Tíminn - 05.04.1975, Blaðsíða 7

Laugardagur 5. aprfl 1975
TÍMINN
7
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri: Helgi H.
Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrfmur Gislason. Rit-
stjórnarskrifstofur i Edduhúsinu viö Lindargötu, slmar
18300 — 18306. Skrifstofur I Aðalstræti 7, slmi 26500 — af-
greiöslusími 12323 — auglýsingasimi 19523. Verö I lausa-
sölu kr. 35.00. Áskriftargjald kr. 600.00 á mánuöi.
V________________________________________________Blaöaprenth.f.
Sóknin mikla
Sannarlega búum við við duttlungafullt veður-
lag. Lengi vetrar var fannfergi gifurlegt, ekki
sizt norðan lands og austan. Nú i fyrradag var
aftur á móti fjórtán til sextán stiga hiti sums
staðar á Suðurlandi. Dæmi eru um það, að hiti
hafi komizt langt yfir tuttugu stig á Austfjörðum
um hávetur.
Við tölum oft um, að allra veðra sé von. í þvi
orðafari speglast reynsla þjóðarinnar. Af þessum
sökum er okkur lika vandi á höndum, þegar til
þess kemur að halda uppi samgöngum, svo að i
lagi sé, alla tima árs. En nokkurn veginn tryggar
samgöngur eru meðal frumnauðsynja i við-
skiptaþjóðfélagi.
Enginn getur borið á móti þvi, að stórvirki hafa
þegar verið unnin i vegamálum, og hefði það þótt
forsögn mikil fyrir hálfri öld, þegar ekki varð til
dæmis lengra komizt úr frá Reykjavik á bifreið
en upp á Kjalarnes og austur i Rangárvallasýslu,
og hliðarvegir svo til engir, ef einhver hefði spáð,
hvar við stæðum árið 1975. Það var ekki fyrr en
eftir myndun rikisstjórnar Tryggva Þórhallsson-
ar árið 1927, að farið var að leggja og ryðja vegi
um landið af teljandi kappi, og þá var lika sem
fjötur raknaði: Skyndilega var orðið bilfært yfir
Holtavörðuheiði, Vatnsskarð, öxnadalsheiði,
Kerlingarskarð og um aðra fjallvegi, þar sem
hestar landsmanna höfðu áður lötrað lestagang-
inn og göngulúnir menn þrammað byggða á milli.
Vissulega voru þessir vegir ekki neinar hlemmi-
brautir. Þeir voru auðvitað harla erfiðir og
frumstæðir. En þeir voru eigi að siður mikill sig-
ur og upphaf alls, sem siðan hefur verið gert.
Halldór E. Sigurðsson samgöngumálaráðherra
hefur lagt mikla rækt við vegamálin, og sam-
göngumál yfirleitt. Stórvirki hafa verið unnin á
undanförnum árum, og i önnur verður ráðizt áður
en langt um liður.
En verkefnin eru mörg, og ekki aðeins á höfuð-
vegum, heldur einnig innan héraða, ekki sizt þar
sem búast má við miklum snjóalögum. Þar verð-
ur ekki til langframa unað við lága vegi, eða jafn-
vel hálfsokkna i jörð niður, er teppast jafnskjótt
og verulega snjóar. Slikt hefur i för með sér
margvislegar truflanir, afurðatap og ofboðslegan
kostnað við snjóruðning. Svo mikils vert sem það
er að hafa góðan hringveg um landið og full-
komnar hraðbrautir, þar sem umferð er ör, þá er
hitt ekki siður höfuðnauðsyn að sigrast á sam-.
gönguerfiðleikum innan héraða, þar sem fólk á
svo mikið undir þvi komið, að tengslin milli
byggðarlaga séu sem öruggust, hverju sem viðr-
ar.
Náskyld þessu er einnig sú nauðsyn, að
kauptún og kaupstaðir, sem skammt eru á veg
komin með gatnagerð, geti komið gatnakerfi sinu
i það horf, er til frambúðar má vera, og hefur það
mál áður verið reifað i forystugrein hér i blaðinu.
Einmitt um þessar mundir er til umræðu á
Alþingi frumvarp um breytingu á vegalögum, og
jafnframt er einnig i burðarliðnum vegaáætlun,
sem gilda skal árin 1975-1976. Þar verða teknar
ákvarðanir um framhald þeirrar hálfra.r aldar
sóknar i vegamálum, sem hófst árið 1927, þegar
menn með nýjan dug og nýjar hugsjónir komust
til valda.
— JH
Newsweek:
„Ég vil geta svarað:
Þið voruð vöruð við"
Hér fer á eftir viðtal, sem þeir Edward Klein, Mel Elfin og Ljoyd Norman
áttu við James Schlesinger, varnarmálaráðherra Bandarikjanna, um
miðjan marz.
— Ernú einangrunarstefna aö
styöja sér til rúms i Banda-
rlkjunum sem afleiðing Víet-
namstyrjaldarinnar?
— Ég hygg að nokkurrar
hneigöar I þá átt gæti i
viöhorfum manna, siðan Viet-
nam styrjöldinni lauk.
