Atuagagdliutit - 20.07.1960, Síða 24

ajunårnerit
nunavtine
toKussutau-
kulaneruput
1958-imuf tungatitdlugo nunavtine nakorsat nalunaerutåf sarKumersoK.
gonorrersut amerdliartoKissut. népaut ilimagissamit angnertuneroxissunik
ilakutaKartineKartoK
3$
1958-imut tungatitdlugo nakorsat na-
lunaerutåt mana sancumerpoK. tåuna
åma tamatumunåkut Danmarkime
nakorsat nalunaerutigissartagåinut
nalerKiutdlugo angnertuneroKaoK å-
ssiliartarpagssuaKardlune imersugka-
nigdlo ulivkårdlune. Kalåtdlit-nunå-
nit tamarmit ukioK nåmagtitdlugo nå-
pautinit agdlagtugkat tåssane ilångu-
neKarsimåput, suliarinera pissariusi-
maKalune tupingnångitsumigdlo iner-
nigsså kinguåutorsimavdlune.
nakorsat nalunaerutåne pinenarput
Kalåtdlit-nunåta inue 1958-ime de-
cemberip 31-åne 30.505-ussut. nalunae-
rut nåpertordlugo toKUssartut ikile-
riarsimåput 1957-ime 13,7 promillio-
riardlutik 1958-me 11,5 promillingor-
dlutik. inussartutdle amerdleriarsi-
måput 49,5 promillimit 50,8 promilli-
mut, tåssa inuit amerdleriartarnerat
1957-ime 35,8 promilliusimassoK, 1958-
me 39,3 promillingorsimavdlune. Ka-
låtdlit-nunåne danskit mérartåve åma
tamatumunåkut ilanguneicarsimåput,
tåssa mérirat 26, tåukulo ilångautiga-
lugit Kalåtdlit-nunåne inuit amer-
dleriautait 1958-ime 38,1 promilliuv-
dlune. 1936-mit 50-ip tungånut avgua-
Katigigsitdlugo inuit 16 promillimik
amerdleriartarsimåput. pingårtumik
ukiune kingugdlerne inuit amerdliar-
torsimaKaut toKUssartut ikiliartuinar-
mata.
igdloKarfit inugtusiartungitdlat
igdloKarfit inugtusiartorpiarunå-
ngitdlat. 1958-ime igdloKarfit 475-inik
inugtuseriarsimåput niuvertoruseKar-
fitdlo 451-inik, taimaingmat niuverto-
ruseKarfit asimioKarfitdlo inugtuse-
riarnerusimavdlutik, tåssa igdloKar-
fingne inussut niuvertoruseKarfingni-
ngarnit amerdlanerusimavdlutigdlo
toKUSsut ikingnerusimagaluarmata, ig-
dloKarfingne inuit amerdleriautait 43
promilliuvdlune niuvertoruseKarfing-
nile asimioKarfingnilo 34,7 promille.
nakorsauneK agdlagpoK 1958-ime asi-
miOKarfingnut mingnerussunut amer-
dlångikaluanik nugtertoKarsimassoK.
tamåna månåkut Kalåtdlit-nunåne ig-
dloKarfingnut eKitertitsiniamermut
akerdliussoK, pissuteKarsimagunar-
POK igdloKarfit amerdlanerit nugter-
figineKåsavdlutik inutigssarsiornikut
nåmagtumik piorsaivfigineKarsimå-
ngingmata. agdlåt Kitåne inutigssar-
siorfigingnerussume 1958-ime igdlo-
Karfingmiut amerdleriarsimångitdlat.
1957-ime Kalåtdlit-nunåta tamå-
kerdlune inuinit 57,2 pct. igdlOKarfing-
miuput, 1958-imile 57,4 pct. niuverto-
ruseKarfingne asimioKarfingnilo 42,8
pct. åma 42,6 pct.
amerdlanerit ajunårdlufik foKussarput
sule ajunårnerit Kalåtdlit-nunåne
toKussutaukulaneruput, måssa 1957—
iminganernit ikingnerugaluartut 82 a-
junårdlutik toKUsimavdlutik. puagti-
gut tuberkulose 1957-ime toKdssutau-
kulanerussut arfineK åiparisimaga-
luarpåt, 1958-mile toKussutaussartut
tugdlerigsineKarneråne nr. 3-ngorsi-
mavdlune. tamatumungale pissutaugu-
L,
narpoK tuberkulosimik sivitsulortumik
nåpautigdlit ardlaKartut 1958-ime to-
Kusimangmata, tåssa sivitsorpat ne-
riutigissariaKardlune tuberkulosimik
toKUssartut ikileriarKingnigssåt, ku-
larissariaKaranilo månåkut nåpartut
tamarmik piårtumik katsorsaruminar-
nerane påsineKartarnigssåt.
