Atuagagdliutit - 28.09.1972, Qupperneq 21

atausmaK KinertariaicarpoK -
tåssalo EF-mut någgårneK
oktoberip åipåne Kalåtdlit-nu-
navtlne inungnik taisisitsineKar-
tugssångorpoK, tamatumunåkut
taisissutigineKåsavdlune Kalåt-
dlit-nunåt Danmarkilo Europame
niuveKatigigssuamut EF-imut a-
kuerssisanersut någgåsanersut-
dlunit. inungnik taisisitsineK Dan-
aaarkime nunavtinilo atautsikut
PissugssångorpoK taisissutdlo ing-
mingnut katugutdlutik kisinetcar-
iugssauvdlutik. tåssa imåipoK ka-
låtdlit taisisinautitaussut 24.000-it
•Pigssingisa Kavdlunåt nålagauv-
fiåne taisisinautitaussutdle avdla-
tut aulajangertugsångorpåt Dan-
Piarke Kalåtdlit-nunåtdlo Kano«
Pisanersut.
Savalingmiututdle ingmikut tai-
sineKångitsortugssångorpoK.
landsrådime ilaussortaussut i-
^ingnerussut ingmikut taisinig-
Ssamik kigsauteKarsimanerigaluat
iolketingimilo ilaussortavta Mo-
Ses Olsenip tamatuminga sulissu-
tigingningnerilua kingusinårpat-
dlårtumik sancumiuneKarsimåput.
taima ingmikut taisinigssamik
^igsauteKarneK erssenrigsumik
Påtsugagssåungitsumigdlo uper-
naK måna sarKumiuneKarKårmat
folketingimut ilaussortaussup Mo-
ses Olsenip inatsisilerinermut
Professore Ole Espersen påsini-
aivfigå Kalåtdlit-nunåne EF-imut
tungatitdlugo ingmikut taisisitsi-
neKamigssamut periarfigssaKar-
PersoK. tåunalo akissuteKarpoK i-
Patsisit nålagauvfingmut tunga-
Ssut tungavigalugit Kalåtdlit-
PPnåne ingmikut taisisitsineKarsi-
Paunera akomutigssaKångitsoK
folketingip Kinersinermut inatsi-
siussok avdlångortisimagaluarpa-
2°. — folketingilo taimaisiorsi-
PausimagaluarpoK piumagune, —
Pangipordle, sordlutaoK Grøn-
iandsministeriame påsisimassa-
Kartut taima OKarsimassut, Ka-
iåtdlit -nunåne EF-imut tungatit-
'tlugo ingmikut taisisitsineicamig-
ssamut periarfigssaeruterérsima-
Ss°k. pivfigssaK kingusigpatdlå-
ierérsimavoK. tamatumungalo pi-
SsutaussoK tåssa statsministeriu-
SsuP Jens Otto Kragip januarip
22-ånile EF-traktate (isumaKati-
Eissut) atsiorérsimangmago, tå-
ssanilo agdlagsimavoK Kalåtdlit-
Punåt Danmarkilo atautsimordlu-
tik EF-imut ilaussortångusassut
Ubalunit ilaussortångusångitsut.
isumaKatigingniarnerit autdlar-
terKårmatale Kalåtdlit-nunåt Sa-
valingmiututdle årxivfigineKarsi-
PPusimagaluarpoK. Savalingmiu-
P16 Tuluit-nunåta ikerasåne Ke-
KertårKat avdlat åssigalugit ing-
P'ikut årKivfigineKarsimåput ki-
Pgusingnerussukut EF-imut tu-
Pgatitdlugo isumaKatigingningni-
arsinaulerdlutik akuerssåmigssa-
P|ut akerdlianutdlunit aulajangi-
yigsinatik. traktatimilume aula-
langerneKarsimavoK Danmarki-
016 nålagkersuissut kingusing-
PPrpåmik decemberip 31-åne 1975
Savalingmiut KanoK aulajanger-
simanerat EF-imut nalunaerutigi-
sagåt.