Viðhorfin eru þó að þvi leyti
allt önnur en þau voru á árun-
um milli 1930 og 1940, að nú
hefur bandariskur
almenningur vakandi áhuga á
öllu þvf, sem er að gerast i
umheiminum, og sé nokkuð að
marka niðurstöður skoðana-
kannana, vill hann, að Banda-
rikin séu hernaðarlega
máttuguri en nokkurt annað
riki. Að minu viti ættum við að
gera okkur ljóst, að aðstæður
geta gjörbreytzt i skjótri
svipan, og ef svo færi, að
Bandarikjamenn teldu hags-
munum sinum alvarlega
ógnað, yrðu þeir engu and-
vígari beitingu hervalds en
þeir voru eftir árásina á Pearl
Harbor.
— Eru Bandaríkjamenn al-
mennt sannfærðir um, að
brýnir hagsmunir þeirra séu i
húfi I Kambódiu og Vietnam?
— Nei, ég held að þeir séu það
ekki, eins og sakir standa. Ef
svo væri, gengi okkur betur en
raun ber vitni að fá
samþykkta nægilega fjár-
veitingu til aðstoðar rikis-
stjórnum þessara landa.
— Fyrir nokkrum mánuðum
sögðuð þér i ræðu i morgun-
verðarboði, að við ættum ekki
brýnna hagsmuna að gæta i
Suðaustur-Aslu. Hvaða ástæðu
höfum við þá til þess að leggja
áherzlu á aðstoð þar, hvað þá
hemaðarafskipti?
— Ég efast um, að þetta sé
rétt eftir mér haft. Banda-
rikjamenn áttu minni hags-
muna að gæta i Suðaustur-
Asfu en til dæmis Evrópu eða
löndunum fyrir botni
Miðjarðarhafsins. En þrátt
fyrir þetta eigum við vissum
skyldum að gegna i Suðaustur-
Asiu. Ef við snerum baki við
þessum heimshluta — einkum
þó Suður-Vietnam — hlyti það
að hafa miður heppileg áhrif á
alþjóða vettvangi. Utanrikis-
stefna Bandarikjanna biði að
minu viti hnekki og Banda-
rlkjamenn smækkuðu i eigin
augum.
— Haldið þér, að stjórn Lon
Nol haldi velli, ef hún fær þá
aðstoð, sem hún hefur farið
fram á?
— Hún heldur ekki velli án
aukinnar aðstoðar. En ef hún
fengi umbeðna aðstoð, héldi
hún tvimælalaust velli út þetta
þurrkatimabil, og þá ætti hún
ekki I neinum vandræðum
með að þrauka regntimann.
‘ Enginn getur hins vegar sagt
fyrir um framvinduna, þegar
til lengdar lætur. Við vonum
þó, að samningaviðræðum
verði komið á.
— En haldið þér ekki, að álit
Bandarikjamanna rénaði, ef
stjórn Lon Nol félli, eftir að
hafa fengið umbeðna aðstoð?
— Að visu væri það áfall fyrir
bandariska utanrikisstefnu,
en þá yrði siður dregið i efa, að
Bandarikjamenn standi við
skuldbiningar sinar, og það tel
ég mest um vert.
— Teljið þér Indlandshaf til
þess svæðis, sem brýnir hags- '
munir Bandarlkjamanna ná
til?
— Meginhluti iðnvæddra
rikja er háður oliuflutningi
frá Persaflóa. Drottnun yfir
þessum oliuforða hlyti að
gjörbreyta stjórnmálunum i
heiminum. Sovétmenn hafa
James Schlesinger
varnamálaráðherra
Bandarikjanna.
stórum eflt hernaðaraðstöðu
sina I námunda við Persaflóa
og eru enn að efla iiana. Engu
að siður gætir nokkuð
hneigðarinnar til að stinga
höfðinu i sandinn, og ýmsir
láta þá hneigð i ljós.
Viðbúnaður Sovétmanna i
Berbera I Sómaliu er um-
fangsmikill og vaxandi. Svo
virðist sem þeir séu að koma
upp bækistöðvum fyrir
fjarstýrðar sprengjuflugvélar
i Berbera við Adenflóa.
Ýmsir verða efalaust til
þess að bera i bætifláka fyrir
Sovétmenn i þessu efni. Þeir
kunna að halda fram, að þetta
sé ef til vill einkum óbein
efnahagsaðstoð við Sómaliu,
eða viðbrögð við nýjustu
rannsóknum Bandarlkja-
manna á þessu sviði. En sú
staðreynd stendur eigi að
siöur óhögguð, að þarna 'er
um að ræða aðstöðu fyrir vig-
búnað, sem Bandarikjamenn
hafa ekki enn á valdi sinu. Ég
held, að Sovétmönnum sé full
alvara með að tryggja varan-
lega nálægð sina og árásar-
hæfni við vestanvert Indlands-
haf, og ef við gerðum ekki
nauösynlegar gagnráð-
stafanir, væri það sama og að
loka augunum fyrir
staðreyndum.
