Atuagagdliutit - 22.01.1986, Qupperneq 10

10
ATUAGAGDLIUTIT/GRØNLANDSPOSTEN
NR. 4 1986
Oqailinneq • Debat
Naammagittaalliuut
Allattoq: Amandus Petrussen
Massa immaqa torinngitsuliortara-
luarlunga taamaattoq allaaserisa-
nik assiigiinngitsunik pisinnaancra
naapertorlugu atuagassiatigut alla-
tigullu allagaqarnialuttarpunga
kikkulluunniit atuagassaqarsin-
naanerannut ikiuunnialuttarlunga,
nuannaartarpungalu saqqummiun-
niakkakka ilanngunncqarsima-
gaangata.
Nuannertanngilarli nammineq
tulluarsorisaq atorniarlugu oqaa-
sissarsiornermi oqaatsit atukkakka
ilaatigut immaqa kukkunersiuisu-
nit apereqqaanngilluinnarlunga al-
lanngortinneqarsimasut paasilerlu-
git, pingaartumik nalunagu naqita-
mut imaannaq allanngortinneqar-
sinnaajunnaarsillugit naqissimasu-
mut taamaattussatut ilanngunne-
qarsimagaangata. Siornatigut taa-
ma pineqaraangama naammagiin-
nartarsimagaluarpara sukkut ar-
laatigut naqqiissuteqarnissaq peri-
arfissaqalerumaartoq utaqqillugu.
Maannali nipangiinnarumanngi-
langa uanga imminut pinnanga,
atuartussalli eqqortumik ilisimatik-
kumallugit minnerunngitsumilli
uannut oqaluttuartut kukkusumik
pisuutinneqaleqqunagit.
Kingullermik taama uumisaarfi-
gineqarpunga Kalaallit Atuakkior-
tut saqqummersitaat atuagaq saq-
qummermat, tassa »Suluit 4« saq-
qummermat. Tassani piniartorsuit
qavunnartarsimasut oqalualaavi
najoqqutaralugit allaaserivara
»Qavunnartarneq« 1950-ip tungaa-
nut qavappiaat akornanni piniartu-
tut inuunermut atalluinnartoq i-
nuppassuarnillu iluamik ilisimane-
qarpianngitsoq atuagassiaralugu.
Allaaserisami tassani oqaatsit
kujataamiorpaluttut atukkakka ar-
laqartut allanngortiterneqarsimap-
put, soorlu qupp. 79-imi ima allak-
kaluarpunga: aataat amii kapitas-
salul natsikuluullu amii aaqqatissa-
tut atorneqartarlutik. Imaalillugu
allanngortinneqarsimavoq: aataat
amii kapatassatut natsikuluullu
amii aaqqatissatut.... avannaamiut
tuvilillit kujataamiut kapitaqarput.
Kapitamminngaanniit kapatam-
mut allanngortitsisup aamma na-
lunngilluarpaa avanersuarmiut ka-
pataat kujataamiullu kapitaat qa-
noq assigiinngitsigisut. Aamma ta-
korloorsinnaavaa uanga taqqavani
peroriartorsimallunga kapitallu qa-
noq atugaasoq nalunagu tassunga
taarsiullugu kapatak atornavian-
ngikkiga. Taama allanngortitsisup
immaqa utoqqatsissutigisinnaassa-
vaa naqinnerliuisoqarsimassasoq
allanngortinneqarsimalluni; tassa-
mi taamaattoqarsimassaaq. Kisian-
ni atuakkami tassani naqqiisoqarsi-
manngilaq, taamalu sinerissami ili-
simaneqalissaaq qavappiaat aataat
amiinik kapataqartarsimasut. Tas-
saniipporlu uannut nuanninngitsoq
kujataamiut kapataqarnatik kapi-
taqartarmata.
Allanngortitat suli arlaqarput,
soorlu qupp. 82-imi ussussuasik
imaalineqarsimavoq ussussuakasik
aammalu ussukuloorsuasik imaasi-
simalluni ussukuloorsuakasik. Ua-
gut ussussuasimmik ussukuloorsu-
asimmillu oqartarnerput kialluun-
niit oqaatsinik ilisimaniarnermit
ussussuakasinngorlugu ussuku-
loorsuakasinngorlugulu inassutigi-
galuarpagu uatsinnit malinneqar-
navianngilaq qangaaniilli oqaatsi-
vut taamaattut pigigatsigik allan-
ngortinneqarnerilu uatsinnut nuan-
nernani.
