Tíminn - 30.05.1975, Blaðsíða 10

10
TÍMINN
Föstudagur 30. mai 1975
Föstudagur 30. mai 1975
TÍMINN
11
„ÞETTA VERÐUR í FYRSTA SKIPTI, SEM
ÉG VERÐ ATVINNURITHÖFUNDUR,"
sem tekið
sen, formaður nefndarinnar, var
mjög áhugasamur um að þetta
yrði gert, — og aðrir nefndar-
menn að visu lika — og málið var
rætt I nefndinni. Næsta gerðist
svo það, að Ólafur Jóhannesson,
þáverandi forsætisráðherra,
skrifaði nefndinni bréf, þar sem
hann lýsir þvi sem persónulegum
vilja sinum, að saga hátiðahald-
anna verði skrifuð. Málið lá svo i
láginni um hrið. Satt að segja var
ég ekki neitt sérstaklega spenntur
fyrir þvi að takast þetta á hendur,
en féllst þó á við meðnefndarmenn
mina að vinna verkið, ef áfram-
hald yrði á þeim áhuga, sem
þarna hafði bólað á.
Svo gerðist það alveg núna ný-
verið, að rikisstjórnin ákvað á
fundi að láta skrifa sögu hátiða-
haldanna. Siðan skrifaði forsætis-
ráðuneytið mér bréf, þar sem ég
var beðinn að vinna verkið, og ég
svaraði um hæl og féllst á að taka
þetta að mér. Hér eftir verður
sem sagt ekki aftur snúið, og ég
býst við, að verkið endist mér allt
fram á haustið 1976.
Tilhögun verksins
— Ertu búinn að ákveða,
hvemig þú munir skipta verkinu,
efnislega? Verður til dæmis sér-
stakur kapituli um hverja sýslu
eða hverja einstaka hátið?
— Á Islandi hafa komið út
þrjár bækur um þjóðhátiðir á
landi hér. Fyrst er bók Brynleifs
Tobiassonar um þjóðhátiðina
1874, sem var skrifuð alltof seint,
enda mjög erfitt að rita hana,
vegna þess hve margt var gleymt
hefur að sér að skrifa
og glatað af heimildum. Þá er
sagan um alþingishátiðina 1930,
sem Magnús Jónsson prófessor
skrifaði, og svo sagan um lýð-
veldishátlöina 1944, sem þeir
söfnuðu til, Alexander Jóhannes-
son og Guðlaugur Rósinkranz.
Þessar bækur eru skrifaðar með
ýmsu móti, og ég tel mig nokkurn
veginn frjálsan að þvi, hvaða hátt
ég hef á, þegar ég fer að skrifa
þessa nýju þjóðhátiðarsögu. Auð-
vitað liggur það ljóst fyrir, að
nauðsynlegt er að halda héruðun-
um aðskildum, — og einmitt þess
vegna er mjög árfðandi, að hér-
uðin sendi sem fyrst frá sér upp-
lýsingar um allan undirbúning
hátiðahaldanna, svo og þau sjálf.
Langsamlega stærsta hátiðin var
I Reykjavik, eins og menn
muna, þvi að hún stóð I þrjá daga.
Það er þvl eðlilegt að Reykjavik
fái mikið rúm I þessu verki, þvi að
hér var fyrsti landnámsbærinn til
forna, og hér er höfuðborg nú-
tima-íslendinga.
Þvi hefur verið haldið fram, að
þjóðhátiðin hafi fyrst og fremst
verið hátiðahöld og skemmtun, en
ég held að sagan eigi eftir að leiða
i ljós, að einmitt þá voru margir
þarflegir hlutir unnir, sem hafa
munu varanleg áhrif, og nægir
þar að nefria landgræðsluáætlun-
ina, sem alþingi samþykkti á
Lögbergi.
Ég hef verið að taka eftir þvi
mér til gamans, að nú eru Banda-
rikjamenn að verða tvö hundruð
ára sem þjóð, og þar ber ekki á
neinum andróðri gegn hátiða-
höldum, svo aðséö verði.Þar er nú
þegar byrjað að efna til hátiða-
haldsog jafnvel endurtekningar á
gömlum, sögulegum atburðum,
Það verður gaman fyrir Islend-
inga aö veita þvi athygli eftir svo
sem tvö ár, hvernig Bandarikja-
menn fara að þessu heima hjá
sér.
