Tíminn - 20.02.1976, Qupperneq 15

Föstudagur 20. febrúar 1976
TÍMINN
15
Dómstóll
sögunnar
ÖLDIN OKKAR:
Minnisverð tiðindi 1951—1960.
Gils Guðmundsson tók saman.
Iðunn 1975.
ISLENDINGAR eru rniklir
sagnarnenn. Land okkar hefur
af surnurn verið kallað „Sögu-
eyjan”. Flesturn þykir lofið
gott, enda rnannlegt, og fráleitt
er okkur það á rnóti skapi, þótt
sagt sé, að við viturn rneira urn
fortið okkar en velflestar aðrar
þjóðir.
Hitt rnun þó fáurn vera ljósara
en okkur sjálfurn, aö i flesturn
tirnabilurn tslandssögunnar eru
ærnar gloppur. Við eigurn að
visu gnægð sagna urn hetjur
sern riðu urn héruð og höfðingja
sern börðust urn auð og völd, en
þegar kernur að hinu daglega
lifi fólksins i landinu, vilja
heirnildirnar oft verða fáskrúð-
ugri.
Nú er öldin önnur. Nú keppast
dagblöð, útvarp og sjónvarp við
að flytja fréttir af þvi sern ger-
ist, og rná segja, að þar sé flest
tint til, srnátt og stórt, rnerkilegt
og órnerkilegt.
Það situr sizt á blaðarnanni að
lasta slika starfserni, en öllurn
hlýtur að vera ljóst, frétta-
rnönnurn og öðrurn, að henni
fylgja ýrnsir gallar. Þar á rneð-
al, að fréttnærnir atburðir fari
frarnhjá fólki, — týnist i flóðinu,
— og svo hitt, að fréttir gleyrn-
ast fyrr en vera rnyndi, ef
rninna væri rnokað.
Það er þvi rnikið þarfaverk,
þegar atburðurn einhvers tiltek-
ins tirnabils er safnað sarnan á
einn staðog þeir gerðir aðgengi-
legir til lestrar i sarnþjöppuðu,
jafnvel hnitrniðuðu, forrni.
I rauninni er óþarft að kynna
sérstaklega „Aldirnar” sern
bókaútgáfan Iðunn hóf útgáfu á
fyrirrnörgurn árurn, svo vinsæl-
ar hafa þær orðið hjá islenzkurn
lesendurn. Sjö bindi eru þegar
kornin, og þetta hið áttunda,
sern hér er til urnræðu. Mjög er
eftirtektarvert, — og þarf að
visu engurn að korna á óvart, —
hversu fréttirnar verða þvi
fyrirferðarrneiri sern nær dreg-
ur nútirnanurn. öll 17. öldin, frá
1601—1700, kernst fyrir i einni
bók, þar næst eru það ýrnist
fjörutiu eða sextiu ár, sern eru
innan spjalda hverrar bókar, þá
þrjátiu ár, siðan tuttugu ár, og
nú loks aðeins tiu ár, áratugur-
inn frá 1951—1960. Að visu er
blaösiönafjöldi bókanna ofurlit-
iö rnisjafn, en rnunurinn er svo
litill, að hann skiptir ekki neinu
höfuðrnáli.
Þetta bindi af öldinni okkar,
sern flytur okkur rninnisverð
tiðindi frá árunurn 1951—1960,
hefst á frásögn af þvi að banda-
riskur her hafi stigið á islenzka
grund öðru sinni. Sagt er frá til-
kynningu islenzku rikisstjórn-
arinnar urn þennan atburð og
birtur kafli úr henni, en siöan
eru rakin viðbrögð Alþingis, svo
og dagblaðanna i landinu. öllu
þessu rnikla efni er kornið fyrir i
stuttu, aðgengilegu rnáli á tæp-
urn tveirn blöðurn.
Þótt surnt sé nú tekið að fyrn-
ast, sern gerðist á þessurn ár-
urn, verður ekki betur séð, en að
áratugurinn hafi verið býsna
viðburðarikur, þegar við höfurn
alla helztu atburði hans fyrir
frarnan okkur i einni bók.
t janúarrnánuði 1952 andaðist
fyrsti forseti islenzka lýðveldis-
ins, Sveinn Björnsson, og i kjöl-
far þess atburðar kornu auðvit-
að forsetakosningar, hinar
fyrstu sern þjóðin háði. Siðla árs
1953 andaðist Sigurgeir Sigurðs-
son biskup, siðan fór frarn
biskupskosning, urn rniðjan
janúar 1954 voru atkvæöi talin,
og korn þá i ljós, að Asrnundur
Guðrnundsson hafði oröiö hlut-
skarpastur. Hann var vigður
biskup i júni urn surnarið.
