Tíminn - 07.05.1975, Blaðsíða 7

Mi&vikudagur 7. mai 1975.
TÍMINN
7
Otgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri: Helgi H.
Jónsson. Augiýsingastjóri: Steingrfmur Glslason. Rit-
stjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötu, slmar
18300 — 18306. Skrifstofur I Aöalstræti 7, simi 26500 — af-
greiðslusimi 12323 — auglýsingaslmi 19523. Verð I lausa-
sölu kr. 40.00. Áskriftargjald kr. 600.00 á mánuöi.
Blaðaprent h.f.
____________________________________________J
Mýrlendið okkar
Allmörgum mun kunnugt, að gerð hefur verið
svonefnd votlendisskrá á vegum náttúruverndar-
ráðs, og hefur skrá þessi verið birt i votlendisriti
Landverndar.
Á náttúruverndarþinginu á dögunum voru
samþykktir gerðar um votlendi landsins — i
megindráttum þess efnis, að allt nýtanlegt mýr-
lendi skuli kannað og flokkað með sérstöku tilliti
til nýtingar þess og verndar, gerðar á þvi vist-
fræðilegar og hagnýtingar kannanir og fram-
ræsluáætlanir samdar. Vötn, tjarnir og fjalla-
mýrar ofan vissrar hæðar og flæðimýrar yfirleitt
skuli varðveita óframræstar og úrtak úr nýtanleg-
um láglendismýrum af ýmsum gerðum valið til
friðlýsingar, sem dæmi um lifvistir og vegna
fluglalifs, og auk þess til rannsókna og kennslu og
vatnsmiðlunar.
Sem kunnugter hafa afarmikil flæmi mýrlendis
verið þurrkuð siðustu áratugi, og hefur af þeim
sökum viða gengið mjög á mýrar. Að sama skapi
hefur orðið þrengra en áður um votlendisfugla og
sums staðar hafa orðið breytingar á sumarrennsli
lækja, svo að raskað hefur lifi i þeim, til dæmis
göngufisks.
Það er þvi kominn timi til þess, að vandlega sé
athugað, hversu mikið af þeim mýrum, sem enn
eru til i upprunalegri mynd, megi ræsa fram á
komandi timum til túnræktar og beitar, og hvað
varðveitt skal um ókomin ár, meðal annars vegna
þess fuglalifs, sem þar dafnar, en getur ekki
annars staðar þrifizt. Sums staðar má ekki seinna
vera, að farið sé að taka þessi mál föstum tökum
— annars staðar er undanfæri og svigrúm enn
mikið.
Þessi mál, eins og önnur náttúruverndarmál,
verður að leysa i góðri samvinnu við bændur og
búalið, enda hafa sumir, til dæmis Svarfdælir,
sýnt i verki hinn fyllsta skilning á þvi sviði, sem
hér er um rætt, og gefið öðrum lofsvert fordæmi.
Eftirtektarvert dæmi
Haustið 1924 var hópur manna i náttstað við
Ströngukvisl. Þar var bæði sungið og kveðið eins
og titt er i gangnamannakofum i fjallaferðum, og i
samræðum þetta kvöld kom þar máli manna, að
þeir félagar ættu að stofna söngkór. Þetta varð
kveikjan að Karlakór Bólstaðarhliðarhrepps, sem
siðan hefur starfað óslitið og minntist nú fyrir
skömmu hálfrar aldar afmælis sins.
Þrátt fyrir óhæga aðstöðu hefur þessi kór getið
sér sérlega mikinn orðstir. En einmitt vegna þess,
að ekki var alltaf leikur fyrir þá söngfélaga i
Svartárdal og Ævarsskarði að ná saman til
æfinga, er vikið hér að þessum kór. Hann er dæmi
um það, hverju áorka má i fámennri og strjálbýlli
sveit, þar sem torvelt getur verið að komast leiðar
sinnar. Vitaskuld hafa viða i sveitum verið
stofnaðir kórar, sem orðið hafa langlifir og náð
miklum þroska, og verður ekki mat lagt á það,
hverjir þar eru fremstir. En þeim mun lærdóms-
rikara er það, sem fleiri slik dæmi gefast. Þeim
mun gleggra er það, hvaða menningarstarfi, á
þess sviði eða öðru, er unnt að halda uppi, meira
að segja þar sem erfitt er um vik, ef viljinn er nóg-
ur.
Og þetta á erindi til allra, sem kynnu að hafa hug
á þvi að fjörga félagslifið i byggðarlagi sinu.
-JH.
Charles Holley, The Scotsman:
Vietnamar reyna varla
landvinninga í bráð
Sameining ríkisins er tafsamt verk, og ærin
verkefni við uppbygginguna
TÍMABÆRT er að hugleiða,
hvernig umhorfs verði i Suð-
austur-Asiu, þegar liðin eru
nokkur úr frá þvi að bardög-
um létti. Fáir munu fallast á,
að fall Kambódiu og Suður-
Víetnam þurfi óhjákvæmilega
að þýða „mjög mikla breyt-
ingu á alþjóða vettvangi”.
