Tíminn - 17.09.1975, Blaðsíða 8

Sveinn
Hallgríms-
son,
sauðfjdr-
ræktarráðu-
nautur
TÍMINN ________Miftvikudagur 17. september 1975. MiOvikudagur 17. september 1975.
SKÝRSLA
um þróun byggingastarfsemi
og samanburður á hagkvæmni
skógræktar og sauðfjárræktar
í nýiitkominni skýrslu frá
RannsóknaráOi rikisins, R-r 2’75
um „Þróun byggingastarfsemi”,
eru ýmsar fróðlegar upplýsingar
um þá grein, enda unnin af hinum
færustu mönnum á þvi sviði. Það
er ekki ætlun min að ræða efni
þessarar skýrslu, enda er ég ekki
fróður um þau mál. En aftan við
skýrslu þessa er viöauki, þar sem
fjallað er um verðbréfamarkaö
(10.1) og um skógrækt (10.2).
Vegna þess hversu tiðrætt fjöl-
miðlum hefur orðið um niðurstöð-
ur lítreikninga, sem birtar eru i
kaflanum um skógrækt,sé ég mig
tilneyddan að gera nokkrar at-
hugasemdir.
Það skal i upphafi tekið skýrt
fram, að ég er áhugamaður um
skógrækt og landbúnað og tel, að
bændur ættu að gera meira af þvi
að gróðursetja barrtré, þar sem
skilyrði til skógræktar eru góð.
Það ætti að geta aukið fjölbreytni
i framleiðsluháttum og gefið ein-
hverjar aukatekjur, enda þótt ég
efist um, að þær tekjur yrðu eins
miklar og kemur fram i skýrslu
um „Þróun byggingastarfsemi”
(héreftir kallað „Þb”), en að þvi
atriði kem ég siðar.
Þá er rétt að geta þess, að þessi
grein á ekki að vera samanburður
á sauðfjárrækt og skógrækt.
Það er alveg út i hött
að gera nokkurn samanburð
á þessu tvennu, sem
valkostum og nægir að benda á,
að i Noregi eru sauðfjárrækt og
skógrækt taldar mjög heppilegar
saman. Þessi grein er fyrst og
fremst athugasemd við það, að
nefnd, sem er að fjalla um þróun
byggingastarfsemi skuli setja
saman álitsgerð um alls óskyld
málefni, þ.e. bera saman arðsemi
lands eftir þvi, hvort það er notað
til sauöfjárræktar eða skógrækt-
ar. Það er reyndar gott dæmi um
þennan kafla skýrslunnar, að
nefndin hefur aflað sér upplýs-
inga frá Rannsóknastofnun
landbúnaðarins (Rala), Skógrækt
rikisinsogBúnaðarfélagi Islands,
þótt þess sé reyndar ekki getið i
skýrslunni.
Frá Rala fékk nefndin þær upp-
lýsingar, að ærgildið (1 ær-l-1,3
lömb) þyrfti að meðaltali 2,5 ha
lands til beitar, en þessi tala mið-
ast við beit á heiðum uppi (gróið
land). Samkvæmt upplýsingum
Ingva Þorsteinssonar, sem gaf
nefndinniiupplýsingar um afurð-
armagn eftir ær, en ekki tekst
betur til en svo, að i útreikningum
nefndarinnar er reiknað með allt
öðru magni af ull og gærum. Ull
er talin 0,5-1.25 kg á ærgildi, en að
meöaltali var ullarframleiðsla
kind árið 1971 1,5 kg og 1,7 kg 1972
og er hér miðað við ull, sem kom
til sölumeðferðar. Auk þessarar
ullar fæst ull af gærum, þannig að
ullarframleiðslan er allmiklu
meiri en þetta. 1 ,,þb”-skýrslunni
er gert ráð fyrir 0,5-1,5 kg af gær-
um og 12,5-25,0 kg af kjöti á ær-
gildi. Við afreikning á verði til
bænda er gert ráð fyrir, að gæran
sé 20% af kjöti (samkvæmt at-
hugunum), þannig að 12,5 kg
kjöts gera 2,5 kg af gæru, og 25,0
kg kjöts gera 5,0 kg af gæru. Hér
hefði þvi átt að reikna með 2,5-5,0
kg af gæru en ekki 0,5-1,5 kg eins
og nefndin gerir. Við þetta bætist
svo, að skógræktin gefur upp 5-
rúmmetra viðarvöxt á hektara,
sem að sjálfsögðu er miðað við
góðar aðstæður (ekki beztu) fyrir
neðan 200 m hæðarlinu.
