Tíminn - 24.01.1976, Side 6

6
TÍMINN
Laugardagur 24. janúar 1976.
„Við höfum ekki lengur
ráð á að líta aðeins við
stærstu bitunum" framtíð sjávarútvegs
A FIMMTUDAGINN hclt Rann-
sóknaráö rikisins ráðstefnu að
Hótcl Loftlciðuni um þróun
sjávarútvegs. Boðað var til ráð-
stefnunnar til að ræða á breið-
um grundvelli yfirlit um stöðu
útvcgsinsog spá um þróun fram
til 1980, sem sjö sérfræðingar
gerðu á vegum ráðsins og kom
út i nóvember sl. Mörgum aðil-
um var boðin þátttaka i ráð-
stefnunni, og var hún fjöimcnn.
A ráðstefnunni var olt vitnað i
fyrrncfnt yfirlit, „bláu skýrsl-
una”, svo og i „svörtu skýrsl-
una”, margumtöluðu, scm sér-
fræðingar Hafrannsóknastofn-
unarinnar gerðu.
Steingrimur Herntannsson.
formaður Rannsóknaráðs, setti
ráðstefnuna, en inngangserindi
fluttu þeir Bjarni Bragi Jónsson
um Sjávarútveg i islenzkum
þjóðarbúskap og Már Elissón
um Rannsóknastarfsemi i þágu
sjávarútvegs. Þá skýrði Jónas
Blöndal frá yfirliti sérfræðing-
anna sjö, sem eru auk hans
Jónas Bjarnason, Jakob
Jakobsson, Hjalti Einarsson,
Gylfi Þórðarson, Jón lngvars-
son og Reynir Hugason.
Siðan störfuðu umræðuhópar,
og siðdegis greindu umræðu-
stjórar frá niðurstöðum þeirra.
Viti til varnaðar
Meginniðurstaða starfshóps
um stjórnun fiskveiða, sem
Ólafur Björnsson i Ketlavik
stýrði, var sú, að taka bæri gild-
ar þær tölur, sem komið hafa
fram að undanförnu um ástand
fiskstofnanna. Hópurinn ræddi
um ýmsarleiðir til að hafa áhrif
á f isk veiðarnar, svo sem
skyndilokanir veiðisvæða. að
færa skuli upp stærðarmörk
fiskjarins og möskvastærð sam-
svarandi. að draga úr sókn með
þvi að leggja skipum eða senda
þau á aðrar veiðar. Hópurinn
hafði ekki trú á pólitiskri stjórn-
un fiskveiða. og taldi uppbygg-
ingu flotans á undantörnum ár-
um þar viti til varnaðar.
Þórður Ásgeirsson ráðuneyt-
isstjóri hafði orð fyrirhópi. sem
fjallaði einnig um stjórnunina.
Taldi hann, að árangur hefði
náðst i stjórnun loðnuveiða með
þörfu starfi loðnulöndunar-
nefndar. Hópurinn áleit, að
flotinn, sem stundar loðnuveið-
ar, væri jafnvel of stór, og nauð-
synlegt væri að finna önnur
verkefni fyrir hann jafnhliða
loðnuveiðun'um. t hópnum kom
fram sú hugmynd, að minni skip
en 150 tn ættu ekki að stunda
loðnuveiðar.
Einsog i hinum hópnum báru
umræðurnar keim af þvi, að
fyrstog fremst þyrfti að bjarga
fiskstofnunum. Talið var, að
markmiðog leiðir myndu breyt-
ast i framtiðinni. Lokun svæða
myndi hafa minnkandi þýðingu,
þegar fram i sækti.
í hópnum var rætt um, að
e.t.v. ætti að stækka möskva-
stærð upp i 150 mm, eftirlit með
veiðum bæri að herða, og tii
þess þyrlti :t—5 eftirlitsbáta. Þá
var einnig rætt um þá leið að
skipa sérstakan trúnaðarmann
um borö.sem hefði samband við
vfirvöld, ef óeðlilega mikið af
smáfiski væri i aílanum. Þeirri
hugmynd var hreyft að halda
uppboð á veiðileyfum og að
koma upp reiknistofnun, sem
annaðist bókhald fyrir alla út-
gerð i landinu og reiknaði út,
hvernig veiðum skyldi hagað.
