Tíminn - 09.08.1975, Blaðsíða 9

Laugardagur 9. ágúst 1975
TÍMINN
9
Andersen, málverk frá 1836
Teikning af H.C. Andersen
frá 1845
Ljósmynd tekin árið 1850
Svona leit skálið út
Árið 1869 var þessi mynd tekin. 187 4-
langir og allt of grannir, hendur
hans breiðar og flatar og fætur
hans svo risavaxnir, að varla
hefði nokkrum þjóf dottið i hug aö
stela skóhlifum hans, Nef. hans
var rómverskt, en svo hrikalega
stórt, að það yfirbugaði aðra
hluta andlitsins, augun smá og
fölleit og vel falin bak við risa-
vaxin augnalok.
Það eina, sem þótti prýða
Andersen, var enni hans, sem var
hátt og sviphreint, svo og fallega
formaður munnur hans.
Þess var þvi varla að vænta, að
útlitið greiddi honum götu.
Þó var það ef til vill öllu fremur
skaphöfn hans, sem kom i veg
fyrir aö hann kvæntist. Hann var
einrænn og honum var frelsið i
blóð borið. Hann naut þess að
ferðast, frjáls og óhindraður, og
mörgum hefúr þótt heldúr vafa-
samt að hann hefði nokkru sinni
fellt sig viö að vera fjölskyldu-
faðir, með þeim skyldum sem þvl
fylgja-Vist er um það, að I hvert
,og eitt sinn, sem Andersen varð
ástfanginn, fór hann svo klaufa-
H. C. Andersen hefur ávallt verið skáld barnanna. Þessi teikning birtist
i brezku blaði árið 1857.
lega á fjörurnar við stúlkuna, að
' viðleitni hans hlaut að vera dæmd
til að mistakast.
• Alls er vitað til þess þrisvar að
Andersen hafi orðið ástfanginn,
svo að um munaði. 1 hvert og eitt
þessara skipta varpaði hann ten-
ingum sinum og fékk upp sömu
tölu. Hann reyndi a^ nálgast
viðkomandi stúlkur á grundvelli
ástar sinnar, en lét sér alltaf
nægja að falla inn i hlutverk
vinarins. Ef til vill valdi hann þar
auðveldu leiðina — ef til vill
ógnaði honum að berjast og
leggja af mörkum það sem til
þyrfti til að vinna ástir þeirra.
Það skiptir þó litlu máli hverjar
orsakirnar voru, þvi að stað-
reyndirnar tala skýrara máli en
nokkrar hugleiðingar. Andersen
virtist fæddur til einlifis og hann
lifði einn til æviloka.
Næstum endalaust mætti halda
áfram að fjalla um góðskáldið
danska, en hér verður látið staðar
numið að sinni. Sjálfur hlýtur
hann að hafa mótazt af umhverfi
sinu og samtið og þrátt fyrir
sérk,enni sin og einkenni, sem allt
að þvi má nefna hjárænu, var
hann um flest barn sins tima, likt
og hver annar maður.
tJr verkum hans má lesa, að
hans mesta og stærsta áhugamál
hafi verið hann sjálfur og i
mörgum tilvikum er greinilegt að
hann hefur verið að skrifa um
sjálfan sig. Þannig er hann
sjálfur hafmeyjan, sem lifir I
heimi mannanna og nær ekki að
samlagast honum, hann er sjálfur
litli drengurinn, sem sér að keis-
arinn er nakinn og hann er sjálfur
litli andarunginn, sem óx upp til
þess að verða svanur.
Hans Christian Andersen var
einmana og félagslega þjáður
maður, einkum hin siðari ár.
Hann komst upp til stjarnanna
meðan hann lifði, en lifiö þar uppi
er næsta tilbreytingalitið miðað
við leiðina þangað, og siðustu ár
ævinnar kvaldi sú hugsun skáldið,
að hann væri fyrir — honum væri
alls staðar ofaukið. Það hlýtur að
hafa verið honum sárt, að finna til
þess að vera orðinn baggi á um-
hverfi sinu.
Hann lézt 4. ágúst 1875, þá lið-
lega sjötugur að aldri, en minning
hans lifir enn og mun lifa, svo
lengi sem mannkyn les bækur, og
kann að meta listaverk I þvi
formi.
(þýtt og endursagt)
Vaka eða víma
Getum við ekki
tekið afstöðu?
1 þessum þáttum hefur stund-
um verið reynt að minna á það
hve hörmulega drætti áfengis-
nautnin lætur eftir sig I
þjóðlifinu. Þar hefur verið
stuðzt við álit og athuganir
margra góðra manna nær og
fjær. Það hefur verið vitnað i
heilbrigðisskýrslur og lögreglu-
skýrslur, byggt á dómabókum
og hagskýrslum.
Þaö kunna að vera skiptar
skoðanir um þaö hve umfangs-
mikið áfengisbölið sé, hvernig
variö sé hlutfalli þess við önnur
mannfélagsmein og hvar við sé
um I rööinni þegar metinn er
drykkjuskapur og áfengisböl
allra þjóða. Margs konar
skýrslur og tölfræði I þessu
sambandi gæti verið fyllri og
ýtarlegri. En skiptir það
höfuðmáli? Er ekki nóg að vita
að hér er alvarlegt mannfélags-
böl? Dugar okkur það ekki til
þess að taka afstöðu?