Niðurstaða þessara hugleiðinga
er þvi þessi:
1. I ,,þb”-skýrslunni eru notaðar
rangar tölur um magn ullar og
gæra eftir ærgildið, sauðfjárrækt-
inni mjög i óhag.
2. Borin er saman notkun lands
til sauðfjárræktar yfir 200 m og
skógrækt undir 200 m.
Aö sjálfsögöu er hér um að
ræða mistök, sem stafa af þvi, aö
þeir, sem setja þetta______;..á i
skýrsluna, hafa enga þekkingu á
sauðfjárrækt og skógrækt og vita
þvi ekki hvað tölurnar, sem þeir
nota, þýða. Til að byggja gott hús
úr steinsteypu þarf þekkingu á
henni og sömuleiðis þarf þekk-
ingu á sauðfjár- og skógrækt til að
byggja upp raunhæft dæmi um
hagkvæmni þessara atvinnu-
greina.
Hér að ofan var tekið dæmi um
þann grundvöll, sem samanburð-
urinn á hagkvæmni á notkun
lands til sauðfjár eða skógræktar
byggir á. 1 ,,Þb”-skýrslunni er
komizt að þeirri niðurstöðu að 1
ha lands gefi af sér kr. 1.057 til kr.
2.143 þegar landið er notað til
sauðfjárræktar, en kr. 18.950 til
40.543 þegar landið er notað til
skógræktar (miðað er við verðlag
ársins 1974 i skýrslunni). Er hér
miðað við-„vergar” tekjur af
sauðfjárrækt (=söluverð að-
föng), en brúttótekjur af skóg-
rækt. Það er sem sagt hvorki þörf
á sög né öxi til að nýta skóg á ís-
landi, þar verða brúttótekjur
jafnar nettótekjum.
Engir vextir eru reiknaðir af
fjármagni, en stofnkostnaður við
skógrækter talinn kr. 93.500/1 ha.
Séu reiknaðir 16% vextir verður
þessi upphæð með vöxtum og
vaxtavöxtum orðin kr. 16.840.000
eftir 35 ár, en samanlagðar tekjur
af sölu staura, jólatrjáa og trjá-
viðar væri þá, samkvæmt tölum
skýrslunnar, orðin hið mesta kr.
1.418.995,- + 2000 trjáa skógur,
sem samkvæmt skógræktar-
stjóra, Hákoni Bjarnasyni, má á-
ætla um 330 fermetra trjáviðar.
Miðað við að um 2/3 hlutar nýtist
(sjá skýrsluna) og verð á rúm-
metra sé um kr. 40.000 (sam-
kvæmt ,,Þb”-skýrslu) gera þetta
8.800.000,- kr. að viðbættum tekj-
um af staura og jólatrjáasölu
kr. 1.418.995,-
Samtals -10.218.995,-
Eins og áöur sagði, námu höf-
uðstóll og vextir eftir 35 ár hins
vegar 16.840.000,- kr. Hér vantar
því aðeins kr. 6.621.005,- til að
i skógræktin standi undir að greiða
stofnkostnað og vexti af stofn-
kostnaði. Einhver kann að spyrja
hvort ekki eigi að reikna vexti af
tekjum skógræktar af sölu staura
og jólatrjáa, en þvf er til að svara,
að þær gera vart mikið betur en
greiða vinnulaun, enda eru ekki
heldur reiknaðir vextir af tekjum
sauðfjárræktar á þessu timabili.