Meðferð á fiski ábóta-
vant
Björn Dagbjartsson, forstöðu-
maður Rannsóknastofnunar
fiskiðnaðarins, skvrði frá niður-
stöðum hóps um hvernig unnt
væri að auka verðmæti is-
lenzkra sjávarafurða. Sagði
hann menn hafa verið raunsæja
og jafnvel svartsýna á að unnt
verði að auka verðmæti afurð-
anna alveg á næstunni. Visaði
hann til töflu á bls. 135 i ,,bláu
skýrslunni” um ýktar þróunar-
leiðir i fiskiðnaði, en þar er gert
ráð fyrir, að til hagstæðrar
þróunar i fiskiðnaði þurfi eftir-
farandi skilyrðum að vera fu 11 -
nægt: Aðild að markaðssvæð-
um. Aukið hráefni til fiskiðnað-
ar. Mannaflaaukning i fiskiðn-
aði. Mikil sölustarfsemi. Mikil
tilraunastarfsemi. Ahættufjár-
magn til reiðu. Aukin menntun i
fiskiðnaði. Verulegar fjárfest-
ingar i fiskiðnaði og sköpun skil-
yrða til eigin fjármunamyndun-
ar. „200 milur”. Aukin stjórnun.
Björn benti á að islenzku fisk-
verksmiðjurnar' i Bandarikjun-
um hefðu gert mikið gagn, en
Evrópumarkaði hefði ekki verið
sinnt nóg og verksmiðjur SH og
StS i Bretlandi hefðu verið lagð-
ar niður.
Starfshópur Björns Dag-
bjartssonar taldi meðferð á fiski
ábótavant. Svo væri t.d. um
blóðgun, enblóðgun i sjókör um
borð i fiskiskipi hefði i för með
sér að hráefnið yrði betra. Fisk-
kassar hefðu e.t.v. ekki verið
rétt notaðir hér i byrjun. Þekk-
ing sjómanna á hvernig ganga
ætti frá fiski i is og köldum
geymslum væri ónóg, en það
mál hefði þegar verið tekið til
athugunar. Björn harmaði, að i
Sjómannaskólanum væri litið
kennt um meðferö fiskafla.
Netafiskur væri yfirleitt lélegt
hráefni. og taldi hópurinn nauð-
synlegt að takmörkun á neta-
fjölda yrði framfylgt og að
veiðileyfi yrðu sviptanleg.
Miðiun til vinnsluaðila væri
nauösynleg stýring til að fá
betri afurðir.
Starfshópum kom saman um
að lagmetisiðnaður ætti rétt á
sér, en stökkbreytingar til hins
betra væriekki að vænta. Flest-
ar tilraunir til að efla lagmetis-
iðnaðinn hefðu mistekizt. Hóp-
urinn taldi framleiðslueiningar
lagmetisiðnaðarins of litlar.
Þá benti Björn á að aukaaí-
urðir væru illa nýttar, og hefði
sú hugmynd komið fram i
starfshóp hans að nýta bæri allt,
sem um borð kæmi. Þarna er þó
viðast hvar galli á gjöf Njarðar.
Verð á slógi er of lágt til að
borgi sig að nýta það. Rann-
sókna er þörf i sambandi við
gall, svil og liíur og óvissa i
sölumálum . Rætt var um mann-
eldismjöl og ónýttar fisktegund-
ir, kolmunna og spærling. Verð
á fiskmjöli er lágt, og marningi
litlu hærra, en verið er að at-
huga hvernig tekst að herða kol-
munna i skreið, svo og hvort
markaður verður fyrir þessa af-
urð.
Norðmenn hafa stundað kol-
munnaveiðar við trland, Ekki
er vitað, hvort það borgar sig að
islenzk nótaskip færu á þau mið,
en það þyrfti.að reyna. þó ekki
væri nema til að hlifa þorskin-
um. sagði Björn.
