Atuagagdliutit - 12.02.1998, Qupperneq 13

Nr. 12 • 1998
13
/Ttuag'aø'c/é/oL £/£
GRØNLANDSPOSTEN
Misileeqqaameq
Januarip 25-ianit 27-ianut isiginnaagassiaq »Kalaallit
Nunaat Kaajallallugu« misileqqaarneqarpoq
Lonnie John-ilu qimoriarsaanialersut.
Allattoq Lone Madsen
Kalaallit Nunaat Kaajallallu-
gu angalanissarsuatta misi-
leqqaamissaa februarip arfi-
neq aappaani pisussatut aala-
jangerparput. Uatsinnulli a-
merlanerusunut inuit, qimmit
atortullu nutaajummata misi-
leeqqaarnissarput aalajangi-
ussimavarput. Aputikkut, is-
sip ataani atortussatsitut pi-
lersaarutit allattaaviillu nas-
sarlugit, kingomagut atorsin-
naanngitsut pitsaanerulersin-
naasullu tamaasa eqqaama-
sinnaaniarlugit.
Misileeqqaarnissarput ja-
nuarip 24-ianit 26-ianut pi-
sussatut igaffimmi utaqqii-
saasumik ullorsiutitsinni al-
lassimavoq. Kisiannili isigin-
naartitsisussat, atisassat, ator-
tussat allallu piffissaliussaq
nallermat (atuaruk:qaamane-
rani) piareersimanngimmata
angalanissaq ullormik unnu-
amillu - ilivitsumik - kinguar-
tinneqarput. Misileeqqaamis-
saq ullunik pingasunik - im-
mikkoortunik pingasunik - si-
visussusilemeqarpoq, tuper-
mi unnuisassalluta, taannalu
qaammatini arfinilinni tuller-
ni angerlarsimaffigisussaa-
varput. Qaanaap qeqertaa
kaajallassavarput, qimmigut
sivinganikkut qummukamis-
saannut nakannissamullu su-
ngiusartillugit.
Misileeqqaamivittut taane-
qarsinnaanngilaq, isiginnaar-
titsisussanimi pingaamerpaat
- qimmit - sorliit misilerarne-
qarlutik angalanermi atome-
qassanersut toqqartomeqan-
ngillat. Taamaaliomissarlimi
aamma angalanissamut qim-
minik toqqartuinermi inga-
saassinerulaassaaq. Suullu ta-
marmik ileqqussamisut iin-
nangajapput: Isiginnaartitse-
qatigisinnaasagut tamarmik
tikilluaqqusaapput. Kumallit,
anutortartut, akersuunniaan-
narlutillu akersuuttartut.
Aammami piffissakilluni qi-
muttoqatigiittussanik katersi-
sameq taamatut inemeqartar-
poq. Piniartumit ataatsimit
marluk, allamit marluk, ar-
laannaataluunniillu qimmi-
mik pitsaanersaat tuninavian-
ngilaa, soorunami.
Malitassaq nutaaq
Peqataasussanit sisamanit
niulinnit marlussuit isigin-
naartitsisarfimmut qaqinissa-
minnut annilaangapput. Ati-
satik emerlutik piiarpaat -
taarsuarmullu tarrillutik -
uteqqinnatillu.
Ataatsimulli isigaluta misi-
leeqqaarnermi marlunnik
niullit pingasuuvugut sisama-
nillu niullit 19-iullutik - qa-
mutinut marlunnut avilluta.