— Nú hefur það verið sagt,
Indriði, að við megum ekki búast
við állka framförum eftir þessa
þjóðhátlð og urðu fyrir hundrað
árum, eftir hátlðina 1874.
— Þetta er auðvitað ekki á
neinn hátt sambærilegt. Að vlsu
vitum við ekki enn, hvaða fram-
farir muni sigla I kjölfar þessara
hátíðahalda, það á eftir að sýna
sig. En þó horft sé framhjá þvi,
þá sér hver maður, að aðstæður
eru allt aðrar nú en 1874. Þá vor-
um við að rétta úr kútnum eftir
aldalanga áþján, og ekki aðeins
við, heldur fóru þá frelsis- og
framfarastraumar um flest eða
öll nálæg lönd, og ekkert var eðli-
legra en að við hrifumst þar með.
Timamörkin geta
valdið nokkrum
erfiðleikum
— Þá er það bókin aftur. Við
minntumst á tvö bindi, en hvað
gætir þú ímyndað þér, að blaðsið-
urnar yrðu margar?
— Það verður sjálfsagt mikið
af myndum i þessari bók, og við
reynum að hafa hana fallega úr
garði gerða. Þótt ég viti þetta
auðvitað ekki nákvæmlega svona
fyrirfram, þá gæti ég hugsað mér
að blaðsiðurnar yrðu um fimm
hundruð, þær geta naumast orðið
mikið færri, að þvi er mér sýnist.
sögu
Tvö hundruð og fimmtlu blaösíð-
ur hvort bindi, — þaö er ósköp
hófleg og viöráöanleg stærð, en
fimm hundruð blaðsíður aftur á
móti of stórt. Ég held, að þetta
geti ekki talizt sérlega stórt verk,
miöað við tilefnið, sizt þegar þess
er gætt, að lesmálið ódrýgist
væntanlga talsvert vegna mynda.
— Má ég spyrja fávislega:
Kvlðir þú ekki neitt fyrir þvi að
ráðast I þetta verk?
— Það er að visu alltaf vont að
taka að sér verk og samþykkja
fyrirfram ákveðin timamörk,
þegar þvi á að vera lokið. 1 sjálfu
sér kviði ég ekki neitt fyrir þvi að
skrifa, þvi ég er búinn að gera það
I tuttugu og fimm ár, og er orðinn
sæmilega lipur I fingrunum, 1
aðra röndina hef ég dálitið gaman
af þessu, þvi að þetta veröur i
fyrsta skipti á ævinni, sem ég
verð atvinnurithöfundur, en það
hefur margan manninn dreymt
um, bæði fyrr og siðar, þótt fáum
hérlendum mönnum hafi tekizt
það, þvi að tií þess þurfa menn
helzt að hafa erft stórfé — eða þá
að vera kvæntir ríkum konum!
Fáir Islenzkir höfundar eru svo
frægir, að bækur þeirra veiti
öruggar tekjur um leið og þær
koma á markaðinn. Nú, það
stendur sem sagt til, að ég verði
atvinnurifhöfundur til haustsins
1976, hvað sem þá tekur við. Þetta
er mér nýtt, þvi hingað til hef ég
alltaf þurft að skrifa i meira og
minna stopulum fristundum. Ot
af fyrir sig hef ég ekkert á móti
þvi aðlifa svona lifi um hálfs ann-
ars árs skeið, og vita hvernig það
er.
—VS.
— segir Indriði G. Þorsteinsson,
þjóðhátíðarinnar 1974
— Verður þetta ekki stór bók?
— Það er orðið geysilega dýrt
að gefa út stórar bækur og auk
þess eru þær haldur óþjálar og
ómeðfærilegar. Ég held þvl að
skynsamlegt væri að gefa þessa
þjóöhátíðarsögu út I tveim bind-
um I sæmilega viðráðanlegu
broti, jafnvel þótt þau komi út
samtlmis. Annars hefur ekki
verið tekin nein ákvörðun um
þetta atriði.
— Hvenær er Ilklegt, að bókin
komi út?