Þá var kúíiskur nefndur, sem
hugsanleg ný tegund fyrir is-
lenzka fiskimenn að veiða.
Magnið er ekki megin-
atriði
Eyjólfur tsfeld Eyjólfsson og
hópur hans fjölluðu einnig um
leiðir til verðmætaaukningar
islenzkra sjávarafurða: Nær-
tækasta ráðið til að ná skjótum
árangri er að auka ga'ði hráefn-
isins. Verð á fiskblokk er aðeins
60% af verði fyrsta flokks vöru.
Furðulegt erað kaupa skip fyrir
milljónirkróna, þar sem ekki er
aðstaða til blóðgunar eða isunar
á fiski um borð. Styttri útivist-
artimi gefur að jafnaði betri
voru. Togtimi á humar og ýsu-
veiðum er lengri en áður var, og
það veldur skemmdum á fiskin-
um.
Ef verulegur áfangi á að nást i
átt til verðmætaaukningar, þarf
aukið gæðaeftirlit. Þar standa
Danir og Norðmenn okkur
framar. Við höfum alltaf verið
magnþjóð. Nóg er til af reglu-
gerðum og lögum, en við förum
ekki eftir þeim, nerna okkur
þóknist það.
Rætt var um nýtingu á lifur,
innyflum og hrognum, fiskmjöl
til manneldis, kolmunna. spærl-
ing og kúfisk sem framtiðar-
lisktegundir, og menn voru
sammála um nauðsyn þess að
auka tilrauna og rannsókna-
starfsemi. „Hingað til höfum
við fleyttrjómann ofan af, en nú
er komið að þvi að við þuríum
að fara að lepja undanrenn-
una.”
Þá minntist Eyjölfur á að
auka þurfi verkmenntun og
fræðilega þekkingu starfsfólks i
sjávarútvegi.
Samræma þarf stjórnun á
veiðum og vinnslu. i þvi efni
hefurorðið breyting til batnaðar
að undanförnu, bæði á Akureyri
og Vestfjörðum. Þannig yrði
aukin vinnsla möguleg. Ef bók-
un sex tekur gildi, eiga ísiend-
ingar mikla möguleika á
Evrópum örkuðum.
Viðskiptadeild Hí taki
markaðsathuganir út-
flutningsvara fyrir
Bjarni Magnússon frá is-
lenzku umboðssölunni talaði
fyrir starfshópi um sölu sjávar-
afurða og markaðsathuganir.
Sagði hann umræðurnar hafa
einkennzt af viðkvæmni gagn-
vart þessum málum.
Hópurinn taldi meiri árangur
á mörkuöum i A-Evrópu litt
mögulegan. Margt sem nú væri
gert i markaðs- og sölumálum
væri talið harla gott. Bent var á
nauðsyn þess að fylgjast stöðugt
með þvi sem gerðist i þessum
efnum.
Starfshópurinn lagði til að i
Viðskiptadeild Háskóla Islands
verði aukin áherzla lögð á sölu
og markaðsathuganir á útflutn-
ingsvörum landsins.
Þá benti hópurinn á, að meðal
alvarlegra tálmana á sölu is-
lenzkra fiskafurða væru stór-
felldir styrkir samkeppnis-
þjóða, Norðmanna og Kanada-
manna, til sjávarútvegs landa
sinna.
Umræðuhópur Þórhalls Ás-
geirssonar fjallaði einnig um
sölu og markaðsathuganir.
Taldi hann sölufyrirtækin SH og
StS hafa reynzt gagnleg sjávar-
útveginum og hagkvæm þjóð-
inni. Menn töldu ekki ástæðu til
að breyta söluframkvæmd á
mjöli og lýsi, þar sem margir
aðilar eru um söluna, en við-
skiptaráðuneytið fylgist vel með
henni.
Rætt var um stofnun fisk-
réttaverksmiðju hér á landi.
sem framleiddi fyrir Evrópu-
markað, og töldu menn hana
óhugsandi, fyrr en bókun sex
hefði tekið gildi.
