakenda.
Við kynnumst þarna málverk-
um, grafikmyndum og skúlptúr.
Þetta er tilbrigðarik sýning, en
einnig mætti vekja athygli á þvi,
sem kalla mætti tengsl við
„sameign” evrópskrar mynd-
listar. „Umhverfisraunsæi” eða
tengsl við þaö — eins og segja
mætti — er til staðar beggja
vegna Atlantshafsins. Hringur
Jóhannesson f. 1932 og Louisa
Matthiasdóttir f. 1917 eru full-
trúar þess á sýningunni.
Bylgjur og smásteinar fyrr-
nefnda málarans eru einkenn-
andi fyrir þessa stefnu eins og
hún er i dag. Verkið er gætt sér-
stöku andrúmslofti og „trúverð-
ug lýsing” með ósvikinni virð-
ingu fyrir þeim náttúruverð-
mætum, sem menningarþjóðfé-
lag leitast við að varðveita.
Sami listamaður hefur gert
„Uppgang” með kadmium,
orange og bláum tónum, en
nálgast fjólublæ. Hér virðist
málarinn fremur glima við
hrein form — og litræn vanda-
mál i stað þeirra, sem lýsa en
siðarnefndu vandamálin setja
einkum svip á verk hans.
„Svartur hestur” Louisu
Matthiasdóttur er málaður
djörfum og kraftmiklum pensil-
förum. Litirnir eru oftast full-
hljóma, nokkuð harðir og taka
stór stökk milli ljóss og myrk-
urs. Louisa segir blátt áfram frá
þvi, sem hún sér. Gáfur hennar,
sem mér virðast hafa lent dálit-
ið inn á rangar brautir, leiða
hins vegar i ljós tilfinningu fyrir
innhverfari verðmætum á stöku
myndrænni samstillingu.
En ef við sleppum skóla og
stileinkennum má segja, að is-
lenzk list sé frábrugðin
evrópskri sakir sterkra og
hljómmikilla lita, sem málar-
amir nota einatt. Jóhannes Geir
Jónsson f. 1927, Björg Þor-
steinsdóttir f. 1940 og Agúst F.
Petersen f. 1909 eru ólikir og
sérstæðir málarar en aðferðir
þeirra að setja saman lita-
hljóma án hlés eða þagnar, og
jafnfram til að hafa þá nægilega
hvassa, eiga býsna margt sam-
eiginlegt. Leiðin frá þessum
„hrópandi” kóloristum til hinna
einföldu og oft á tiðum trúarlegu
formtjáningar i hvitum og
svörtum tilbrigðalausum flög-
um Eyborgar Guðmundsdóttur
f. 1924 er ekkert sérlega löng.
Astæðan er sú, að allir þessir
málarar lita á hljómgæði mynd-
ar sömu augum. Eyborg getur
náð sterkum áhrifum með þvi
að setja allgranna og fina tóna
litanna milli þungra blakka af
svörtu og hvitu. Einar Hákonar-
sonf. 1945, Hafsteinn Austmann
f. 1934 og Guðmunda Andrés-
dóttir f. 1922 áttu mörg verk á
Urdi i nóvember, öll frá fyrstu
árum sjöunda áratugarins.
Myndir þeirra i dag — gerðar á
siöustu 2—3 árum, leiða ekki i
ljós nýtt myndmál.
Waldemar Stabell (Morgen-
avisen, Bergen 20. janúar 1975)
1. grein.