Guðmundur Björnsson land-
læknir sagði i frægum fyrirlestri
að sá munur væri á drykkjusýki
og öðrum pestum að hún þætti
byrja skemmtilega. Það er enn
aðalatriði þessara mála. Mönn-
um þykir byrjunin skemmtileg
og vilja ekki nema byrjunina.
Nú má að visu deila um það
hvort þessi byrjun sé æskileg
eða ekki I sjálfu sér. Hún er
aldrei svo litil að hún minnki
manninn ekki og spilli honum.
Nákvæmni, öryggi og
viðbragðsflýtir minnkar, andleg
skerpa slóvgast. Það vita það
allir að fyrstu áfengisáhrifin
gera menn miður hæfa til aö
stjórna ökutæki. En þau gera
menn lika óhæfari til að stjórna
sjálfum sér. Er minna um það
vert? Er minna atriði hvernig
þú stjórnar sjálfum þér en biln-
um þlnum? Byggist ekki allt
siðgæði og siðmenning á þvi að
viö höfum stjórn á okkur — ger-
um það eitt sem við viljum, lát-
um ekki augnabliksáhrif koma
okkur til aö segja og gera það
sem við sjáum eftir og erum of
góö til að gera? Er það þá ekki
vafasöm skemmtun að gera
okkur miður hæf til sjálfs-
stjórnar?
Hvernig sem við viljum svara
þessum spurningum blður
okkar að baki þeirra ægileg
staðreynd. Hún er sú að engin
þjóð kann að byrja svo að ekki
verði annað en byrjun. Allar
þjóðir, sem vilja njóta
skemmtunarinnar af þvi að
finna á sér búa við áfengisböl.
Við vitum hvernig okkar þjóð
lánast það, og vitum þó ekki, þvi
að svo mikill hluti ógæfunnar er
að tjaldabaki og ekki haföur I
hámælum. Hitt vitum við þó að
þar er um að ræða ómetanlegt
og ómælanlegt böl. Og allt talið
um aö kunna með vin að fara er
enn og hefur alltaf verið mark-
laust fleipur þegar á heildina er
litið.
Sizt skulum við gera litið úr
lifsskoðun og andlegu lifi al-
mennt I sambandi viö mót-
stöðuafl manns og kynslóða
gegn áfengisböli. Að þeim efn-
um hefur stundum verið vikið I
þessum þáttum. Það eru ýmsar
innri varnir, sem stundum eru
brotnar niöur. En aldrei I sögu
mannkynsins hafa þær verið svo
traustar, að þær dygðu til að
koma I veg fyrir það að áfengis-
neyzlu fylgir alltaf áfengisböl.
Það má að visu gera ráð fyrir
þvi að fjórir menn af hverjum
fimm, sem ekki eru bindindis
menn komist klakklaust frá þvi
þannig að ekki leiði til meiri
vandræða sem kallað er.
Auðvitað vona allir að þeir verði
I þeim hópnum. Enginn vill
verða sá fimmti: Við horfum á
hundrað börn, sem eru að
ákveða sér lifsstefnu. Við vitum
að ef þau kjósa að vera ekki
bindindismenn munu 20 þeirra
verða ógæfumenn. Sllk áhætta
fylgir þvi að byrja áfengis-
neyzlu.
Vitum við ekki nóg til þess aö
taka afstööu?
Sjálfsagt finnst þér að þú sért
litilsmegandi og ráöir litlu um
þróun og framvindu þessara
mála.
Þú veizt að það er ekki nóg að
vilia vel. Og hvað megnar einn á
móti straumnum? Eflaust Iftið.
En hann ætti þó að ráða sjálfum
sér og vita það, aö ef hann lætur
strauminn hrifa sig meö sér er
hann sjálfur orðinn hluti af
þessum óheillastraumi.
Allir vita að ástandið er vont.
Flesta — ef ekki alla — langar
til að það batni. Flestum finnst
að sér sé ráðafátt og vafasamt
hvað gera skuli. En hér þurfum
við að vita betur hvert af öðru.
Við þurfum að hugsa og tala
saman um það, hvað hægt er að
gera, taka afstöðu og vinna
samkvæmt þvi. Heilbrigt lif er
farsælt lif. Afengislaust lif er
gleðilegt lif.
H. Kr.
Brezka ferða-
konan
komin
á Landspítalann
Gsal-Reykjavik — Brezka ferða-
konan, sem veiktist skyndilega
við Strútslaug sunnan Torfajök-
uls, er nú komin til byggða og
iiggur nú á fæðingardeild Land-
spitalans. Liðan konunnar er eftir
atvikum góð og hún er ekki talin i
neinni lifshættu.
Það voru 13 björgunarsveitar-
menn úr sveit SVFl I Vik I Mýrdal
sem sóttu konuna inn á óbyggðir,
ásamt tveimur gagnkunnugum
mönnum á þessum slóöum, sem
visuðu þeim veginn. Fóru björg-
unarsveitarmenn á sjúkrabil og
jeppa og komust langleiðina að
Strútslaug á bílunum, þrátt fyrir
vegleysur og ófærð. Komu þeir á
áfangastað um miðnætti og má
það teljast vel af sér vikiö, þvi
auk ófærðar var veður vont, rign-
ing, þoka og hvassviðri.
Þegar komið var með konuna
til Vikur ákvað læknirinn á staön-
um að senda konuna þegar til
Reykjavikur, þar sem hún liggur
nú á fæðingardeild Landspital-
ans, eins og áöur er frá greint.