Rætt var um spádóma um
óbreytt fiskverð á næstu árum,
hópurinn taldi hæpið að þeir
rættust.
Eggert Jónsson hagfræðingur
hafði orð fyrir starfshópi um
iramtiðarhlutverk sjávarútvegs
i islenzku þjóðlifi. Taldi hann.
að hlutverk hans yrði ekki
minna næstu fimm árin en verið
hefði til þessa, og færi siðan
vaxandi.
Byggðastefnan hefði orðið til
eflingar sjávarútvegi. Tekju-
jöfnunar yrði þörf, meðan verið
væri að vinna að bata fisk-
stofnanna og þá i'þágu þeirra er
fjærst byggju veiðisvæðum.
Eggert taldi það fæla fólk frá
störfum i' sjávarútvegi, að það
næöi þar ekki fullum starfsaldri
og yrði þá að leita annarrar
vinnu. sem oft væri ekki að hafa
á heimaslóðum viðkomandi.
Hafa ber liffræðileg og al-
menn þjóðhagsleg markmið i
huga i uppbyggingu sjávarút-
vegsins.
Hugarfarsbreyting
með „svörtu” og
,,bláu skýrslunni”
Kristján Ragnarsson frá
Landsambandi islenzkra út-
vegsmanna stýrði hópi um
sama efni og Eggert. Taldi hann
skýrslurnar, þá bláu og svörtu,
hafa haft jákvæð áhrif á mótun
hugarfars manna gagnvart
sjávarútveginum. Við hefðum
talið auðlindir hafsins ótak-
markaðar, og við hefðum verið i
kapphlaupi við útlendinga um
fiskinn. Kristján gat þess, að
sjóðakerfið væri að liða undir
lok, og myndu nú þeir sem mest
öfluðu bera mest úr býtum.
Hann var ósammála Eggerti
um tekjujöfnun.
Kristján skýrði frá þerri
skoðun nokkurra i starfshópn-
um, að arðsemi fiskveiða gæti i
næstu framtið orðið svo mikil,
að hægt verði að skattleggja út-
veginn til að styrkja aðrar at-
vinnugreinar. Kristján gat þess,
að hann væri sjálfur ekki á
þessu máli.
Ungviðisrannsóknir
og stærðarútreikningar
Unnsteinn Stefánsson haf-
fræðingur mælti fyrir umræðu-
hópi um rannsóknamið i ljósi
nýrra viðhorfa. Hópurinn ræddi
um alvarlegt ástand fisk-
stofnanna, fiskveiðilögsöguna,
fjölbreytni i nýtingu fiskafurða
og fæðuþörf i heiminum. Unn-
steinn sagði, að við hefðum ekki
lengur ráð á að taka aðeins
stærstu bitana, hefðbundnir
fiskstofnár væru full- eða of-
nýttir. Mörg úrræði væru
hugsanleg, svosem ræktun i sjó
t.d. á laxi. hryggleysingjum eða
þörungum. Gefa bæri gaum að
nýtingu krabbadýra og ljósátu.
Þvi neðar sem kæmi i fæðu-
keðjunni þei meiri væri endur-
nýjunarhæfnin.
Fiskleit væri eitt úrræði. og
hefði sildarleitin, eins og hún
var rekin á sinum tima. verið til
fyrirmyndar. Veiðarfæra-
rannsóknir væru einnig vænleg-
ar til árangurs.
Hafrannsóknastofnunin þarf
að marka stefnuna og skipu-
leggja. Nýta þarf hafrann-
sóknaskipin sem bezt. Áætlanir
þeirra eiga að miðast við rann-
sóknaáætlanir, en ekki öfugt.
Jakob Magnússon fiski-
fræðingur frá Hafrannsókna-
stofnuninni stýrði hópi, sem
einnig fjallaði um rannsóknir.
Meginniðurstaða hópsins var
sú. að nauðsynlega þurfi að
leggja aukna áherzlu á ung-
viðisrannsóknir, þvi fyrr sem
stærðarútreikningar væru fyrir
hendi, þvi fyrr væri hægt að
leiðbeina mönnum.