Þannig rak hver stórviðburð-
urinn annan á hæstu stöðurn
þjóðfélagsins. Rikisstjórnir
kornu og fóru og rnargvislegar
sviptingar urðu i stjórnrnála-
heirninurn. Þritugasta dag júni-
rnánaðar 1958 var landhelgi ís-
lands færð út i tólf rnilur, og
hófst þorskastrið, þar sern
brezka ljónið var sér til skarnrn-
ar frarnrni fyrir beirninurn, rétt
einu sinni.
En fleira setur svip á rnannlif-
ið en stórpólitiskir atburðir. Það
var stór stund i sögu islenzku
þjóðarinnar, þegar steinkista
Páls biskups Jónssonar var
hafin úr jörðu i Skálholti i ágúst-
rnánuði 1954, eftir að hafa legið
þar óhreyfð siðan árið 1211. Frá
þeirn atburði er itarlega sagt i
þessu bindi af öldinni okkar, og
birtar nokkrar ágætar rnyndir
til áréttingar.
Menningarviðburðurn liðandi
stundar er ekki heldur gleyrnt.
Sagt er frá útkornu rnerkra
nýrra bóka, jafnóðurn og slikt
gerist, og urnrnæli rnanna urn
nýjar bækur jafnvel tiunduð. A
rniðjurn áratugnurn, nánar til-
tekið i október 1955, gerðust þau
ánægjulegu tiðindi, að Halldóri
Laxness voru veitt bókrnennta-
verðlaun Nóbels, fyrsturn is-
lenzkra rnanna. Þeirn atburði
eru að sjálfsögðu gerð veröug
skil, bæði i rnáli og rnyndurn.
Surnt, sern tint er til i þessari
bók, virðist okkur nú srnátt,
jaínvel broslegt. Svo er urn leið-
réttingu, sern eitt dagblaðanna i
Reykjavik birti árið 1956. Blaö-
inu hafði orðið það á i sarnbandi
við frásögn af konungskornu að
segja, að landgöngubrú Loft-
leiða hafi verið ekiö aö
konungsvélinni. Þetta reyndist
ekki rétt, Það var landgöngubrú
Flugfélags Islands, sern heiður-
inn hlaut. Eða er þetta ef til vill
ekki hlægilegt? Var sarnkeppni
þessara tveggja flugfélaga slik
fyrir tuttugu árurn, að dagblöö-
in hafi fundiö sig knúin til þess
að gæta hlutleysis i svona rikurn
rnæli?
Minna rná á aðra srnáfrétt, og
annars eðlis. Frá þvi segir á
einurn stað, að stúlka nokkur
hafi ekið á glugga Trygginga-
stofnunar rikisins. Siöan bætir
blaðið þvi við frá eigin brjósti,
að það korni úr hörðustu átt,
þegar stúlkur sern stunda bil-
ferðir rneð setuliösrnönnurn,
valdi spjöllurn á þeirri stofnun,
sern greiðir barnsrneðlög, þegar
óvist er urn faðernið.
Margt ber á górna i bók, sern
telur 238 blaðsiður og birtir viða
þrjár til fjórar fréttir á hverri
siðu. Nærri rná geta, að ekki er
nein leið að tiunda nerna sáralit-
inn hluta þess rnikla efnis i einni
blaðaurnsögn. Allt efnið er unn-
ið upp úr dagblöðurn frá þessurn
árurn, en þvi er þjappaö sarnan
af rnikilli kostgæfni, og jafnvei
endursarniö, þar sern efnið
spannar einhvern verulegan
tirna. I flesturn tilvikurn rnun
hafa þurft að stytta rnál blaða-
rnannanna, — og rnætturn við,
sern nú skrifurn i blöð, draga af
þvi nokkurn lærdórn.
Ekki hef ég gert neinn reka að
þvi að leita uppi ártalaskekkjur
i þessu riti, þvi að hvort tveggja
er, að það er naurnast vinnandi
vegur, og svo eru ekki heldur
rniklar likur til sliks. Þá tók ég
eftir þvi, að ljóðabók Þorsteins
Valdirnarssonar, Hrafnarnál, er
höfð rneð atburðurn ársins
1953. Þetta er ekki rétt. Bókin
korn út einu ári fyrr.
