Tíminn - 31.01.1976, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Laugardagur 31. janúar 1976,
Eitt af þvi sem mjög er á dag-
skrá er framhald á virkjun
Kröflu, eða jarðgufunnar þar.
Þrir eða fjórir visindamenn
hafa sent orkuráðherra ein-
hverja annála og hafa lýst þar
bölsýni sinni, vekja athygli á
dapurlegri og langvinnri jarð-
eldasögu Mývatnselda, þegar
eldar brunnu um fimm ára
skeið. Landskjálftar skekkja nú
stöðvarhúsið við Kröflu, og
komið hefur fram sig á grunni
sama húss er nemur 4 senti-
metrum ,,i átt að Leirhnúk”,
scm er einn kilómetra fyrir
norðan dalinn, sem hýsir mann-
virki Kröfluvirkjunar.
Orkuver
á gigbarmi
Það er auðvitað fyllilega
skiljanlegt, að menn skuli vera
mótfallnir þvi að reisa sin orku-
verá gigbarmi, sjá svo kannski
á eftir þeim i hraunketil, eða
undir hraunfossa rétt i þann
mund er rafmagni er hleypt á.
Orkuver eru það dýrmætasta
sem þjóðin á, og þau t;ga að
vera á öruggum stöðum. Það er
skynsamlegast. Spurningin er
þvi brýnust núna, hvort halda
eigi áfram með virkjun Kröflu,
þrátt fyrir það sem á undan er
gengið.
Orkuveri jarðskjálfta. Maður
sér það i anda, að dýrustu
mannvirki vor liðast i sundur,
og standa svo stóra stopp- og
guð einn veit hvort þau komast
aftur i gagnið. Það er þvi gaman
að athuga vélbúnað
Kröflu-virkjunar svolitið frá
þessu sjónarmiði, þvi að ég held
að við séum neydd til þfess að
halda áfram með þessa rafstöð,
hvort sem einhverjir menn
leggja fram annála og lýsa böl-
sýni sinni fyrir ráðamönnum
eður ei.
Borholur
og jarðskjálftar
Kröfluvirkjun mun ganga fyr-
ir jarðgufu. Boraðar eru djúpar
holur í jörðina, þar til i þær
byrjar að ryðjast gufa úr iðrum
jarðar af feikna krafti. Hvernig
skyldu svona holur standa sig i
jarðskjálfta? t viðtali við yfir-
mann Orkustofnunar, sem sér
um jarðboranir i Kröflu segir
hann að fóðraðar borholur séu
einhver öruggustu mannvirki,
sem til eru i jarðskjálftum. Þess
séu ekki dæmi, að þær skemm-
ist ef þær séú full frágengnar.
Þá vitum við það.
Annar liður i jarðgufuvirkjun
er stöðvarhús og túrbinur.
Hvemig skyldu þær standast
jarðskjálfta?
— Ekki situr á mér að draga
úr jarðskjálftahættunni við
Kröflu. Þó er Kröflusvæðið ekki
„jarðskjálftasvæði” samkvæmt
venjulegri skilgreiningu, hin
eiginlegu jarðskjálftasvæði eru
norðar, þótt Krafla hafi ekki
sloppið við darraðadans siðustu
vikna. Þá vaknar sú spurning:
— Hvað þola stöðvarhús og vél-
ar?
Hvað
þola túrbinur?
Allsnarpir skjálftar hafa
komiðá húsiðófullgertog mælzt
hefur sig á grunni hússins.
Þola vélarnar það?
Gufutúrbinurnar við Kröflu,
eða þær, sem þangað eiga að
fara, þola ýmislegt. Þær eru
helzti orkugjafi stórra skipa,
svo dæmi séu nefnd. Brezku
freigáturnar t.d. eru með gufu-
túrbinur svipaðar þeim sem
nota á i Kröflu, þola sem sé velt-
ing, árekstra, svo að skipið nötri
eins og i jarðskjálfta, þegar eld-'
1 ' v, . .

Stöðvarhúsið við Kröflu þolir 7 jarðskjálftastig. Húsið varð fyrir jarðskjálftum og skemmdist
ekki, þrátt fyrir að byggingu þess væri ekki lokið, og það hefði þessvegna ekki náð fullum styrk-
leika. Eftir var að steypa þak og gólf. Þetta hús mun því þola talsvert hnjask.
Jónas Guðmundsson:
HVAÐ
ÞOLIR
KRÖFLU
Orkuverið við
Kröflu hefur verið
á dagskrá og
rætt hefur verið
um að réttast
væri að hætta
framkvæmdum
þar.
