Atuagagdliutit - 16.07.1986, Blaðsíða 14

14
ATUAGAGDLIUTIT/GRØNLANDSPOSTEN
NR. 29 1986
Aapakomeq
»Qilammiorsuit inunnguanik asanneqqusigaluaqaat«
Allattoq: THOMAS EFRAIMSEN (Immikkoortoq 1)
»...Matisi-aasiit paasiumasaqarami misinnanngitsumik tusarusutanipal-
littulerpaa. Ittannersuugami paasiumasaminik aalisarnera pasitsaanne-
qanngilaq. Pilerpoq: »Meeraallunga Nuummi Naparuttamut atuarsima-
vunga, taamani utoqqanngoreersoq...«
Tappika ersarissillunga Alaakkiillip arnaqatini oqarfigerpallappai:
»Tassa qamani Kangerlussuatsaami aapakortoqallarmat Naparuttap as-
sortorsimavai.«
Taama oqartorlu arnaqatai iluarsartuupput, aapakorneq eqqartorneqa-
lerpat immatsiaq oqaluttuartoqarnavianngimmat!
Vittoralak soorlu tamaani pinngilaq.
Tassani Aapaku (Habakuk) taallattaaleraat Vittoralak iluarsartuute-
riarluni appippoq:
»Uanga anaanama Aapakukkut angumerisimavai...« — tusarnaartuisa
saateramikku!
... tusarnaartut nipatannguerullutik issiapput, tusagartik killinga tikil lu-
gu paasiumanermit...«
(Otto Rosing: » Taseralik«, 1955)
Martin Lutherip kristumiussutsi-
mik ajoqersuutaa 1721-imi Hans E-
gedep kalaallit nunatsinnut tikium-
magu siulivut kristumiutut kuisi-
masuunermik ajoqersorneqaler-
put. Ajoqersuummik ataasiinnar-
mik ajoqersuilerneq kalaallinik pi-
lertornerusumik kristumiunngor-
titsinissamik siunertaqarsimassa-
galuartoq 1733-imi tikipput tyskit
qatanngutigiinniat, ajoqersuum-
mik Hans Egedep tikiutaanik aal-
laaveqartumik ajoqersuuteqaralu-
arlutik immikkukajaaq pissusiler-
suuteqarlutik.
Taamanerniillu kalaallit upperi-
sarsiortunut pingasunut avipput: 1)
Kuisimanngitsutut angakkunik up-
perisallit, 2) Hans Egedep ajoqer-
suutaanik upperisallit kiisalu 3) qa-
tanngutigiinniat ajoqersuutaannik
upperisallit.
Aammali ilaqalersimapput kuisi-
masunngoreeraluarlutik paasinni-
lersimasorisunik kuisimasuuneq o-
qariartuutikkut isumalluarsaariga-
luartoq taannaannaatillugu naam-
manngitsoq, kuisimasunngunngik-
kallarnermili ileqqutoqqanik ila-
qartitaasariaqaraluartoq, kiisalu
ikku qallunaat namminneq ajoqer-
suutaat ileqqulersuutaallu immik-
kooratik akuleriittariaqaraluartut.
Tamatumunnga pissutaavoq ajo-
qersuutit uku nutaajusut arlaan-
naalluunniit malinniartuassagalua-
runikku kalaallisuik napaniarnissa-
minnut akornutigiinnassagamik-
ku.
Nutarterisoqaqqittariaqarpoq
— soorlumi katuullit ajoqersuutaat
Lutherip nutartersimagaa.
Soorunami taamatuik isumalior-
simassanngikkaluarput, kisianni
ullutsinni paasinnittaaseq malillu-
gu isuma taannaavoq.
U ueqatigiissitsisarlutik
Nutarteriniartullumi saqqummil-
lattaalerput, ilimanareersutut ajo-
qersuutit taakku assigiinngitsut
pingasuusut ilaatigut »uueqatigiis-
sittarlugit« (akuleriissittarlugit).
Takorruuiniartoqartalerpoq sin-
nattornerartoqartalerlunilu; ilisi-
malereeramikku Juannasi aamma
taamatut pineqarsimasoq, pavan-
nga pisumik.
Saqqummerfigineqarnerartaler-
put kuisimasunngornerminni arla-
riinnik nuliaqaqqusaajunnaarner-
tik namminneq piniartutut inuutis-
sarsiornerminni akornutigiinnale-
ritsik aammalu Handelip (kingorna
KGH-nngortup) orsorsiassaralui-
nut amersiassaraluinullu ikilisaa-
taaginnalersoq. Nuliap ataasiin-
naap uimi ullormut puisit tulaatta-
gai malinnaaffigisinnaanngimma-
git!
