Atuagagdliutit - 09.12.1993, Qupperneq 3

NR. 6 • 1993
PEQQINNISSAQ

Sunniineq
HELSE-imi allaaserisaq
Angajoqqaat qanoq ilillutik pit-
saanerpaamik meeqqaminnik
perorsaanissartik sunniinis-
sartillu ilisimasariaqarpaat. In-
gasattumilli sunniisoqassann-
gilaq. Meeqqat eqqissisimanis-
sartik toqqissisimanissartillu
aamma pisariaqartittarpaat.
Meeqqat ineriartomerat
avatangiisinit misigisanik sun-
nerneqartarpoq, pingaartumik
ukiunini pingasuni siullemi
siunissami ineriartornissaat
tunngavissinneqartarmat, ki-
naassusaallu periusiilu piler-
sinneqartarmata. Ukiuni taak-
kunani soqutigineqannginneq
sunnemeqannginnerlu meeq-
qap timaasigut tamiatigullu
ineriartorneranut unikaallat-
sitsisinnaapput - kingusinne-
rusukkullu ilinniarnissaanut
naleqqussarnissaanullu akor-
nuseerujussuarsinnaallutik.
Angajoqqaaniit paarineqar-
l.uameq, inunngomermiit
atuutilersoq, meeqqap ineriar-
torneranut sunniisooreerpoq -
pingaartumik misigissutsit
ineriartorneranni malunniut-
toq. Meeraq takunnissinnaa-
voq, piffissallu sivikitsup iluani
paasinarsisarpoq meeraq asuli
takunniniaannanngimmat, so-
qutiginneqaluniuna qimerluui-
soq paasiniaasorlu inersima-
sup kiinaanik. Meeraq tusaa-
sinnaavoq, piffissallu sivikit-
sup iluani paasinarsisarpoq
meeraq asuli tusarnaanngim-
mat, nipilli assigiinngitsut tu-
sarnaartarpai sumiissusersior-
niartarlugillu.
Misigissutsinik taakkuninn-
ga atuinerat sunnemiarneru-
sariaqarpoq. Meeraq arlaanik
isiginnaagassittariaqarpoq,
ajornanngippat qalipaatigissu-
nik aamma aalasunik isigin-
naagaqartariaqarpoq soorlu,
arlaat aalatilaarlugu. Meeraq
sammigaangakku uffaraangak-
kuluunniit oqaluuttariuk ima-
luunniit erinarsorfigisaruk.
Suulluunniit tigussaasut
taagaangakkit tikkuartassava-
tit. Taamaaliornikkut meeraq
oqaatsinik ilinniartinneqarsin-
naavoq, nammineq taasisin-
naalernera sioqqullugu. Meeq-
qat 9-10-nik qaammateqale-
raangata nalinginnaasumik
oqaatsinik 5-6-nik ilikkartar-
put, ukioqaleraangamillu 12-
nik, pingasunnillu ukioqale-
raangamik oqaatsit oqaatigi-
sinnaasatik atortakkatillu
amerlanerit paasisinnaalersar-
paat.
Atapernaanneq
misissuiumatemertu
Alerpernaassuseq, sunik ta-
manik misissuiumaneq, misi-
liiumaneq ilikkarusutaqarner-
lu meeqqat arfarmik ukioqa-
lernermiit ukioqalernerannilu
pigilersarpaat.
Taamannak pissusilersor-
nerat tapersersortariaqarpoq
sunniuteqarfigalugulu, kingu-
arsarnagu. Meeraaqqap paarn-
gunneq nikuinnerlu ilikka-
raangagu alapernaassutsimut
ilikkarusutaqarussutsimullu
piumasatik periarfissaqar tin-
nerulersarpaat. Taamaalior-
nikkut meeraaraq pequffaris-
soqakomuserneroqqajaaneru-
lersarpoq. Annernerit orlune-
rillu pinngitsoomeqarsinnaan-
ngillat, annertuumilli akomu-
sersinnaanerit pinaveersaar-
tinneqartariaqarput. Ukioqa-
lernermiit pingasunik ukioqa-
lernermi uunerit toqunartu-
tomerillu ingasakkajunneru-
sartut.
Ajunaarsinnaanerit pigisa-
nillu akisuunik aseruisoorsin-
naanerit pinaveersaartinne-
qarsinnaapput illup ilua sila-
tuumik aaqqissorneratigut,
meeraaqqalli misissuerusus-
susia, ilikkarusussusia ineriar-
tomeralu pisariaqanngitsumik
akomusernaveersaarlugu.
Meeraaraq toqqissisimanar-
tumiitikkusukkaanni kravle-
gården ajunngilluinnarpoq, si-
visuumilli atoraanni meeraaq-
qap ilikkagassai killilersorne-
qalersinnaapput.
Kravlegården »parnaarussi-
vinngussanngilaq« meeraaraq
tassani nikorfaannartunngor-
tillugu.