1957- ime ilung'mornermik nuag-
dlungmigdlo angnikitsuinarmik siama-
sigsumilo nuagdlugtoKartarsimavoK,
taimåitordle 14 toKUsimavdlutik.
1958- ime nålungiarssuit ukioKéngit-
sut 100 tOKUSimåput. umavdlutik er-
niussut 1397-iuput, tåssa umavdlutik
inungortunit 1000-nit 7,2 atautsimik
ukioKaratik toKUsimavdlutik. 1957-ime
nålungiarssuit 101 toKusimåput. nå-
lungiarssuit toKussut 1958-ime ikile-
riarsimangmata tamatumunga pissu-
tauvoK ukiup ingerdlanerane tunit-
dlåussortunik såkortunik népauteKar-
simånginera, taimåitordle nålungiar-
ssuit Kalåtdlit-nunåne toKUssartut
Danmarkimut nalerKiutdlugo sule a-
merdlaKaut. åmåtaordle inortulissut
amerdlaKaut, tamatumungalo pissu-
taugunardlune nårtussut pissusigssaK
erKordlugo Kajagssutånginerat åmale
nunaKarférKane nåparsimavingnisut
påssussissoKarsinåunginera. pissutau-
gunartordle åma tåssa kalåtdlit ar-
nat akulikipatdlårnerat, nakorsauner-
dlo agdlagpoK inuit eKiterunerulerpa-
ta, inuniarnikut atugkat pitsauneru-
lerpata nålungiarssuitdlo pårineKar-
nigssånik ilitsersuissartut amerdlane-
rulerpata nålungiarssuit toKUssartut
ikilisl nau j umårtut.
tunitdlaussortunik nåpauteKéngilaK
gonorrhoe kilaitdlo erKåisångikéine
1958-ime tunitdlangnartunik nåpaute-
KartoKarsimavoK 10.157-inik, tåssa
1957-imingarnit 12.783-inik ikileriar-
simavdlutik. tamatumunga pissutau-
J
ssok tåssa 1958-ime Kalåtdlit-nunåne
tunitdlaussortunik angnertumik nå-
pauteKartOKarsimångingmat, 1957-
imile ilungmortOKarsimavdlune ar-
dlaleriardlunilo nuagdlugtOKarsimav-
dlune. taimåitordle nunaKarfingne a-
tausiåkåne angnikikaluamik nuag-
dlugtOKardlunilo tunitdlåussortumik
torKUSsårdlugtoKartarsimavoK. taima-
tut januarime februarimilo Narssame
nuagdlugtoKarsimavoK 300 migss. nå-
parsimavdlutik februarimilo åma
Thuleme 77 nuagdlungmik nåparsima-
simavdlutik. nunaKarfit tåuko mar-
dluk kingulerutdlutik nuagdloKarfiu-
simåput, åsiamiut nuagdlugssuat 1957-
ip nålernerane Kalåtdlit-nunåta ilaine
avdiane atusimavdlune. julime au-
gustimilo åma nuagdlugtoKarpoK
Upernavingme, tJmåname, K’utdlig-
ssanilo katitdlutik 1300 migss. nåpar-
simavdlutik. augustime septemberimi-
lo Påmiune nuagdlugtoKarpoK 200
migss. nåparsimavdlutik kisalo okto-
berime Narssame nuagdlugtoKardlune
220 migss. nåparsimavdlutik tJmåna-
milo decemberime nuagdlugtoKarpoK
900 migss. sékortungitsumik nåparsi-
mavdlutik.
gonorrhoe angnertusiartuinartoK
gonorrhoe sule månamut Kalåtdlit-
nunåne kinguågssiutit nåpautéinit ki-
siartauvoK. sujornatigut ardlaleriar-
dlune syfilisertoKalersoK påsineKar-
tarsimagaluarpoK autdlarKåumutdle
sukangnersunik åncigssussinikut nå-
paut siaruautingitsortarsimavdlune.
