Atuagagdliutit

Ukioqatigiit

Atuagagdliutit - 19.11.1964, Qupperneq 15

Atuagagdliutit - 19.11.1964, Qupperneq 15
kalåtdlit ilmiartitsissåt ikmgutåtdlo Såmuelip frimærkimik atarKiniarneKarnerane inuneranik er- KartuilårneK Samuel Kleinschmidtip inungorne- ranit ukiut 150-ingornerånut tunga- titdlugo Kalåtdlit-nunåne agdlagkeri- ssartOKarfingmit sarKumersineKarpoK frimærke ouausilerissumik maligag- Så vidt man ved, eksisterer der kun to billeder af Samuel Kleinschmidt. Dette er det mindst kendte. ilisimanekartut nåpertordlugit Såmuelip åssinge mardlulnåuput. una åiparminit ta- kugssåunglneruvoK. ssauvdluartumigdlo tåussuminga åssi- liartalik. dipagssånik taimatut ukiut ingerdlanerine angutit nunavtinut su- lisimassut ildnik frimærkikut atarui- niaissoKarpoK. Såmuelip inunera ka- låtdlinutdlo induatigingnut pingåru- teKarsimanera pivdlugo lektor Finn Gad agdlagpou: „Samuel Kleinschmidt inuvoK fe- bruarip 27-åne 1814 Agdluitsume, nu- Dundasimut feriaKarneK Kuvdlorssuarme niuvertoruseK Jørgen Nielsen oKalugpalårtoK K’imugseriarssuåkut angalaornermingnik avunga nunavta avangnarpiarssuanut. 14. februar uvdlup Kentata sujuni- ngua Kuvdlorssuarmit autdlarpugut sila alianåikaluardlune kigångamik a- norssålårtoK. nuliara paninguaralo Ki- mugsimik ilagåka. Kimugsimik ingia- KateKarpugut åtautsimik tåunalo ta- kornarniartitdlugo ilaginiarparput. uvdlorpagssugunartut ingerdlanig- ssarput nautsorssutigigavtigo neri- ssagssanik nåmagtunik, petroleo 60 liter, ikumassartut ardlaicartut, tupeK Kaleringordlugo merssorsimassoK nag- sarpavut ingerdlanivtine atortoriniar- dlugit. ingmikutdlo tåuko saniatigut Kimugsinaugåine atissat angnikipat- dlangitsut nagsarpavut. taima isorartutigissumut Kimugsi- savdlune Kingmit ajorujugssuarpat- dlångitsut atortorissariaKartarput a- malo Kamutit angisujussariaKardlutik. erirarsautigisimavara uvdlut sisamat Savigsivingmut ingerd'år.avdluta Kuv- dlorssup avangnånit 36 km avangnar- pasissusilingme piniariat Kimugsit pi- ngasut avigsårpavut K’imugseriar- ssuaic autdlarnerdlugo. Kingminut 27 ereane neruvkautigssat ama usivagut, taimåitumigdlo useicaugut. uvdloK tåuna ingerdlanivtine puissinguit mardluk sikume Kagssimassut kisisa piniagarsiaråvut, sordlule K’imugse- riarssup tåukunguit kisisa piniagari- gai. uvagut kisivta niperpalugtuvdlu- ta silarssuaK nipaitsoK alianaeKissOK, piniarfigssuaK angenissoK piniagar- pagssualik, nauk uvdlume takugssåu- ngikaluartunik, ingerdlavigårput. siko nuåneKaoK, taimåitumigdlo Kingmit a.iornångivigsumik ingerdlavdluarti- niaruvtigik sapingilagut, kisiånile ingerdlåniarssaringilavut nangming- neK piumassamingnik' ingerdlanerat ilarKigtariaKangingmat, Kanordlo pi- ssoKaleriatårnigssånut uvanga King- mikalo piarérsimavugut. nånup nerrerdlukua uvdloK tåuna sila anoraerukiartui- nardlune seidnerdlo erssarigsiartor- dlune ipoir, tauvalo avangnarpalår- dluta