— Samkvæmt þvi bréfi, sem ég
hef fengið frá forsætisráðuneyt-
inu, er gert ráð fyrir þvi, að hún
verði fullskrifuð haustið 1976, en
svo tekur nú alltaf verulegan
tima að koma bókum gegnum
prentverkið, svo mér finnst ekki
óraunhæft að búast við þvl, að
hún nái að komast á markað fyrir
bókavertíðina 1977. Ég sé ekki
neina ástæðu til þess að keyra
bókina I gegn með miklum auka-
kostnaði, því að svona bók er i
sinu gildi, hvenær sem hún kem-
ur.
Áhugi ráðamanna
— Veiztu hvenær ráðamönnum
datt fyrst I hug að semja við þig
um að skrifa þjóðhátíðarsöguna?
— Ég held, að hugmyndin hafi
alls ekkert verið tengd mér sér-
staklega, þvl að auðvitað hefði
veriðhægt aðskrifa þessa bók,án
þess að ég kæmi þar við sögu. En
upphaf þessa máls er það, að hug-
myndinni skaut upp i Þjóðhá-
tiðarnefnd. Matthias Jóhannes-
EINS OG FRÁ HEFUR VERIÐ SKÝRT i fréttum
hefur Indriða G. Þorsteinssyni rithöfundi verið falið
að skrifa sögu þjóðhátiðarinnar 1974. Af þessu til-
efni hitti blaðamaður Timans Indriða að máli til
þess að inna hann nánari fregna af þessari fyrir-
huguðu framkvæmd. Fer samtal þeirra hér á eftir.
Beinharðar
staðreyndir!
— Þetta á væntanlega ekki að
verða söguleg skáldsaga, Indriði,
heldur frásögn af 'beinhörðum
staðreyndum?
— Nei, biddu fyrir þér! Bein-
haröar staðreyndir og ekkert
annað! Ég á að skrifa sögu
hátíöahaldanna og aðeins hana. í
raun og veru verður þetta i þrem
þáttum. 1 fyrsta lagi er það hin al-
menna framkvæmd vegna þjóð-
hátlöarárs, i öðru lagi eru hátíðir
hinna ýmsu bæja og byggðarlaga,
og i þriðja lagi Þingvallahátiðin.
öllu þessu verður að gera skil i
þeirri þjóðhátíðarsögu, sem ég
hef ver-ið beðinn að skrifa.
— Þetta vinnur þú auðvitað
upp úr þeim gögnum, sem þú
---------------------m.
Indriði G. Þorsteinsson með
fundargerðabók Þjóðhátiðar
1974, en þangað mun hann sækja
miklar licimildir, þegar hann
fer að skrifa sögu þjóðhátiðar-
innar.
Tlmamynd Gunnar.
sjálfur hefur manna beztan að-
gang að?
— Já, ég hef flutt hingað heim
til mln öll þau sögulegu gögn, sem
voru á skrifstofu Þjóðhátíðar-
nefndar. Hins er ekki að dyljast,
aö ekki hafa allir sent upplýsing-
ar um undirbúning og fram-
kvæmd hátiðahaldanna hjá sér,
en éghef skrifað þeim aðilum öll-
um og hvatt þá til þess að senda
slik gögn sem allra fyrst, svo
hægt sé að fara að skipuleggja
.þetta hér. Margir hafa þegar sent
mér upplýsingar, en margir eiga
líka eftir að gera það, og ég vil
einmitt nota þetta tækifæri til
þess að árétta þessa beiðni. Mér
liggur á að fá þessi gögn i hendur.
Og þegar ég hef fengið allar upp-
lýsingar frá hinum ýmsu bæjum
og byggðum, ætti heildarmyndin
að liggja nokkuð ljós fyrir.
— A hverju byrjar þú þá, þegar
öll gögn liggja fyrir?
— Fyrsta sporið er að flokka
efnið og raða þvi niður, sam-
kvæmt þeirri skilgreiningu, sem
ég nefndi i upphafi, um þrjá
meginþætti verksins, og þegar
þvi er lokið, ætti ritunin að geta
hafizt.