taima Savalingmiutut entarsar-
nigssamut periarfigssaKarumaneK
iaisisitsinigssaK Kåumatinik ar-
Plalialunguåinamik sujoncutdlu-
kalåtdlit politkerivta ilåinit
kigsautitut sarKumiuneKarsima-
''ok. sordlulo ardlaleriaKaluta ta-
kussarérsimagigput kingusinår-
Patdlårtumik. savalingmiormiutut
PeriarfigssaKarumanerugaluaK u-
vavtinut kalåtdlinut måna takor-
^'ugåinångorérpoK taimåituarsi-
Paavdlunilo isumaKatigingningni-
arnerit autdlarterKårmatale. tai-
P'alo kingusinånguasåmermut
kuts'avigssatuarårput EF pivdlugo
Punavtine Kåumarsainerup OKat-
alineruvdlo angnikitdluinarsima-
nera, mingnerungitsumigdlo
landsrådime ilaussortavta politi-
kerivtalo avdlat ungåinaic issigi-
nerujugssuat.
måna pivfigssaujungnaerérsi-
mavoK ingmikut imalunit kingu-
singnerussukut EF pivdlugo tai-
sisitsissoKamigssamut sorssuti-
gingningnerme nukingit atulug-
sinåsavdlugit. kingusinårérpugut,
Kangarssuardle! tamåna påsissa-
riaKarparput. pissutigssaKameru-
vordle misigssusavdlugo sut tu-
ngavigalugit taisisitsinigssamut i-
sumaKatigingningniarsimanersu-
gut. tamatumungalo tungatitdlu-
go aperKutit akissariaitartut ilåt
unauvoK:
1967-imile isumaKatigingning-
niamigssamut tungaviutitaK uv-
dlumikut landsrådiussup anguni-
againut politikianutdlo nalencu-
pa? landsrådit ukiune tatdlimane
sulisimanerat timitaKångitsuinar-
tut issigisångikåine, neKitaKartu-
tutdle, tauva pingitsomane aper-
Kut tåuna akissarianarpoK EF-
imut oktoberip åipåne akuerssår-
tinane någgårtinaniltinit.
1967-ime landsrådiussut EF
pivdlugo OKatdlissuaminemer-
mingne aulajangiupåt Kalåtdlit-
nunåt Danmarke åiparalugo EF-
imut ilaussortångortariaicartoK
ingmikut piumassarissat akuer-
ssåmeKarsinaugpata. pingårneru-
titdlugitdlo piumassarissat pinga-
sut ukuput:
1. Danmarke Kalåtdlit-nunåne
aningaussarsiornerup tungåtigut
ineriartornermut tapissuteKartu-
åinarsinaussariaKartOK.
2. kalålerpiait Kalåtdlit-nunåne
nangminerssordlune inutigssar-
siomerup tungåtigut periarfigssa-
nut sagdliutineKartuåsassut. av-
dlatut OKautigalugo: Kalåtdlit-
nunåne najugaKavingitsut aitsåt
Kåumatit arfinigdlit Kalåtdlit-nu-
nåne najugaKarémermikut nang-
minerssordlune inutigssarsiorsi-
naunermut agdlagartartårsinau-
nerat atortuginaratdlåsassoK.