Atburöirnir, sern sagt er frá i
þessu bindi af öldinni okkar,
rnega heita splunkunýir, þeir
elztu eru ekki nerna tuttugu og
firnrn ára garnlir, og það er
stuttur tirni i lifi þjóða. Þó er nú
svo, að við lestur bókarinnar
verður okkur óhjákværnilega
hugsað til þess, að við erurn ekki
laus allra rnála, þegar prestur-
inn hefur kastað rekunurn á
kistu okkar og likrnennirnir
unnið sitt verk. Á eftir kernur
frarntiðin' og dærnir orð okkar
og gerðir. Surnir álita að visu,
að þá rnuni þeir hvorki vita i
þennan heirn né annan, og þess
vegna geti dórnur sögunnar
hvorki valdið þeirn vellíðan né
óþægindurn. — Að þá verði loks-
ins allir jafnir, göfugrnennið,
snillingurinn, fólið og rógber-
inn. Valt getur þó verið að setja
allt traust sitt á slika hlifð. Húri
gæti reynzt óskhyggja ein.
—VS.
1A53
Á Vatnsskarðl:
Minnisvaröi Stephans
G. Stephanssonar
í garr var minnisvarffi
Sit*|>han% G. . Stcphanssonar
aihjúpaður við hátiðlcga
.iihöiu. Minnisvarðinn er rcist-
m að Ainarstapa císl á Stðra-
\ atnsskiirði. Hátíð þessa sðttu
iiin 1500 manns og var hún öll
liin vitðulrgasta, encla var vcð-
tir svo scm fcgurst getur orðið
,i Norðurlandi, sólskin og logn.
Aldarafmæli.
|»að cr Ungmcnnasamband
skagafjarðar, sem gcngi/t hcf-
ur Isrir |»ví að Stcphani G.
Mcphansssni cr nú rcistur
ininnisvarði i tilcfni af aldar*
.ifinacli hans. scm cr 3. októbcr
i hausi. Hins vcgar |>ótti hcnt*
ugra að afhjúpa varðann nú,
Kosningaúrslit
'/;. l'rslit eru nú kttnn í
il|>ii)giskosningum 20. júní.
Sj ilfstaðisflokkurinn hlattt 21
|iingsa*ti, b.Ttti við sig tveim-
ur. Fratns<)knarflokktirinn 16
|)ings.Tti, tapaði einu, Siisial-
istnflokkurinn 7 þingsæti, tap-
aði tveimur, Alþýðuflokkur-
itm 6 |>ingsæti, tapaði einu, og
loks hinn nýi Þjóðvarnar-
flokkur, sem kom að 2 mönn-
um. Lýðveldisflokkurinn kom
engum að.
ckki sí/t vcgna þcss að margir
Vcstur-Íslcndingíir cru hcr á
landi í kynnisferð um |>cssar
mutulir. A hátiðinui voru marg-
ar i i*ður haldnar og mikið
sungið og lesið upj> úr kvjcðum
skáldsins. Minnisvarðann af-
hjúj>aði frú Kósa itcncdiktssou,
dóttir skáldsins, scm kom hing-
að írá Vesturhcitni m. a. al
|>essti tilcfni.
Varðinn.
Minnisvarðinn ci gcrður al
Rikharði Jónssyni myndhöggs-
ara og samkvxmt fyriisögu hans.
Hann ci hlaðinu varða |»ri*
strcnd mcð siuðlal>cig\\úluin og
cirmsnd á hvcijuin lldi. Kin
myndin cr vanganiyiul af \káld-
imi ásamt natiii haiiv l.rðiiig.n
og dánaráfi. Onmu uiynd ci .<I
sm.iladrcug nuð hiindinn \inu
og cru |>.ii lctraðar nokkiai
Ijóðlínur dtir Stcjdian. I'iiðja
insiidin cr af \káldiuu |>.u \«*in
|>að situr og \kiilar incð fjoður-
staf. K.r |>ar lctrað ujijihaf kv.cð-
isins „l»«»u |»ú langlörull l«*gðii".
Vaiðinn cr 1,3 m á li.cð «»g
S m að iimmáli ncðst. Bcr liann
nijiig háti á \ta«V. |»ar s«*in si'-st
mjiig v«*I slii Skagaljíirð.
Líflömb
Slrfihnn (• Stcl>ham.\ptt.