Þvi er ennfremur við að bæta að i
,,Þb”-skýrslunni er gert ráð fyrir
að gróðursetja 4,500 trjáplöntur á
hektara. Og i þeim útreikningum,
sem ég hefi gert hér að ofan er
ekki gert ráð fyrir að ein einasta
trjáplanta týni tölunni á þessum
35 árum (/). En eins og fram
kemur að framan, er reiknað með
tekjum af sölu 2.500 plántna á
timabilinu frá 10-35 árum eftir
gróðursetningu og 2000 trjáa
skógi í lok timabilsins. Ég tel þvi
ekki hallað á skógræktina.
Rétt er nú að li'ta aðeins á nýt-
ingu úthaga til sauðfjárræktar.
Hvað kostar það? Það kostar ekk-
ert. Úthagi, hvort sem hann er
undir 200 m hæðarlinu eða yfir, er
I nýtanlegu ástandi fyrir sauð-
kindina. Það þurfa aðeins að vera
til kindur i landinu til að sleppa á
gróðurinn — stofnkostnaður er
þvi enginn.
Hvers virði er úthaginn fyrir is-
ienzka sauðfjárrækt? Skal nú leit-
ast við að sýna fram á það. í riti
Landverndar 2, Gróðurvernd, eft-
ir Ingva Þorsteinsson er komizt
að þeirri niðurstöðu að, um 3,8
millj. hkg úthagagróðurs séu nýt-
anlegar fyrir búfé yfir sumar-
mánuðina. Samkvæmt niðurstöð-
um Ingva og Gunnars Ólafssonar
á Rala ætti nýtanlegur úthaga-
gróðurað vera jafnvirði I90millj.
fóöureininga (FE) eða sem svar-
ar til 190.000 tonna af kjarnfóðri
að minnsta kosti. Til samanburð-
ar má geta þess, að innflutningur
kjarnfóöurs nam 53.000 tonnum
1973 og 1974 var hann 44.000 tonn
og verö á hvert kg var um 25,3
kg. Arið 1974 munu hafa verið um
820 þús. ærgildi á beit hér. Sam-
kvæmt niöurstöðum Ingva Þor-
steinssonar þarf ærgildiö um 190
FE yfir sumarmánuðina, en auk
þess nýtist beit haust, vetur og
vor. Ekki er ofætlað að sauðfé
nýti ca 220FE f beit á ærgildi, þ.e.
820.000x220= 180.400.000 FE eða
jafnvirði
180.400 tonna af kjarnfóðri. Séu
þessar FE reiknaðar á verði
kjamfóðurs og heys er verðmæti
úthagabeitarinnar sem hér segir:
A. Miðað við verð á kjarnfóðri
1.9.1974 kr. 25.30/kg. 180.400.000 x
25,30 = Kr. 4.564.120.000.-
B. Miðað við verð á heyi 1.9. 1975
kr. 15.00 / kg = 30,0 / FE
180.400.000 x 30,0 = Kr.
5.412.000.000,-
C. Miðað við verð á kjarnfóðri
1.9. ’75 kr. 37,65 / kg. 180.400.000 x
37,65 = kr. 6.792.000.000,-
Miðað við verðlag á kjarnfóðri
1.9 1 974 er þvi verðmæti úthagans
fyrirsauðfé 4,5 milljarðar eða um
5.560,- kr. á ærgildið. Miðað við
heyverð 1.9 1975 er verðmætið um
5,4 milljarðar og miðað við kjarn-
fóöurverð 1.9. 1975 er verðmætið
um 6.8 milljarðar króna eða
8.283,- kr. á ærgildið.
1 þessu dæmi er verðmæti út-
hagans fyrir sauðfjárræktina
örugglega ekki of hátt metið i FE.
Það væri e.t.v. óhætt að reikna
með um 250-260 FE á ærgildið.
Hér væri e.t.v. rétt að slá botn i
þessar hugleiðingar, en þó er
kjarni málsins eftir: Hvert er
verðmæti úthagans fyrir sauð-
fjárbóndann? Hvað er beit á út-
haga mikill hluti framleiðslu-
kostnaðarins?