unigfigssarput ungasigungnaer- dlugo sikup nakåssamerujugssua si- kuarsimassoK issigfigingaj avigdlugo Kingmikalo isserujugssuartut ilåka si- kumut nåkartinardlugit Kingmit nuv- fissaerdlugit åpakariardlugo unigfig- ssavtinut pivugut — „Brownes øer“. tupeK nåparneKarpoK ikumassartut- dlo piarérsariardlugit nuliama neri- ssagssiuleråtigut uvagut Kingmivut neruvkarpavut aKagumut Kasuer- dluarsimarKuvdlugit. — mérartå- nguavta sanivtine pinguardlune ina- lernigssarput utarKivå. aitagukut avangnamut autdlandg- kavta silagigsioKaluta ingerdlaorpu- gut piumalerdlutalo unarsilertardluta, timivtine K’imugseriarssup sineriag- ssua nunatarasåralugtuinartoK takug- ssauvoK, sordlume nunivigineKarnig- ssaminut pilerisårinartoK. nånumik ilimatsarugtordlunga årime Kingmima timuinaK nusugpåtigut narajalerdlu- tik, Kerncrtunguardlo takulerdlugo ti- kiparput nånup nerrerdlukua puissit- siånguaK piaraK. sujunivtinitumut Ke- Kertamut „Stenersens Ø“mut pigavta r.asigkaluarama åma nånumik taku- ssaKångilanga puissimigdlunit taku- ssaKarnanga, avangnamut autdlarKi- naravta „Thoms 0“ unuivfiginiardlu- go tikiparput. tåssanilo sinigsinardlu- ta aKagukut avangnamut autdlarpu- gut, ingerdlatsiardlutalo „Apussaivik" (Bryants 0) avangnamut Kångitsiar- dlugo kisame nanorsilerpugut, nulia- ma takulermago sujunivtine torår- dluardlugo ingerdlasimavdluta. tauva- lo Kingmika unigtipatdlagpåka nu- liavnutdlo sujorngertitdlugit. tauva Kingmit irimalåKissut uninga- tiniapilordlugit pialerpåka nanuter- putdlo ilulissamut tarrerérsoK kisame Kingmika nånup tungånut autdlarti- påka nauk issigingikaluaråt, ajora- luaKaordlo Kingmit autdlarugtordlu- tik nånup tumai naivait, nanordlo tu- nuvigdlugo nånup tumai kigdlormut atuatdlagdlugit. tåssalo Kulariung- naerparput ilungersorujugssuarKår- dluta Savigsivik anguniarsinaulerdlu- tigo Kingmika nånup tumainik atuai- ginåsagpata. sordlo sujumut suplnarika nanuterput kujåmut kalerrikame Kimåvdlune autdlarpoK, tåssame pi- ssarinigsså KularnarsivoK. tauva ingiaKatiga Bendt Petersen avangna- mut takornariaK idnuvigåra Kingmi- ka malmarniai’Kuvdlugit, tåussumalo avangnamut maligdlugit autdlarug- tortoK takulerpåka Kingmika iluliar- ssup kigdlinganut unigtut, sunauvfa nånup neriniarfé ilulissap kigdlinga- ne uningavfigilerait, Kujanartumigdlo sule tåssanitut tikitdlugit. uvanga nå- nup sujunerfiata tungånut autdlarpu- nga nuliara paninguarputdlo sikui- narmut Kamutinut Kimatdlugit. tau- valo tusarpara nuliama Kingmika Kangmarpalugkai, kingumutdlo Kivia- rama Kingmima ornigkåt takuvdlugo nuånåjumerpunga, ilimasutigigavko Kingmika Kamutinut pigunik malig- kumåranga. Kiviångimersordlugit Ki- viaravkit nanordlo ungasigdlerérsoK Kingmika Katsåviarssugpåka nånumut sorssoicatigiartordlunga tauvauna ti- kilerånga. nuånåjumingårama misi- gaunga nånorårsimassututdlunit. Kingmima tikingmånga kalerrisår- Keriaravkit