(Engu er likara en að dr. Kiss-
inger hafi verið að þvi kominn
að spá „endalokum menning-
arinnar, eins og hún er i okkar
augum”, þegar hann reyndi
árangurslaust að herja fjár-
veitingu til aukinnar hernað-
araöstoðar út úr þinginu). All-
ir munu þó viðurkenna, að fall
Kambódiu og Suður-Vietnam
hafi i för með sér breytingu á
valdajafnvægi i nágrenninu.
Spurningin er þá, hve mikil
þessi breyting verður? Hún
hlýtur að verða allmikil á yfir-
borði. Sameinað Vietnam
verður sextánda fjölmennasta
riki heims og sjöunda fjöl-
mennasta riki Asíu. Ibúar
þess eru svo að segja allir af
sama þjóðerni og bera i brjósti
rika einingarkennd. íbúar
flestra annarra rikja i Suð-
austur-Asiu eru samsafn þjóð-
arbrota, sem hvert um sig
hafa sina eigin menningu og
tungu. Vietnamar eru um 43
milljónir, og verða væntan-
lega meðal öflugustu þjóða
milli Kyrrahafs og Indlands-
hafs.
EFALITIÐ verða miklar og
örar efnahagsframfarir I
landinu, þegar þjóðin losnar
undan þvi fargi að verja fjórð-
ungi vergrar þjóðarfram-
leiðslu tiT borgarastyrjaldar,
sem staðið hefur i þrjátiu ár,
og hafa meira en milljón
manna undir vopnum. Hinir
nýju valdhafarmunu ráða yfir
mestu af hergögnum Suður-
Vletnama og öllum hergögn-
um Norður-Vietnama.
Hanoi-menn hafa þegar her-
tekið mjög mikið af nýlegum
bandariskum hergögnum. I
bardögum i marz voru rúm-
lega hundrað orrustuflugvélar
skildar eftir á flugvöllum,
þegar Saigon-herinn hörfaði.
Svipuðu máli gegnir um byss-
ur, skriðdreka og fjölmörg
önnur hergögn, að verðmæti
um 700 milljónir dala að sögn.
Ekki er ósennilegt, að i hlut
Hanoi-manna komi um það bil
þrir fimmtu hlutar af her-
gögnum Saigon-stjórnarinnar
I nýtilegu ástandi. Þeir réðu
þá yfir rúmlega fimm hundruð
orrustuflugvélum, 600 þyrlum,
1400 skriðdrekum, 2000 stórum
fallbyssum, skriðdrekabyss-
um og loftvarnabyssum af
nýjustu gerð.
Þetta nægir her, sem er
fimm sinnum öflugari en her
Thailendinga og tiu sinnum
öflugri en her Burma, Malays-
iu, Filippseyja eða Indónesiu.
Vletnamar hafa einnig aðgang
að fylgirikjunum Laos og
Kambódiu, sem geta bæði lagt
til land sitt og töluverðan her
til aöstoðar I herferðum, sem
Vietnamar kynnu að vilja
leggja i.
ÞETTA er i raun og veru
grundvöllur „dóminó-kenn-
ingarinnar”, settur fram I ein-
földum staðreyndum. Þennan
grunn er þó rétt að athuga vel,
áður en gengið er mjög langt i
vangaveltum um byltingar-
áráttu Hanoi-manna eða stað-
festu annarra rikja i Suðaust-
ur-Asiu.
t fyrsta lagi ber að minnast
þess, að Vietnam mun ekki
verða uggvænlegt herveldi.
Vopnabirgðirnar, sem taldar
voru upp hér á undan, eru
verulega villandi, jafnvel þó
að réttar séu, þar sem þær eru
af sundurleitum uppruna og
ósamstæðar. Þarna eru til
dæmis sex gerðir rússneskra,
bandariskra og kinverskra
skriðdreka, sex gerðir banda-
riskra og rússneskra flugvéla
til árása á jörðu niðri og tiu
gerðir af byssum og sprengju-
vörpum. Og ofan á allt þetta
yröu bandarisku hergögnin
fljótt ónothæf, vegna skorts á
skotfærum og varahlutum.
Sameinaður her Vietnama
hefði yfir að ráða i raun litlu
meiri tækjum en Hanoi-menn
höfðu fyrir (eða helminginn af
þvi, sem nefnt var hér á und-
an). Sennilega verður her
þeirra fámennari en her norð-
anmanna var undir lokin, þar
sem ekki má teppa vinnuafl,
sem nauðsynlega þarf á að
halda til uppbyggingarinnar.
Flest hergagnanna hafa verið
ætluð til nota i skæruhernaði
eða á stuttu færi, og eru þvi
einföld og alls óhæf til nota i
árásarleiöangri I fjarlægð.