Svarið er 0,00 kr.Þetta skýrist
þegar verðlagsgrundvöllur land-
búnaðarvara er skoðaður, en þar
er enginn gjaldaliður sem heitir
leiga fyrir beitiland. Af þessu
leiðir að land, sem notað er til
sauðfjárbeitar, gefur ekki af sér
neinar „vergar tekjur”, þær eru
hvorki -1.057 né heldur 2.Í34,- kr.,
hvort sem notaðar eru réttar eða
rangar tölur. Þær eru bara 0.00.
Hvaða atvinnugrein sem kemur
„vergum tekjum” á hektara upp
fyrir núller þvi hagkvæmari en
sauðfjárrækt!...
En þetta gefur tilefni til að
benda bæjarbúanum — neytand-
anum á, að þrátt fyrir að bænd-
urnir hafi eignarhald á meiri-
hluta landsins, þá eru það neyt-
endur, sem fá afraksturinn af
landinu. Það er ekki vist að hinn
almenni neytandi hafi gert sér
þetta ljóst.
Enhverjareru þá þessarvergar
tekjur, sem reiknaðar er með i
„Þb”-skýrslunni? Ég fæ ekki bet-
ur séð en það séu þær tekjur, sem
bóndinn á eftir til að greiða sjálf-
um sér og fjölskyldunni i kaup og
til að greiða stofnkostnað (vextir)
og afborganir af lánum og vextir
af eigin fé) en vergar tekjur i
„Þb”-skýrslunni eru taldar kr.
204.-á kg kjöts (Ifl?), 80,- kr. á kg
ullar og 105.- kr. á kg gæru.
Lokaorð
t upphafi var tekið fram, að
ætlunin með þessari grein væri
ekki að gera samanburð á sauð-
fjárrækt og skógrækt. Tilgangur-
inn er fyrst og fremst að upplýsa
eðli þessa máls. Ég er áhugamað-
ur um skógrækt og vil hvetja
bændur til að reyna hana, þar
sem ætla má, að skilyrði séu góð.
Það gæti hugsanlega gefið ein-
hverjar tekjur á komandi árum
og sparað okkur innflutning á
girðingarstaurum, jólatrjám og
trjávið. Einhverjum kann að vera
ráðgáta, hvers vegna sérfróðir
menn um byggingastarfsemi
hætta sér út-áþann hála is að birta
útreikninga, er snerta landbúnað,
án þess að gera minnstu tilraun
til að reyna sannleiksgildi niður-
staðnanna. Hver er skýringin?
Ég get ekki varizt þeirri hugsun,
að skýringin sé einfaldlega al-
menningsálitið.
A undanförnum árum hefur
verið mikið um landbúnaðarmál
skrifað og rætt. Upphaf þessara
umræðna má rekja til áranna fyr-
ir 1967, þegar ákveðinn stjórn-
málaflokkur (maður?) hóf árásir
á landbúnaðinn, sem greinilega
voru gerðar til að veiða atkvæði.
Það tókst. Það tókst lika að gera
landbúnaðinn óvinsælan i augum
(sumra?) bæjarbúa. Landbúnað-
urinn var dragbítur á hagvöxtinn,
hann lifði á styrkjum o.s.frv.
Þannig gagnrýni á einhverja á-
kveðna atvinnugrein hlýtur alltaf
að verka öfugt, er aðeins til þess
fallin að skapa rig milli stétta.
Sfðustu tvö misserin hefur þessi
gagnrýni á landbúnaðinn verið
endurvakin i dagblaði hér i höfuð-
staðnum. Sá áróður, sem þar hef-
ur verið rekinn, hefur komið
þeirri hugsun inn hjá bæjarbúum,
að landbúnaðurinn sé illa rekin
atvinnugrein, þar sé allt vitlaust
gertog hvaða skoðun, sem kemur
frá þeim, sem enga þekkingu hef-
ur á landbúnaðarmálum er talin
betri en þeirra er málum eru
kunnugir. Þetta er almenningsá-
litið. Úr slikum jarðvegi spretta
ekki málefnalegar umræður. Þar
er sá beztur, sem heldur fram
mestum fjarstæðunum. Þær þarf
ekki að sannreyna, öll gagnrýni á
landbúnaðinn er réttmæt. Sauð-
fjárræktin er einmitt dæmigerður
hefðbundinn landbúnaður, en
skógrækt er i vitund fólks ekki
talin með landbúnaði. Hún er
meira i tizku. Þvi hefur þetta
skógræktar-ævintýri sjálfsagt
farið gagnrýnislaust um hendur
nefndarmanna. Það verður að
telja ástandið komið á hættulegt
stig, þegar heil nefnd vel mennt-
aðra manna er orðin svo háð
þessu „almenningsáliti”, að það
ræður gerðum hennar. Abyrðin
hvilir hins vegar á þeim, sem
hafa skapað þetta óeðlilega al-
menningsálit.
