Tíminn - 02.08.1975, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
BH-Reykjavík. — Llkur hafa
veriö leiddar að þvl, aö vor-
gróöur hér á landi byrji um þaö
leyti, er meöalhiti fer yfir 4 stig
á Celcius, reiknaö samkvæmt
mánaöameöaltölum tæplega 40
veöurathugunarstööva um ára-
biliö 1931-1961. Viröist mega
skipta landinu I fjögur svæöi
eftir þvl, á grundvelli þessarár
ályktunar.
Frá þessu segir I ritinu Is-
lenzkar landbúnaöarrannsókn-
ir, er flytur ritgerö Bjarna Guö-
mundssonar, Bændaskólanum
Hvanneyri, er fjallar um at-
huganir, er geröar hafa verið á
hitafari um vaxtartima nytja-
jurta hérlendis. Ber ritgerðin
heitið „Vorhiti og vaxtar-
skilyrði nytjajurta”.
Hitafariö ræöur þvi fyrst og
fremst, hvaða nytjajurtir unnt
er að rækta, og hver árangur
ræktunarinnar veröur. Þótt
landið okkar sé ekki stórt, er
talsveröur munur á vaxtar-
skilyrðum gróðurs milli lands-
hluta, héraða og jafnvel innan
héraða.
Nauðsynlegt er að kanna
gróöurskilyrðin itarlega, þannig
að skipta megi landinu i
ræktunarsvæði eftir gróður-
skilyrðum og unnt veröi að ráð-
leggja ræktun sömu nytjajurta
og sömu ræktunartækni innan
ákveðins ræktunarsvæöis. Hag-
kvæm nýting lands, vinnuafls,
áburðar, véla, búfjár og fleiri
framleiðslufanga byggist á þvi
að fóðurframleiðslan sé byggö á
þeim tegundum nytjajurta, er
mestum arði skila á hverjum
ræktunarstað.
Við athugun þessa var reynt
að finna reglu um,við hvaða
hitastig megi ætla að vöxtur
nytjajurta og þá einkum gras-
anna hefjist. Þótti séð, aö vor-
gróður hefjist um það leyti, er
meðalhiti sólarhrings fer fyrst
yfir 4,0 gr. C. Var byrjun gró-
anda reiknuð út frá þvi, og út-
reikningarnir gerðir fyrir 39
veðurstöðvar, skv. meðaltali
áranna 1931-1961.
Dagsetningarnar, er hitinn
fór fyrst yfir 4,0 gr. C, hér nefnt
byrjun gróanda, voru færðar inn
á kort og jafningjalinur dregnar
fyrir byrjun gróandans 20 og 30.
april og 10. mai. (sjá meðfylgj-
andi kort).
Kom þá I ljós, að um fjögur
meginsvæði er að ræða:
Svæöi I. Gróandinn byrjar 20
april og fyrr. Svæöi þetta nær
yfir lágsveitir Vestur-Skafta-
fellssýslu, Eyjafjöll og vestur
úm Landeyjar.
Svæöi II: Gróandinn byrjar
21.-30. april. Svæöiö nær yfir
sveitir Skaftafells- og Rangár-
vallasýslna aörar en þær, er
áöur voru taldar, Arnessýslu,
Borgarfjörö, Mýrar og sveitirn-
ar á sunnanveröu Snæfellsnesi.
Meö þessu svæöi má raunar
einnig telja innanveröan Eyja-
fjörö og hluta af Fljótsdal.
Svæöi III: Gróandinn byrjar
1 .-10. mai. Til svæöisins teljast
uppsveitir Borgarfjaröar, Dal-
ir, byggöir Baröastrandarsýslu
og Vestur-ísafjaröarsýslu, i inn-
sveitir Austur-Húnavatnssýslu,
Skagafjaröar, Suöur-Þingeyjar-
sýslu og auk þess Axarfjöröur,
Vopnafjöröur, Fljótsdalur og
syöri hluti Austfjaröa.
Svæöi IV: Gróandinn byrjar
11. mai og siöar. Til svæöisins
teljast Noröur-lsafjarðarsýsla,
Aætlun um þaö hvenær „gróandinn” byrjar, byggö á meöalhitafari timabilsins 1931—1960.
Gróandinn byrjar 20 dögum
fyrr í lógsveitum Vestur-
Skaftafellssýslu en í
útsveitum fyrir norðan
hafa á hitafar á ákveönum staö,
má nefna gerö yfirborös, hæö
yfir sjó og fjarlægö frá hafi,
breiddargráöu, halla lands,
vind og skýjahulu.
Reiknað var aðhvarf byrjunar
gróandans, þ.e. dagfjöldi frá 31.
marz til þess dags er hitinn fer
fyrst yfir 4,0 gr. C að hæð
stöðvar yfir sjó og notaðai- tölur
frá 39 veðurstöðvum. Kom i ljós,
að komu gróandans seinkar um
tæplega 9 daga við hverja gráðu
norðlægrar breiddar, en hver
breiddargráða jafngildir um 110
km. vegalengd á landi. Þá er og
gróandinn 1-2 dögum fyrr en
reiknað er með samkvæmt
fundinni likingu. Fjær sjó gætir
áhrifanna siðar.
Norðan við Isafjarðardjúp og
I Strandasyslu er gróandinn 3-8
dögum seinna á ferðinni en ætla
mætti samkvæmt legu
staðanna. 1 Eyjafirði og S-Þing-
eyjarsýslu byrjar gróandinn 2-7
dögum fyrr en lega og hæð
benda til.