3. Kalåtdlit-nunåne aulisamer-
mut kigdleKarfiup 12 sømiliussup
iluane Kalåtdlit-nunåne najuga-
Kavigsut kisimik aulisarsinaune-
rat atortinarneKåsassoK.
piumassarissaK sujugdleK piv-
dlugo OKåinartariaKarpoK Dan-
markip EF-imut ilaussortångor-
nine pissutigalugo inuiait kalåt-
dlit ineriartomerånut tapissute-
Kartamerata pingitsailissutaussu-
mik unigtinenarsinaunera takor-
dlorneKarsinåungitsordlunit. a-
kerdlianingme pissoKåsagaluar-
pat tåssaorKajarpoK inuiangnik
nungutitsineK.
sordlo Tuluit-nunåt EF-imut
ilaussortångomine pissutigalugo
Irlandimut Avangnardlermut ine-
riartornermut ikiutine 1972/73-
inarme milliardit sisamat tatdli-
matdlo akomånitut taimaiterKUV-
dlugit pingitsailineKarsinåungit-
sok, sordlulo EF-imut ilaussortao-
rérsoK Italia kujasingnerussorta-
minut kinguarsimakuloKissumut
tapissuteKartarnerminut pingit-
sailineKarsimångisåinartoK, tai-
matutaoK Danmarke akomuser-
neKarsinåungilaK Kalåtdlit-nunå-
ne ineriartornermut tapissute-
Kartuarnigssaminut.
Kalåtdlit-nunåne aningaussar-
siomerup tungåtigut ineriartor-
nermut tapissuteKartuåinarsinau-
nermik piumassanarsimaneK iti-
nerussumik issigalugo imaKångi-
laK. sorme-una tauva EF-imut i-
laussortångornigssamut tungatit-
dlugo kalåtdlit Kavdlunåtdlo tu-
ngånit kigsautigineKarsimava ta-
matuma piumassatut sarKiimiune-
Kamigsså? apencumut tamatumu-
nga uvanga akissutigssara unau-
vok: taima piumassaKartoKarsi-
massoK nålagauvfingmit taper-
semeKardlune ineriartortineKar-
neK EF-ip aulajangiutdlugo angu-
niagånut unga akerdliungmat: a-
ningaussaligssuit kigdligssaKå-
ngitsumik periarfigssikumavdlu-
git aningaussarsiornikut ineriar-
tomermik inugtaussunit aicune-
Karnatik, aningaussaligssuamut
iluaKutaussugssamik kigdlenå-
ngitsumik iluanårniartOKarsinau-
lersikumavdlugo taimailivdlune
aningaussatigut pissauniligssuit
kiserméussivdlutik ineriartomeK
aulajangersinaulerniåsangmå-
ssuk inuit Kinigåinit unangmig-
dlerneKaratik nåkutigineitapalå-
ratigdlo, måssale nunane demo-
agdl.:
Emil Abeisen
kratiskiussune tamane imåitaria-
KaraluartoK inuit Kinigait tåsséu-
savdlutik pissaunermik pigissa-
Kartut, sordlo nunap ilåta kingu-
arsimanerussup ineriartomigsså-
nut tapissuteKartåsavdlutik.
sujunigssap EF-iata ajungiså-
ngårtorssuvdlune ukiune Kulinau-
gatdlartune 1982 tikitdlugo Ka-
låtdlit-nunåta Danmarkivdlo nå-
lagauvfiup Kalåtdlit-nunåne ine-
riartornermut tapissuteKartuar-
nigssånik piumassarissåt akuer-
ssårsimavå. pissutsitdle måna a-
tutut tungavigalugit OKartaria-
KarpoK EF-imut ilaussortångusa-
galuaruvta EF-e ukiut Kulit Kå-
ngiugpata taimatorssuaK pitsau-
sårtariaKåsassoK Kalåtdlit-nunå-
ne ineriartomeK unigtuvisångig-
pat.
aperilangale: ilumornerpa inui-
ait kikugaluartutdlunit atåtuina-
rumavdlutik nunagissartigdlo pi-
orsartuåinarumavdlugo avdlanit
akuerssåmeKarKårtariaKamer-
pat?