Uteriisernerup
nammineerusuferneruttu
ukiui
Angajoqqaajulluni imaan-
naanngitsukasiuvoq. Meeqqat
amerlanerit uteriisernerup/
naalatseriinnerup nalaani ava-
tangiisunut misinnaataasin-
naapput, misissuerusussuser-
tik aaqqiagiinngilersitsisarmat
uteriinnerullu pianik iliuuse-
qamerummat, tamannalu tas-
saavoq meeraaqqap nammine-
erumassusiata ineriartornera-
nik takussutissaq. Piffissami
tassanerpiaq angajoqqaat me-
eqqap ineriartornera ingasagi-
passuk paasinarluarpoq.
Piffissami tassani meeqqap
iliuusaanik killilersuisoqartari-
aqarpoq, pingaakujuttorsiorpa-
laarnerli pilersaarutaasumillu
iliuuseqamerit aamma atorne-
qartariaqarput meeqqap kii-
naanguusaamermik misisa-
qannginnissaa pillugu.
Pitmyuarnecl
UintuarneruVoq
Angerlarsimaffimmi silamilu
pinnguarfissamik periarfissa-
qartitsilluartarit. Meeraq misi-
littaanermigut ilinniartarpoq.
Ajornartorsiutinik qaangiiniar-
nissaanut meeqqat kajumis-
saartariaqarput, ikiomeqartas-
sallutilli piariaqarfiisaasigut.
Meeqqap ukiuanut inerisima-
neranullu tulluuttunit pinngu-
aateqartarit, imaanngitsorli
immikkut ittut akisuut pisia-
rissagitit.
Piffissaq mianemartoq
Meeqqat ineriartomerat eq-
qissisimasumik ineriartomer-
tut inngilaq, kisiannili piffis-
sakkaartuupput, meeqqanut
ilikkagassanut nutaanut ilinni-
arfiusussat. Aalaatsinut tunn-
gasuusinnaapput, soorlu:
paarngunneq, nikorfaniameq,
pisunneq imaluunniit piffissa-
qarsinnaavoq meeraq oqalun-
nissaminut ilikkarusunnermut
piumassuseqarneq, nerineq
imaluunniit eqqiluisaameq.
Piffissap ilaani angajoqqaat
iliuusaat piffissami allami
akomutaaratarsinnaapput. Pi-
sariaqanngilarli angajoqqaat
paasissallugu meeqqap ineri-
artornerani pingaarutillit ta-
maasa ilikkarsimanerai. Me-
eqqalli pissusilersornera ineri-
artorneralu eqqumaffigisaria-
qarpaat, meeqqamullu soquti-
ginninnertik tapersersuiner-
tillu takutittariaqarlugu - ta-
matumunnga nukissaqaraan-
gamik.
Angerlarsimaffimmi
paarsineg
paagginnittarfimmiititsi-
nerluunniit
Meeqqat ukiuni siullemi anga-
joqqaanik imaluunniit inunnik
aalangersimasunik paarineqa-
runik toqqissisimanarnerutit-
tarpaat, paaqqinnittarfimmili
dagpleje-miluunniit, amerla-
suunik meeraqarfiusuni, paari-
neqameq angerlarsimaffimmi
paarsinermut taartaalluarsin-
naavoq meeqqallu ineriartor-
neranut ilapittuulaalluartarlu-
ni. Assigiinngitsunik avatan-
giisinik misigisaqartarneq me-
eqqanillu allanik pinnguaqate-
qartarneq meeqqat inooqataa-
nermut ineriartomerat siuar-
sassavaat.
Svensk-it misissuinerisa
nutaap takutippaa, meeqqat
ukioqaleratilluunniit meeraaq-
qerivimmiilersimasut nammi-
neemiamerusartut kiisalu
ikinngutiminnit - 8-nik 13-ni-
nillu ukioqarlutik - suliassat
tungaagut sungiussisarner-
mullu tunngasunut siuarsima-
nemsut.
AngerlarsimafTimmi silamilu pinnguarrissamik periarlissaqartitsilluartarit. Meeraq misi-
littaanermigut ilinniartarpoq. Ajornartorsiutinik qaangiiniarnissaanut meeqqat kajumis-
saartariaqarput, ikiorneqartassallutilli piariaqarliisaasigut. Meeqqap ukiuanut inerisima-
neranullu tulluuttunit pinnguaateqartarit, imaanngitsorli immikkut ittut akisuut pisiaris-
sagitit. (Ass.: Knud Josefsen)
Sørg for gode legemuligheder, både inden for hjemmet og når barnet er i fri luft. Børn lærer
ved at eksperimentere. De skal opmuntres th selvstændigt at løse problemerne og ikke
hjælpes mere end nødvendigt. Sørg for legetøj, der svarer th barnets alder og udvikhng, men
det drejer sig ikke om specielt at anskaffe dyrt »pædagogisk« legetøj. (Foto: Knud Josefsen)
Meeqqat ineriartomerat eqqissisimasumik ineriartornertut Børns modning sker ikke som en rohg fremadskridende
inngilaq, kisiannih pifTissakkaartuupput, meeqqanut ilik- udvikhng, men trinvis eher i ryk, hvor barnet gennemløber
kagassanut nutaanut ihnniarliusussat. perioder (kritiske eher sensitive faser), hvor de er særhgt
motiveret for at lære nye færdigheder inden for en bestemt
funktion. (Ass./Foto: Knud Josefsen)