Tíminn - 27.07.1976, Qupperneq 10

10
TÍMINN
Þriöjudagur 27. júli 1976.
Páll Finnbogason:
STANCAVEIDIN OG
ÍSLENZK VEIÐIMÁL
Stangaveiði er ekki gömul iþrótt
hérá landi, en hefir náðmiklum
vinsældum. Gera má ráö fyrir
að þessi iþrótt verði stunduö i
sivaxandi mæli hér i framtiö-
inni, og er full ástæða til að
fagna þvi og gera sem flestum
kleift að stunda þessa hollu og
skemmtilegu iþrótt.
Nú munu sumir segja, að ekki
sé ástæöa til að nefna stanga-
veiöi Iþrótt. Það sé ekki iþrótt
að egna fyrir fisk i ám og vötn-
um og draga hann sföan að
landi og drepa. Hér sé öllu
heldur um ljótan leik að ræða.
Þeir, sem egni fyrir fisk með
ánamaðki, kvelji maðkinn á
hinn hryllilegasta hátt og þá
ekki siður fiskinn, sem fái i sig
hárbeittan öngul, sem særi
hann, og það sé hin hroðaleg-
asta meðferð að leika sér siðan
að þvi að draga fjskinn að landi
— á svo og svo löngum tima.
Nú er það talið visindalega
sannað, að dýr með kalt blóö
hafi mjög litla eða nánast enga
sársaukatilfinningu.
Þau eru hins vegar mjög næm
fyrir hreyfingum og hita. Sprikl
ánamaðksins og viðnám fiskjar
á færi eru fyrst og fremst við-
brögðin við frelsisskerðingunni
og ætti það að friða samvizku
þeirra, er telja stangaveiði
ómannúðlega iþrótt.
Nytsöm og skemmtileg
iþrótt
Það er með þessa, eins og aðr-
ar iþróttir, að það tekur langan
tima að ná góðum árangri. Þó
að veiði með lifandi beitu gefi
oft góða raun, verður að mæla
með þvi að nota gervibeitu, og
þegar menn eru búnir að ná
valdi á veiði með flugu geta þeir
notið fullnustu sjálfrar iþróttar-
innar.
Góð veiðarfæri eru ekki leng-
ur sá munaður og áður var. Nú
má fá sæmilegustu veiðarfæri
fyrir brot af þeirri upphæð, er
þau kostuðu áður fyrr. Fyrir
þærsakir er ekkert þvi til fyrir-
stöðu að stangaveiði geti orðið
almenningstómstundaiðja.
tsland er i fremstu röð þeirra
landa, er geta boðið ibúum sin-
um upp á góð skilyrði til að
stunda þessa iþrótt, og ekki
einungis það, heldur erum við
mjög aflögufærir á þessu sviöi,
en að þvi vej’ðuir nánar vikiö hér
á eftir. „.x V
Stangaveiðin./hefir marga
kosti Umfram aðra tómstunda-
iðjij, Hana geta allir stundaö,
serií vettlingi geta valdiö, ungir
og gamlir, konur og karlar.
En kostirnir eru ekki einungis
faldir i iþróttinni sjálfri,
heldur þeim möguleikum, sem
hún gefur til útilifs. Veiðihvötin
ermanninum iblóðborin. Hann
er rándýr I eðli sinu, og sú hvöt
hefir haldizt i gegnum alla siö-
menningu. Ef hægt væriaðfull-
nægja þessari hvöt með sport-
veiði einni saman, væri mikiö
fengiö. Maöurinn er lika
náttúrubarn, og þegar þetta
tvennt kemur saman, þá er
skiljanlegt hversu hugfangið
fólk verður af þessari iþrótt, er
það fer að stunda hana.
Sportveiði er lika mjög nyt-
söm frá þjóðhagslegu sjónar-
miði. 1 iðnaðarrikjum nútimans
vinnur langfjölmennasti hópur
fólks innanhúss. Þetta fólk þarf
á útivist að halda. Hraði og
streita nútima þjóðfélags ' er
slik, að þess er brýn nauðsyn,
að fólk komist út i kyrrð náttúr-
unnar, komist i snertingu við
hana, og fátt-fullnægir þessum
þörfum betur en sportveiði.
