Tíminn - 01.07.1975, Blaðsíða 8

8
TtMINN
Þriðjudagur 1. júli 1975.
„LIFGRAS
rr
Sólmánuður á þessu ári er að
hefjast. Heiti mánaðarins er fall-
egt og rökrétt og merking orðsins
augljós. Við upphaf sólmánaðar
eru sólstöður. tsland er þá „nótt-
laus voraldar veröld, þar sem
vfðsýnið skin”. Áhrif langdegis
gera ísland byggilegt. Þau áhrif
hafa einnig öldum saman vakið
vonir, starfsþrá og bjartsýni með
þjóðinni. Orð þjóðskáldsins eru i
samræmi við hugsanir og
tilfinningar margra Islendinga
gagnvart sumri og sól: ,,Ó,
skammvinna gulltið svo gleðirik
þó, að gleymt er allt farg, sem
mér veturinn bjó”.
íslendingar búa við þá aðstöðu i
landi sinu, að hér er stöðug breyt-
ing áhlutfalli dags og nætur, ljóss
og myrkurs. tslendingar eru hálft
árið á leið frá stuttum degi og
langri dimmri nótt inn i sól og
sumar, en hálft árið stefna þeir
inn i skammdegið. t sveiflunni
milli ljóss og myrkurs, vonar og
kvlða er dýrmæt reynsla fólgin.
Hún skapar fjölbreytni, gagn-
stætt þvi sem er i löndum við mið-
jarðarbaug, þar sem dagur og
nótt eru jafnlöng allan ársins
hring. Og sveiflan milli ljóss og
myrkurs eykur fyrirhyggju
manna, kennir, að ekki má linna
sáning og uppskeru.
II.
1 Islenzku máli er til orðið lif-
gras. Merking þess er næringar-
rlktgras, góðar fóðurjurtir. Þetta
orö merkir einnig jurtir, sem
nothæfar eru til lækninga. Orðið
lifgras mun fyrst hafa verið bók-
fest I Ritum Lærdómslistafélags-
ins, en þau voru gefin út á árun-
um 1781-1796. Það er varla tilvilj-
unaðfyrirlok 18.aldar er I rituðu
máli tekið að nefna gróður jarðar
llfgras. Móðuharðindin urðu Is-
lendingum harður skóli. Sá
lærdómur sem þjóðin neyddist til
að nema, gat ekki liðið úr minni
þeim, er námu og reyndu. Séra
Jón Steingrimsson á Kirkju-
bæjarklaustri segir svo i Ævisög-
u :
„1783 þann 8. júnl á hvitasunnu-
hátlð gaus hér eldur upp úr af-
réttarfjöllum, sem eyðilagði land,
menn og skepnur með sinum
verkunum nær og fjær. Svo fljótur
skaði og töpun kom þá yfirskepn-
ur þær, guð hafði lánað mér, að
laugardaginn áður en pestin á
kom var frá kvium og stekk heim
bornar 8 fjórðungsskjólur mjólk,
en næsta laugardag þar eftir 13
merkur. Og eftir þvi fóru af hold
og lif. Sauðfé og lömb þreyttust
strax, en kýr minar og hesta lét
ég færa út að Leiðvelli, og fólk til
að heyja þar fyrir þeim, þó til lit-
ils kæmi, því öll ráð, útréttingar
og höndlanir, er menn tóku sér
fyrir, urðu að ráðleysu, fordjörf-
un, mæðu og kostnaði og flest að
aldeilis engu”.
Svo skjót urðu umskipti og al-
varleg þegar grasið mengaðist,
að á Kirkjubæjarklaustri minnk-
aði mjólkin á einni viku i júni-
mánuði úr 160 mörkum I máí I 13
merkur. Aðrar og viðtækari
afleiðingar af mengun jarðar-
gróðurs lét ekki á sérstanda. „Og
eftir þvi fóru af hold og líf”. Á
einu ári fækkaði nautgripum á
Islandi um 5170, hrossum um 76%
og sauðfé um 8070. Ekki eru full
200 ár siðan forfeður vorir hlutu
þessa bitru li'fsreynslu.
III.
Lifkeðja hinnar lifandi náttúru
er undursamleg, og þar má
enginn hlekkur bresta. Gróður
moldin veitir öllum jarðargróðri
næringu. Grænu plönturnar vinna
úr loftinu kolsýru, taka til sin kol-
efnið, samlagar það öðrum efnum
ogbreyta þannig dauðum efnum i
lifræn efnasambönd, er svo verða
fæða dýra. Afurðir húsdýra,
korntegundir ýmsar og garð-
ávextir, eru siðan aðalfæða
manna. Með kolsýrunáminu skila
grænu plönturnar súrefni og
stuðla þannig að jafnvægi milli
efna i andrúmsloftinu, en súrefni i
andrúmsloftinu er lifsskilyrði
sérhverri lifveru, sem anda dreg-
ur. Þessi starfsemi hinnar lifrænu
náttúru getur ekki farið fram,
nema grösin séu i birtu, njóti
sólarorkunnar.
