Tíminn - 27.07.1976, Page 11

Þri&judagur 27. júli 1976.
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: 1
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Heigason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steimgrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhús-
inu við Lindargötu, slmar 18300 — 18306. Skrifstofur I
Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 — aug-
lýsingaslmi 19523. Verð I lausasölu kr. 50.00. Askriftar-
gjaid kr. 1000.00 á mánuði. Blaðaprent h.f.
Viðskiptahallinn
og verðbólgan
Það heyrist öðru hvoru i umræðum um efna-
hagsmálin, að viðskiptahallinn og verðbólga,
sem nú er glimt við reki rætur til þess, að efna-
hagsráðstafanir núverandi rikisstjórnar hafi
bæði verið ófullnægjandi og komið of seint. Þess
vegna sé vandinn nú meiri en hann hafi þurft að
vera.
I tilefni af þessari gagnrýni, þykir rétt að rifja
upp eftirgreindar staðreyndir.
Þegar rikisstjórnin kom til valda i ágústmán-
uði 1974, var það sameiginlegt mat sérfræðinga
og stjórnmálaforingja i öllum flokkum, að
nauðsynlegt væri að framkvæma 15-17% gengis-
fellingu eða aðra hliðstæða ráðstöfun til að
tryggja rekstur útflutningsframleiðslunnar. út-
litið var hins vegar ekki talið verra en það, að
þessi gengisfelling myndi nægja. Viðskipta-
ástandið versnaði hins vegar miklu meira en
menn höfðu séð fyrir. Þess vegna var það mat
sérfræðinga i febrúarmánuði 1975, að enn þyrfti
að lækka gengið um 20%, ef útflutningsfram-
leiðslan ætti ekki að stöðvast. Svo skýr rök voru
færð fyrir nauðsyn þessarar ráðstöfunar, að
fulltrúar Alþýðubandalagsins i stjórn og banka-
ráði Seðlabankans treystu sér ekki til að vera á
móti henni, og greiddi annar atkvæði með henni,
en hinn sat hjá. Það var von sérfræðinga á
þessum tima, að umrædd ráðstöfun myndi nægja
til að tryggja atvinnureksturinn. Rikisstjórn,
sem þannig hefur tvifellt gengið á einu ári, verð-
ur vart ásökuð fyrir það, að hafa brostið þor til að
gera róttækar ráðstafanir.
Þvi er nú haldið fram, að til viðbótar gengis-
fellingunum hefði rikisstjórnin átt að gera rót-
tækar ráðstafanir til að draga úr framkvæmdum
og minnka þenslu á þann hátt Það var hins vegar
ljóst, að hefði það verið gert, myndi hafa hlotizt
af þvi miklu meiri kjararýrnun en ella einkum
hjá láglaunafólki, og auk þess hefði komið til
verulegs atvinnuleysis. Hætt er við, ef svo langt
hefði verið gengið, að launþegasamtökin hefðu
orðið enn harðari i kröfum sinum og ekki aðeins
komið til verkfalla, heldur meiri kauphækkana,
sem hefðu gert ástandið enn verra. Tillögur um
slikan samdrátt bárust lika siður en svo úr her-
búðum stjórnarandstæðinga, heldur komu þaðan
kröfur um margvislegar hækkanir.
Þess er að geta, að verðhækkun oliunnar hefur
mjög ýtt á eftir þvi, að framkvæmdum i orkumál-
um yrði flýtt og þær auknar og landsmenn þannig
gerðir óháðir oliunotkuninni. Þess vegna var
bæði hafizt handa um Kröfluvirkjun og byggða-
linu norður, ásamt þvi að kapp var lagt á að flýta
Sigölduvirkjuninni sem mest. Nú telja sumir
þeirra, sem mest ráku á eftir þessumt frám-
kvæmdum, að hægara hefði átt að fara i sakirnar.