Ákvörðunartaka um rannsóknir
þarf að vera með skjótari hætti
en nú er.
Uppbygging fiskiskipaflotans
og vinnslustöðvanna á að fara
eftir stofnstærð fisktegundanna.
Að lokum voru almennar um-
ræður.
SJ.
2 skip Eim-
skipafélags
Reykjavíkur
leigð Eim-
skipafélagi
íslands
gébé—Rvik —Akveðiðhefur ver-
ið, að tvö skip Eimskipafélags
Reykjavlkur, Askja og Nordic,
verði leigð Eimskipafélagi ts-
lands, og að skipin verði máluð i
litum Eimskips og gefin „fossa-
nöfn”. Að sögn stjórnenda fyrir-
tækjanna, er þetta gcrt i þvi skyni
að auka hagkvæmni i rekstri.
Eimskipafélag Reykjavikur
festi nýverið kaup á skipinu Nor-
dic frá Þýzkalandi, eins og sagt
hefur verið frá i blaðinu áður, en
Nordic verður væntanlega afhent
i byrjun febrúar. Undanfarin ár
hefur Askja, skip Eimskipafélags
Reykjavikur, verið i timaleigu
hjá Eimskipafélagi íslands, sem,
eins og kunnugt er, á rösklega 98
hundraðshluta alls hlutafjár
Eimskipafélags Reykiavikur.
Framargreind skip verða leigð
Eimskipafél. tslands án áhafnar,
en skipverjum öskju er gefinn
kostur á að gerast starfsmenn
Eimskipafélags lslands.
Kunnur
danskur
rithöfundur
heldur fyrir-
lestra um
bókmenntir
og tónlist
DANSKI rithöfundurinn DAN
TURELL verður um næstu mán-
aðamót staddur á tslandi i boði
Norræna hússins, og heldur þar
fyrirlestra, bæði um bókmenntir
og tónlist.
Dan Turell er meðal eftirtekt-
arverðustu fulltrúa ungu dönsku
skáldakynslóðarinnar, sem nú er
að skipa sér sess i' dönsku menn-
ingarlifi. Hin óróagjarna æska frá
1968hefur komið upp á yfirborðið
eins og gulur kafbátur með skáld-
skap sinn, opinn og öllum að-
gengilegur. I dönsku menningar-
lifi hefur jazz, beat- og rokktón-
listin verið mun þyngri á metun-
um undanfarið heldur en rómöns-
urnar, sem Axel Schiötz hefur
sungið, og áhrifin frá Kristjaniu
eru öllu liklegri til að yngja upp
danskt menningarlif en áhrif frá
Kristjánsborg.
Dan Turell er einmitt sá, sem
getur manna bezt frætt okkur um
þetta, er hann ræðir um skáld
sinnar kynslóðar og tónlist sinnar
kynslóðar. Sjálfur hefur hann
sent frá sér fjölda bóka, þar sem
hann hefur gert ýmiss konar til-
raunir með tjáningarform, merk-
ingu orða, uppsetningu o.s.frv.
Verk hans hafa komið út bæði hjá
,,neðanjarðar”-forlögum og stór-
um, þekktum og virtum útgefend-
um.
Bók hans „Vangede billeder”,
sem er minningabók höfundar frá
uppvaxtarárum hans i Vangede,
hverfi nálægt Gentofte, hlaut
mjög góða dóma gagnrýnenda er
hún kom út siðast liðið haust, og
með þeirri bók hefur hann ótvi-
rætt haslað sér öruggan völl sem
rithöfundur.
Dan Turell heldur væntanlega
erindi um nýju skáldakynslóðina i
Danmörku fimmtudaginn 29. jan.
kl. 17,15 óg sunnudaginn 1. febr.
kl. 17,15. Þar kynnir hann
rokk/beat tónlist með tóndæm-
um. Enn fremur kemur Dan Tur-
ell fram hjá Rithöfundasambandi
tslands m iðvikudagskvöld 28.
janúar n.k.