Tíminn - 13.01.1976, Side 8

8
TÍMINN
Þriöjudagur 13. janúar 1976.
Jónas Guðmundsson:
Greiða íslendingar raunverulega
herkostnað Breta á
íslandsmiðum?
Herstöðin í Keflavík annast m.a. varnir Breta og
sparar þeim herskip og fé
Freigátur, sem ekki geta sokkið
Hvers vegnavilja herskipin sérstakiega sigla á Þór
ÞAD er grundvöllur heimspeki
vorrar, aö láta segja okkur hlut-
ina þrisvár, en svo þarf ekki að
segja okkur neitt meira, við get-
um sagt okkur allt sjálf.
Nú hafa Bretar sent á okkur
herskip i þriöja sinn og förum
við þvi senn að skilja hvar skell-
ur i tönnum, og það fer að verða
móðgun úr þessu að vinveittar
þjóðir. sem misstu allt að þvi
sama og Bretar á íslandsmið-
um, að láta þeim haldast þetta
uppi öllu lengur.
1 eftirfarandi grein verður
fjallað um einstaka þætti máls-
ins, sem litið hefur verið rætt
um (sum þeirra) en skipta tölu-
verðu máli vegna lausnar vand-
ans.
Þessi atriði eru.
1) NATO
2) Varnir islands
3) ögranir við varðskip og
önnur islenzk skip.
Gat á varnarkerfinu?
Ef þau eru athuguð sérstak-
lega virðist einsýnt að Nato-flot-
inn er ekki notaður til þess að
skerast i ágreining einstakra
bandalagsrikja. Gott og vel. En
þá vaknar spurning hvenær
megum við gera ráð fyrir að til
varnaraðgerða komi? Fyrirsát-
in i mynni Seyöisf jarðar er hlut-
leysisbrot og ekkert annað.
Þjóðin verður að gera sér það
ljóst, að með þessu erum við i
raun og veru að kalla yfir okkur
hlutleysi Atlantshafsrikjanna,
ef þjóð i Bandalaginu ræðst á
okkur meðhernaði? Þetta þýðir
einfaldlega það, aö það er gat á
varnar.kerfi Islands. Það hafa
ekki aðriren Bretar ógnað sjálf-
stæði okkar, en það hafa þeir
gert þrisvar eða nógu oft til að
við skiljum það út i hörgul.
En er okkur það ljóst, að á
sama tima og Bretar ráðast
gegn okkur, þá erum við notaðir
til þess að tryggja vanir Bret-
lands. Staða Islands i Atlants-
hafsbandalaginu gerir „varnir”
eða varnarkerfi NATO-rikjanna
ódýrara en ella væri. N ATO-rik-
in þyrftu að stunda þau störf
sem þeir stunda i Keflavik, frá
flugvöllum i Bretlandi, Kanada
og Bandarikjunum, og yrðu að
hafa fastar flotadeildir, þar á
meðal flugvélamóðurskip,
birgðaskip og varnarskip (flug-
vélamóðurskipa), staðsett i At-
lantshafinu. Brezku freigáturn-
ar eru einmitt skip, sem notuð
eru til að verja flugstöðvaskip.
Það er m.a. vegna þessa
„sparnaöar”, sem Bretar hafa
afgangs þessar freigátur, sem
nú eru á tslandsmiðum. Ef ts-
land færi úr NATO hækkuðu út-
gjöld allra Atlantshafsrikjanna,
þar á meðal útgjöld Breta. Þess
vegna eru þau svör, að NATO
skipti sér ekki af deilum tslands
og Bretlands alveg út i hött,
meðan varnarstöðinni i Kefla-
vik er ekki lokað. Henni verður
að loka meðan brezku herskipin
eru á tslandsmiðum. A meðan
erum við að taka fjárhagslega
þátt i þorskastriðinu — með
Bretum, með þvi að losa þá við
aö verja Atlantshafiö.
Atlantshafsrikin hafa verið
reiðubúin til þess að greiða
milljarða króna fyrir það að
þurfa ekki að vera ,,út á sjó”
með bækistöðvar til þess að
fylgjast með hemaðarumsvif-
um á hafinu. Við eigum því að
loka stöðinni i Keflavik svo lengi
sem brezk herskip eru i
landhelgi okkar.
Varnir islands —
2) Varnir Islands eru ekki i
eðli sinu ómerkilegt mál. Unnið
hefur verið ljóst og leynt að þvi
að grafa undan efnahagslegu
sjálfstæði landsins, og þá eink-
um af bræðraþjóðum okkar i
Nato. Má þar einkum nefna til
Vestur- Þjóðverja, sem hafa
brotið á okkur friverzlunar-
samning, með þvi að banna
fisklandanir — og það sama
hafa Bretar gert. Svo eru það
tollar Efnahagsbandalagsins,
sem eru að riða útflutnings-
verzlun okkar og iðnaði að fullu.