Hvorki menn né dýr hafa hæfí-
leika til að vinna kolefni beint úr
náttúrunni, en það er þeim þó lifs-
nauðsynlegt til vaxtar og þroska.
Allt jarðlif byggist raunverulega
á þvi að grænu plönturnar eru
færar um i hæfilegri birtu að taka
kolsýru úr loftinu, aðgreina súr-
efni og kolefni og safna þannig
næringarefnum. Grænu plönturn-
ar eru þvi undirstaða alls jarðlifs,
rót undir þeim volduga lifmeið,
sem breiðir lim sitt með mikilli
fjölbreytni og á undursam-
legan hátt um viða veröld.
Mikið er um það rætt, að stór-
iðja auki hagvöxt. En ekki er allt
gull sem glóir/Verksmiðjur ýms-
ar hafa ill áhrif á andrúmsloftið
og sumar skila eitruðum úr-
gangsefnum, sem ekki er auðvelt
að gera óskaðleg eða losna við.
En hreint loft, freskt vatn og fag-
urt umhverfi telst til lifsgæða.
Ótti manna um megnun sjávar er
alls ekki ástæðulaus. Sum innhöf
eru að verða banvæn sjávardýr-
um og mengunar gætir sums
staðar i úthöfnum. — Og kjarn-
orka i margra manna höndum
ognar öllu lífi á jörðu.
IV.
Oft er um það rætt, að landið
hafi verið rányrkt. Það má til
sanns vegar færa. En einnig ber á
það að lita, að bændur hafa á
ýmsan hátt hlúð að landinu. Njáll
lét aka skarni á hóla, svo að þar
yrði taða betri en annars staðar.
Mörg dagsverk hafa verið lögð
fram á ýmsum stöðum við að
veita vötnum rheð fyrirhleðslum
og skurðum til að vernda gróður-
lendi og hefur þá ekki verið spurt
um daglaun að kvöldum. Með
sllkum verkum hafa bændur
kappkostað að vinna gegn
eyðingaröflum og á þann hátt
Páll Þorsteinsson.
lagt gull i lófa framtiðar.
Kæktunarmaðurinn er i þjón-
ustu hins gróandi lifs. Með áburði
og jarðvinnslu eykur hann
jarðargróður og það leiðir til
þess, að áhrif lofts og sólarljóss
hagnýtastbetur en ella væri til að
mynda lifsnauðsynleg næringar-
efni mönnum ogdýrum til handa.
Bújarðir valda ekki mengun eins
og verksmiðjur. Verk þess
manns, sem vinnur að jarðyrkju
og búfjárrækt, styrkja lifkeðju
hinnar lifrænu náttúru.
Langdegi — hin nóttlausa vor-
aldar veröld — býður góð skilyrði
til að hér á landi væru mjög
næringarrikar fóðurjurtir.
Visindalegar rannsóknir sanna,
að Islenzkir bændur geta heyjað
betri töðu en bændur nágranna-
landanna.
Að meðaltali þarf hér á landi
tæplega 1.9 kg. i hverja fóðurein-
ingu, en i Noregi 2.2 kg. Þegar vel
tekst til með verkun heyja og
slegið er á réttum tlma fæst hér á
landi taða, þar sem ekki þarf
nema um 1.5 kg. i fóðureiningu.
Og af allra bezta töðusýni af is-
lenzku túni sem rannsakað hefur
verið I Rannsóknarstofnun land-
búnaðarins, þurfti ekki nema 1.3
kg. i fóðureiningu.
Sums staðar i þéttbýli hefur
þótt ástæða til i barnaskólum að
gefa börnunum mjólk til heilsu-
bótar og aukins þroska. Næring-
ar- og bætiefni mjólkur eru fengin
vegna áhrifa hinnar blessuðu
gróðurmoldar, heilnæms lofts, og
skærs sólarljóss i hinu blátæra
skyggni yfir landinu. — Og
framleiðsían er afrakstur af
starfi islenzkra bænda.
V.
Gæðum jarðar er misskipt,
þannig að sumar þjóðir búa við
allsnægtir, en aðrar við skort.
Sjónvarp sýnir stundum átakan
legar, erlendar myndir af fólki,
sem á að striða við hungursneyð.