VIETNAMAR hafa engan
herskipaflota. Þess vegna
geta þeir ekki ráðizt á neinn
granna sinna með árangri
nema Thailand. Til þess þyrfti
þó aö fara um land Laos og
Kambódiu. Þáð yrði ekki
unnt.nema þessi riki yrðu i
raun auðsveip fylgiriki Viet-
nam.
Pathet Lao og rauðu
Khmerarnir verða að treysta
á aðstoð Norður-Vietnama
meö aðflutninga, og hersveitir
frá Norður-Vietnam eru bæði i
Laos og Kambódiu. Þær eru
þó aöeins á svæðum rétt við
landamærin, og Hanoi-menn
gæta þess vandlega, að blanda
sér ekki i stjórnmál „alþýðu-
fylkinga” grannþjóðanna eða
málefni Kommúnistaflokks-
ins, sem að baki þeim stendur.
Þettá er nauðsynlegt vegna
þess, aö Kambódlumenn, sem
eru sjö milljónir, og Laosbúar,
sem eru ekki nema þrjár mill-
jónir, tortryggja, óttast og
hata Vietnama, hver sem
stjórnmálaskoðun þeirra kann
að vera.
Bæði þessi riki verða
óhjákvæmilega háð Vietnam
vegna legu sinnar og sögu, en
þjóðlegar kommúnistastjórnir
(eða samsteypustjórnir, sem
kommúnistarhafa i hendi sér)
I Phnom Penh og Vientiane
munu reyna að eiga eins litið
undir Vietnömum og þeim er
framast unnt. Báðar þessar
þjóðir óttast að kremjast milli
hinna máttugu granna, Thai-
lands og Vietnam. Þær munu i
lengstu lög reyna að forða
landi sinu frá þvi að verða að-
flutningssvæði eða orrustu-
völlur Vietnama i viðleitni
þeirra til að leggja Thailand
undir sig eða kollvarpa stjóm
þess. Þær kynnu að verða
knúðar til þess, en gerðu það
aldrei af frjálsum vilja.
HVAÐ sem þessum hug-
leiðingum liður, er langsam-
lega sennilegast, að kommún-
'istastjórnir þessara rikja,
hvað þá i sameinuðu Vietnam,
muni ekki leggja I hernaðar-
lega sigurvinninga fyrr en
eftir marga mánuði, og jafn-
vel mörg ár. Þetta á að nokkru
rætur að rekja til þess, hve
kommúnistar hugsa mikið um
útlitið og orðróminn út i frá, en
það vill oft gleymast.
Hér verður að taka það með
i reikninginn, hvað Vietnam
áhrærir, að norðanmenn og
sunnan menn hefur ávallt
greint á. Þessi ágreiningur
hefur að sjálfsögðu magnazt
og margfaidazt i þrjátiu ára
borgarastyrjöld og andstæð-
um áróðri. Meira að segja er
sennilegt, að Hanoi-menn
mættu almennri andstöðu, ef
þeir flýttu sér um of við að
reyna að knýja fram samein-
ingu og koma á þvi stranga
efnahagskerfi, sem þeir búa
sjálfir við. Þvi er óhætt að
treysta, að norðanmenn gera
sig ekki seka um slika flónsku.
Vietnamar verða önnum
kafnir við undirbúning sam-
einingar og hvers konar upp-
reisn i fimm ár að minnsta
kosti, og Laosbúar og Kam-
bódiumenn verða þeim tregir
fylginautar. Thailendingar
hafa gripið til þess ráðs i
varúðarskyni að biðja Banda-
rikjamenn að hverfa á burt
með herstöðvar sinar, sem
espað gætu til árása. En ofsa-
hræðslu verður hvergi vart i
þeim rikjum Asiu, sem ekki
lúta kommúnistum.
HVERS vegna ætti ósigur
Suöur-Vietnama nú að tákna
keðjuverkandi hrun smárikj-
anna, úr þvf að sigur Komm-
únista i Kina árið 1949 og
Norður-Vietnama 1954 gerðu
það ekki? Rikin i Suðaustur-
Asiu voru þá nýbúin að fá
frelsi sitt og mjög laus fyrir.
Nú hafa þau notið sjálfstæðis i
tvo tugi ára, og þjóðlegt sjálfs-
traust og trú á eigin mátt
hefur að sjálfsögðu eflt þjóð-
irnar og styrkt.
A það verður aldrei lögð of
mikil áherzla, að Vietnam til-
heyrir menningarheimi Kin-
verja og hefur ávallt gert.
Menning búddatrúarmanna
og múhameðstrúarmanna i
Suðaustur-Asiu er óskyld
þessum heimi og stendur hon-
um viðsfjarri að hegðan,
verðmætamati og sögulegri
reynslu. Þær þjóðir eru þvi
álika liklegar til þess að taka
sér reynslu Vietnama til fyrir-
myndar og tranar að likja
eftir Rússum. Vietnam styrj-
öldin snerist um fátt annað en
það I upphafi, hver ætti að
ráða I Vietnam, hún hélt
áfram að snúnast um það ár
eftir ár, og það var enn óbreytt
I lokaátökunum.