Siðari grein
Þorvaldur Skúlason (f. 1906) er
mikilvægur persónuleiki i nú-
timalist á Islandi. Þvi miður er
hann ekki með á þessari sýn-
ingu en við fengum að sjá
nokkrar góðar abstraktmyndir
hans i Urdi i nóvember (ég
nefndi þessa sýningu i grein
minni iMorgenavisen 19. janúar
sl.). Ég verð að minnast á Þor-
vald sakir þess, að hann er einn
hinna fáu myndlistarmanna á
Norðurlöndum, sem hægt er að
benda á þegar talað er um
flókna notkun myndbyggjandi
þátta i abstraktlistinni. Þeir,
sem muna verk Þorvalds, hafa
sérstaka ástæðu til að skoða
myndir Ragnheiðar Jónsdóttur
Ream (f. 1917). Hún notfærir sér
nefnilega á markvissan hátt
myndbyggjandi þætti eins og
hann. Þetta er skóladæmið um
að myndbyggjandi þættirnir
hegða sér alveg eins I abstrakt-
verkum eins og hinum fi-
gúratifu. Lögmál ákvarðar til-
veru og áhrifamátt myndrænu
þáttanna og vissulega væri á-
stæða til að skoða þaö betur og
rannsaka en gert hefur verið
fram að þessu. Of langt mál yrði
að brjóta slikar spurningar sem
þessa til mergjar en ég vil
benda á dæmi, sem snertir
sambandið milli táknmáls og
hinna nöktu, margslungnu lifs-
tjáningar góðrar myndlistar.
Aftur tökum við dæmi af mynd
eftir Ragnheiði Ream, þar sem
sjávarlinan (hversdagslegt
tákn: flötur eilitiö sveigður að
sjóndeildarhringnum) beygist i
„ranga” átt, mót landslaginu
vegna þyngdar og hreyfingar
nokkurra litflekkja á himnin-
um. Gaman væri að kryfja mál-
verkið: Lambagil eftir þennan
sama listamann en Bergen
Billedgalleri festi kaup á þvi á
sýningunni. Ég verð að láta mér
nægja að segja, að hjá list-
manni, sem málar landslags-
mynd — hvort sem hann nú
vinnur beint eftir fyrirmynd-
inni, styðst við riss eða lætur
hugmyndaflugið nægja — dugir
vart annað en að við skynjum
brot upplýsinga, sem mynda
skiljanlega og lifræna keðju
náttúrulýsinga, til þess að verk-
ið geti kallast raunverulegt
landslag.
A sýningunni finnum við enn-
fremur góð grafisk verk og
höggmyndir islenzkra mynd-
listarmanna. Töfrandi eru
teikningar og vatnslitamyndir
örlygs Sigurðssonar (f. 1920).
Ragnheiður Jónsdóttir (f. 1933)
er góður grafiskur listamaður.
Hún átti sæti i dómnefnd
Frederikstad-biennalsins i
fyrrasumar. Yngsti þátttakand-
inn Jens Kristleifsson (f. 1940)
sýnir <lálitib torskilin en örugg-
lega gerð dúkskurðarverk.
Magnús Á. Árnason (f. 1894) er
þekktur listamaður bæði sem
málari og myndhöggvari. Hann
teflir fram fingerðri stúdiu af
syni sinum Vifli. Aðrar myndir
eftir hann heita Geniveve og
Karlinn i túnglinu. Ég þekki
ekki forsendu siðasttalda verks-
ins en kröftug einbeiting anda i
þessu höfði er sannarlega is-
lenzkum myndhöggvara til
mikillar sæmdar. Áhugaverðar
höggmyndir sjáum við hjá Guð-
mundi Benediktssyni (f. 1920),
Hallsteini Sigurðssyni (f. 1945),
Jóni Benediktssyni (f. 1916) og
prófessor Jóhanni Eyfells (f.
1923).
Allt eru þetta listamenn, sem
veita okkur rikulega hlutdeild i
verkum sinum og ég er ekki i
vafa um, að við eigum eftir að
heyra frá þeim siðar meir.
Waldemar Stabell (Morgen-
avisen 22. janúar 1975) 2. grein.
L E / \ mm m'l n. it Sfojv !■ W , weT-Jhh
1 WTÍSm
fJPf •>/ JH r ; 'i* 2 ‘gjjpk

|W| n ' i 4 m l ,!
M - 1 uim
Ragnheiður Jónsdóttir, hefur gert þessa mynd.
straufría sængurfataefnið er nú fyrirliggjandi í mörg-
um mynztrum og litum.
Einnig í saumuðum settum. Kærkomin gjöf, hverj-
um sem hlýtur.
Sparið húsmóðurinni erfitt verk, sofið þægilega og
lífgið upp á litina í svefnherberginu.
Reynið Night and Day og sannfærizt.