TÍMINN
Lýðháskóli
á legq
Lýðháskólinn 1 Skálholti mun
senn hefja vetrarstarf i fjórða
sinni. Með nokkrum rétti má
segja, aö út sé runninn drjúgur
hluti þess tima, er sannsýnir
menn hneigðust til að ætla stofn-
un þessari, unz hún I einhverju
efni hefði sannað gildi sitt, — ell-
egar þá komið upp um haldleysi
ýmissa hugmynda um lýðhá-
skóla.
Þvl var aldrei að leyna, að
margir drógu i efa, að lýöháskóli
ætti erindi til Islands að nýju.
Efasemdir þessar voru um margt
réttmætar: Menntasofnun, sem
fyrirfram hugðist standa utan við
hið almenna skólakerfi, hlaut að
vekia nokkra tortryggni. Skóli,
sem ekki bjóst til að leiða
nemendur upp örðugan hjalla
nokkurra prófa, gat ekki vænzt
tiltrúar að óreyndu. Fræðslu-
starfsemi, er lét sér sjást yfir
réttindaveitingu nemendum til
handa, var tæpast likleg til að
draga að sér athygli yfirleitt.
Þess háttar nýlunda hlaut að hafa
slna tið — reynsluskeið einhverra
ára — áður en sýnt þætti, hvert
stefndi.
Þegar svipazt er um að liðnum
þremur árum, verður þvi enn
siður leynt, að fyrrgreindar efa-
semdir virðast nú hæpnari en
áður var. Raunar hefur ekkert
það orðiö I skólamálum 1
Skálholti, sem ástæða er til að
miklast af. Lýðháskólinn hóf
starfsemi sina við afar þröngan
kost. Þrátt fyrir þann hluta skóla-
byggingar, sem nú er risinn, fær
stofnunin ekk ekki hýst fjölmenni.
Skólahaldið lætur litið yfir sér og
hefur ekki komizt I hámæli, enda
aldrei að sliku stefnt.
Hitt mun vera ánægjuefni
hverjum þeim, sem hug hefur á
eflingu lýðháskóla á Islandi, að
ýmis áhyggjuefni fyrsta skarfs-
ársins reyndust ástæðulaus,
að þvi er bezt verður séð. Þar ber
fyrst að nefna óvissu um aðsókn
að skólanum. Nemendur hefur
Lýðháskólann i Skálholti ekki
skort. Þert á móti hefur árlega
um skólann setið mun fleira fólk
en nemur þeim takmarkaöa
mannafla, sem unnt er aö veita
viðtöku. Svo er enn, og sjálfsagt
er þarfleysa að óttast umtals-
verðar breytingar I þessu efni um
hrlð.
í annan stað er vert aö fagna
aldri og áformum þess æskufólks,
er fengið hefur skólavist 1
Skálholti. Lausleg könnun leiöir I
ljós, aö meðalaldur nemenda er
um 18 ár, en það er g
áþekkt þvl, sem gerist viöa
um Norðurlönd. Hliðstæð
athugun á tilefni og framtlðar-
áætlunum bendir til þess, að
drjúgur hluti nemenda gangi á
lýðháskóla sökum þess að menn
eru staddir á krossgötum. Lokiö
er einhverju þvl námi, sem hlut-
aðeigandi hefur stundað um ára-
bil.- Orðugt er að gera sér
fullnaöargrein fyrir þvl, hvert
næst skal halda. Eins vetrar
frjálst nám, byggt á eigin vali,
án þvingana og eftirgangsmuna,
hentar vel, þegar svo stendur á.