1958-ip ingerdlanerane gonorrhoer-
sut 2771 nalunaerutigineKarsimåput,
tåssa 1957-mut nalerKiutdlugo 528-nik
amerdleriarsimavdlutik. nakorsauneK
agdlagpoK KularissariaKéngitsoK niu-
yertoruseKarfingne asimioKarfingnilo
jumut, gonorrhoersunik Kavsiussusé i-
lisimaneKångitsunik katsorsaissarsi-
massut, nakorsanut nalunaerutigine-
Karsimångitsunik. oKautigå tamåna
pissutaussoK igdloKarfit ilåine, sordlo
Ausiangne K’aKortumilo, amerdlasu-
nik niuvertoruseKarfilingne, gonorr-
hoersut avdlanut nalerKiutdlugit a-
merdlanerusimångingmata. Nanorta-
lingme erKånilo 508-nik gonorrhoer-
soKarsimavoK, uivssuminarpordlo nå-
pautigdlit taima amerdlatigisimang-
mata, uvfa tarKaravane nakorsaK go-
norrhoep nungusagaunigssånik pi-
ngårtitsitigissoK. nakorsauneK agdlag-
poK julime augustimilo gonorrhoe tu-
nitdlåussortutut atusimagunartoK. å-
måtaoK Ausiangne gonorrhoersut a-
merdleriangåtsiarsiméput, 1958-ime
nåpautigdlit 235-usimavdlutik, 1957-
imile 149. tamåne tupingndinartumik
gonorrhoertoKarajugsimavoK, måssa
nåpaut nakorsautit nutåt sunivdluar-
tartut atordlugit katsorsarniarneKara-
luartoK nakorsatdlo ilungersoraluar-
tut nåpaut siaruatsailiniardlugo. 1956-
ime gonorrhoersut ikilerialårsimaga-
luardlutik tamatuma kingorna ukiut
tamaisa amerdliartuinarsimåput. 1954-
ime gonorrhoersut 1445-usimåput, tå-
ssa ukiune tugdliussune tatdlimane
mardloriautingajangmik amerdléssu-
seKalersimavdlutik. tamatumunga pi-
ssutaussoK navsuiarniåsavdlugo ajor-
nakusorunarpoK, KUlarissariaKaruna-
ranile imigagssamik atornerdluineru-
jugssuaK suniuteKångitsungitsoK.
népaulip ilakutai
OKartoKarsimagaluarpoK Kalåtdlit-
nunåne gonorrhoerneK pencingnigssa-
mut tungatitdlugo navianartunane, a-
tordlugo nuénitsunera aperKUtauneru-
ssok, gonorrhoerilo KaKutiguinaK ang-
nertunerussumik kingunikutaKartine-
KartartoK. taimåitordle malungnarsi-
simavoK népaut sujornagornit akuli-
kinerussumik ilakutaKartineKartaler-
simassoK tamåna navgussatigut nukig-
tigutdlo malungniutardlune. tamatu-
ma angnertunerussumik misigssuivfi-
gineKarnigsså ajugauvfiginiarneKar-
nigssålo perKingnigssamut nåkutigdli-
ssoKarfiup tungånit sujunertarineKar-
POK.
Kalåtdlit-nunåne nåparsimavingnut
tungatitdlugo, oKautigineKarpoK katit-
dlutik 5889 nåparsimavingne uninga-
simassut, 5809 angerdlarsimåput, 116
toKUsimavdlutik. katitdlutik nåparsi-
massut 206 Danmarkimut katsorsarti-
kiartorsimåput.