Starfsemi Byggðasjóðs:
Byggðosjóður hefur lánað 1.500 millj. kr. til uppbygg-
ingar á landsbyggðinni
Mun sennilega lána 1.000 millj. kr. á þessu ári
Þriðja ársskýrsla
Framkvæmdastofnunar rlkisins,
sem fjallar um árið 1974, var ný-
lega lögö fram á Alþingi. Nokkrar
umræður urðu um skýrsluna og
þar á meðal um starfsemi
Byggöasjóös. Blaðamaður Tim-
ans hefur haft tal af Tómasi
Arnasyni alþingismanni, sem er
framkvæmdastjóri i
Framkvæmdastofnun ríkisins, og
innt hann nánar eftir starfsemi
Byggðasjóðsins.
— Ilve mikiö hefur Byggða-
sjóður þegar lánað?
— A fyrsta starfsári Byggða-
sjóðs, árið 1972, námu samþykkt
lán og styrkir sjóðsins 480 millj.
kr. Ariö 1973 voru samþykkt ný
lán og styrkir áð fjárhæð 357
millj. kr. Og á seinasta starfsári,
árið 1974, námu samþykkt ný lan
og styrkir 661 millj. kr. Það hefur
þvi verið ráðstafað á þessum
þrem fyrstu starfsárum Byggða-
sjóðsins 1.498 millj. kr. úr sjóðn-
um.
— Til hvaða starfsemi lánar
Byggðasjóðurinn aðallega?
— Frá þvi sjóðurinn hóf starf-
semi sina hefur hann lánaö til
ýmiss konar uppbyggingar, sér-
staklega I hinum ýmsu sjávar-
plássum viös vegar um landið. Ég
vil fyrst nefna lán til nýsmiði
fiskiskipa bæöi innanlands og
utan, til endurbóta á skipum og til
kaupa á notuöum skipum. Þá hef-
ur Byggðasjóður lánað til
vinnslustöðva sjávarútvegsins.Er
þar bæði um aö ræða lán til upp-
byggingar og endurbóta og vél-
væðingar á hraðfrystihúsum svo
og til annarrar fiskvinnslu.
Þá vildi ég nefna fyrirhugaðar
lánveitingar Byggðasjóðs til
vinnslustöðva landbúnaðarins, en
með eflingu sjóðsins þá verður
honum kleift að auka verksvið
sitt.
Þá vildi ég nefna uppbyggingu
iðnaðar. Sjóðurinn hefur bæði
lánað til uppbyggingar i fram-
leiðsluiðnaði og þjónustuiðnaði
víðs vegar um landið.
Frá byrjun hefur Byggðasjóður
lánaö talsvert til sveitarfélaga,
svo sem til vélakaupa, til eflingar
útgerðar og margt fleira mætti
nefna.
— Þú nefndir lánveitingar til
hraðfrystihúsa. Getur þú frætt
okkur eitthvaö meira um þann
þátt málanna?
— Eins og kunnugt er þá lét
Framkvæmdastofnun ríkisins
gera hraðfrystihúsaáætlun, sem
fjallar um uppbyggingu, endur-
bætur og vélvæðingu i hraðfrysti-
iönaðinum I landinu. Byggðasjóð-
ur hefur lánað i samræmi við
hraöfrystihúsaáætlunina ásamt
Fiskveiðasjóði og i nokkrum mæli
Atvinnuleysistryggingasjóði.
Þessir þrir aöilar hafa haft
mjög náin samskipti til þess að
fjármagna hraðfrystihúsa-
áætlunina. Ég er þeirrar skoðun-
ar, að uppbygging hraðfrysti-
iðnaðarins I landinu sé eitt af
merkari framfarasporum, sem
stigin hafa verið i okkar atvinnu-
rekstri.
— Það urðu nokkrar umræður
á Alþingi um Byggöasjóðinn og
starfsemi hans á þessu ári. Hvað
vildir þú segja um það?
Ég álit að einn þýðingarmesti
þátturinn I stefnuyfirlýsingu nú-
verandi rikisstjórnar sé ákvæðið
um eflingu Byggðasjóðs. Þar er
ákveðið, að árlegt framlag til
sjóðsins skuli nema sem svarar
2% af útgjöldum fjárlagafrum-
varps. Þaö er gert ráð fyrir fram-
lagi til Byggðasjóðs á fjárlögum
fyrir árið 1975 að upphæð 860
millj. kr. Það er þvi ástæða til að
ætla að unnt verði að lána úr
sjóðnum um það bil 1.000 millj.
kr. á þessu starfsári.