. Líklega er þó
orkuverið, sem
reisa á þar eitt
það öruggasta
sem hægt er að
reisa á
jarðskjálftasvæði
VIRKJUN?
Brezk freigáta á siglingu. Þessi skip eru þekkt hér við land og hefur þeim i engu verið hlíft. Flest
herskipin eru snúin gufutúrbinum og er ekkert að vanbúnaði þótt eitthvaö hreyfist. Samskonar
(svipaðar) vélar verða i Kröflu-virkjun.
flaugum er skotið, þola þrum-
andi skothrið — eru byggðar
fyrir það öllu heldur. Það eina,
sem verður að gæta að, er að
undirstöður séu traustar undir
öxulstefnu aflvélanna. Svipaðar
(minni) túrbinur eru i gangi i
túrbinustöðinni við Elliðaár og i
Bjarnaflagi. Það mun þvi ekki
hafa teljandi áhrif á orkuverið,
þótt fósturjörðin bæri á sér. Það
eina, sem þyrfti að gera er að
breyta hönnun á undirstöðum
með tilliti til jarðskjálfta, ef það
hefur ekki verið gert i upphafi.
Vélunum er ekkert að vanbún-
aði ef vel er frá þeim gengið.
En hvað um eldgos?
Þvi er erfitt að svara. Visindi
eru ekki á þvi stigi að spáð verði
um það. Aðeins einstaka spá-
konur hafa haftrétt fyrir sér um
það. Hver meðalmaður getur
séð, að jarðeldur getur komið
upp svo að segja hvar sem er á
miðju íslandi og á eldgosabelt-
inu, sem liggur yfir landið frá
norðri til suðurs.
Til eru flejri háhitasvæði en i
Kröflu, en hver vill taka að sér
að segja mannvirki öruggari
þar, en þar sem þau eru nú
komin? Mývatnseldar brunnu
fyrir norðan Kröflu og hraun
rann ekki á virkjunarsvæðið og
hefur ekki gert það, og breyta
dapurleg bréf einstakra manna
i rauninni engu um það. Kisil-
gúrverksmiðjan i Bjarnarflagi
er hinsvegar i talsverðri hættu,
oggætisteypztniður i eldgjá, og
engin bréf bárust, mér vitan-
lega þegar hún var byggð, þar
sem varað er við hættu og vitn-
að er i annála og forn bréf úr
Mývatnssveit.
Stöðvarhúsið
og jarðskjálftar
Það er að vísu til fleiri háhita-
svæði, en ekkert þeirra er utan
„eldgosasvæðanna”, og það er
ekki unnt að benda á öruggari
stað fyrir þessa virkjun en
Kröflu, og bréf frá einhverjum
mönnum breyta engu þar um.
Slikar virkjanir verða aðeins
reistar þar sem gufan og land-
skjálftarnir eru.
Stöðvarhús Kröflu mun vera
gert fyrir sjö jarðskjálftastig og
það hefur þolað jarðskjálftana
vel, þrátt fyrir að ekki er lokið
við að steypa það að fullu, eftir
var að steypa i þak og gólf,
styrkja veggi og þak, og þegar
þvi er lokið þolir orkuverið enn
meira og liklega meiri jarð-
skjálfta en vatnsvirkianir okk-
ar, án þess að verið sé með
hrakspár. Það segir sig þvi
sjálft að Kröfluvirkjun býr við
„venjulegt” ástand þessa dag-
ana, en ekki „alvarlegt”
ástand. Allt tal um timabundna
hættu er út i bláinn.
Að lokum skal hér dregið
saman þetta.
1) Fóðraðar borholur eru
sterkustu mannvirki sem til eru
og eru ekki f hættu i landskjálft-
um. (Stóra holan sem þagnaði
við Kröflu var ófóðruð).
2) Gufutúrbinur og vél-
búnaður þolir svo að segja hvað
sem er, enda notaður i hafskip
og herskip, sem flækjast um
veraldarhöfin i stormum og
stórsjó, þegar svo ber undir.
3) Stöðvarhúsið þolir stærri
jarðskjálfta en hér hafa komið i
vetur, t.d. á Kópaskeri.
4) Þau öfl sem geta grandað
þessari virkjun eru við öll
meiriháttar orkuver landsins og
hefur ekki verið áformað að
yfirgefa þau.
Við skulum ekki loka augun-
um fyrir þeim möguleika, að
þjóðin geti tapað orkuveri niður
um eld, eða undir hraun en það.
á ekki við hana Kröflu sérstak-
lega, og þvi eigum við að halda
ótrauðir áfram.