Kulånile encartorneKarérsut na-
jorKutaralugit OKartariaKarpugut
taima piumassaKartariaKarsima-
neK erssiutauginartoK uvdlumi-
kut pissusiussut tungavigalugit
nunavta piorsarneKartuåinarnig-
ssånik periarfigssaussumik på-
singnigsimanermik.
piumassarineKartup åipå — Ka-
låtdlit-nunåne najugaKavingitsut
aitsåt Kåumatit arfinigdlit Kalåt-
dlit-nunåne najugaKarémermikut
nangminerssordlune inutigssar-
siorsinaunermut agdlagartartårsi-
naunerat — pivdlugo oKåinaria-
KarpoK isumaKatigingningniar-
nerme angussarineKarsimassup
tåussuma inatsit ukiorpålungne
nunavtine najugaKavigsut nuna-
lingneritdlo akornåne atortusima-
ssok åssigivdluinarmago, inatsit-
dlo tåuna nåmagissagssausimå-
ngisåinarmat sujunertarigaluanilo
— kalålerpiait Kalåtdlit-nunåne
nangminerssordlune inutigssarsi-
ornerup tungåtigut periarfigssa-
nut sagdliutineKartuamigssåt —
maligdlugo atutingisåinarsimav-
dlune.
inatsit tåuna nåkartitsivigtut
uvsitsigiuåinarsimassoK Kulåne
entaineKarérsutut sujunertane
maligdlugo atutingisåinarsimavoK
KaKugumutdlume taimaisinavia-
rane. uvdlumikut pissutsit tamå-
na erssendgpatdlångajagtumig-
dlunit ersserserérsimavåt, tåssa-
me nangminerssordlune inutig-
ssarsiornerup 85#/o-iata migssinga
Kavdlunånit nunalingnerorpiå-
ngitsunit ingerdlåneKarmat. Kav-
dlunåt kalåtdlitdlo taima naligl-
ngitsigalutik unangminiaraluar-
nerat pissuteKarneruvoK Kavdlu-
nåt autdlamautigssamingnik ka-
terssinigssamut periarfigssaKar-
nemnerånik, niuvernerup tungå-
tigut atåssuteKarfigssanik ajor-
ssångingnerunerånik (OKautsinå-
sit), mingnerungitsumigdlo Ka-
låtdlit-nunåne aningaussarsior-
nerme pissutsinut tungaviussut
Kavdlunåt kulturiånik tungave-
Karmata kalåtdlit kulturiånik pi-
natik. taima eKungajuartumik i-
ngerdlauseKameK sujunigssame
angnertusiartortuåsajungnarsi-
vok kalåtdlit Kavdlunåtdlo ino-
Katigingnerånut OKilisautaunaviå-
ngitsumik.
landsrådivta taima eKungassu-
mik ajussåmartumigdlo inger-
dlauseKameK takusinausimavåt
ardlaleriardlutigdlume aulaja-
ngersagkat tåssunga tungåssute-
Kartut avdlånguteKartineKarsi-
naunerat OKatdlisigissarsimavdlu-
go. aperKutauvordle taimaisior-
nigssamut periarfigssaKåsaner-
sok EF-imut ilaussortångoralua-
mvta. taimaisiorslnaunigssamut-
dle ilimanauteKarpatdlåmjugssu-
arunångilaK. åssersutiginardlugo
OKautigisinauvara EF-ime grand-
loviussup (Romtraktatip) ingmi-
kortuisa 52-iat tamatumunga a-
kornusisangmat.
taima ingmikut åncivfigineKar-
simanerput ukiune Kuliname a-
tortugatdlartugssauvoK, ilimagi-
ssariaKardluinarpordlo tåuna ing-
mikut ånuvfigineKarsimanerput,
sujugdlertutdle pinane, ukiut ku-
lit Kångiugpata atorungnaersine-
KåsassoK EF-ivdlo tamatumunga
tungatitdlugo aulajangersagai a-
tutilerdlutik.