Stjórn Framkvæmdastofnunar
rlkisins gerir árlega rammaáætl-
un um útlán Byggðasjóðs. A
þessu ári mun Byggðasjóður lána
áfram til fiskiskipa, til vinnslu-
stöðva sjávarútvegs og sérstak-
lega til vinnslustöðva land-
búnaðarins, en þar er nýr þáttur I
starfsemi sjóðsins. Þá verður
lánað til iðnaðar og til sveitar-
félaga svo sem til þátttöku I at-
vinnullfi, til vélakaupa sveitar-
félaga, gatnagerðar og hitaveitu.
Þá er rétt að nefna veigamikinn
þátt I starfsemi Framkvæmda-
stofnunarinnar og Byggðasjóös.
Það er viövlkjandi erfiðleikum I
atvinnulífi ýmissa byggðarlaga.
Framkvæmdastofnunin hefur
margþáttuð afskipti af uppbygg-
ingu atvinnullfs og viðhaldi at-
vinnulífs Ihinum ýmsu byggðum.
Starfsmenn stofnunarinnar ferð-
ast til þessara staða, ræða við að-
ila I atvinnulífinu og sveitar-
stjórnir og fl. sérstaklega um
erfiðleika, sem þarf að ráða bót á.
Byggöasjóður kemur inn I þessa
mynd á ýmsa vegu. Þessi starf-
semi er ein af þýðingarmestu
þáttunum I starfi Framkvæmda-
stofnunarinnar og Byggðasjóðs.
Það er að koma til aðstoðar og til
leiðbeiningar um endurreisn og
uppbyggingu atvinnullfs, þar sem
miklir erfiðleikar steðja að.
— Það urðu nokkur orðaskipti
milli þln og Ragnars Arnalds um
samanburö á starfsemi sjóðsins
nú og I fyrra. Hvað vilt þú um það
segja?
Já, ef gerður er samanburður á
þvl, hverju Byggðasjóður hefði úr
að spila á þessu ári, ef ákvæði
stjórnarsamningsins hefði ekki
komið til, og hins hvað sjóðurinn
getur að likindum lánað á þessu
ári. Miðað við hinar eldri reglur
þá hefði Byggðasjóður haft 332
millj. kr. á þessu ári til útlána af
eigin fé. Með tilkomu hins nýja
stjórnarsáttmála mun láta nærri
að sjóðurinn hafi um 700 m illj. kr.
meira til útlána á þessu ári eða
rúmlega 1.000 millj. kr.
Sjóöurinn hefur veriö stórlega
efldur og það sem meira er um
vert, að það má segja að hann
hafi raunverulega veriö verð-
tryggöur með ákvæði stjórnar-
sáttmálans.
Þar sem kveöiö er á um, að ár-
legt framlag rikissjóös til
Byggöasjóðs skuli nema sem
svarar 2% af útgjöldum fjárlaga-
frumvarps, er ljóst að Byggða-f
sjóðurinn fylgir fjárlagafrum-’
varpi og má þvi segja, að meðan
þetta ákvæði er I gildi sé hann
raunverulega verðtryggöur.
Hvað vilt þú segja um eignir
Byggðasjóðs, hverjar eru þær?
Eins og fyrr greinir tók sjóður-
inn til starfa I ársbyrjun 1972.
Eigur sjóðsins námu þá 341 millj.
kr. í árslok 1972 námu þær 486
millj. kr. Og i árslok 1973 voru
þærorðnar647 millj. kr. 1 árslok
1974 var eigið fé Byggðasjóðs 982
millj. kr. og ástæða er til að ætla
að eigið fé Byggðasjóðs verði um
2.000 millj. kr. I lok þessa árs.
— Ef Byggðasjóöur hyggðist
taka lán til starfsemi sinnar, hef-
ur hann þá heimild til þess?
