Tíminn - 16.07.1975, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
Miövikudagur 16. júlí 1975.
Með útfærslunni hafa íslendingar helgað
sér og tekið í sínar eigin hendur
stjórn á hinum hefðbundnu íslandsmiðum
Ávarp sjávarútvegsráðherra Matthíasar Bjarnasonar eftir undirritun reglugerðar um 200 mílna landhelgi
• • í 1 » ■ ý-.'áf.v, . > Jp Jk • t~
Frá blaðamannafundinum I gær, þar sem útfærsian 1 200 mflur var tilkynnt. F.v.: Hans G. Andersen,
sérfræðingur rfkisstjórnarinnar I hafréttarmálum, Einar Ágústsson, utanrikisráðherra, Matthfas
Bjarnason, sjávarútvegsráðherra og Jón L. Arnalds, ráðuneytisstjóri. Tfmamynd: G.E.
I. Undirbúningur
í stefnuyfirlýsingu rikis-
stjórnarinnar segir: „Rikis-
stjórnin mun fylgja fram ályktun
Alþingis frá 15. febrúar 1972 um
útfærslu landhelginnar i 50
sjómflur. Stefna rikisstjórnarinn-
ar er að færa fiskveiðilandhelgi
Islands út i 200 sjómilur á árinu
1975 og hefja þegar raunhæfan
undirbúning þeirrar útfærslu.
Jafnframt verði áherzla lögð á
nauðsynlega friðun fiskveiða og
fiskistofna með skynsamiega nýt-
ingu veiðisvæða fyrir augum.”
Með útgáfu reglugerðar um
fiskveiðilandhelgi tslands i dag,
þar sem landhelgin er færð út i
200 sjómilur frá 15. október næst-
komandi, er ' stigið veigamikið
skref. Hefur kappsamlega verið
unnið að undirbúningi þessa
skrefs, bæði að þvi er tekur til
beins undirbúnings þessara að-
gerða og kynningu fyrirætlana Is-
lendinga á erlendum vettvangi.
Sú reglugerð um 200 milna fisk-
veiðilandhelgi, sem út var gefin i
dag, er sett samkvæmt land-
grunnslögum frá 1948, en á þeim
lögum hefur stækkun land-
helginnar alltaf byggst, siðast á
árinu 1972 við stækkun hennar i 50
sjómilur. Þetta er i samræmi við
lög nr. 45 13. mai 1974 þar sem
Alþingi tók ákvörðun um að út-
færsla fiskveiðilandhelginnar i
200 sjómilur skyldi framkvæmd
með setningu reglugerðar á
grundvelli laganna. Hefur það
jafnan verið mikill stuðningur
fyrir málstað Islands að byggja á
svo gömlum lögum. Þótt gera
megi ráð fyrir nauðsyn heildar-
löggjafar um efnahagslögsögu
um yfirráð íslands yfir hafsbotni,
landhelgi og auðlindum hafsins,
þá er það ekki timabært á þessu
stigi, en verður haft i athugun og
undirbúningi. Bæði rikisstjórn og
stjórnarandstaða hafa verið
einhuga um timasetningu út-
færslunnar. Hefur málið verið
rætt itarlega i landhelgisnefnd og
samráð hefur verið haft um
undirbúning málsins við alla þá,
sem málið snertir sérstaklega.
Með gildistöku hinnar nýju
reglugerðar er allt hafsvæðið út i
200 sjómilur frá grurinlinu, allt I
kring um landið, lýst lögsögu-
svæði Islands. Frá þeim tima er
þvi öll veiði erlendra skipa innan
200 milna markanna óheimil
samkvæmt islenzkum lögum,
nema til komi sérstök heimild
veitt af islenzkum stjórnvöldum.
Hafsvæði hinnar islenzku fisk-
veiðilögsögu nær þá til 758 þúsund
ferkilómetra. 50 sjómilna lögsag-
an náði til 216 þúsund ferkilö-
metra og 12 sjómilna lögsagan 75
þúsund ferkilómetra. Hin nýja
fiskveiðilögsaga er þvi þrisvar og
hálfum sinnum stærri en 50milna
lögsagan og tiu sinnum stærri en
12 milna lögsagan. Ef miðað er
við landið sjálft er hin nýja fisk-
veiðilögsaga rúmlega sjö sinnum
stærri en það. Sé miðað við láð og
lög hefur islenzkt yfirráðasvæði
vel riflega tvöfaldazt við 200
sjómilna útfærslu fiskveiðilög-
sögunnar nú.