Kangerajiip avataa qajaannar-
mik angallavigissallugu naammat-
toorsilluartinnani imaasinnaasi-
manngilaq kitaarsivasiigami.
Qupp. 84-imi allassimavaat: taama
ikaarsivasiigami aalasaqaaq.
Oqaatsit ikaat kitaarlu qanoq assi-
giinngitsigisut nassuiartariaqan-
ngilakkaluunniit.
Suli allanik uparuagassaqaralu-
arlunga pingaarnerutitakka taama-
tut tamanut ilisimatitsissutigaakka.
Siornatigut aamma taamatu-
ngajak uumisaarfigineqartarpu-
nga. Uggornartut ilagaat atuakki-
anni Thule-miit Scoresbysund-imut
1980-imi saqqummersumi qupp.
13-imi umiarsuarmi nerisinnaan-
nginnerput pillugu tunumiut oqari-
artaasiat ujaqqerneq taamani pisi-
masumut tulluarluaraluartoq atu-
garaluara kukkunersiuisup apereq-
qaarnanga allanngortissimamma-
gu utaqqisunngortillugu taamalu
oqaatiginera paasinarunnaarsillu-
gu. Ima allakkaluarpunga: ujaq-
GRØNLANDSKE
ANORAKKER
Sianeriutit angissusissaa oqaatigiuk.
Mersussavarput nassiullugulu.
De ringer og opgiver mål.
Vi syr og sender Dem varen.
AASIAAT-SYSTUE
"9T Box 3.3950 Aasiaat
<1_S> <$_$> Tlf. 4 21 95 - 4 24 59
FRIMÆRKER KØBES
Har De brugte grønlandske frimærker er vi købere, vi betaler fra
ca. 1/8og op til flere gange pålydende værdi. Klip blot frimærker-
ne af kuverterne så der efterlades en rand af ca. 2 cm papir rundt
om frimærkerne. Vi køber ubegrænsede mængder. Send hvad
De har og vi sender Dem øjeblikkelig en check.
SSE-FRIMÆRKER
Postboks 1038, DK-8200 Aarhus-N, Danmark
qinngikkaluarutta naammagaar-
put.... imaasisimavoq: utaq-
qinngikkaluarulta naammagaar-
put....— soorooq!
Uannut uumisaarut nuannin-
nginnerpaaq pisimavoq atuagaq
Danmark-imi saqqummersinne-
qartoq: Kalaallit taallaataat nutaat
Inuit Ny grønlandsk lyrik saqqum-
mermat 1980-imi. Taalliakka tassa-
ni ilanngunneqartut marluk qallu-
naatoortaat ajunngikkaluarlutik
kalaallisoortaat imminnut akule-
runneqarsimapput, tassa taallat:
kinaasunga aamma sunatoq. Taal-
lat taakku imminnut akulerunne-
qarsimapput paasinarunnaarsillu-
git. Taama uumisaarisut utoqqat-
sertariaqarluarlutik suli maanna-
mut allagaarannguanilluunniit u-
toqqatserujunngillat.
Taama uumisaarfigineqartarne'
ra nuanninngikkaluartoq suli a-
vaanngilanga. Matumali kingorna
taamaasiorfigineqaqqissagaluaru-
ma aamma nipangersimaannarna-
vianngilanga.
Jørgen Olsenimut
Inuulluaqqussut
Peerunnerpit kingornagut eqqaa-
neqareeraluartutit nuanneqisumik,
amigartutut isumaqarfiginngivillu-
git, inuusuttunngorsimalerlunga
Sisimiunut tikikkaangama alakkar-
tuartarama taamanikkumit manna
tikillugu nuannersumik tatiginartu-
millu ilassineqartarnerput eqqaal-
lugu naatsunnguugaluamik ua-
ngattaaq inuulluaqquniarpagit,
kissaatigalugu neriuutigalugulu nu-
liavit qitornavillu qujaniut manna
tigujumassagaat.
Taamani sorsunnerup naligim-
magu ilaatigullu radioaqanngin-
natta nutaarsiassat erseqqinnerusut
paasisaqarfigisarpagut uagut na-
lorsaraluaqaluta radiuulerisuuga-
vimmi erseqqisaasersorfigaluta
nassuiaalluta paasisaqartittarpatsi-
gut soqutiginaqisunik radiukkut
tusakkatta saniatigut itinerusunik.