Sem dæmi um þetta má
nefna, að i mesta iðnaðarrflú
heims, Bandarikjunum er lang-
mestur hluti veiðivatna i eigu
rikisins, sem sér um rekstur
þeirra og mun það vera eitt af
þvi sárafáa, sem þjóðnýtt er i
þvi landi.
Þar gefst öllum kostur á að
komast i veiði fyrir lágt gjald,
hvar sem þeir vilja og hversu
oft sem þeir óska.
Þeim fjármunum, sem rikið
eyðir i þetta, er talið vel varið
og skilar sér margfalt i auknum
vinnuafköstum og betri heilsu
fólksins. Ekki má heldur
gleyma þeirri matvælaöflun,
sem hér er um að ræða.
Flestum mun bera saman um,
að fátt sé unaðslegra, en góð
veiðiferð með góðum félögum,
hvort sem um lax- eða silungs-
veiði er að ræða, og eitt er það i
Fyrri hluti
þessu sambandi, sem er
þýöingarmikið, þaö er að hér
skiptir veðurlag ekki sama máli
og i öörum skemmtiferðum. Sé
sól og gott veöur, er dýrölegt aö
vera úti I náttúrúnni sé rigning
og jafnvel rok, er gott veiðiveð-
ur, og veiðimaöurinn er ánægð-
ur með allt þar á milli.
íslenzk veiðimál
Hér hefur litillega verið stikl-
að á stóru um sportveiði al-
mennt. En hvernig er svo þess-
um málum háttað á þessu landi,
sem hefir upp á aö bjóöa meiri
og glæsilegri möguleika á þvi
sviði en flest önnur lönd?
Þvimiöur er það svo aö þróun
þessara mála hér á landi er ekki
i eins góöu lagi og verið gæti.
Það veröur þó aö viðurkenna, að
i fiskirækt hefir veriö unnið
stórvirki á siðustu árum, bæði
af hálfu þess opinbera og
einstaklinga ekki siður.
Skilningur á nauðsyn fiski-
ræktar er orðinn rikur og al-
mennur, og það má stórauka
laxagengd i ár og rækta upp
nýjar ár, svo fremi að laxinn
okkar fái að vera i friöi i sjón-
um.
Laxárnar okkar eru orðnar
geysiverðmætar og geta orðið
enn verðmætari, en sú verð-
mætasköpun þjónar ekki þeim
tilgangi, að gera laxveiðar að
almenningsiþrótt, eins og mál-
um er nú háttað.
Eftir þvi sem meiri fiskgengd
er i hverja á, verða veiðileyfi
dýrariiánnioger þetta aðsjálf-
sögðu ekki.óeðlilegt og nú kosta
veiðileyfi i góðum ám tugþús-
undir á dag! Þetta útilokar alla
venjulega launamenn frá þvi að
stunda þessa iþrótt, svo nokkru
nemi.
Það er aðeins á færi efna-
manna og hálaunamanna, svo
og erlendra auðkýfinga. Þess
eru og nokkur dæmi, að islenzk-
ar ár eru leigðar erlendum
mönnum að fullu, sem siðan
leigja þær út i smásölu!
Flestir þessara manna skila
sáralitlu af gjaldeyri i þjóöar-
búiö, nema leigunni. Þetta eru
ekki feröamenn i venjulegum
skilningi, þeir koma hingaö á
einkaþotum, hafa með sér nauð-
synjar, og skila ákaflega
hégómlegum arði, — nema þá
til örfárra manna.
Sala á veiðileyfum til
erlendra veiðimanna, sem áttu
að verðjafna árnar til Islend-
inga, hafa ekki skilað tilætluö-
um árangri.
Þeir 3-4 hundruö erlendir lax-
veiðimenn, sem hér stunda
veiðarárlega eru sáralitils virði
fyrir islenzkan ferðamannaiðn-
að, en hafa hins vegar skapaö
„yfirbyggingu” á margar af
laxveiðiánum, sem veröur aö
teljast mjög varhugaverö.