Skipakostur Landhelgisgæzl-
unnar er 4 stærri varðskip með
nokkru meiri ganghraða en tog
arar og tvö verulega minni og
nokkru gangminni en togarar.
Flugtækjakostur er ein Fokker-
flugvél og ein meðalstór þyrla.
Ljóst er að gæzluhafssvæðið og
vegalengdir á þvi aukast stór-
kostlega og hrekkur þvi núver-
andi skipakostur ekki til að skila
sömu gæzluafköstum miðað við
flatareiningu. Er aukning á flug-
tækjum það úrræði, sem mestu
mundi skila um aukna afkasta-
möguleika gæzluflotans til eftir-
lits þ.e. með aukinni samvinnu
skipa og flugtækja. Rikisstjórnin
ákvað á fundi sinum i dag að til-
hlutan dómsmálaráðherra að
festakaupá nýrri Fokker Friend-
shipvél, sú vél kemur ekki hingað
fyrr en að ári og er kaupverð
hennar 450 millj. kr. Samskipti
við innlend skip, einkum veiðiskip
getur haft mjög aukna þýðingu á
hinu stórvikkaða gæzlusvæði og
einnig bætist við þörf á að skipu-
leggja beinlinis upplýsingamiðl-
un innlendu skipanna um ferðir
erlendra skipa. Þá er ljóst, að við
útfærslu fiskveiðilögsögunnar i
200 sjómilur koma upp mjög stór-
lega aukin staðsetningarvanda-
mál. Æskilegt er að vinna að þvi,
að sjókortagerð verði efld veru-
lega til þess að þau stað-
setningarkerfi sem i notkun eru á
svæöinu komi að betri notum,
bæði við gæzlu og fiskveiðar.
A vettvangi hafréttarráð-
stefnunnar og undirbúnings-
nefnda hennar hefur verið haft
stöðugt samband við aðrar þjóðir
um stefnu rikisstjórnarinnar i
hafréttarmálum, bæði þær sem
eru sammála sjónarmiðum Is-
lendinga og aðrar, en þar voru
saman komnir fulltrúar allra
þjóða, sem um þessi mál fjalla i
heimalöndum sinum. Hafa fyrir-
hugaðar aðgerðir íslendinga ver-
ið rækilega kynntar og hafa allar
þær þjóðir, sem hagsmuna hafa
að gæta gengið að þvi visu að fisk-
veiðimörkin við ísland yrðu færð
út á þessu ári. A hinn bóginn hafa
ekki verið teknar upp formlegar
viðræður við neinar þjóðir um
hagsmuni þeirra i sambandi við
útfærsluna, þó hefur nokkur vit-
neskja fengizt af óformlegum
viðræðum við einstaka fulltrúa
ýmissa þjóða um almenn viðhorf
til útfærslunnar. Er skemmst að
minnast heimsóknar Evensen,
hafréttarmálaráðherra Noregs
hingað til lands fyrir skemmstu,
og ýmissa viðræðna er forsætis-
og utanrikisráðherra hafa átt við
starfsbræður sina og fleiri ráð-
herra i nágrannalöndum okkar.
II. Ofveiði
Óþarft er að lýsa almennt hinni
miklu ofveiði og hruni fiskistofna
á Norður-Atlantshafi á undan-
fömum árum, en á hinn bóginn
rétt að vikja að þróun þessara.
mála á tslandsmiðum, en segja
má að hin nýja 200 milna fisk-
veiðilögsaga taki til þeirra miða
sem hingað til hafa verið kölluð
tslandsmið.
íslandsmið hafa verið gjöful
mið og eftir að togaraútgerð hófst
hafa grannþjóðir mikið sótt á
miðin umhverfis landið þrátt
fyrir válynd veður hér við land að
vetrarlagi. Hin siaukna sókn hef-
ur gert það að verkum, að nú er
svo komið að okkar hefðbundnu
fiskimið þola ekki frekari sókn.
