Atuagagdliutit - 22.01.1986, Qupperneq 11

Nk^4 1986
ATUAGAGDLIUTIT/GRØNLANDSPOSTEN
II
Hans Egede eqqaaniarlugu
ukiut 300-ngorneranni
Januar ip 31-ianni 1986 ukiut 300-ngussapput Hans Egedip inunngorneranit.
Sapaammi februarip 2-ianni eqqaaniarneqassaaq nunatsinni Norgimilu
ifwungorfiani.
Tallimanngornermi januarip 31-i-
anni ukiut 300-ngussapput Hans
*;8edip inunngorneranit. Hans
f'fiede tunngaviliisuuvoq ilagiinnik
•‘alaallinik, taannalu qutsavissa-
faarput ullumi Danmark naala-
gaaffeqatigigatsigu. Hans Egedip
lnunngorneranit ukiut 300-ngorne-
rat eqqaaniarneqassaaaq nunatsin-
tamarmi. Sapaammi februarip
z',anni oqaluffinni eqqaaniaane-
Oarluniiu aningaasanik katersuine-
Oassaaq. Norgemissaaq ulloq ma-
innartinniarneqassaaq, nalliut-
orsiornartumik katersuunneqas-
falluni Hans Egedip illuani Oslomi,
' UP taassuma ukiunik 40-liinera
®Uqorlugu katersuineqassalllunilu
*»ans Egedip eqqaaneqaatissaanut
a|ugassanik. Nunatta vicebiskop-
P,a Kristian Mørch tamatumani pe-
Oataassaaq, nunatsinni ilagiinnit
juulluaqqussut apuutissallugu ka-
aallinillu Norgemiittunik naalagi-
ar*itsissalluni.
kissaammmiasoq
^ans Egede Norgimi inunngorpoq,
ar*gumminit Danmarkimit siuaasa-
9arluni. Inunngorpoq nunaammi
l'*arstadimi Trondenesip palase-
^arfiani Norlandimi, ataatagalugu
eciqartuussisoq Povel Hansen a-
Uaanagalugulu Kirsten Jensdatter.
•nngorsarpoq angerlarsimaffim-
1111 pissarissaanngitsumi, angajoq-
Qaavi assut sipaartariaqarlutik er-
ilinniartissinnaajumallugit.
**ans Egede universitetimut pivoq
Palasissatullu soraarummerluni.
707-imi palasinngortitaavoq
l rondhjemimi atorfinillunilu Vaa-
8'nimi palasip aappaatut.
Tassani palasitut sulinera assut
e9qissiviilliorfiuvoq tassa atorfi-
uunnariarlunili qullersani palasi
lsUrnaqatigiunnaarsimagamiuk oq-
qattartorsuullutik. Tamaaniitilluni
isummersimavoq Kalaallit Nu-
naannut ajoqersuiartornissamik.
Oktoberimi unnukkut pisarnermi-
sut pisuttuarujoorniarluni eqqaa-
lersimavaa atuagaq pisoqaq qa-
ngaammat atuarsimasani. Tassa
taanna Peder Claussønip Norgimik
allaatigisaa 1632-mernisaq, tassani
eqqartorsimallugit itsaq norskit is-
landimiullu nunaqarfigisimasaat
Grønlandimi.
Sakini Niels Rasch allaffigaa,
taanna umiarsuarmut aquttuulluni
Grønlandimut niuffagiaqataasarsi-
masoq, taavanilugooq takusarsi-
masoq inunnik »nujuartanik«.
1710-imi Hans Egede allappoq Be-
rgenip biskorpianut qinnuteqarluni
umiarsuarmut Grønlandiliartussa-
mut ilaajumalluni. Biskorpili ilale-
rinngilaq, taakkumigooq inuit peq-
qarniitsorsuit oqaasii qaangis-
saanngitsumik akornutaasussaam-
mata ajoqersuiniarnissamut. Aam-
ma Hans Egedip nulia »pisinnaasa-
ni tamaat akerliuvoq uimi pilersaa-
rutaanut sapiisipiluppallaamut«.
Kingumulli qullersanilu sakkor-
tuumik assortuuteqqimmata Gjer-
trud Raschip isummi allangortip-
paa, appariillu marluullutik Ber-
genimut aallarput. Tassanngaan-
niit Hans Egede Kjøbenhavniliar-
poq, ajoqersuiniaqatigiinnit aallar-
nerlaanit akuersaarneqarluni
kunngimullu sassartitaalluni.
Taava Hans Egede Bergenimut
uterpoq 1719-imilu kunngi peqqu-
sivoq Bergenimi niuertut katersuu-
tissasut isumalioqqutigissagaallu
qanoq iliorluni Grønlandimut niu-
erneq pilersinneqarsinnaanersoq.
Piginneqatigiiliortoqarpoq, ani-
ngaasaatigalugit 10.000 rigsdalerit,
taakkuninnga 300-it Hans Egedip
Kalaallit piniartut, Hans Egedip 1741-imi atuakkiaata assiliartaa.
Grønlændere på fangst, en illustration fra Hans Egedes bog om Grønland
fra 1741.
nammineq ilisaralugit. Umiarsuit
pingasut piareersarneqarput,
martsillu 15-ianni 1721 Hans Egede
atorfinitsitaavoq Grønlandimi ajo-
qersuiartortitatut ukiumut ani-
ngaasarissallugit 300 rigsdalerit pi-
kinissamullu atugassinneqarluni
200 rigsdalerinik.
Julillu 3-ianni 1721-imi umiar-
suit ilaat Hans Egedikkut ilaaffigi-
saat kisarpoq Kangerup qanittuani
qeqertap Imerissup avatinnguanut.
Tassanilu Hans Egede piareersaler-
poq ukiinissamut.