Við norðaustur- og austur-
ströndina er vorið allt aö 11 dög-
um siðar á ferð en ætla mætti.
Að framansögðu er ljóst, að
yfirborðsins. Athugunin sýnir
hins vegar að skýra má um 86%
af breytileika milli stööva I
meðalgildi byrjunar gróanda
með breytileika á norölægri
breidd stöðvanna og hæðar
þeirra yfir sjó.
Frost að vori hafa oft mikil og
varanleg áhrif á gróður, ekki
sizt, ef þau koma eftir góð-
viðriskafla, sem vakiö hefur
lifsstarfsemi jurtanna. Sá dag-
ur, er síðasta frost mældist að
vori er þvi nokkur mælikvarði á
þau veðurskilyrði, sem gróður-
inn býr við. Norðlæg breidd
stöðvar og þó einkum hæð yfir
sjó hafa skarpari áhrif á það,
hvenær siöasta frost verður, en
það hvenær hitinn fer fyrst yfir
4,0 gr. C. Þannig seinkar frosti
um tæplega 10 daga við hverja
gráðu norölægrar breiddar (110
km). Þá má vænta tæplega 8
daga seinkunar siðasta frosts-
dag að vori viö hverja 100 m,
sem land hækkar.
Mismunur byrjunar gró-
andans og siðasta frostdags
eykst um tæplega einn dag við
hverja gráöu norölægrar
breiddar og um 4,5 dag við
hvérja 100 m, sem land hækkar.
Að meðaltaíi fyrir allar 39
veðurstöðvarnar má vænta
frosts að vori tæpum 23 dögum
eftir að gróandinn byrjar.
Þá er og ljóst, að vænta má 17
daga fækkunar frostlausra daga
á sumri við hverja breiddar-
gráðu (110 km), sem norðar
dregur. Fjöldi frostlausra daga
er um 150-160 við suður-
ströndina en um og innan við 100
i útsveitum norðanlands og
austan. Samkvæmt reglunni
ættu að vera um 20 frostlausir
dagar á sumri á Kili og 45 á
Möðrudal á Fjöllum.
I sambandi við þá spurningu,
hvort gefi haldbetri upplýsingar
um vaxtaskilyrði gróðurs, byrj-
un gróanda eða siðasti frostdag-
ur, má álykta, að ekki sé óskyn-
samlegt að leggja meira upp úr
tölum um byrjun gróandans,
sökum þess að flestar nytja-
jurtir okkar hafa fullbúið rótar-
kerfi á vordögum. Varma-
magnið skiptir þar meira máli
en lágmarksgildi einstakra sól-
arhringa, enda fari þau ekki svo
lágt, að um beinan kuldaskaða
(kal) verði að ræða.
Að þvi er grasrækt varðar er
hæfilegt að bera köfnunarefnis-
áburð á tún um það leyti sem
tún grænka. Má telja liklegt, að
of snemmt sé að miða áburðar-
timann á stöðvum við ströndina
við slðasta frost að vori, en of
seint á stöðvum inni i landi.
Samkvæmt norskri reynslu
má telja siðasta frostdag að vori
byrjun vaxtarskeiðs vorsáðra
jurta, t.d. korns. Hjá okkur eru
það einkum grænfóðurtegundir
ýmsar, sem til er sáð að vori.
En það, sem takmarkar sáðtim-
ann aö vori er sjaldnast lofthit-
inn sjálfur, heldur ástand jarð-
vegsins, en það er trúlega erfitt
að meta sáðtima einærra fóöur-
jurta út frá hitafari lofts einu
sér, en nota. má það til
leiðbeinidga.
Þeir, sem búa við kýr, gera
kröfur um grænfóður I ágústlok,
er grös taka að sölna. Sauðfé
þarfnast grænfóðurs, er það
kemur af fjalli. Sá timi virðist
sifellt færast eða a.m.k. þurfa
að færast fram, þannig aö við
getum sagt, að grænfóður handa
sauðfé þurfi að verða nýtan-
legt eigi siöar en 10. september.
Eftirfarandi tafla um sáðtima
og fjölda sprettudaga græn-
fóðurs gæti gefið bendingu um,
að meö Itarlegri rannsókn á
hitafari og sambandi gróðurs og
jarðyrkjustarfa, að það mætti
mynda reglur um val nytjajurta
og ræktunartækni, er beztan
árangur gæfi á hverjum stað:
Strandasýsla, meginhluti ljóst, að vænta má rúmlega nauðsynlegt er að taka nokkurt Svæði Sáðdagur Grænfóður, tiibúið
Vestur-Húna vatnssýslu, út- þriggja daga seinkunar gróand- tillit til staðhátta, einkum ná- I 5. mai til nytja 30. ágúst Lo. sept.
sveitir Noröurlands, Mývatns- ans við hverja 100 m, sem land lægðar sjávarins, og hitafars II. 15. mai 115 sprettudagar 125 sprettud.
sveit og noröausturhorn lands- hækkar. hans. Einnig eru skjóláhrifin og III. 25. mai 105 — 115 —
ins. Meðal þeirra þátta, sem áhrif Við meginhluta suður- og vesturstrandar landsins kemur lega lands við sólu þættir, sem hafa þarf hliðsjón af, auk gerðar IV. 5. júni 95 — 85 — 105 — 95 —