Já I lagaákvæðum um Byggða-
sjóö er sjóðnum heimilt að taka
lán til starfsemi sinnar allt að 300
millj. kr. á ári næstu fimm ár eft-
ir stofnun hans. Á fyrstu þrem
starfsárum sinum hefur Byggða-
sjóður tekið samtals 475 millj. kr.
að láni til starfsemi sinnar. Hins
vegar er ekki hugmyndin að nota
lánsheimildir á þessu ári, en
samkvæmt lögum hefur þó
Byggðasjóður heimild til þess að
taka rúman milljarð til viðbótar
að láni til starfsemi sinnar á
þessu og næsta ári.
— Hvernig er Byggðasjóöur
byggður upp? Starfar hann svip-
að og aðrir lánasjóðir?
Byggöasjóðurinn er ekki al-
mennur lánasjóður, sem lánar
eftir föstum reglum hvert á land
sem er. Samkvæmt lögum er til-
gangurinn með starfsemi
Byggðasjóðs að stuöla aö jafn-
vægilbyggðlandsins. Þess vegna
lánar hann sérstaklega til lands-
byggðarinnar til viðbótar við hina
almennu fjárfestingarsjóði.
— Er ekki vandasamt að lána
úr Byggöasjóöi, þegar ekki eru
almennar reglur að styðjast við?
Jú, það er mjög vandasamt. Og
þess vegna er svo kveðið á I lög-
um um Framkvæmdastofnun
rikisins, að stjórn stofnunarinnar,
sem jafnframt er stjórn Byggða-
sjóös, verður að samþykkja allar
lánveitingar úr sjóðnum. Það er
ástæða til þess að geta þess, að sú
nýbreytni var i öndverðu tekin
upp hjá Byggðasjóði að birta ár-
lega allar lánveitingar úr sjóðn-
um. Arsskýrslu Framkvæmda-
stofnunar rikisins fylgir skrá um
samþykkt lán og styrki úr
Byggöasjóði. Þess ber að gæta, að
aðstaða öll til búsetu I einstökum
byggðarlögum getur verið
þannig, að ástæða sé til að greiða
fyrir uppbyggingu þar, þótt hlið-
stæð uppbygging annars staðar,
fái ekki jafna fyrirgreiðslu. Sjóð-
urinn er til þess ætlaður, eins og
ég sagði áður, að efla jafnvægi i
byggð landsins. En meðferð
slikra lánveitinga er mjög vanda-
söm. Mér er ekki kunnugt um, að
deilt hafi verið um lánveitingar
úr Byggðasjóði, nema hvað
nágrenni Reykjavikur sækir fast
á sjóðinn.
t umræöum á Alþingi um Ars-
skýrslu Framkvæmdastofnunar
rlkisins var nokkuð minnzt á
fyrirhugaða endurskoðun á lög-
um stofnunarinnar. Hvað vilt þú
segja um það mál?
Ég vil aðeins vitna til þess, aö
Framhald á 19. slðu
Ellefta öld
íslenzkrar
þjóðar
Land og saga. Þórlcifur Bjarna-
son
Aldahvörf. Bókagerðin Askur.
Það er vissulega ærinn vandi
að segja samtiðarsögu, svo að
þaö sé rétt gert og hlutdrægnis-
laust. Þó er ekki stórmannlegt
ef skólakerfið bognar fyrir þeim
vanda og leiðir hjá sér að kenna
sögu siöustu tima.
Rikisútgáfa námsbóka fór
þess á leit fyrir nokkrum árum
við Þórleif Bjarnason að hann
-< tæki saman ágrip Islandssögu
eftir 1874 til notkunar I fram-
haldsskólum. Sú bók er nú kom-
in út. Hún heitir Aldahvörf og
þaðnafn er vissulega réttnefni.
Það er mikill vandi að segja i
stuttu máli frá þvi, sem gerzt
hefur i þessu landi siðustu
hundrað ár. Þorleifur hefur val-
ið þann kostinn að segja frá ein-
stökum þáttum og þróun mála á
þeim sviðum eftir að hann hefur
gert örstutt yfirlit um lands-
höfðingjatimabilið, heima-
stjórnarárin, aldarfjórðunginn
þegar fullvalda riki bjó við
þingbundna konungsstjórn og
lýðveldisárin. Trúlega er það
eina leiðin til að rekja skipulega
og sæmilega itarlega i stuttu
máli það, sem frásagnarvert er.