Kalaallit nunarput ukiakkut uki-
umilu qaamanikilligaangat taar-
nertusilluni qajaannarmillu umia-
millu angallaviujunnaaraangat siu-
livut piumasartik naapertorlugu ta-
manut nikerarsinnaajunnaaraa-
ngamik nunaqarfinnguaminni inui-
annguanngortarput assigiiaagin-
narmik inuuneqalersartut. Nutaar-
siassanillu noqasukkaluarnermit i-
saat uisitaasarpullusooq siutaallu
tutkarinnerulertuusaartarlutik.
Pingaartumik unnukkut qaam-
matigissorsuaq nunarsuarlu apum-
mit qaalloriinnavissuaq qulaalu ul-
loriarpassualik aniffigigaangamik-
ku ila soorlumi pavanngaaniit su-
mik oqarfigineqaannassallutik.
Taamaaligaangamik tusaaniaga-
qartuusaalersarput takorruuiniar-
talersarlutillu, tassalu illoqatitik i-
serfigeriarlugit oqaluttuunniartar-
lugit sunik takusimasaminnik tu-
saasimasaminnillu. Ullunimi aal-
larfiunngitsuni ullormut nalaatari-
simasaminnik »nutaarsiassaataa-
ruttaramik«.
»Profetioqqusersut«
Sinnattut kalaallit siulitta aner-
saakkut inuunerata ilagivippai
tunngavissaasutut illugit — soorlu
aamma inuit Bibelimi allaaserine-
qartartut taamaattarsimasut. Inuil-
lu ajoqersorneqartut qujaruttaqaat
nalunartunut nassuiaatissaminnik
nassaarfigisaramikkik. Taamaat-
tumik sinnattutik tamaviaarutta-
qaat, Bibelimilu allassimasut iller-
suutigisarlugit.
Uagullu kalaallit uppiasuugatta
sinnattortartut takorruuisartullu a-
kueqqutaaginnaleraangatsigik pi-
galuttuinnalersittarpavut allaat i-
laatigut tiguartiffiginermik uppera-
lugit upperilivittarlutigik.
Nunaqqativut taamaalisut ateru-
seqartilersarpavut assigiinngitsu-
nik: Ajoqersuinerluttut, profetioq-
qusersut, aapakortut il. il. — i-
maappoq: Ajoqersuummik Hans
Egedep maleqqusaraluanik »uni-
oqqutitsisut«.
Taaguulli atukulanerpaalersima-
sarput tassa »aapakorneq« — isu-
maqartoq: Habakuk-ip ajoqersuu-
taanut malinnaaneq. Paarlattua:
kristumiuneq = Kristusip ajoqer-
suutaanut malinnaaneq.
Habakuk aallarniisuusimanngilaq
Habakuk (Aapaku) nuiiilu Maria
Magdalene kalaaliupput Maniitsup
pigisaani Kangaamiut iluanni Ka-
ngerlussuatsaami inoqarfiit ilaanni
Illuni nunaqqataasimasut, ajoqer-
suummillu nutaasumik pilersitsisi-
masut ukioq 1787/88. Naallu Ajo-
qersuinerat sivikitsuinnarmik a-
tuussimagaluarluni taamaattoq i-
nupparujussuarnit kalluuffigine-
qarsimavoq, allaat avannga Amer-
lumiit qavanngalu Nuummiit orni-
garneqartalersimagaluarlutik »ajo-
qersuganngoriartortunik«.
Aapakorsimanerli ataatsimut
nalilissagutsigu Aapakuk ajoqer-
suummik tassannga aallarniisuusi-
manngilaq — nuliataana Maria
Magdalenep pilersitaa atuunnera-
nilu pisortaaffigisimallugu!
Taamanikkulli illumi, ilaquta-
riinni, ittortaasoq kisimi »akisus-
saatitaasarmat« tassa Aapakun-
nguakkuluk pilliutaasimavoq tu-
saamaneqassutigilikkaminik nu-
natsinniinnaanngitsoq aammali
nunani allani.
Aapakulli ajoqersuummi tassani
atiinnaanngilaq! Nuliami »ajoqii-
sa« eqiasuinnersarisimavaat — su-
lilluarniartarsimasoq, pingaartu-
mik imminut iluaqutaasinnaasun-
nguanik patsisissaqariarluni.
Aapakorsimaneq inuit ilaasa su-
tut mamianartutut pisaraluarpaat,
pingaartumik kangaamiormiut; al-
laat nunaqarfimminnut nikanar-
saatitut isiginiartarlugu. Taa-
maanngilarli! Aapakortoqarsima-
nera Kangaamiut oqaluttuassartaa-
ni salliutinneqarluinnartariaqartut
ilagaat puigutsaalineqartariaqar-
toq, ersersitsisuugami taamanikkut
kalaalitoqqat inuttut atugarisamik-
kut »mumilerfianni« pissutsinik e-
qungasunngoreersunik kalaallit
paasinnillutik uparuartuilersima-
nerannik.
Allattugarpassuit
Aapakorsimaneq pillugu tusatsiar-
takkavut ikittuujunnaaraluartut a-
joqersuut eqqoqqissaartumik al-
laaseriuminaatsuu voq.