taimak sujunerfingma tu- ngånut sordlo sujumut suplnarika, pisuinair malerussårdlugit issigingnår- påka nånumik malingnigssuatårtut. Kingmit nånumik takussarsimassut ilerKoråt nanorserKilerdlutik inugtut- dle pisangalertardlutik, tåssame ake- rartik mamarissartigdlo sorssugfigi- savdlugo ornilertaramiko, Kingmit ilait nånumit tOKuneKartarput, ilait— die ikilerujugssuarneKartardlutik, tai- måikaluartordle Kununatik ilait piko- reKalutik nånumik tunungersuiuar- tarput kingoråtigut kitsiarusungner- mit, taimailivdlutik nanoK kåvilukår- titdlugo inungmik tikiunigsså utarici- ssaramiko. nanoK toKungarérpoK kisauna ångutitdlartut, nanuatdlo KimåniåsaKissoK sånikajårtuånguar- poK icingminigdlo malerssuinine aut- dlartitdlugo. taimatut nånup utarid- gusungikaluaKaluta sivisumik ornigu- nerput utarKivå Kingminit autdlarter- KjngneKarsinaunane. nanoK Kimåru- sunguatsiaraluaKaoK ilåtigutdlo or- dlussutigalune Kingmit pateriaraluar- dlugit såmigssuarminik, niperssuane nuårpalugtussarssuaK KatitoK anita- Kåtårdlugo. kisauna serKornerit pi- ngasut tutsiututdlo nanoK toKunga- rérpoic. pilangnigsså, icingmitdlo nerinig- ssarput tugdlingupoK. tamåkule ta- marmik piarérmata iggasersutigalugo neriutigaluta Kasuersåréravta avang- namut ingerdlarKitsiarpugut „Skenes Øer“it.dlo avangnånguånut unigkat- dlardluta. aKagukutdlo 17. april aut- diarnivtinit uvdlut sisamagssåne Sa- vigsivingmut tikitdluta nal. 17,00 er- Kåne, inugssuarnitdlo ilisarisimav- dluagkavtinit ilagsivdluarneKaKaluta. tåssane Kingmivut Kasuersitsilåriar- dlugit ornitavtinut autdlarKigpugut uvdlup KerKata kingorna Kap York uiardlugo, aKagukutdlo Dundasimut tikerårfivtinut inungnut nuåneKissu- nut Arrutåkunut tåussumalo ikingu- tainut, sunauvfa ikingutigilerumåg- kavtinut tikitdluaKaluta. Arrutap parssiaraluarsimavåtigut lagerchef Gunnar Clod Svensson éi- paralugo, Kap Yorkivdlo avangnå „SanerarssuaK“mik pissagåt anorssår- torssuaK atoravtigo Katsåmut pårdlag- kaluaravtigit takungitsorsimavavut. aitsåtdle kingorna tikiput. Thule manåkut Dundasimik taine- KartartoK 1947 erKåne takusimavara, 1964-imilo takugavko avdlaunåKåra. icanga kalåtdlit igdlue tamarmik ato- rungnaersimåput (sordlume nalune- KångitsoK) Pitugfingmile „Thule Air Base“me inuit åssigingitsunik Kali- pautigdlit amerdlaKissut suliput. su- liarujugssuaK angeuissoK suliarisi- mavdlugo. ArrutaK Kristiansenikunut Emilia- mutdlo nulianut tikitdluauaugut aju- ngitsorssuarmigdlo pineuardluta tåva- ninerput tamåt. Thule Air Base ta- kornariartaKårput Smalo radareKar- figssuaK takornariarparput bilerdluta Dundasimit KåKarssuaK tunorKutdlu- go. timip åipå ingerdlalernerane ait- såt tikiparput Thule Air Baselo Kulå- nit KanoK itunera Kimerdlordlugo. ta- kussagssaKarpoK, igdlorpagssuit, pisi- niarfigssuit, oKalugfit, sutorniartarfit, filmertarfit, agdlagkerissarfit avdlar- pagssuitdlo. kalåliugåinilo