Þetta skeður á sama tima og
óvinalöndin i austri hafa séö
okkur i friði, hafa viðurkennt
fiskveiðilögsögu okkar i reynd
og hafa ekki beitt viðskiptaleg-
um þvingunum.
Hernaðarlegum vörnum ts-
lands hefur verið borgið með
þátttöku NATO, og með samn-
ingi við Bandarikjastjórn að þvi
er talið var. Við vitum, að báðir
eru varnarsamningar þessir
okkur gagnslausir.
Við verðum þvi að gera nýja og
raunhæfa varnarsamninga. Við
getum gert slika samninga
vegna legu landsins, og eigum
að gera þá. Fyrst skulum við
kalla sendiherra okkar heim frá
Bretlandi og slita stjórnmála-
sambandi viö Breta. Við getum
fengið t.d. Kinverja til þess að
annast hagsmuni okkar i Bret-
landi fyrst um sinn. Kinverjar
hafa viðurkennt 50 milurnar, og
hafa verið okkur vinveittir. ts
land er varnarlaust nú. Það sést
t.d. á þvi að ekki eru send
hingað bandarisk herskip, þrátt
fyrir fyrirsátina i Seyðisfirði,
hvaö sem fiskveiðideilunni
annars liður.
öryggi herskipa er
ekki stefnt i voða
i ásiglingum
3) Það er komið að þriðja lið
þessarar greinar. Ef til vill
hefði fyrirsögnin átt að vera:
um herstyrk (flotastyrk) ts-
lendinga, og hugsanlegan
manndauða i þorskastrfðinu.
Oft heyrist rætt um — lika i
brezkum fjölmiðlum — að
ástandiö geti leitt til manntjóns.
og þá vaknar sú spurning: Hver
er i lifshættu? Bretarnir eru það
ekki, svo mikið vitum við.
Skal nú farið um það örfáum
orðum. Tvö skip skulu tekin til
skoðunar i þvi sambandi,
brezka freigátan HMS ANDRO-
MEDA og varðskipið ÞÓR., en
bæði skipin hafa komið við
árekstrasögu þorskastriðsins.
Við skulum þá fyrst vikja ögn
að freigátunni, sem talin er of
veikbyggö fyrir árekstra. Frei-
gátan HMS ANDROMEDA er
tæpar 3000 lestir að stærð DW. A
henni er 260 manna áhöfn og er
skipið byggt árið 1968 og er af
svonefndum Leander flokki, eða
seriu. Þessi skip eru þau fyrstu
erbúin voru Sea Cat eldflaugum
brezka flotans. Auk þess hefur
freigátan fallbyssur og djúp-
sprengjur. HMS ANDROMEDA
er ekki „brynvarin”, en hún er
samt byggð sérstaklega til þess
að verða fyrir hnjaski. Allt skip-
ið er hlutað niðnr i vatnshelda
smáliólftanka og vistarverur og
þeim má öllum loka hverju fyrir
sig (lika herbergjum) ef frei-
gátan verður fyrir tjóni. Hægt
er að dæla sjó úr og i þessi rými,
þvi allar hurðir eru vatnsheldar
og sumum er lokað með fjar-
stýribúnaði. Skipið hefur 260
manna áhöfn og geta allt að 100
manns unnið að viðgerðum og
björgunarstarfi og hljóta að
staðaldri þjálfun i þvi. Með þvi
að loka vatnsþéttum hólfum,
má halda „skaða” úti og það
gerir ekkert til þótt rifur komi á
þilfar eða skrokk. Eina leiðin til
þess að gera freigátuna ósjó-
færa er liklega að klippa hana i
tvennt i ásiglingu.
Ef eldur kemur upp, t.d. við
ásiglingu, þá er ekkert sem get-
ur brunnið, nema dagblöð og
timarit —já og kannske klósett-
pappir. Hitt er flest úr efnum,
sem ekki geta brunnið og á
sama hátt má slökkva elda með
þvi að loka svæði, sem eldur
hefur kviknað i og dæla inn
slökkviefnum, vatni, gufu, eða
kolsýru. Þá hefur skipið eld-
varnarlið, sem er sérþjálfað.
Sem sagt, alltermjög vel búið
til þess að verða fyrir árekstri,
þótt ekki sé skipið brynvarið.
— Hvað um vélarrúmið?
— Skipið hefur tvö vélarrúm
og er hvoru fyrir sig skipt niður i
ótal hólf. Það væri hugsanlegt,
að annað vélarrúmið yrði
óstarfhæft um tima, en aldrei
bæði, þvi þau eru sjálfstæð.