Tusaamasavut Josef Berthelsen-
ip allattugarpassui pigiunnaarsima-
vavut. Oqaluttuarisarpaat angaju-
ata Frederik Berthelsenip — »Na-
paruttap« — nukarlequtaa puisi-
mik pernarmat angutinngoorutis-
saminnik igallutik allagarpassuit
tamakku qisugalugit igaarsuatik
qalassimagaat.
Allalli aamma oqaluttuarisar-
paat allagaassuit taakku illerfissu-
armi paarsarineqarsimasut palasi
Naparutarlu aapakortunik naveer-
siartorlutik Illuneereermata Timer-
lernukaassimagaat, Timerliillu
saannguanni Maniitsorsuarmi qer-
rut akorninut toqqorsimallugit.
Tusaamannittut kingorna ujartar-
simagaluarpaat nassaarissanagilli.
Ajoqiorngup Ivar Berthelsenip
kalaallisut allallugu nalunaarusia-
risimasaa Det kongelige Bibliotek-
imiinnerarlugu Finn Gadip oqaati-
gimmagu ujartorsimagaluarpara
»tammarsimavorligooq«.
Kangaamiormiut naalakkamut
H. J. Rinkimut allakkatigut nalu-
naarsu'garisarsimasaat 1866-imeer-
sut takisoorsuunngikkaluartumik
Aapakukkulersaarput. Taakkuli
toqqammaviginerusimavakka taa-
manikkut aapakortoqarsimanerata
nalaani Maniitsumi palasiusimasup
Niels Hveyssel-ip pisortarisaminut
nalunaarusiarisarsimasaanik »up-
pernarsaasertarlugit«.
Assortuuttutut
Kingorna Knud Rasmussenip atu-
akkiamini »Nordvindens Svøbe«
aamma aapakorsimaneq ilanngus-
simagaluarpaa (1906), taannarpiar-
lumi tunngavigalugu Otto Rosingip
»Taseralik« atuakkiarigamiuk
(1955) Aapakulersaarutimini issu-
aaffigisimallugu.
Rinkilli oqaluttuarsiarisimasai
aammalu Knud Rasmussenip oqa-
luttuarsiarisimasai ilaatigut assor-
tuuttutut immata pisoqaanerit, tas-
salu Rinkip katersorsimasai Hveys-
selillu nalunaarsugai, tunngavigi-
nerullugit una allappara.
Ukiuni kingulliunerusuni — ua-
nga nalinni — oqaluttuarsiarisarsi-
masakka soorunami tunngavissa-
tut ilannguttarpakkattaaq, mianer-
suutigisarluguli Rinkip Hveysselil-
lu oqaluttuarsiaasa saneqquppal-
laannginnissaat. Oqaluttuat ukiut
ingerlanerini allanngoriartortara-
mik — pissanganarsalaarlugit ima-
luunniit kanngunartui piiarlugit.
Aapakortoqarnerata nalaani
Handelimi sulisuusimasut nalu-
naarsugaat aamma tunngavissarsi-
orfikkuminaatsut ilagaat. Tamati-
gut apeqqutaasarmat inuup taassu-
ma aapakortunut soqutiginnissi-
matiginera aammalu qanoq allatta-
riarsorluni oqaluttuarsinnaatigine-
ra.
Neriuppungali matumuuna Vit-
toralaap oqaluttuaanik nangitsine-
MIDTVEJSPRÆMIER
i Carlsbergs store
»Spræng kapslen«-
konkurrence.
1. præmie:
1 festpakke til en klassefest og
selvfølgelig gratis sodavand til
festen.
Vinder:
4 U Qorsussuaq, Nuuk
w
2. præmie: 1 sportstaske til hver
elev i klassen blev vundet af:
3. A. Narssaq Atuarfia, Postbox 39,
3921 Narssaq
&

x- *
10. præmierne blev vundet af:
4. X Tasilaq,
Box 114, 3913 Ammasalik
V. da Atuarfik Kilaaseeraq,
3912 Maniitsoq
5. U Nuussuup Atuarfia,
Nuussuaq, 3900 Nuuk
4. U Gammeqarfik, 3950 Aasiaat
1.-9. kl. Narsarsuaq Skole,
3923 Narsarsuaq
6. og 7. kl.
Skolen Napassoq, 3912 Maniitsoq
^ 8. A Qasigiannguit Atuarfiat,
^ 3951 Qasigiannguit
8. kl. Attup Atuarfia, Attu,
3950 Aasiaat
ALLE KLASSEBETEGNELSER ER FRA DET GAMLE SKOLEÅR.
W
FLUGGER MALERVARER
Ring eller skriv til os og vi sender omgående på hurtigste måde —
enten fra vort lager i Nuuk eller direkte fra Danmark. Vi sender
også gerne varekatalog og farvekort som luftpost.
Nuuk Farvelager ApS
Industrivej 9 . Box 295.3900 Nuuk . Telefon 2 33 96
Eneforhandling af Fluggervarer på Grønland.