Qamutit marluunissaat
»malitassami« allannguutaa-
voq, tassami qimmit 16-it,
qamutit angisuut, qimusser-
soq ataaseq sisoraatersortullu
marluk pilersaarutaaqqaarsi-
magaluarput, kisiannili qaam-
mammi siullermi qimmit 20-
it tikillugit nerukkaatissaqar-
teriaratsigit »malitassaq« al-
lanngortinneqarpoq, qimutto-
qatigiit ikinnerit marlunngor-
lugit, inaarutaasumillu isigin-
naartitsisussat sisamanik niul-
lit toqqartorneqartussaapput,
qimuttoqatigiit amerlanerit
ataatsit kisiisa nerukkaatissa-
qartinneqalerpata. Allannguut
taanna iluaraara, tassami
nammineq qamutissaqaler-
lungalu qimmissaqalissaanga
- qaammatip ataatsip missaa-
ni. Nammineq qimmikka, eq-
qumeequtaat immikkullu i-
leqqui ilisarisimasakka ator-
lugit angalanertut misiginas-
sanngikkaluaq, nammineq
qamuteqarlunilu qimmeqar-
neq qilersorsimaneqanngit-
sutut misiginameruvoq.
Suli iluamik ilisarisimalin-
ngilakka. Taamaallaat eqqut-
tut qamutit saanni ukamaar-
tutut isigaakka, sulilu nutaa-
joqimmata taarsigaangat si-
ngamap imaluunniit qimmip
qemerup qaqortunik milallip
pituuttani qasungatinneraa
takullatsialaaginnagaasarluni.
Sapaatip akunnera inorlugu
tigummereerpagut, ilaallu
Houdini uatsinniinnermisut
sivisutigisumik piginnittuku-’
mini najugaqarsimavoq, tas-
sami qungasequtiminit allu-
naasanillu allanit katanniar-
nissamut anuemiamissamullu
kakkaqigami.
Avanersuarmiutut qimussi-
lemeq imaannaanngitsuuvoq.
Qimmit atitik (nutaat) tusaan-
ngilaat. Naalakkeeriaatsit pe-
riaatsillu nutaajupput, sukka-
vallaalaaleraangatalu kitaa-
miutut naalakkeeriaatsit ator-
tuartarpagut. Taakku ȁh for
fanden«-imik kinguleqartar-
put, kingornalu avannaamiut
naalakkeeriaasii tusarliunne-
qartarput - amerlanertigut
inortuisumik. Iperaatarli ipe-
raataavoq.
Aallameq
Kiisami aallarpugut. Nuanna-
rineqarnerpaaq piginnaane-
qarfigilluagarput aallarniuti-
gaarput. Qimmit qamutit qi-
mallugit aallarput. Tamanna
sungiusaqqittariaqanngilarput,
sapinngereerparpummi.
Kisiannimi aallarpugut.
Immikkoortumi siullermi
pilersaarutigaarput Illorsua-
qarfissuup kangerlua Bowdo-
in Fjord aqqusaarlugu 40 ki-
lometerit missaanni ingerlani-
aruta, aqagukkut qaqqap ser-
mia aajuitsoq, nuna tatsillu
itivillugit Iterlassuarmut aq-
qarniarluta, Qalluusarsuak-
kooriami unnuiniarluta, ikaar-
lugulu angerlamiarluta.
Tamannali isiginnaartitsi-
sut tamarmiullutik isumaqati-
gisimanngilaat. Peqataasuni
pingaamerit aalajangerput 22
kilometerit ingerlareemitsinni
tammaarsimaarfiliorutta nu-
annernerussasoq, amerlane-
russuteqarmatalu taamaalior-
pugut. Lonnie Dupre Minne-
sota-p tungaanut kimmut qi-
viaqqippoq, qimmillu angala-
nermut matumunnga aquttu-
uffigalugulu isumassarsiarisi-
masaminut atugassatut ukiup
aappaata affaani qimoriarsar-
simasani eqqaallugit, taama-
nimi naluaa Kalaallit Nu-
naannut qimminik eqqussineq
inerteqqutaasoq.
Misileeqqaarnissatta isu-
massarsiarinerani atisat ator-
tullu misilerarniarlugit siu-
nertaraarput, tassa tupeq ilan-
ngullugu. Taanna mikivoq,
aammalu oqinnera oqomeralu
iluarinarput, kisiannili ilorri-
simaarnissaq eqqarsaatigalu-
gu iluarinarani.