Hér skal nú telja upp fáein
atriði, sem mér fannst að athug-
andi hef ði verið að orða á annan
veg. Þar sem lýst er heyvinnu
siðustu ára á bls. 11 segir:
„Rakstrarvélar raka heyinu
saman”. Auðvitað eru það
rakstrarvélar en nafnið mun
hafa fallið úr notkun meö hesta-
vélunum gömlu. A bls. 37 finnst
mér að beint lægi viö að skilja
frásögnina svo, að „svonefndir
þúfnabanar” hefðu verið i notk-
un fram undir 1940. Þegar rætt
er um fjármagn til land-
búnaðarins á bls. 43 og 44 mætti
ef til vill leggja meiri áherzlu á
það að stofnlánadeildin nú er
beint framhald af Byggingar- og
landnámssjóði og Ræktunar-
sjóðnum gamla. A bls. 65 segir
um hákarlasóknir: „öngullinn
var stór, með löngum legg og
allbeittu agni”. Þetta mun
sennilega vera prentvilla frem-
ur en pennaglöp. A bls. 157 segir
aö nú hafi ríkið tekið að sér all-
an kostnað við alþýðutrygging-
ar. Þetta er e.t.v. ekki nógu
greinilegt þvi rétt á undan er
talaö um lifeyristryggingar
margþættar, slysatryggingar,
sjúkratryggingar og atvinnu-
tryggingar. A bls. 250 segir að
áriö 1955 hafi Hannibal Valdi-
marsson og nokkrir alþýðu-
flokksmenn gengið til samstarfs
við Sameiningarflokk alþýðu.
Það mun samt ekki hafa verið
fyrr en 1956.
Þessi upptalning sýnir I fyrsta
lagi hvað það er smátt og lltil-
fjörlegt, sem ég get fundiö að
bókinni. Hins vegar gæti þetta
lika minnt á hvilikur vandi það
er að segja frá i stuttu máli svo
að glöggt sé og ekki megi mis-
skilja.
Nokkrar fróðlegar töflur eru
aftast i bókinni Um þær gildir
sama og alla tölfræði að nota
verður með varúð og skilningi.
Svo er t.d. um yfirlit um útgjöld
rlkisins til kirkju- og kennslu-
mála og vísinda og lista. Gildi
krónufjöldans er ekki sambæri-
legt frá einum tlma til annars og
hlutfallstalan verður ósambæri-
leg þegar nýir útgjaldaliðir bæt-
ast I rlkissjóð.
Nafnaskrár fylgja þessari
bók. Samkvæmt þeim koma við
sögu félög, fyrirtæki_og stofnan-
ir talsvert á annað hundrað.
Menn þeir, sem nefndir eru til
sögunnar eru nokkuð á þriöja
hundrað.
Höfundur segir I inngangsorö-
um að Pálmi Jósefsson fyrrum
skólastjóri hafi unniö af mikilli
elju og fundvisi að þvi að útvega
myndir i bókina. Myndir eru þar
margar og vel til þess fallnar
„að hjálpa eftirtekt og
skilningi,” svo aö notuð séu orð
Helga lektors Hálfdanarsonar
um dæmisögu frelsarans.
Svo sem vera ber getur Þor-
leifur allra merkustu félags-
hreyfinga með þjóðinni, enda
ekki hægt að segja frá elleftu öld
íslandssögunnar án þess. Sjálf-
sagt myndu ýmsir kjósa að
sums staöar væri öðru visi sagt
frá, og eflaust mætti þaö stund-
um. Hitt er þó meira um vert, að
hér er rétt sagt frá. Þessari
sögu má treysta.
Auðvitað er bókin alltof
stuttaraleg til að vera skemmti-
leg lesbók nema með köflum.
En hún er ætluð nemendum,
sem njóta handleiðslu kennara.
Og ég held aö hún hljóti að vera
ágætur stuöningur hverjum
þeim unglingi sem vill skilja
feril þjóöar sinnar slðustu
hundraðár og vita skil á honum.
Þar hefur hann trausta efnis-
grind, sem kennarinn aö sjálf-
sögðu fyllir I og vlsar til fyllri
sögu um einstaka þætti.
H.Kr.