Ósennilegt er ekki, að þessi tónn eigi eftir að
breytast, ef oliuverðið hækkar, jafnframt þvi,
sem þeim fjölgar, sem verða óháðir oliunni.
Nú eru horfur á, að viðskiptakjörin batni
varanlega að nýju, þótt enn sé batinn hægur og
ekki megi treysta um of á hann. Þennan bata
viðskiptakjaranna verður að nota til að draga úr
viðskiptahallanum og verðbólguvextinum.
Möguleikinn til þess er meiri og betri vegna þess,
að á erfiðleikatimanum var kjaraskerðingunni
stillt i hóf og þvi þarf ekki að taka stórt stökk til
lagfæringar, eins og eftir efnahagsaðgerðirnar
1967 og 1968. Þ.Þ.
TÍMINN
ERLENT YFIRLIT
Callaghan og Healey
gegn flokksstjórninni
AAikil deila um lækkun ríkisútgjalda
Callaghan.
BREZKU rikisstjórninni
ætlar að ganga erfiðlega að
fást við efnahagsvandann,
enda þótt ekki verði annað
sagt en að verkjýðshreyfingin
sýni henni eins mikla hollustu
og framast er hægt að gera
kröfu til. Milli verkalýðs-
hreyfingarinnar og Verka-
mannaflokksins eru sterk
félagsleg tengsl, og hefur
verkalýðshreyfingin þvi
oftast beitt afli sinu til þess að
tryggja völd flokksins. Þetta
kom glöggt i ljós á siðastliðnu
ári. þegar rikisstjórn Verka-
mannaflokksins náði sam-
komulagi um það við verka-
lýðshreyfinguna, að á tima-
bilinu frá 31. júh' 1975-1. ágúst
1976 mættu laun ekki hækka
yfir ákveðið mark. Menn
treystu þá á það, að þetta
samkomulag myndi hjálpa til
þess að draga mætti úr verð-
bólgunni og atvinnuleysinu,
þar sem traust atvinnurek-
enda á meira jafnvægi i efna-
hagsmálum myndi verða til
þess, að þeir legðu aukið
fjármagn i atvinnureksturinn
og þannig hlypi nýtt f jör i hann
og framleiðsluna. Þetta hefur
ekki rætzt nema að tak-
mörkuðu leyti. Að visu hefur
dregið úr verðbólgunni, en
atvinnustarfsemin hefur ekki
aukizt að ráði. Þvi er meira
atvinnuleysi I Bretlandi nú en i
fyrra og hefur það aldrei verið
meira siðan siðari heimstyrj-
öldinni lauk. Ohjákvæmilegt
er þvi, að hin takmarkaða
kaupbinding haldist áfram, ef
ekki á verr að fara. Þetta hafa
forystumenn verkalýðshreyf-
ingarinnar gert sér ljóst, og
þvi hefur náðst nýtt sam-
komulag milli hennar og rikis-
stjórnarinnar. Efni þessa
samkomulags er það, að eftir
1. ágúst, — en þá fellur úr gildi
samkomulagið, sem gert var i
fyrra, — mega laun, sem eru
innan við 50 sterlingspund á
viku ekki hækka meira en um
2.50 sterlingspund , en laun
sem eru mUli 50-80 sterlings-
pund á viku, mega ekki hækka
meira en um 5% og laun, sem
eru yfir 80 sterlingspund,
mega ekki hækka meira en
4,5%. Gegn þessari tak-
mörkuðu kaupbindingu hét
rikisstjórnin nokkurri skatta-
lækkun.