Eru þær fiskitegundir, sem mest
hefur verið sótzt eftir ymis full-
nýttar eða ofnýttar.
Það er kunnara en svo að frá
þurfi að segja, að þorskurinn er
«»»,*“■ »- ’'
nú ofnýttur. Meðalafli þorsks á
íslandsmiðum hefur undanfarinn
áratug numið um 400 þúsund lest-
um, en reiknað hefur verið út að
varanlegur hámarksafrakstur
þorskstofnsins gæti orðið um 500
þúsund lestir á ári. Núverandi
heildarsókn i þorskinn þarf þvi að
minnka verulega og takmarka
þarf mjög veiðar á smáþorski.
Svipaða sögu er að segja um ýs-
una. Of mikið dráp á smáýsu
veldur þvi að ekki fæst lengur
hámarksnýting út úr stofninum
og heildarýsuaflinn af tslands-
miðum, sem undanfarin ár hefur
verið um 40-50 þúsund lestir á ári
hefur verið undir varanlegum
hámarksafla,sem áætlaður er um
75 þúsund lestir á ári. Megin or-
sök þessa er þó ekki að kenna of-
veiði, heldur hefur klak nokkur
mörg undanfarin ár verið með
léglegasta móti.
Nýjustu rannsóknir á ufsa-
stofninum sýna, að þessi stofn er
nú lika fullnýttur, þótt ekki sé
hann ofveiddur. Ufsaaflinn
undanfarin ár hefur verið um 100
þúsund tonn á ári og er ekki
reiknað með, að unnt sé að auka
afrakstrargetu þessa stofns frek-
ar.
Karfaafli hér við land er um 90-
100 þúsund lestir á ári og er talið,
að það aflamagn sé nokkuð nærri
varanlegum meðalhámarksaf-
rakstri þeirra karfastofna, sem
meir eru bundnir við landgrunn-
iö.
Þá má geta þess að aflarýrnun i
steinbitsafla á tslandsmiðum
hefur verið talin stafa að hluta
vegna of mikillar sóknar og talið
að unnt sé að auka núverandi afla
steinbíts með hæfil. friðunar-
aðgerðum. Einnig er talið að
langa, blálanga og keila séu
fullnýttar. Þá er talið, að
grálúðustofninn sé ofveiddur og
að með skynsamlegum
stjórnunar- og friðunaraðgerðum
mætti auka veiðar á flatfiski.
Bolfiskafli tslendinga hefur
orðið mestur á einu ári rúmar 474
þúsund lestir á árinu 1970. Siðan
þáhefurhanndregiztsaman. 1971
nam hann 471 þúsund lestir, 1972
varð hann 386 þúsund lestir, 1973
varð hann 398 þúsund lestir og i
fyrra komst hann i 417 þúsund
lestir. Er það 12% minni afli en á
árinu 1970.
Svo sem kunnugt er hefur fiski-
skipastóll landsmanna stækkað
verulega á undanförnum árum.
Er hann nú rösklega 900 skip
samtals tæpar 100 þúsund brúttó-
rúmlestir að stærð auk yfir 1000
opinna vélbáta. 26 skip eru stærri
en 500 brúttórúmlestir að stærð.
íslendingar eiga 22 stóra togara
og 37 minni togara. Þrátt fyrir að
sóknarþunginn vaxi stöðugt frá
ári til árs, fer bolfiskafli lands-
manna minnkandi. Segir það al-
varlega sögu.
III. Framtiðarhorfur
í framtiðinni ber brýna nauðsyn
til að auka afrakstur þeirra fiski-
stofna, sem nú eru ofveiddir á
tslandsmiðum. Á þessum miðum
hafa á undanförnum árum verið
veiddar að meðaltali um 700 þús-
und lestir af botnlægum tegund-
um, en þar af veiða íslendingar
um 400 þúsund tonn eða rúman
helming. Með friðunaraðgerðum
og með skynsamlegri stjórnun
veiðanna er öruggt, að auka má
afrakstur þessara stofna, sem nú
eru ofnyttir þannig að reikna
mætti með að meðalársafli botn-
lægra tegunda á Islandsmiðum
verði um 850 þúsund lestir á ári.