alutornar- neruvoK sigssap avatinguane umiar- ssuaic elektricitetiliortoroK erKå ta- marme imarordlune, KatsungaK, sor- dlo saniane siko imaKa metere siv- nerdlugo ivssutigingitsoK. Dundasi- mit Thule Air Basemut sikukut av- icusernga maningårame nåmik bilit agssakåssuisa inait erssipoK. fJmånap KåKåta avangnånguane ava- tinguanilo puissinguit utuput sordlu- le pissorpalorujugssuarmik, tingmi- ssartorpalungmik sianigissaKångitsut. Dundasimikavta uvdlut nuånersut atorpavut tikerårfivut nuånareKigav- tigik uvdlut sivikitsoralanguatut ator- pavut. Smalo Kingmivut nerissaming- nik malugusoKingmata tåvaninerput tamåt nerssutiminerssuit tingmiar- ssuitdlo (kalkuner) Thule Air Basemit uvdlut tamaisa pajugutisiavut neruv- kautigivdluaravtigik. puissit tusintiligpagssuit kujåmut autdlalerugtortugut åma anorerssuaratdlarujoK aitsåt kingu- singnerussukut autdlartitdluta. kujå- mukarnivtine tåvanimiunik Kimugsi- nik peKateKånginavta Bendt Peter- senilo kisivnuk Kuvdlorssuarmiui- nauvdluta anorerssup iluane inger- dlaorpugut, orKuivfigalugulo orKuiv- figssatuarput „NiaKornårssungme“ Kanga Isak Kristianseniugalup niu- vertorusiuvfiane pisiniarfik savimi- neK sule napavdluaKissoic. tåssunga pigavta iluatigut tuperavta sordlume igdlup kiangårtup iluanut isertugut. uvdlorpåluit K’imugseriarssuaK inger- dlaorfigårput pujoKissoK apeKalunilo. puisseKaKaoK sinerissame uningassu- nik. puissit tflsintiligpagssuit tåva uningaorput erKigsisimatitauvdlutik. avangnåmiunut piniarnermik inutig- ssarsiuteKartunut Kaicugulunit isu- mavdluarfigssat. upernarugtortume maj-juni Kåuma- taulerångata K’imugseriarssuarmut pigåine puissilingme pingorsarsima- galuaråinilunit ardligingisagssåungit- dlat. sordlume tåssa Kimugserpagssuit Kingmé tamane tamåne pitugtorsima- ssut, tåssa puissip kikordla (angma- latå) atauseK ardlarigssuvdlutik Kag- dlorfigissaramiko, taimatutdlo atau- siåkåt issigissaK tamåt ulivkårdlugo Kagssimassut takugssauvdlutik. Kanga thulemiut nunaKarfigisima- ssåt TugtuligssuaK nunaKarfigssusi- magaluarpoK piniagagssanik kaussar- fingmiulik, sancåne kangerdlugssuaK sermimik Kingulik puisserpagssualik nanuligssussardlunilo, avangnånilo iterdlagssuaK taimatutaoK puissilig- ssuaK nanuligssussardlunilo (tåssani- me arfineK-pingasunik nånugkama). Smalo tugtoKarfeKarsimavdlune Ka- nigtumut, mSnale misilingneKåsaera- mik sianiginérutinartunik. auverssuit Kilalugkatdlo aussåkut avKussuarisi- mavét, taimatutdlo avatingua miter- pagssuarnit inigineuardlune. upernS- kut Tugtuligssup kujatingua iluliar- ssuit akornat taicåmuarpagssuaKar- tarpoK. upernåme siko KupaKalerångat Kilalugkat Kernertat tikiuterértarput. tamauna Kupånguartigut. nuna nuånersoK AvangnånisaoK sarKumertarpoK perpagssualik, inung- minut nuånårutaussoK, sukutdlunit uj ardlerdluarf igineKarångame. udsbest. Jørgen Nielsen, KuvdlorssuaK. naKarférKame ajoKersuiartortitaKar- fiussume Agdluitsup kangerdluata angmarnganitume. angajorKåve Katå- ngutigingnianut ilaussuput, ajoKer- suiartortitseKatigitdlo tåuko ukioK 1734-mit Kalåtdlit-nunåta kitfine su- lilersimåput. angutå Conrad Klein- schmidt oicautsinik påsisimassaliuvoK kalåtdlisutdlo nugterissardlune. erne Såmuale ukioK 1823 Sachsenimut aut- dlartipå atuariartortitdlugo, tamatu- malo kingorna Hollandimut nakorsau- tinik iliniarfingmut. 