Þær þjóðir, sem vel eru settar,
telja ekki vandamál að afla mat-
fanga. Þar er horft til stóriðju og
aukins hagvaxtar. Á þeim vett-
vangi kann að vera með nokkrum
efasemdum spurt eins og forðum:
A ég að gæta bróður mins?
A íslandi ríkir velmegun þrátt
fyrir nokkurn viðskiptahalla um
sinn. Þó taka ýmsir að hafa mikil
heilabrot út af þvi að matvæla-
framleiðsla hér á landi se of mik-
il. Um það er rætt og ritað að
auka eigi stóriðju, en draga sam-
an landbúnað, fækka bændum —
jafnvel að leggja niður landbúnað
á Islandi. Slikar skoðanir eru
reifaðar i blöðum blygðunarlaust
á þeim timum þegar fiskafli er
þverrrandi i hlutfalli við sókn
fiskiflotans á miðin; lifriki sjáv-
ar er I meiri eða minni hættu af
mengun og milljónir manna i öðr-
um löndum svelta.
Með hinni miklu tækni er
fjarlægð milli landa orðin ör-
skotslengd. Ferðalög og flutning-
ar landa milli vaxa si og æ.
Geymsla matvæla hér á landi
er ekki vandamál. Og búbörum er
hægt að breyta á ýmsan hátt með
verkun og vinnslu. Kjöt er unnið I
pylsur, bjúgu o.fl., mjólk breytt i
duft og niðursuðuiðnaðar eflist.
Vandamálið er, að þjóðir, sem
búa við matarskort vantar gjald-
eyri til að greiða nógu hátt verð
fynr lisnauðsynjar og að margar
þjóðir hafa sérstakar neyzluvenj-
ur.
Þetta er alþjóðlegt vandamál,
sem verður að taka föstum tökum
likt og hafréttarmálin. Islending-
ar eiga vissulega að láta rödd
sina heyrast um þetta vandamál.
Jafnframt ber að halda stöðugt
áfram markaðsleit fyrir islenzk-
ar landbúnaðarvörur.
Blaðamenn, sem hafa löngun til
að hlutast til um málefni land-
búnaðarins þrátt fyrir reynslu-
leysi og mjög takmarkaða þekk-
ingu á þvi sviði gætu jafnvel gert
ofurlitið gagn, ef þeir tækju að
vekja athygli á hinu mikla vanda-
máli með dreifingu matvæla milli
þjóða og benda á úrræði i þeim
efnum.Það bæri vott um dálitinn
manndóm, gagnstætt þvi, sem
fram kemur af þeim litilsigldu
sjónarmiðum, að Islendingar
framleiði of mikil matvæli á
landi sinu.
Tillaga frá
Guðmundi G.
Þórarinssyni
Borgarstjórn samþykkir að
fela borgarráði að láta hið
fyrsta setja strangar reglur um
takmarkað hundahald i Reykja-
vík.
Miðað verði við háan hunda-
skatt og ströng viðurlög ef regl-
ur eru brotnar.
Greinargerð:
1) Um langt árabil hefur verið
rikjandi bann við hundahaldi i
Reykjavik.
Reynsla Reykvikinga af þessu
banni er sú, að ókleift hefur ver-
ið að framfylgja þvi, að hunda-
hald hefur aukizt verulega á sið-
ustu árum. Enginn veit
nákvæmiega tölu hunda i borg-
inni, en margir telja að þeir séu
nú um 2000.
2) Ljóst er að yfirvöld treyst-
ast ekki til að framfylgja banni
við hundahaldi og ógjörningur
er að ráðast inn á heimili manna
og taka af þeim dýr, sem þeir
hafa tekið ástfóstri við.
3) Arangur af banni við
hundahaldi er þvi sá, að i borg-
inni er og hefur verið verulegur
fjöldi hunda og engar likur til að
á þvi verði breyting.
Þetta ástand er óviðunandi,
þar eð opinberir aðilar hafa ekki
tök á að fylgjast með að ströng-
ustu heilbrigðisráðstöfunum sé
fylgt s.s. hreinsun hunda og
bólusetning o.s.frv.
Heilbrigðisyfirvöld hafa lagt
áherzlu á sjúkdómshættu vegna
hundahalds. Reynslan sýnir, að
slik hætta er mun meiri við rikj-
andi bann gegn hundahaldi en ef
strangar reglur væru í gildi.
4) Nauðsynlegt er þvi, að
strangar reglur verði settar og
augljóslega auðveldara að
ganga að hundaeiganda sem
ekki greiðir sinn hundaskatt eða
virðir ekki settar reglur, en að
fást við núverandi ástand.