Inimi taama mikitigisumi
nammineq inuunissamut na-
leqquttutuaavoq, ullorsiutin-
nguaq, taannalu uannorpiaan-
navik tunngavoq. Ilakka qal-
lunaatut paasisinnaanngillat,
namminerlu isummanik oqa-
luttuarsinnaanissaq eqqarsaa-
tigissagaanni tupeq mikinngi-
laq.
Inuup ataatsip ikumasartoq
qullerluunniit ikikkaangagu
ilaasut nikinnerminni mia-
nersorluinnartariaqarpugut.
Allap atisani taarsemiarpagit
sinngulluunniit puuanut ikini-
arpat taassuma aalanera sin-
nerisa malittariaqarpaat. Su-
ngiusamermut tassunga taa-
guut alla tassaavoq: Ammas-
sassuit qillertuusami. Taama-
tullu sinittariaqarpugut. Nia-
qoq, isikkat, niaqoq.
Oqorpoq
Toqqilli ilua oqorlunilu ilua-
risimaarnarpoq. Ikumasartut
marluk seersuppalupput. Su-
lili kissarnerulertarpoq aap-
paa ikummarissaraanni - taa-
maaliornermimi pisariaqar-
poq tallip aappaata aappanik
qulangersimanissaa. Ikuma-
sartup aappaa illuanut saat-
sittariaqarpoq, allattaavinnut
allanneqarpoq.
Aamma nerisassat mamar-
put. Aallaqqaammut iga qipi-
satut isikkulinnik ulikkaartoq
isikkorluppara. Kisianni tas-
saapput immussuaq uuliamik
akusaangaatsiartoq. Timitsin-
ni orsumut peqqumaasivigut
immernialerunarpagut, neqi-
nik nerisaqanngikkaluarluta.
Qanorli taratsunik nassarsi-
masuugutta... Kaffimik ki-
nguleralerlugu. Kisianni taak-
ku aamma puigorsimavagut -
cacao-ilu - kisianni tii ajori-
sassaanngilaq. Suli iluameru-
simassagaluarpoq sukkulivik
angerlarsimaffitsinni nerrivi-
usap qaaniinngikkaluarpat.
Allattaaviit allattuiffiu-
ngaatsiarput, naggataagullu
aamma aqerluusamut kiin-
naat ilanngullugu allattaria-
qalerparput.
Angalanitta immikkoortui-
sa appaat ullup tulliani ullaak-
kut nalunaaqutaq arfineq pi-
ngasunut aallartittussatut pi-
lersaarutaavoq. Nalunaaqut-
talli akunnialunnguinik ki-
nguartinneqarpoq, itersaatin-
nguattami batteritortup bat-
teriivi qerisimapput itersan-
ngitsoorlutalu. Aammalu pas-
simmiut qiviassallugit na-ker-
nanngilaq, ippassaammammi
unnukkut toqqip iluata kissa-
laamera iigaani serminnguus-
simavoq, sinngullu puuanit
alakkarluni nuigaanni toqqip
iigaa attunngitsuugassaan-
ngimmat sermeq nillertoq,
isugutattoq kapinartorlu kiin-
namut tuttarpoq. Immikkoor-
tulli aappaat ullup qiteqqun-
nerani aallartipparput - sia-
luup ataani. Ikumasartoq ikik-
katsigu nittaakkunnaarluni si-
allilerpoq, taamaaeriarmat
qulitsanit aaqqatigut aqqarta-
riaqalerpagut sinngullu puui
silamut annittariaqalerlugit.
Sulilu kinguartoomeruvugut
nilak 5 literingorlugu aatsillu-
gu nillujuitsunut immiussi-
masarput tarajomitsoq paasi-
gatsigu.