1836-mile Såmua- lip nakorsausiortumut iliniarnine aso- rutinardlugo Christiansfeldime Søn- derjyllandimitume iliniartitsissungor- Pok, tamatumalo kingorna 1840-me Katångutigingniat ajoKerspiartortitS- tut Agdluitsumut autdlartineKardlune. tamatuma nalåne OKautsinik iliniar- nine autdlarterérsimavå, taimailiv- dlunilo eskimut OKausinik påsiniai- ssarnerne torKåmavigssamik pilersit- sivdlune. Katångutigingniat Nungmut nugtertipåt tåssane atuarfingme ili- niartitsissorKuvdlugo, kisiånile inuga- me kistnarmérniartoK, Katångutiging- niat perorsainerat piumassarissarta- gaitdlo isumaKatigivatdlårungnaerpai tåukunångalo avigsårdlune. taimailiv- ålune Kavdlunåt, ajoKersuiartortita- atuagkap tåussuma suliarinerane tu- ngavigissane atcrdlugo ukiune tug- dliussune kalåtdlisut ordboge „Grøn- landske Ordbog" suliarå, 1871-ime Kø- benhavnime naKiterneKårtoK. suliarisimassamine tåukunane mår- dlungne atuagkanigdlo iliniutigssanik ardlalingnik pilersitsinermigut kisalo bibilimik nugterinermigut agdlagtau- seK nutåjuvdluinartOK pingortipå, o- Kariartautsimut, uigusersuinermut o- Kautsitdlo ingerdlanerinut oKautsine atausiåkåne imalunit OKauseKatiging- ne atortugssångordlugo. nåmagsissa- minik tåukuninga suliaringningnere isumatusårutauvdluangårmata erKar- sautigivdluangårsimangmatalo uvdlu- mikumut agdlåt avdlångorteriarne- Karsinaunatik, nauk taimailiorusung- neKaraluartut. agdlagtauseK påsiumi- naitsupilugssuvoK ilikaruminaitdlu- nilo. Samuel Kleinschmidtip soicutigissai OKautsinik soKutigingningnerujug- ssuåinarmut tungåinångitdlat, Små- taordie inuit OKautsinik tåukuninga OKalugtut taima soKutigitigalugit. tåukunungale nåmagsissai ersserKig- sorssungitdlat. tåunaugunarpoK kalåt- dlit atuagagssiSnik sujugdlerpåmik „Atuagagdliutit“nik pilersitsissoK, må- 7 Lichtenfels, hvortil Kleinschmidt kom i 184G og virkede et par år. Ikigait, Såmuelip 1846-mit ukiune mardlungne sulivfigisså. icarfiånut nugpoK seminariamilo Nungmitume iliniartitsissdngordlune. iliniartitsissutut sulinerme saniatigut eskimut kulturiénik OKalugtausiånig- dlo påsiniaivoK, pingårtumik Nup er- Kåmiuisa oKalugtausiat sangmivdlugo. oKalugtauseK tåuna najoritutaralugo oKausilerissutit suliarai kingornalo ordboge. Såmuale ingminut iliniartitarisima- vok, inungnut akuliusimavdluinardlu- ne oKausilerisinaunermutdlo piginåu- ssuseK angnertoK pigissane iluaKUti- galugit. tyskit OKausé OKausivigai, ka- låtdlit kitåmiut OKausé méraunermi- nit ilikarsimavdlugit, icavdlunåtut o- KalugsinauvoK agdlagsinauvdlunilo OKausivingmisut latineritdlo OKausé nakorsausiorfingmikatdlaramile ili- nialersimavai ingminutdlo iliniartisi- mavdlune. uvdluinarne inunermine åssigingitsunik pingasunik OKause- icarpoK, kalåtdlitdle kitåmiut OKausé sulinermine ingmikut pingårtineruv- dlugit sulivfiginiardlugit. 