Kalåtdlit-nunåta EF-imut ilau-
ssortångortinane piumassarisima-
ssaisa pingåmerssåt tåssa piuma-
ssarineKarsimassut pingajuat: Ka-
låtdlit-nunåne aulisamermut kig-
dleKarfiup 12 sømiliussup iluane
Kalåtdlit-nunåne najugaKavigsut
kisimik aulisarsinautitaunigssåt.
ilumortumik OKåsagåine OKar-
tariaKarpoK piumassarineKarsi-
massoK tåuna piumassarineKarsi-
massunit tamanit pingårnerpau-
ssok. tamatumunga pissutauginå-
ngilaK nunavtine inutigssarsior-
nikut ineriartorsimaneK tamarme
aulisarneK inutigssarsiutitut pi-
ngårnerpåtut issigalugo ingerdlå-
neKarsimangmat, åmåtaordle må-
namut EF-imut ilaussortaorérsut
Vesttyskland Frankrigilo, kisalc
ilaussortångomiaK Tuluit-nunåt,
Kalåtdlit-nunåne aulisariutau-
ssut amerdlåssusiånut nalendut-
dlugit amerdlanerujugssuamik
aulisariuteKarmata. åssersutigi-
nardlugo taisinauvarput nunat
tåuko tusintilingnik aulisariute-
Karniartut Kalåtdlit-nunavtine
kilisautit angigissagssåungitsut
sisamåinait pigigavtigik. ingmikut
årKivfigineKarsimanerput ukiune
Kuliname atutugssauvoK, ilima-
gissariaKångilardlo ukiut tåuko
ingerdlanerinåne kalåtdlit auli-
sartut nunat tåuko aulisariuter-
pagssuinut unangmigdlersinauli-
sassut.
kalåtdlit månamut kutteré un-
tritiligpåluit avatåsiutåungitsut
erKåisångikåine Kalåtdlit-nunåne
inutigssarsiutit pingårnerssåta su-
junigsså Kaumavatdlårujugssua-
runångilaK. EF-imut ilaussortau-
ssut aulisariussuinut atortorigså-
Kissunut unangmigdlerniameri-
galuarnivtine pingitsorata saper-
ssåinartugssångusaugut. encar-
sautigigåinilo Kalåtdlit-nunåta a-
vatåne aulisapilungnerup aulisag-
kat sineriavtinit pérutitisinaugai
tauva OKåinartariaKarpugut ka-
låtdlit inuiagtut atåtuinamigssåt
navianartorsiortineKalerumårtoK.
aulisapilungnerup kingunerissai
ilimagissamit pilertomerujugssu-
armik tékuteratarsinåuput, Ka-
låtdlit-nunåtalo ajornartorsiuler-
nigsså pitsaunerulernaviångilaK
Islandip — uvanga isumaga ma-
ligdlugo erKuvigsumik iliordlune
— septemberip autdlarKautånit a-
tulertugssångordlugo aulisarner-
mut kigdleKarfine 50 sømilinik a-
vasigdlimago. matuma kingorna
ilimagissariaKardluinarparput
Vesttysklandip Tuluit-nunåtalo,
Islandip ajornartorsiungårneranut
påsingningivigdlutik nåmagig-
taitdliungåKissut, issitik Kalåt-
dlit-nunåta avatåne aulisarfigssu-
amut aorsårtikumårait pissagssa-
mingnik Kinerdlerdlutik.
ilimagingitsugagssåungilaK u-
kiune aggersune Vesttysklandip
Tuluit-nunåtalo tapertarigdlutik
Kalåtdlit-nunånut tungatitdlugo
ingmikut årKineKarsimanerup
matumane silarssuarme pujualai-
nångortineKarnigsså sulissutigiu-
måråt ilungersungårtorssuvdlutik,
akerdleringnigssamilo tåssane
EF-ip aulisamermut tungatitdlu-
go politikine malingnerujumane-
ruinamago åmåtaordle aulajangi-
utivigdlugo atutilentusavå måna:
EF-imut ilaussortaussune auli-
sartut nunat ilaussortaussut av-
dlat aulisartuisutdle åssigingmik
periarfigssaKartineKartariaKar-
tut, ukiut „ikårsårfiussut" ato-
rungnaerniariarpata.