Taamanilu aamma aviiseeqqa-
mut »Piniartoq«-gallarmat aaqqis-
suisuugavit Sisimiullu pigisaannut
agguaanneqartarluni annguttar-
måt ilaatigullumi illit nammineq
ilanngussatut puiguikkerfigisarlu-
git, kajumissaarutit assuarliutillu
qunorpalunngitsut. Ataaseq eq-
qaalara:
Ilaanni landsrådip ataatsimiissu-
taanik tigusillutit assuarlerputit
ataatsimiinnerup . ingerlarngani
Aasimmiaasiit assuarliutit. Siu-
mukkormiut eqqaamaqisatsinnik
nunatsinni innuttaasugut nerior-
sornikuuvaatigut EF-miilluunniit
anigaluarutta akileraarutit qaffaq-
qissanngitsut, pisiassallugooq aki-
kinnerulissaqisut. Sunaaffali naag-
ga — aatsaanngooq ukiortaamiit
akileraarutit qaffannialerpaat, pi-
siassallugooq akitsoqqinnialeqaat.
Aasimmiaa salloqittarneqarluta,
neriuutigullumiaasit maangaan-
narput. Allaniguna aningaasarsis-
sutissanik nassasleqinersut. I laa
aammalimi ilungersunaq una: »Ka-
laallit nunatta ajornartorsiutaa an-
nerpaaq imigassaq nunatta ani-
ngaasaqaataa«. Ajoqaaq, allanilli
nassaarniarnissaq aiornaqinerluni,
soorlu makkuninnga:
1. Nunarsuarput kusanartoq kia-
luunniit aningaasaatilissuup
aatsaalluunniit tikikkaluaruni
illorsualiorfigisinnaavaa nuna
akilinnguarnagu.
2. Nunarsuarput minguitsorsuar-
mik imeqarpoq. Immaqa avam-
mut nioqqutigineqarsinnaaaga-
luartumik, soorlu Arabiamut
oqaluuserineqarsimasut ilaannik
imaattumik: timmiaaqqanngooq il-
lersugaalit. Tamanna assuarliuti-
gaat illit nammineq aviisit atorlugu
sooq uagut inuiaqatigiit kalaallit
salliutitaassanngitsugut timmiaaq-
qanit? Tamatuma kingorna tikin-
ninni eqqaamavara unnukkut ra-
diuleriartornissavit tungaanut illu-
taassinni nuannersumi suli inaar-
sakkassinni iserfigalusi tamanna
eqqaagakku. Nassuiaappatsigut iti-
silerlugu uagut inuusuttuusugut i-
norsilluta, allaat bibili angullugu,
naggataagullu oqarlutit ima: tim-
miaaqqanit pingaarneruvugut, i-
laa?
Aatsaat uagut paasisaqarnerusu-
tut ippugut manna tikillugu isuma-
liutigisartakkatsinnik.
Taamanernitsat suli ilaqassaga-
luartut ataaseq ilannguttariaqarpa-
ra, tassa landsrådimiileriikatallutit
Kalaallit Nunaannut ministeri (taa-
mani udvalgimut) Danmarkimut a-
taatsimiigiatuannguarlutit ataatsi-
miinnerup avataatigut qasuerserlu-
si oqaloqatigiillusi assortuullusi tu-
saratsigu nuannerigipput oqarfigi-
simagakku: assortorsinnaanngilar-
ma qillertuusaliortuinnaallutit, ua-
ngaana radiuulerisuunerusunga!
Tamanna allanit tusarpara. Ilu-
moorsimasorli kingorna paasivara.
Nalunngilarput siunnersuutitit
Afrikamulluunniit.
3. Naalakkersuisugut angalaner-
passuarnik ilaanni immaqa pi-
sariaqarpallaanngikkaluartu-
nik millisitsisinnaalissagaluar-
put. Naak-uku aningaasanik a-
qutsisuusut?
4. Naalakkersuisuusut sipaarnia-
laarsinnaapput aningaasarpas-
suit atorlugit ilassinnissuterpas-
suit ikilisiimigunikkit ingammik
anisakkut ukiuni qaangiuttuni
piisaapiluttorsuullutik pisi-
manngikkaluarpata allaammi
ukiumut 800.000 kronit ilassin-
ninnermut atorneqarsimallutik
qularnanngilaq ukioq manna
nunatsinni ajornartorsiorneq
minnerusimassangaluarpoq.
5. Kiisalu millionit affangajaat
atorlugit kingullermik ataatsi-
mersuarneqarpoq imigassaq
pillugu oqallinniartunik Dan-
markiminngaanniik allaat pe-
qataasoqarluni. Soorooq?