1700-t autdlartisimalerneråne Hans Egedep nalånile kalåtdlit kitåmiut OKausé misiligdlugo ardlalingnik ilu- arsartuniarneKartarsimagaluarput, ta- matumane latinerit OKausilerissutåt naj orKutariniarneKartardlune. agdlag- tauseK latinerit agdlangnerinik ator- tulersugaK taimailiordlune pingorti- neKarsimavoK. agdlagtauseK tåuna a- torneKarsinaugaluarpoK kisiåne tu— ngavingmingnut nalerKutingitsumik ersserKardlugtumigdlo. Samuel Klein- schmidtip torKåmaviginiarneKartar- toK tåuna atungilå, silarssuarmilo o- Kausilerissartunit sujugdlersauvdlune oicautsit suliariniagkame tungavigpiåt erKordlugo iluarsartutdlugit. tåunalo atuagångorpoK „Grammatik der Gron- landischen Sprache", Berlinime 1851. na ukiut untritigdlit sivnerdlugit pi- soicautigilerérsunik. isumaKartoKar- poK åma angutip tåussuma sujuner- sutigisimagå pårssissunik peKalernig- ssaK, tåukulo tåssåuput kalåtdlit nangminerissamingnik nunagissa- mingne CKausigssaKaKataulernerat su- jugdleK. inugtå nangmineK malungnartiniå- ngitsuvoK, nåmagigtartoK, ilevKårtoK peridgsårussissordlo, t.aimåitordle åma nangmininaK isumaminik atuiniartoK ingminutdlo tatigissoK, mersernartoK ilagserångitsordlo, kisiånile tunuåina- juitsoK sumik umåmioKarångame. uv- dlormut sulissarnera inunera malinar- dlugo avgorsimavoK, sulinerminilo a- kornusersorneKarnigssane kigsautigi- ngisåinavigdlugo. KUjanarniartut ta- maisa sugssaringitdluinarpai, sordlo åssersutigisinauvarput doktoringorti- niarneKaraluarame itigartitsivoK pi- ssutiginerardlugulo taimåitut Kalåt- dlit-nunåne atorfigssaKångingmata. nangmineK pingårnerutitane kisiat nuånaralugo inuvoK, tåssa kalåtdlit OKausisa kulturimut atoruminarsar- nigssåt kulturimutdlo piorsaissunig- ssåt sujunertaralugo, tamatumuna inuiaKatigit kalåtdlit kitåmiut kultu- rimingne kinguariartuleraluarner- mingne kingumut Kagfariarsinauler- Kuvdlugit. sordlo silap Kaumarna Kalåtdlit- nunåne takoricårsimagå, taimåtaoK tå- ssane issine naggatåmik seKungersi- pai— februarip Kulingiluåne 1886 — kiserdliordlune, taimåitordle inuit inunerminik suliaminigdlo tamanik tunissivfigisimassane najordlugit. ki- ngusingnerussukut inussunit taigor- neKalersoK „ilisimatoK silarssuarme tusåmassaK, kalåtdlit ilmiartitsissåt ikingutåtdlo" taimatutdlo eruaineKar- tarpoK atarKiniarneKartardlunilo." a JOLLYgood COLA mamarnerpaK imeruernarnerpårdlo 15

x

Atuagagdliutit

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Atuagagdliutit
https://timarit.is/publication/314

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.