Alla jafna fer nemandi heim aö
vori nokkru stefnufastari en fyrr.
í þessu efni hefur lýðháskóli á
Islandi reynzt svipað þvi, sem
geristi grannlöndum. Einnig þar
er lýðháskólinn nú öðru fremur
staðurinn, þar sem staldrað er við
og skyggnzt um áður en fram er
haldiö róðri á miö langskóla eða
vinnumarkaðar.
Hér við bætist hið þriðja, sem
einnig er vert aö hafa i huga: Ar
hvert leita nokkrir nemendur
lýðháskólavistar i Skálholti sér til
styrktar i einhverjum þeim
námsgreinum, er örðugleikum
valda. 1 þessu tilliti gegnir
skólinn þvi einnig áþekku hlut-
verki og hliðstæð fræðslustarf-
semi erlendis. Þar sem annars
staöar eru menn misjafnlega
sprettharðir og þolgóðir á
skeiðvelli skólakerfis. Afrek eða
ósigrar á þeim vettvangi eru á
hinn bóginn engan veginn einhllt
til úrskurðar um félagsleg setu-
grið manna eða útskúfun. Þrá-
sinnis skrikar unglingum fótur á
hlaupabrautinni, en verða slðan
nýtustu menn. Þetta fólk á að
ýmsu leyti tiltölulega fárra kosta
völ i fyrstunni. Þaö hefur margoft
komiö I ljós, að undir þeim
kringumstæðum hentar lýðhá-
skóladvöl einkar vel. Svo er og
hérlendis.
Mörg eru verkefni lýðháskóla.
En vera má, aö hið siöast greinda
sé markverðast: Timabær
stuðningur við ungmenni, er höll-
um fæti stendur, getur ráðiö úr-
slitum um það, hvort hlutaðeig-
andi gengur uppréttur á vit
fullorðinsára, ellegar hann
heykist lágt um ókomna daga.
Hér er reisn einstaklingsins i veði
— hyrningarsteinn mennskrar
tilveru. Oft og einatt réttirlýðhá-
skóli litilmagna hjálparhönd,
þegar mest á riður. Margt bendir
og til þess, að fáar gerðir skóla
séu betur til sliks fallnar.
Starfsemi Lýöháskólans I
Skálholti hefur einkennzt af þeim
þremur þáttum, sem hér var
stuttlega drepið á. En skylt er að
nefna hinn fjóröa: Frá öndverðu
hafa norrænir lýðháskólar haslað
sér völl á vettvangi frjálsrar, al-
mennrar fullorðnisfræðslu. Skól-
ar þessir voru löngum sóttir af
fólks, sem slitið hafði barnsskóm,
og æskumanna, en þráðu frekari
fræðslu, án tillits til þess, hvort
hún beinlinis gæti talizt arðbær á
veraldarvísu. Bændasýnir
hleyptu heimdragan-
um. og settust á lýðháskólabekk
til þess að læra eitthvað það, er
hugur þeirra stóð til, en hurfu '
aftur að amboðum sinum, er
heim kom —óbreyttir hið ytra en
trúlega nokkru þroskaðri menn
en fyrr. Aþekkir hópar eru enn
fjölmennir á norrænum lýðhá-
skólum. Fullvaxið fólk, sem án
sýnilegs ytra tilefnis tekur sig
upp til námsdvalar vetrarlangt á
lýðháskóla, knúið af einum saman
fróðleiksþorsta, engum hlutum^
búiö, utan lönguninni til að
skyggnast um vlða. Þessi hópur
rennur nú á dögum að nokkru
saman við bá, sem komnir eru
með endurmenntun i huga. Lýö-
háskólar uröu öðrum stofnunum
fyrri til að sinna slíku fólki. Má
þvl telja lýöháskólamenn þar
ytra fyrirliða á vettvangi fullorö-
insfræðslu, frumkvöðla þeirrar
„ævimenntunar” sem nú er ofar-
lega á baugi.
Þau þrjú ár sem Lýöháskólinn I
Skálholti hefur starfaö, eru þeir
nemendur ófáir orðnir, er ætla
má, að fylli þann flokk, sem ég nú
lýsti. Slikt er sérstakt gleöiefni.