Er þá ekki reiknað með tegund-
um, sem nú eru litt veiddar eða
ekki enn farið að veiða.
Það er sameiginlegt álit bæði
haffræðinga og fiskifræðinga, að
islenzki flotinn, eins og hann er i
dag, sé ekki fær um að veiða þetta
aflamagn. Þótt fiskiskipastóll
landsmanna hafi tvöfaldazt á
siðastliðnurh 20 árum og átt hafi
sér stað stórstigar framfarir i
veiðitækni hefur bolfiskaflinn
ekki aukizt. Fiskifræðingar hafa
oft bent á það, að þótt sóknin i
þorskinn yrði minnkuð um helm-
ing myndi samt vera unnt að ná
hámarksafrakstri úr stofninum.
Umframsóknin sé þvi til einskis
og til skaða fyrir stofninn. Fiski-
félag Isl. hefur gert tilraun til
að meta afkastagetu þess hluta
islenzka flotans, sem stundar
veiðar með hefðbundnum
veiðarfærum. Samkvæmt þeirri
athugun virðist óhætt að draga þá
megin ályktun, að islenzki þorsk-
veiðiflotinn geti I framtiðinni
tiltölulega auðveldlega annað
þeim afla sem söguleg reynsla
sýnir að hagkvæmt er og æskilegt
að taka úr þeim þorskfiskstofn-
um, sem hefðbundin nýting hefur
verið á hér við land.
Frá liffræðilegum og efnahags-
legum sjónarmiðum er þvi
engum vafa undirorpið, að bol-
fiskveiðar á tslandsmiðum
myndu þegar til lengdar léti litt
skerðast við hvarf erlendra veiði-
skipa af miðunum. Af heildarbol-
fiskafla á íslandsmiðum á árun-
um 1958 til 1973 varð meðaltal
hlutdeildar Islendinga 47.9%.
Hlutdeild tslendinga i heildarbol-
fiskaflanum á tslandsmiðum var
42.3% árið 1970, 47,9% árið 1971,
45.0% árið 1972 og 41.1% sam-
kvæmt bráðabirgðatölum um ár-
ið 1973, en ekki liggja fyrir enn
tölur frá árinu 1974. Hlutdeild ís-
lendinga hefur þvi ekki vaxið til
þess tima þrátt fyrir útfærslu
fiskveiðilandhelginnar og stór-
aukna sókn þeirra á miðin. Ekki
þarf að eyða rökum að þvi, að
tslendingum er vaxandi nauðsyn
að geta aukið eigin veiðar vegna
stækkandi þjóðar og til að geta
haldið til jafns við aðrar þjóðir
með lifskjör.
Af þvi sem hér hefur verið rakið
um ástand fiskistofna og af-
rakstrargetu þeirra, afkastagetu
fiskiskipastólsins og hlutdeild
okkar bolfiskafla á íslandsmið
um má ljóst vera,að útfærsla fisk-
veiðilögsögunnar i 200 sjómilur er
timabær. Otfærslan mun hafa
mismunandi áhrif á hina einstöku
fiskistofna. Er sérstakl. vert að
benda á, að áætlað er að 16-18% af
ufsaaflanum við tsland hefur ver-
ið tekinn utan 50 sjómilna og það
mest af erlendum veiðiskipum.
Um eða yfir helmingur karfaafl-
ans á tslandsmiðum er fenginn á
svæöinu frá 50-200 sjómilna f jar-
lægð frá Islandi og er meiri hluti
hans tekinn af útlendingum.
Sama máli gegnir um grálúðu-
stofninn, langmestur hluti af grá-
lúðu er veiddur af erlendum
veiðiskipum-á svæðinu frá 50
sjómilum til jafnlengdar til
Framhald á 15. siðu.
Matthias Bjarnason, sjávarútvegsráðherra, undirritar I gær klukkan
15:30 reglugerð um 200 milna fiskveiðiiögsögu tslendinga. Að baki hon-
um stendur Jón L. Arnalds, ráðuneytisstjóri. Tfmamynd: Róbert.