Kinguaattoomeq
Aallaqqaammulli 15 kilome-
terinik nalunaaquttallu akun-
nerinik sisamanik kinguaat-
toorpugut, kangerluullu qin-
nguata sermia anginngitsoq,
qaamanerani majuarfiginiar-
lugu pilersaarutigisarput pi-
luusaarluta tikikkatsigu taar-
sereersimavoq - tupertoqqip-
pugullu. Qimmit iluaruso-
qaat. Ullormi ataatsimi angal-
lavissaq ullut marlut atorlugit
ingerlapput. Taakkununnga
ajunngeqaaq. Qimmit sungi-
usamerussapput, allattaavin-
nut allanneqarpoq, angalanit-
sinnimi angallavissaq sivikin-
neq 25 kilometerinik isorar-
tussuseqarpoq, taamaaliortas-
saagullu 50-inik issilluni issi
annemarlunilu ingasappallaa-
raangat, qamutillu 500 kilot
tikillugit oqimaassuseqarput.
Oqaatsini marlussunni eq-
qaamasanni 50-inik issinnis-
saa takkuttuarpoq. Kalaallit
Nunaata avannata kitaani
silaannaq isugutalluni 50-inik
issilemissaa sillimaffigisus-
saavarput. Ississaqaaq, kisi-
annili qanoq issitsigissava?
40-nik issittoq - silaannarlu
panertoq - ajorinngilara. Kisi-
annili 50-inik issittoq takor-
loorsinnaanngilara. Kisianni
Aron Duneq aamma Asiajuk
Sadorana, Siorapalummit sa-
paatit akunneri marlussuit
ingiaqatissagut tamatuminnga
nalunngisaqarput. Qaanaami
issisiut, 30-p nalaani issinne-
ranik nalunaartoq sikiimiffi-
galugu oqarput:Taavani issi-
ngaarmat allaassanngilaq
maani aasarsiorluta. Atisallu
pillugit ileqimisaartuinnarput.
Uku atisat. Ulloq naallugu
arpattariaqassaasi, taamaak-
kaluartorli isikkassi inuattaat
inussasiluunniit sinneqassan-
ngillat...
Nannuunik qarlissivunga,
kamikka allanngortillugit, nu-
taanik amminik aaqqatilior-
punga, qungasequtinik nissia-
allunga, kamimma qalissaa-
nik inniminniillunga, Lonnie-
lu qarliminik annoraaminillu
anorisiutinik naammagisi-
maarinnilluaqisoq qiviaamil-
lugu. 58-inik issittumi anga-
laneq misilissimavaa... Imma-
qa uanga ingasaassivallaarpu-
nga? Nalunngilarali aningaa-
sarpassuit atukkakka immik-
kut atortussarsinissannut ator-
simasuugukkit sipaarsinnaal-
lugit paasigukku nuannaagin-
nassallunga, ugguamanga.
Plastikip iluani
sinittameq
Aammalu sinngup puua.
Atomeqamerpaalersut ilagaat
plastikitut isikkulimmik, ti-
mip kissassusaanik uninnga-
titsiinnartartumik sinngup
puuanut ilupaqutsiisarneq.
Aalamik aniatitsinaveersaam-
mik taasarunarpaat. Taassu-
ma timip kissassusaata sin-
ngup puuanik anillannginnis-
saa isumagisussaavaa. Issil-
lualeraangammi aalaq anillal-
luaraniluunniit serminnguut-
tarpoq, ullualunnguillu qaa-
ngiutiinnartut sinngup puua
sermiinnanngortarluni - sin-
ngulluunniit puua »anersaar-
torsinnaagaluarpat«.
Ilumoortutut nipeqarpoq,
kisianni plastikimik poorluni
kiagunnerup masaaniittuar-
nissaq pilerinanngilluinnar-
poq, taavami timi isugutattoq
unnuakkut perusuersariartor-
niaraanni, nannumilluunniit
ugooriniaraanni, imaluunniit
ullaakkut kiassaatissamik ku-
kutsisussaagaanni. Ornigin-
ngilara, kisiannili »nalingin-
naasumik« 40-nik issittoq
sinngup puuani sinittameq
taamaalaat misilissimavara,
50-inik issittoq misilissiman-
ngilara.