Reist hafa verið dýrindis hús
við sumar árnar, sem kosta
mjög mikið i rekstri og menn
verða nauðugir viljugir að eyða
stórfé i húsaleigu og uppihald.
Með þessu er verið að gera
laxveiðina að einskonar yfir-
stéttarsporti, bæði fyrir út-
lendinga og íslendinga, og
koma þannig i veg fyrir að al-
menningur geti notið þeirra
hlunninda, sem hans eigið land
hefir upp á að bjóða.
Þegar svo er komið, er ekki
óeðlilegt, að upp komi raddir
um að þjóðnýta beri laxveiði-
árnar.
Hvað er til ráða
Höfundur þessarar greinar
ætlar ekki að gefa nein ráð til
úrbóta i þessum málum, enda
þess li'tt umkominn.
Sjálfsagt eru ýmis ráð tiltæk
og flestan vanda má leysa, ef
vilji er fyrir hendi. Það má
vissulega koma i veg fyrir að
fjársterkir einstaklingar kaupi
upp jarðir með laxveiðiréttind-
um i þeim einum tilgangi að
nýta veiðina, en leggja jarðirn-
ar siðan i eyði.
Það má koma i veg fyrir að
útlendingum séu seld landsrétt-
indi á leigu, og útiloki lands-
menn frá sinum eigin landsgæð-
um og það má koma á betri
stjórnun á nýtingu ánna, en
stjórnun á fiskveiðum eru orð,
sem eru mikið i tizku þessa
daga.
Þvi er haldið fram að út-
lendingar fari betur með árnar
en Islendingar, veiöi minna
hver maöur. Það er rétt, að
erlendir veiðimenn koma ekki
langar leiðir til Islands til að
veiða fyrir kostnaöi, — enda
ekki mögulegt.
Sumirveiða hins vegar mikið,
aörir litið. Flestir þessara
manna eru sannir sportveiði-
menn. Aftur á móti gera hin
dýru veiðileyfi til Islendinga
það að verkum, að margir
þeirra reyna að veiða sem mest
uppikostnað, ef mögulegter, og
vissulega er misjafn sauður i
mörgu fé.
Væri hins vegar hægt aö stilla
verði veiöileyfa i hóf, breyttist
viðhorf flestra til aflans, og
veiðarnar hættu að verða fiski-
ri, heldur sönn sportveiði. Setja
mætti á hámarksfjölda veiddra
laxa og eftirlit yrði hert með
veiðunum.
En hvernig er hægt að lækka
veiðileyfi, án þess að skerða hag
veiöiréttar eigenda? Það er að-
eins hægt aö gera með þvi að
fjölga stöngurp, og auka fiski-
rækt.
Það er ömurlegt til þess að
hugsa, ef laxveiðistöngin á að
veröa einskonar stöðutákn i
þessu þjóðfélagi, landi hinna
miklu möguleika stangaveiði-
iþróttarinnar.
Veiðiréttareigendur verða að
hafa það hugfast, að þótt þeir
eigi veiðiárnar og fáum detti i
hug að svipta þá eignarétti, þá
hafa þeir skyldur við það land
og þá þjóð, er veitir þeim þessi
hlunnindi, að þau verði nýtt til
hagsbóta þjóðfélaginu og þegn-
um þess almennt, en ekki fjár-
sterkum einstaklingum ein-
göngu. Slik sjónarmið þekkjast
hvergi lengur, nema þá helzt
hjá enskum lordum og auð-
mönnum sem hafa einokað
skozku veiðiárnar.
Flestir veiðiréttareigendur
munu lika skilja þetta fullvel.
Eðlilegast er að landssamtök
veiðiréttareigenda taki að fullu
og öllu við útleigu i heildsölu á
allri laxveiði i landinu.
I næstu grein verður rætt um
aðra þætti veiðimála.
Fe rðamálakönnun og
ævintýri úr 1001 nótt.
>
r
r
r