Hans Egede nulialu Gjertrud
Rasch.
Hans Egede og hans hustru Gjer-
trud Rasch.
Pakatsilluni aallartoq
Ukiut pingasut nuna najorsinnarlu-
gu oqaatsillu ilinniarsinnarlugit eq-
qaminni nunaqarfinnut angalaar-
tarnermigut, taava januarip 10-ian-
ni 1724 pernaammik kalaallisut
naalagiartitsivoq. Tusarnaartulli
paaserpianngimmanni, tamatuma
kingunersua aatsaat naalagiartit-
seqqippoq. Hans Egedip kalaalli-
nik nunaqqateqarnera tupinnartu-
mik kanngisaaruteqanngitsumik
ingerlavoq. Ataasiaannarluni a-
ngakkut ilaat »ninngalersimagalu-
arpoq«. Pinerliniarneqarnini Hans
Egedep tusarsimavaa taamaaliorni-
arnerlu pinngitsoortissimallugu.
Niuertoqarfiup Godthåbimut
nuunneqarnera 1728-imi, Hans
Egede pikittitsiffigineqanngersaar-
Kalaallit arsartut. Hans Egedip nunatsinni atuakkiaanit tigusaq.
Grønlændere spiller bold. Fra Hans Egedes bog: Det gamle Grønlands nye
Perlustration.
luni, pillakkallu nunamik innersui-
sussaagaluit toqorarlutik tamakki-
usallutik, assut palasimut nanertis-
sutaavoq. Hans Egedilu kissaam-
miasoq erniinnaq aamma assor-
tuuttunut akuliupporaasit Noorliit
tikiummata 1733-imi. Ajoqersuiso-
qarfiit taakku marluk imminnut
perujuuttualerput allakkatigut,
Hans Egedilu oqaaseqartarsimallu-
ni Noorliit assut asissorlugit.
Pissutsit pitsaanerulinngillat ka-
laallit akornanni kuppernersuaqa-
lermat unteritilippassuit toqorarlu-
tik. Hans Egedip Gjertrud Raschil-
lu illorfik napparsimavinngortip-
paat, napparsimasullu ikiorniara-
luarnermit nukillaarluni Gjertrud
Rasch toquvoq, taanna uiminit uki-
unik 13-inik angajulliusoq. Hans
Egedilu anersaakkut ima qajannar-
sitigaaq niaqulaalivissutut issima-
galuarluni allaat.
1736- imi aasakkut Hans Egede
naggammik naalagiartitsivoq,
Grønlandilu qimappaa utinngi-
saannassalluni pakatsisimalluni
nuliami illerfia umiarsuarmi avala-
qatigalugu.
1737- imi Hans Egede siulittaa-
sunngorpoq Kalaallit Nunaannut
tunngasumik seminariami, ajoqer-
suiartortussat ilinniartinneqartar-
fianni. Ukiut pingasut qaangium-
mata Kalaallit Nunaannut biskor-
pinngortitaavoq, toquvorlu »nap-
paammik aatsornartumik« ningaa-
mini palasi Alsbachimi Stubbekø-
bingimi ukioq 1758.
Qanoq nunatsinnut
sunniuteqarpa?
Hans Egede tassaavoq naalagaaffe-
qatigiinnermik aallarniisoq tun-
ngaviliisorlu ilagiinnik kristumiu-
nik kalaallit akornanni. Aamma al-
lanit siullersaalluni silarsuarmiunik
oqaluttuussivoq Kalaallit Nunaat
kalaallillu pillugit. 1737-imi saq-
qummersippa atuagaq ajoqersuine-
rup aallarnerneranik ingerlaqqin-
neranillu imaqartoq assut soqutigi-
neqartoq oqqatsinullu arlalinnut
nutsigaasoq. 1741-imi nunarput
pillugu atuakkiarsuani tusaama-
saasoq saqqumersippa, 1729-mi
atuakkiani tamatumuuna assut
ilaartorsimallugu.
Ukiuni makkunani kalaalinngor-
saanerup nalaani Hans Egede o-
qaatigineqartarpoq kalaallit kultu-
riannik aseruisutut, Nuummilu eq-
qaassutissa ukiut arlaqalersut ma-
tuma siornagut qalipaammik kue-
rarneqarsimavoq. Puigortaria-
qanngilarli Hans Egede tassaam-
mat kalaallit allattaasiannik piler-
sitsisoq. Ataatarpooq 1741-imi ima
allassimavaa:
Attatavut killangmepotit, akkit
usorolirsuk, Nalegauet aggerle; pe-
korset Killangme nunametog tama-
ikile; tunisigun ullume nekiksautiv-
nik, pissarauneta aketsorauta, pisi-
laguttog akeetsortivut; Ursennar-
tomut pisitsaraunata, ajortumin
annautigut; Nallagauet, Pirsarlo,
usornartorlo pigigaukit isukangi-
thomun, Amen.
Ullumikkut Hans Egede qutsa-
vissaraarput kalaallit sineriassuar-
mi imminnut paasisisinnaammata,
soorlu professor Robert Petersen
eqqortumik oqartoq. Hans Ege-
dimmi kalaallit allattaaseqalersik-
kamigit ataatsimullusooq katersor-
simavai.
Suli inoqarunarpoq kulturimik
aseruisutut Hans Egedimik oqaati-
ginnikkumasunik. Anersali kalaal-
lit amerlanerit akuerisinnanngin-
nerpaat tussiutiminni allassimasoq
una: Hans Egede qujanartoq, assut
nersornaqisoq.
VIDEO NYT
Skriv efter vores nye
videokatalog med mere
end 250 titler til lavpris.
Husk vi yder 25% på
fremkaldelse af Deres
film.
NV-Foto
Frederiksborgvej 84
2400 Kbh. IMV