1958-ime Kalåtdlit-nunåne nakorsat
angalasimaKaut. 794-inik angalasso-
KarsimavoK katitdlugit uvdiut 1728 a-
ngalavfiusimavdlutik. pujortulérKamik
92.852 km angatdlavigineKarsimåput
Kimugsimigdlo 14.418 km, tåssa katit-
dlugit 108.270 km. åmåtaordle Narssa-
me nakorsaK helikopterimik anga-
laorsimavoK 120 km, Thulemilo nakor-
saK helikopterimik angalasimavdlune
1041 km. lastbilimigdlo sikukorsimav-
dlune 320 km.
kågit kigutitdlo
nalunaerumisaoK Kalåtdlit-nunåne
kigutinut tungassut ilånguneKarsimå-
put. OKautigineKarpoK ukiune sujug-
dliussune erKartorneKarérsut taimåg-
dlåt angnikitsumik ilaneKarsimassut.
K’aKortumile kigutit nakorsåta nalu-
naerutå ilånguneKarsimavoK imåinéu-
ngingmat. K’aKortume kigutit nakor-
såt agdlagpoK:
kåginit wienerbrødet piumaneKar-
nerssåuput. takussarpara kågit igpag-
ssarnisat, atuartut uvdlåkorsiutigigka-
jugkait, igfiorfiup erKånut pinardlutik
nerritardlutik. kigutit aserutsailine-
Karnerat kigsautigineKarsinaussumi t
kingusingneroKaoK. igdloKarfiup erKå-
miuinut angalaorpiarsimångilanga ka-
jumiginginavko pinanga angatdlatig-
ssaileKinermitdle. nakorsap pujortule-
rånut ilauvdlune pitsaussuinaussångi-
laK, tuavlnaK portuissariaKartarmat
pujortuléraK pissariaKardluinartumik
atorneKartugsséngorångat.
KingmitaoK miningncKarsimångitdlat
nalunaerumisaoK Kalåtdlit-nunåne
Kingmit ilånguneKarsiméput. pingår-
tumik KingmeKarfiussune nakorsat,
Kingminik påssussissarsimåput, ukiu-
ne kingugdlerne nerssutit nakorsaune-
rat dr. Wamberg tamatumuna suju-
nersuteKartarsimavdlune. dr. Wam-
berg Kingmit nåpautåinik påssunig-
ssånigdlo ilitsersutinik nakorsanut a-
tugagssamik naKitertitsisimavoK. na-
lunaerume taineKarpoK 1958-ime King-
mit åssigingitsunik nåpautigdlit på-
ssuneKarsimassut. maunalo encartor-
neKåsaoK nakorsat ilåta nalunaerutå:
— taimaitdluta uvdlåkut takuleria-
Kårput uvfarfiup kugtitsiviata atåne
KingmeK kugfigitisimariardlune Keru-
ssausimassoK klatåinångordlune. ikug-
tardlugo kångartiniarneKarnerane pa-
miua napineKarpoK, nukigdlårdluinar-
simassordio inimut kissartumut ernut-
dlugo kapordlugo katsorsarneKardlu-
ne, tåssalo nakortitdlune pamiualo
mamitdlune eKungålinguardlune.
åma ilåne KingmeK neriumajung-
naertoroK pissusialo avdlanarsissoK i-
nuata nakorsamut OKautigiartorsima-
vå perdlerorniarsorigunardlugo. na-
korsaK OKarsimavoK KingmeK ingmi-
kortitdluinarKUvdlugo nåkuligerKUv-
dlugulo uvdiut ardlalialuit. uvdiut
Kulit Kångiutut Kingmip inua agger-
KigsimavoK oKalugtuardlune, KingmeK
uvdiut kingugdlit pitsaunerulersima-
galuartOK nerissalersimagaluartordlo,
Katsugkamiugdle Kiminarsimagine.
Kungusuta-
riånguaK
Danmarkime tamarme erKumitsuliat erKåissutigssiatdlo sujumugagssåuput fmiortut
Jacobsenikut Carlsbergfondivdlo nunamut tunfssutigissarsimassait. katerssugausivingne
Korsoringnerssalianilo, igdloKångfnerssane silåinarmilo tuniniaissarfingne sujumorsinauva-
tit.takornariat nuånarivdluagåt, Langeliniep sinåne »Den lille Havfrue« (KungusutariånguaK)
tamåkorpagssuit ilåt åssersQtitut taigfnarsi-
nauvarput - Carlsbergimik tiingavilissut ilåta,
Carl Jacobsenip 1913-ime tunfssutå.

24