Þaö bendir til þess, aö lýöháskóli
á Islandi sé liklegur tii aö fá I
hendur hvort tveggja verkefniö:
Frjálsa, almenna fulloröins-
fræöslu aö hætti hinna eldri lýö-
háskóla — og undirbúning þeirrar
skipulegu endurmenntunar, sem
mjög færist I vöxt.
Tilraunir til lýöháskólahalds,
er um nokkurt skeiö hafa fram
fariö I Skálholti, ber I heild aö ein-
um brunni: Skóli sem þessi
viröist eiga hlutverki aö gegna á
Islandi nú á dögum. Arangurinn
af starfinu er jákvæöur. Vand-
fundnar veröa nokkrar þær
niöurstöður tilrauna þessara, er
talizt gætu hiö gagnstæöa.
Með þessu er ekki sagt, að óhjá-
kvæmilegt sé aö efla skólahald
þetta til frambúöar. Sérhvert
samfélag hlýtur að sniöa sér
stakk eftir vexti. Menntastofnun
— þótt gagnleg kunni aö vera —
veröur ekki kostuö af almannafé,
nema ráölegt þyki, og enda unnt
aö verja til hennar nauösynlegum
fjármunum.
Hitt er hverjum manni vitan-
legt, aö enginn skóli veröur til
lengdar rekinn hér á landi nema
hann styðjist viö einhvern ramma
laga og reglugeröar, er m.a.
tryggi stofnuninni rekstrarfé .
Eigi lýöháskóli aö komast varan-
lega til þroska á Islandi, verður
aö grundvalla hann meö þessum
hætti. Að öörum kosti vofir þaö
yfir, að timabundin tilraunastarf-
semi, kostuð af rýrum sjóöum
félagasamtaka eða einkaaðila,
renni út i sandinn um siðir.
Til þessa hefur Lýöháskólinn I
Skálholti verið rekinn fyrir tak-
markaö ráðstöfunarfé Þjóð-
kirkjunnar. Sú aðgerð gat talizt
eðlileg, meðan margnefnd tilraun
var ný af nálinni og árangur
óviss. í ljósi fenginnar reynslu er
hins vegar ástæða til að ætla
lýðháskóla lífvænan við islenzkar
aðstæður, og reyndar um margt
nauðsynlegan. Af sjálfu leiðir, að
löggjafi og fjárveitingarvald
þurfa ekki að óttast, að nokkru sé
á glæ kastað, þótt skóli sem þessi
verði efldur til frambúðar.
Þegar það einnig er haft I
huga,að núverandi fjárhags-
grundvöllur skólans er tæpur, og
framtið hans af þeim sökum
ótrygg, veröur það ljóst, að laga-
setning og fjárhagsleg skuld-
binding af hálfu hins opinbera fá
einar að fullu treyst hornsteina
þessarar ungu menntastofnunar.
Lýöháskólinn i Skálholti hefur
þegar notið verulegra framlaga á
fjárlögum vegna byggingar
skólahúss. Verður sá vinarhugur,
er fjárveitingar þessar lýsa,
aldrei fullþakkaöar. Þess er nú
að vænta, aö þeir aöilar, sem svo
drengilega hafa staðiö aö
upphafimáls, taki höndum saman
um varanlegar aðgerðir. Meö
þeim hætti væri íyrir þaö girt, aö
ófyrirsynju yrði sú fræöslustarf-
semi, sem stunduö hefur veriö
meö árangri undir merki lýöhá-
skólaá Islandi, undanfarin ár, og
nú er á legg komin, en ekki stend-
ur svo föstum fótum, sem skyldi.
Heimir Steinsson.
Tilboð óskast i sumarbústaðinn islenzka
frá Þak h.f. eins og hann stendur i Laugar-
dal.
Bústaðurinn er til sýnis næstu daga kl. 5-7,
eða eftir nánara samkomulagi.
Upplýsingar á skrifstofunni.
Hamranes fasteignasala,
Strandgötu 11.
Simar 51888 og 52680.