1 reglum um hundahald þyrfti
meöal annars að kanna:
a) skrásetningarskylda
b) skaðabótatrygging.
c) kröfur um reglubundna
hreinsun og heilbrigðiseftiriit
d) ákvæði um hundaskatt t.d.
kr. 15.000.00 á ári.
e) bann við að hundar gangi
lausir
f) sérákvæði vegna hunda-
halds I fjölbýlishúsum
g) bann gegn þvi, að hundar
komi inn I matvöruverzlanir,
sláturhús o.s.frv.
5) Þvihefur verið borið við, að
eftirlitmeð slikum reglum muni
verða mjög kostnaðarsamt.
Eðlilegt er, að sá kostnaðúr sé
greiddur af hundaeigendum.
Ef gjaid er kr. 15.000.00á hund
á ári og áætlaður fjöldi hunda
er 2000, næmu gjöldin kr. 30
millj.
6) Það væri fróðlegt verkefni
að kanna hvaða félagslegar
ástæður liggja að baki f jölgunar
hunda i þéttbýli.
Ljóst er, að mrgt mælir með
ströngum reglum um takmark-
að hundahald. 1 nútimaþjóð-
félagi virðist einmanaleiki auk-
ast með auknu þéttbýli.
Margir eignast i dýrinu
vin.sem ekkert getur komið i
staðinn fyrir.
Þótt hundahald i þéttbýli hafi
ókosti, verður ekki fram hjá
þessum félagslegu atriðum
horft.
Tillaga Alfreðs
Þorsteinssonar
í borgarstjórn:
Gervigrasvöllur
í Laugardal?
BH—Reykjavik. — A fundi
borgarstjórnar n.k. fimmtudag
flytur Alfreð Þorsteinsson til-
lögu þess efnis, að iþróttaráði
verði falið að gera kostnaðar-
áætlun um viðgerð og endurbæt-
ur á Laugardalsvellinum.
Er iþróttaráði falið að gera
kostnaðaráætlun annars vegar-
um grasvöll með hitaleiðslum
og yfirbreiðu, en það er sams
konar útbúnaður og á nýja
vellinum i Kópavogi, og hins
vegar kostnaðaráætlun um upp-
hitaðan gervigrasvöll.
I stuttu samtali við blaðið
sagði Alfreð, að Laugardals-
völlurinn, sem tekinn var í notk-
un 1957, væri svo gott sem ónýt-
ur og lengi hefði staðið til að
fram færi viðgerð á honum.
Iþróttaráð hefði samþykkt fyrir
tveimur árum, að viðgerðin færi
fram á þessu ári, þegar nýi
grasvöllurinn sunnan við aðal-
völlinn væri tilbúinn. Hins vegar
lægi fyrir núna, að ekki yrði
ráðizt i þessa framkvæmd á
þessu sumri. Hvort tveggja
væri, fjárhagsörðugleikar
Reykjavíkurborgar og sú stað-
reynd, að margir stórleikir i
knattspyrnunni, m.a. landsleik-
ir við Noreg og Sovétrikin færu
fram I sumar.
Alfreð sagði, að útilokað væri
að fresta þessari framkvæmd
lengur en til næsta árs. Þess
vegna væri þessi tillaga flutt nú.
Nauðsynlegt væri að setja hita-
leiðslur undir völlinn til að
tryggja það, að betri nýting
fengist, um það væri flestir aðil-
ar sammála. Hins vegar ætti
eftir að skoða það betur, hvort
rækta ætti nýtt gras á vellinum
eða stiga skrefið til fulls og setja
gervigras á völlinn. Sú fram-
kvæmd yrði kostnaðarsöm, en
tryggði það, að hægt væri að
nota völlinn allan ársins hring.
Þá yrðu flóðljós þau, sem nú
eru á melavellinum, væntanl.
flutt inn i Laugardal, sagði
Alfreð að lokum.
Tillaga frá
borgarfulltrúum
Framsóknar-
flokksins
Borgarstjórn samþykkir að
ráðast I bráðabirgðafram-
kvæmdir við Nauthólsvik, er
miði að þvi, að nýta hið mikla
magn afrennslisvatns, sem nú
rennur frá hitaveitutönkunum
niður i Fossvoginn til lauga-
gerðar i hliðinni, eða vikinni I
sumar, þannig að borgarbúar
geti notið þar útivistar og úti-
baða.
Ljóst er að flugvallarmál
höfuðborgarsvæðisins eru i
deiglunni. Borgarstjórn leggur
áherzlu á að við lausn þeirra
mála verði tekið fullt tillit til
áætlana um að Nauthólsvikin,
Öskjuhliðin og suðurströnd
borgarinnar verði i framtiðinni
útivisfarsvæði borgarbúa.