Naalli kinguneri? Naalakkersu-
isulli qaqugorsuarmut imigas-
saq aaqqiiffiginavianngilaat su-
mulluunniit pigaangamik ataa-
landsrådimi ukiut ilallit qaangiuk-
kaangata Kalaallit Nunatsinni a-
tuutilersartut. Tamanna inuinna-
kuluusugulluunniit nalunngilarput
tamatsinnut inuiaqatigiinnut ilua-
qutaasumik. QanganngulerponW
landsrådip namminerisaminik siu-
littaasoqalerluni ammagaanerani
sivisunerpaamik ilaasortaasimallu-
tit, eqqaavat ataatavit tuilini piigin-
narlugu ajoqinngortinneqarnera-
Tamanna angusaqangaarnerpit ila-
ginngitsoornavianngilaa. Eqqaa-
manngilarami landsrådinngoravit
timmiaaqqat salliutikkitit illersoq-
qullugit.
Ilageeqarnermi Kalaallit Nu-
naanni Danmarkimilu sulilluarsi-
masoq maanna toqoreersimalersoq
Sisimiuni palasiutsiarluni aallaler-
soq ataatagigaluarpit erinarsorfigi-
tissimammagu nammineq taallia-
minik erinnamik nuannersumik eri-
nalerlugu ilaatigut eqqaamasami-
ninnik imaattunik taallalinnik:
Maanna tamatta katersorluta
aallalersoq palaserput..
Naasussat ikkussulaariikkatit
Guutitta naalluartikkiligit.
Maanna aallarputit assiginnaalN
kisiat takusassavarput. Iliverpit sa-
niani uninngatsiarumaarpugut, il1'
saagavit ilaanngitsugut. Nalunagu-
li ataatavit taallianngua naatissi-
magit assigiinngitsunik maanna
kikkorpassuit ilorriffigisartagaan-
nik.
Uanga ataatagigaluannut uan-
nullu allagarisimasatit takusaru-
maarpakka nuannaarlunga eqqaa-
niarlutit.
Jørgen C.F. Olsen Kalaallit Nu-
naata ernerisa puigorneqassanngiF
sut ilagaatsit. Inuulluarit qujanarlu
pereersunut. Lars Ingemann-
sinnguartornatik sapertaramik-
ku ilami ingasangajattarput.
Aammagooq utoqqalinersiat
qaffanniarpaat asumi taakku q>'
nersisartorigisi, puigorneqartull1
taakku atuartut meeqqallu mikine-
rusut taakkumi tapii piarneqarput
tassami angajoqqaat sulilluarner-
mik aningaasarsiaat naammareer-
put, angajoqqaalli eqiatsitaartut
meerai tapilerlugit, tassaniipput
tassaniinnginnerluni kukkuneq-
Tassami ullutsinni sulilluaraanm
aningaasat killigititaasut taakku
suuppat? Naalakkersuisugunaasiit
aamma kukkuluttorput imigassat
ammasarneranik allanngortitseq-
qikkamik imernersuaq taakkartor-
neqartuarpoq qanorlu iliorluni mil-
lisitsinissaq eqqartorneqartarluni.
Qanorli massakkut aaqqiisoqar-
pa? Imigassat ataatsiniit ammarta-
lerput ualiliinnartorlu saniportut
takussaaleqalutik kiisalu arfinin-
ngorneq eqqissisimaffituarsuarput
naalakkersuisut aserorpaat. Arfi-
ninngornikkut qilalertarsimaqine-
ramik?
taama aalajangiineq innuttaasu-
nik annertuumik eqquisussaasoq
qularnanngereerpoq, aapaariit qas-
sit avissappat? Qassillu toqumik
kingunilimmik atornerluissappat?
Kalaallinngooq imerneq ilikkaru-
maarpaat — Qaqugumita? Imma-
qa ukioq 3000-imi!
Imigassamik atornerluisunit na-
nertugaasut annerpaat tassaapput
arnat imerneq ajortut meeqqallu
mikinerit. Qaquguuku naalakker-
suisut silattorniartut annertoorsu-
armik illoqarfikkuutaartumik pe-
rulluliortoqareerpat immaqa silat-
tulerumaarput. Ceci Petersen.
Naalakkersuisut-aa
sipaalaarniaritsi!
Isummat anisilaarlugit ilaatigut ajorneq ajormat.
Qaratsama ulikkaarutai inissaarummata mannaasiit
aqqutigalugu anisi/aarpakka.