Skipið hefur nægan vélarkraft
og meiri en varðskipin, þótt
annað vélarrúmið yrði óstarf-
hæft. Engin rými undir þiljum
eru það stór, að skipið þoli ekki
að gat komi á þau og þau fyllist
af sjó.
Hversvegna Þór?
En hvað um Þór. Þór hefur
tvær vélar og eitt velarrúm. Að
visu mun vera skilrúm til ljósa-
véla, en skipið hefur enga telj-
andi hólfaskiptingu aðra undir
þiljum. Eittcinasta gat á skipið
neðan sjólinu verður til þess að
sökkva þvi i djúpið.
Þetta gerir talsverðan mun.
Stærri varðskipin eru með hólf-
uð vélarrúm, enda verða þau
ekki fyrir teljandi ááiglingum,
ÞÓR er of hentugur til þess
arna, þessvegna er hann lagður
i einelti.
Andrómta gengur 30 hnúta en
Þór 17hnúta. Að halda þvi fram,
að varpskipið geti siglt á her-
skipið er eins og að halda þvi
fram að maður á róðrarbáti rói
uppi og keyri á aflmikinn
mótorbát.
Niðurstaðan af athugun er þvi
sú, að i fyrsta lagi er óhugsa-
andi að varðskip sigli á herskip
undir þessum kringumstæðum
og þegar talað er um að her-
skipin séu veikbyggðari, er það
hræsni. Bretar ætla að sökkva
þessum skipum og drepa hér
menn.
Enn um vopn
frá Grænlandi
— Hvað er þá til ráða, spyr
kannski einhver?
Islenzku varðskipin eru með
vopn úr Búastriðinu. Það er
byssa á TÝ, sem „keypt var frá
Grænlandi”, þvi svona byssur
eru ekki til nema á söfnum. Það
myndi koma i veg fyrir að at-
burðirnir i mynni Seyðisfjarðar
endurtækju sig, ef vopn væru
keypt frá öðrum löndum en
Grænlandi. Varðskipin gætu
lika gripið til sjálfsvarnar á
neyðarstundu, ef leikurinn á
miðunum yrði of svæsinn.
Sprengikúla af stuttu færi i
stjórnstöð herskipsins frá
sökkvandi varðskipi dygði frei-
gátunni liklega, þvi hægt er að
skjóta mörgum sprengjum á
svo stuttu færi á skömmum
tima. Þetta mundi minnka liðs-
muninn, sem núna er, þegar
ábyrgð brezku herstjórnarinnar
er engin. Ekkert getur hróflað
við „öryggi” brezku sjóliðanna
eins og nú er ástatt. Það breytti
leiknum svolitið ef betri vopn
væru á varðskipunum. Breytti
honum mikið. Músin getur þá
lika bitið illa frá sér.
Annað væri það, að við þyrft-
um að fá herskip að láni. Brezku
herskipin tilheyra ekki NATO
flotanum. Bandarikjamenn eiga
lika skip, sem ekki tilheyra flota
Atlantshafsbandalagsins. Við
eigum menn, sem eru fullfærir
um að stjórna slikum skipum.
Ef landhelgisgæzlan væri á
jafn vel búnum og hraðskreið-
um skipum og Bretar, yrði erfitt
að hindra klippingar, og
ásiglingar væru úr sögunni.
Skæruliðsaðgerðir
strandvirki
Einnig er sjúlfsagt að koma
upp færanlegum strandvirkjum
á hentugum stöðum til land-
varna. Skæruliðssveitir viðs-
vegar um heim eiga að geta gef-
ið stjórnvöldum ýmsar hug-
myndir, sem komið geta að
haldi. Við eigum að hindra að
brezki flotinn geti leitað i land-
var úr þvi að harka færist i leik-
inn. Það er einvörðungu unnt að
gera með strandvirkjum.
Mér er t.d. til efs, að brezku
dráttarbátarnir hefðu lagt i
fyrirsát, ef strandvirki hefði
verið á Dalatanga, eða öðrum
hentugum stað.
Nú kann einhver að segja sem
svo: — Er maðurinn'að halda
þvi fram að við geþim sigrað
brezka flotann? Já það er verið
að þvi. Ekki i gamaldags sjóor-
ustu, heldur i skæruhernaði.
Hann eigum við að stunda eftir
mætti.
Eitt litiö dæmi eru klippurnar,
sem i raun og veru eru þó eina
nýjungin, sem boðið hefur verið
upp á. Allar slikar hugmyndir,
sem fram koma, þarf að skoða
og framkvæma siðan þær, sem
hentugar þykja. Annars er allt
tapað. Og þegar leikurinn er
farinn að snúast um það að
drepa fólk og sökkva varðskip-
um, þá verðum við hvort eða er
neyddir til þess.
Jónas Guðmundsson