— Hvers konar gagn-
ráöstafanir eigið þér við?
— Bandarikjamenn ættu að
koma sér upp hernaðarbæki-
stöð á Diego Garcia á Ind-
landshafi til þess að geta að-
stoðað eigin herafla á þessu
svæði, ef nauðsyn krefur.
— Hvaða mat leggið þér á að-
stöðu Sovétmanna i Sómaliu I
samanburði við aðrar her-
stöðvar, sem Sovétmenn hafa
komið sér upp?
— Ég tel hana alveg einstæða.
Henni mætti þó að sumu leyti
likja við aðstöðu , sem
Sovétmenn hafa komið sér
upp i Egyptalandi og Sýr-
landi.
— Komust þér á snoðir um
morösveitir eða að morð væru
undirbúin og framin, þegar
þér voruð i framkvæmda-
stjórn CIA?
— Nei, en vissir hlutir bentu
til sliks i einstökum tilfellum
alllöngu áður. En ef til vill
vilja þingnefndir kanna þessi
mál nánar, og ég vil þvi ekki
fjölyrða um þau að svo stöddu.
— Hvað hefur leitt af stöðvun
hernaðaraðstoðar við Tyrki?
— Stöðvun hernaðaraðstoðar
við Tyrki er einstæð i sinni
röð. Eina atvikið,sem gæti að
sumu leyti talizt sambærilegt,
er sú ákvörðun John Foster
Dulles,árið 1956, að hætta við
að aðstoða Egypta við gerða
Aswanstiflunnar. Þetta er
ámóta afdrifarik ákvörðun
fyrir utanrikisstefnu Banda-
rikjamanna.
— Er til ákveðið lágmark
kjarnorkuvigbúnaðar, sem
Bandarikjamenn ættu að
nema staðar við?
— Ég held, að við ættum að
fara að hugsa okkur um, ef
við ættum að minnka núver-
andi búnað um meira en
þriöjung til dæmis.
— Fækkun úr 2400 eldflaugum
i 1600 með öðrum orðum?
— Það sýnist ekki fjarri lagi
sem eðlilegt lágmark.
Tillögur yðar um sveigjan-
lega stefnu i kjarnorkumálum
hafa orðið til þess, að sumir
gagnrýnendur saka yður um
að vilja fyrst og fremst efla
Bandarikjamenn til þess að
geta orðið fyrri til úrslita-
árásar. Yrði það ekki til að
raska núverandi jafnvægi i
kjarnorkubúnaði?
— Breyting á viðbúnaði okkar
þarf ekki að hafa i för með sér
neina aukningu kjarnorkuafla
I heild. Breytingin efldi
hernaðaraðstöðu okkar vegna
þess, að kjarnorkuógn okkar
er ekki framar ótrúleg, og
þarf alls ekki að valda gagn-
kvæmu sjálfsmorði. Af þess-
um sökum eru likurnar á
heiriháttar hernaðarátökum
minnkandi. Bandarikjamenn
óska þess ekki, að annar hvor
aðilinn öðlist styrk til af-
gerandi frumárásar. Eins og
herafla okkar er háttáð nú,
getur hvorugur öðlazt þann
styrk. Við höfum byggt her-
afla okkar upp á þeim for-
sendum, að við getum ekki
takmarkað tjón á iðnaðar-
borgum Bandarikjanna, ef
Sovétmenn ætla sér að eyða
þeim.
— Þér hafið lagt til, að hittni
væri aukin og einnig lang-
drægni. Yrði það ekki til þess,
aö við kæmum okkur upp
gagnárásarkerfi gegn þeim
eldflaugum Sovétmanna, sem
draga milli heimsálfa?
— Við höfum hvað eftir annað
lýst yfir, að við kysum helzt að
hvorugur aðilinn efldi
gagnárásahæfni sina úr hófi
fram. Við höfum eðlilega
áhyggjur af þvi, að Sovétmenn
hafa stóraukið smiði eld-
flauga, sem draga milli
heimsálfa, og geta búið þær
miklu betur en áður. Þeir
stefna enn að þessu, en við er-
um reiðubúnir að mæta þeim,
ef á þarf að halda. Við kysum
þó heldur, að báðir aöilar
foröuðust þessa þróun.
— Margir þingmenn hafa
farið lofsamlegum orðum um
varnarmálagreinargerð
yrðar. Eigi aö siður eru
horfur á, að þingið lækki
uppástundur yrðar um fjár-
veitingu til varnamála að
mun. Stafar það af þvi, að
varnamálaráðuneytiö sé of oft
búið að hrópa „úlfur, úlfur”?
— Ef til vill hafa forsvars-
menn varnamála stundum
verið full gjarnir á aö hrópa
,,úlfur” á liðinni tið. Ég vil þó
vekja athygli allra aðila á þvi,
að þegar úlfurinn loks kemur,
verður bandariska samfélagið
allt fyrir barðinu á honum.
Mestu máli skiptir, að rikis-
stjórn og allur almenningur
tekur nú afstöðu til öryggis-
mála og varnargetu af miklu
Frh. á bls. 15