Ulluni marlussunni Qaa-
naamiinnitsinni issinnemler-
sitsisinnaallungalu silaannaq
isugutallerulersinnaasuuguk-
ku qujanassagaluarpoq. Mi-
silinniaannarlugu.
Paasisarpassuit
Ullup unnuallu siulliup inger-
laneranerani atortugut pillugit
paasisarpassuaqarpugut. Toq-
qip qilerfii mattunerulersitta-
riaqarput, sukatsinerinnarmi-
mi ataaseq katareerpoq. Iku-
masartut ilitsivii nikisittaria-
qarput, immaqaluunniit angi-
nerusunik orsussaasivilinnik
taarserlugit, taamaalilluta toq-
qip iluani orsiisariaqassan-
nginnatta. Toqqip iluani pia-
luutit nikisitertariaqarput, a-
junnginnerpaassaarlu tuper-
mik anginerusumik pissarsi-
niarutta. Sinngup puui angi-
nerustmik taarsissapput, alli-
nii issunerulersinneqassapput,
manisivik aminnermik taar-
sissaaq. Kamippaat pinii a-
merlanerussapput, nissutsinni
oqorsaatigut ammit issuneru-
lissapput.
Nerisassat uanga sungiusi-
masannit allaanerupput. Al-
lanngortinneqarsinnaanngil-
lalli, angalaffissatsinni peq-
qumaasivinneereermata. llua-
rusuutigilluagatuaraakkali
nikkut aalisakkallu panertut,
Royal Greenland-imit tunis-
sutisiarisavut. Abrikosillu,
qaqqortarissat akornannit
piiakkakka, nerivallaartuuk-
kakkalu. Kisianni aamma
paasivara abrikosit qaqqorta-
rissat akomanniittut atorutsi-
git nakorsaataasivitsinni anar-
saatit sipaarsinnaallutigit.
Qularinngivippara nerisas-
sat pitsaallutillu naammat-
torsuusut, uangalu kaalluale-
raangama... Kisianni allaan-
ngilaq aviisini sanigorsaatit
1000 kcal-itallit malinniarik-
ka. Taakkunani neriorsuutigi-
neqartarpoq qaarsillamartuu-
sut nukissarlu naammattoq
pissarsiarineqarsinnaasoq.
Kisianni qanga qaarsillannis-
saq eqqarsaatigineqalerpa???
Uanga nererusunnerusakka
tassaagaluarput marcipani a-
koomeqanngitsoq, aalisakkat
panertut nikkullu, naammat-
sillungalu kaffisorlunga. Ila-
mali piumanavianngilaat.
Utemeq
Unnueqqereerluta isumaqati-
giippugut ullut pingasut ator-
lugit Qaanaamik kaajallaani-
lunnermik isiginnaartitsineq
naammassisinnaanagu, ullor-
mimmi ataatsimik kinguaat-
toorpugut, aammalu ullunut
pilersaamtaareersunut pinga-
suinnarnut ikummatissaqar-
pugut. Utemiarluta, angala-
nissarsuattalu immikkoortui-
sa annersaata sapaatip akun-
neranik kinguartinniarlugu
isumaqatigiippugut, februarip
15-iani aallassalluta, taamaa-
lillutalu ilaasussat kingulliit
pissarsiariniamissaannut, tu-
permik nutaamik Qaanaamut
tikisitsinissatsinnut, atortutta
ilarpassunik allannguinissat-
sinnut - soorlu jakkima kaa-
sarfii itinemlerlugit mersor-
nissaannut nutaamillu assilii-
vissiniarnissamut - allaaseri-
samummi uunga ssilisakka
illinitsinni arlaannut katassi-
magakkit - piffissaqassagatta.
ASS7 FOTO: LONE MADSEN