KNAPP-ip, nunavtine aulisar-
tut piniartutdlo peKatigigfiata, 50
sømilimik kigdleKarfeKalemig-
ssaK piumassarisimavå. taimalo
piumassaKamermut tungaviutine-
Kartut ilagåt aulisagkat nungut-
sailiorneKarnigssåt kisalo 12 sø-
milinik kigdleKarfeKarnerup nå-
mångivingnera, tåssame ikåner-
ssuit Kalåtdlit-nunåta avatånltut
månamut kigdleKarfiussup avatå-
ningmata.
taima KNAPP-ip piumassaKar-
nera landsrådit tamåkivigdlutik
ilalersorpåt, taimåitordle rådip
tåussumarpiaup forretningsud-
valgiata landsråde sivnerdlugo
nalornissoruteKångivigdlune isu-
maKatigingningniarnerme angu-
ssarineKarsimassoK nunavtinut
nåmaginauteKartutut akuerssårsi-
mavå. ilumut påsineK ajoma-
KaoK!
landsrådip takusinaugaluarpå
kalåtdlit aulisartuisa kigdleKar-
fiup avasigdlineKamigssånik piu-
massarissåt tunuleKutaKardluåi-
narane åmåtaoK erKortuliomeru-
ssok, sujunigssamile pissugssat
nautsorssoriåsavdlugit piginaune-
KarsimångilaK. landsråde ungåi-
naK issigalune akuerssåmermigut
uvdlumikut isumagissame aker-
dlerdluinånik iliuseKarsimavoK
taimaisiomermigutdlo kalåtdlit
aulisartue sumiginangårsimav-
dlugit, kisalo Kalåtdlit-nunåne i-
nutigssarsiutit pingåmerssarissåt
Kularnarsisingårsimavdlugo.
imåisimåsagaluarpatdlunit 1967-
ime 12 sømilimik ingmikut år-
KivfigineKarnigssamik piumassa-
KarneK nåmagsimassoK taimåitoK
ukiut kingugdlit, silavta nigdler-
tikiartornera matumane puioma-
go, takutisimavåt aulisamermut
kigdleKarfiussoK avasigdlissaria-
KalersinaussoK imalunit avdlatut
iliuseKartariaKalersinaussoK inui-
ait kalåtdlit inugtutdle avdlatut
inuniuteKartariaKåsagpata. aju-
ssårnangårtordle tåssa EF-imut
ilaussortångoraluaruvta taima i-
liuseKarsinaunigssamut periarfig-
ssavut angnikisaKingmata periar-
figssaerutivisångikuvta agdlåt.
erKorunaraluarpoK landsrådime
sujuligtaissumut tugdlerssorte o-
Karmat kalåtdlit EF-imut aula-
jangivigtinatik erKarsarfigssaKar-
tariaKartut. tamatumingale Sava-
lingmiutut årKivfigineKarnigssaK
Kangarssuardle atulugsinarneKa-
rérsimavoK. isumaKatigissut trak-
tate atsiorneKarérsimavoK.
taimale atsiorsimaneK Dan-
markimut Kalåtdlit-nunånutdlo
periarfigssaussut kingugdlersari-
ngilåt. aula j angi vingnigssap —
oktoberip åipåne taisisitsinikut
pissugssap — ilaussortångoruma-
nermut KinuteKarsimaneK någgår-
sinauvå. måssale encarsamigssa-
mut periarfigssaKartariaKamna-
raluartugut månamut isumaKati-
gingningniarnerme angussausi-
massut tungaviginardlugitdlunit
OKartariaKarunarpoK avKut atau-
sinaK Kalåtdlit-nunåta Kinertari-
aKarå, tåssalo EF-imut någgår-
dlune.
21