ÞETTA nýja samkomulag
milli verkalýðshreyfingar-
innar og rikisstjórnarinnar
tókst i fyrra mánuði. Það var
mikið pólitiskt átak hjá
CaUaghan' forsætisráðherra
og Healey fjármálaráðherra
að ná þessu samkomulagi, þvi
að vinstri armur Verka-
mannaflokksins beitti sér
gegn þvi. t framkvæmdaráði
verkalýðshreyfingarinnar
tókst þó að fá það samþykkt
með tuttugu atkvæðum gegn
þremur, en i miðstjórn sjálfs
Verkamannaflokksins var það
feUt með ellefu atkvæðum
gegn átta. I miðstjórn
flokksins hefur nefnilega
vinstri armurinn meirihluta.
Andstaða hans byggist ekki
aðallega á þvi, að hann væri
svo mjög mótfallinn hinni
takmörkuðu kaupbindingu.
Höfuð-andstaða hans gegn
samkomulaginu byggðist á
þvi, að einn kafli þess fjallaði
um rikisútgjöldin og var
komizt svo að orði, að ekki
yrði mögulegt að auka þau
næstu árin, og þvi væri ekki
rúm fyrir nýjar fram-
kvæmdir, nema hætt væri við
einhverjar þeirra sem búið
væri að ákveða. Þetta taldi
vinstri armurinn beinast of
mikið gegn stefnu sinni , um
aukna forystu og afskipti
rikisvaidsins og þvi greiddi
hann atkvæði gegn samkomu-
laginu i heild.
ÞEIR Callaghan og Healey
ákváðu að hafa þessa mót-
spyrnu vinstri armsins að
þora að fella stjórnina, þótt
hún færi ekki að ráði hans. En
fljótlega kom i ljós nýr vandi,
sem mun skerpa þessa deilu i
flokknum. Það varð ljóst,að
þessi nýja kaupbinding
skapaði ekki nóga tiltrú á f jár-
mál Breta og meira þyrfti þvi
til. M.a. hélt sterlingspundið
áfram að falla. Fjármála-
menn töldu, að rikisútgjöldin
þyrftu enn að lækka og féllust
þeir Callaghan og Healey á þá
skoðun. Siðastliðinn fimmtu-
dag lagði Healey fram tillögu i
neðri málstofunni um lækkun
rikisútgjaldanna á næsta fjár-
hagsári (1977-1978) sem
nemur samtals einum
milljarð sterlingspunda (328
milljörðum islenzkra króna).
Samkvæmt þessum tillögum
Healeys lækka útgjöld til her-
mála um 100 mrlljónir
sterlingspunda, framlög til
iðnaðarfyrirtækja um 157
milljónir, lán til ibúða-
bygginga um 146
milljónir, framlög til vega-
mála um 87 milljónir, framlög
til niðurgreiðslna á vöruverði
um 80 milljónir, framlög til
Norður-lrlands um um 35
milljónir og framlög til land-
búnaðar um 20 milljónir.
Aætlað er, að um 50 þús.
manns munu i fyrstu missa
atvinnu vegna þessara
aðgerða, en tala atvinnuleys-
ingja er nú 1.464 þús. Hún
hafði heldur lækkað fyrstu
mánuði ársins, en hefur nú
hækkað aftur.
Fullvist þykir, að bæði
stjórn verkalýðshreyfingar-
innar og miðstjórn Verka-
mannaflokksins muni snúast
gegn þessum tillögum. Einn af
þingmönnum Verkamanna-
floksins, sagði við Healey i
umræðunum á fimmtudaginn:
Þú hefur unniö traust fjár-
málamanna, en tapað trausti
verkalýðshreyfingarinnar.
Hið fyrra mun þó tæpast rétt,
þvi að álit fjármálamanna
mun yfirleitt það, að niður-
skurðurinn hefði þurft að vera
meiri. Hitt er liklegra, að
verkalýðshreyfingin sætti sig
við niðurskurðinn, þótt hún
mótmæli honum, þvi að ella
fái hún rikisstjórn sem hún
treystir minna. Callaghan
hefur gefið til kynna, að
hann rjúfi þing, ef tillögurnar
verði felldar.
Þ.Þ.
engu, þvi að hann myndi ekki
Healey.