'•' ki — l.iilomh hala nú i
haust vcrið llutt a svxðið tnilli
Ytii-Kangár og Msrilalwaiuls.
|>ar scm ni«ðurskur«ður \au«Vlj.ii
i h»r fram i fsrra. «>g cinnig til
\itMxiiai á s'tnis |>cirm s\;c*«V.r á
SiiiViii laudi. |>ar \«m niðurskurð*
ui hii h.ini' I*ir»|. V«>ru um 7
| xi\ti i i«l lillomh. aiVallcga úi
l*ingc\jaissslu. fliitt á w.ciVið
uiilli (>llu\ár og hj'iisíir. V
w.cSið tiulli Yíii Kaiig.ii «>g S.il
hciui.i\.iiu!\ \oiu llutt utn l(>
|>ú\un.l I.nnh lia W\ilj.»r«Vuut
1 Msi.lal \oiu Ihni -’••*<» loiuh
úl ati'tui \\« iiuiii Vc\lui-Skalla
IcIUwM.i
Iðnaðarmálastofnun
*'• n - í g.ci l'ik (il \taila
,.l«\nað.innálast«>fiiun íslaiuls."
A litin a«V v«*ita iðnicki-nduin
ta'knilcga aðsioð. aiuiast g.cða
iii.it iðnvarnings <>g saln.t iðil-
skvrshim.
79
Ein blaðsfða úr öldinni okkar (að sjálfsögöu mikið smækkuð).
Hér kennir margra grasa, eins og sjá má, fjórar fréttir og næsta
ólikar að efni, auk ljósmyndar af einum fremsta snillingi þjóðar-
innar, — allt á sömu siðunni. Það þarf þvi öngvum að leiðast sem
les þessa bók, — hverjum augum sem menn kunna að líta atburði
liðins tima.
Kirkjukór Setfoss
endurtekur tónleika
vegna fjölmargra
óskorana
gébé Rvik — Laugardaginn 21.
febrúar mun Kirkjukór Selfoss
endurtaka tónleika i Selfosskirkju
vegna :fjölmargra áskoi ana.
Auk kórsins, koma fram ein-
söngvararnir Sigriður Ella
Magnúsdóttir, Garðar Cortes og
Halldór Vilhelmsson. Sinfóniu-
Rangæingar
Nú getiö þér fengið bólstraö
á Hellu.Höfum einnig á hag-
stæðu veröi: Hansahillur,
svefnbekki, Pirahillur, há-
baksstóla, pianóbekki, rok-
okkostóla, eldhúshúsgögn
o.fl. tJrval áklæfta. — Sækj-
um, sendum.
Bólstrun Hafsteins
Sigurbjarnarsonar
Þrúðvangi 20
Hellu — Sími 5970
hljómsveit Reykjavikur aðstoftar.
Tónleikarnir hafa tvisvar verift
fluttir áöur, á Selfossi og i
Reykjavik og var húsfyllir á þeim
báðum.
t janúar hélt Kirkjukór Selfoss
tónleika i Selfosskirkju, ásamt
fyrrnefndum einsöngvurum og
Sinfóniuhljómsveit Reykjavikur,
sem þá kom fram i fyrsta skipti.
Voru tónleikarnir siðan endur-
teknir i Reykjavik, en siðan hafa
margir, ekki hvað sizt úr ná-
grannabyggðum Selfoss, óskað
eftir aö þeir verði endurteknir á
Selfossi . Var nýlega ákveðið að
verða við þessum óskum, enda
var ófærð hin mesta i héraöinu og
samgöngutruflanir þegar fyrri
tónleikarnir voru haldnir.
Eins og fyrr segir, veröa tón-
leikarnir i Selfosskirkju og hefj-
ast klukkan fimm siðdegis. Að-
gangur er ókeypis fyrir börn á
barnaskólaaldri i fylgd með
fullorðnúm. A efnisskránni eru
Kantötur eftir Bach og ariur úr
Messiasi eftir Handel.
Frá fyrri tónleikunum i Selfosskirkju
Leiðrétting vegna leirfréttar
gébé Rvik— 1 grein, sem birtist I
blaðinu í gær, 18. febrúar um leir-
rannsóknir, var sagt, aö næsta
skref væri aö byggja leirverk-
smiðju hér á landi, og var þetta
haft eftir Reyni Hugasyni, hjá
Rannsóknarráði rikisins. Þarna
gætir nokkurs misskilnings, þvi
að Reynir sagöi, aö enn væri ekki
timabært að ræða um verksmiðju
i þessu sambandi, —■ fyrst þyrftu
að fara fram mun ítarlegri rann-
sóknir á íslenzka leirnum en
geröar hafa verið hingað til. Er
þar t.d. átt við frostþol leirsins,
rakainnihald, vatnsdrægni og
fleira. — Eins er ástæða til aö
taka fram, aö rannsóknir þær,
sem fóru fram i Sviþjóð, voru að-
eins geröar á brennslubili leirs og
þurrkrýrnun. Hlutaðeigandi eru
beðnir afsökunar á þessum mis-
tökum.