Tíminn - 10.09.1976, Qupperneq 7

Föstudagur 10. september 1976.
TÍMINN
7
hættu. Áætlanadeild geröi sam-
ræmda athugun á aöstööumun
sveitabyggða á öllu landinu. All-
margir þættir voru metnir til
umsagnar og gefið tölulegt gildi
fyrir heilar sýslur. Út frá þessum
grunni var metiö hvaöa hreppar
væru verst á vegi staddir áriö
1975 og gæfu þannig, eöa aö ööru
leyti tilefni til áætlanageröar um
sérstakar ráöstafanir.
Matsþáttum þessarar athugun-
ar má skipta i tvennt. Annars
vegar eru náttviruþættir, en hins
vegar manngeröir þættir. Til
náttúruþáttanna teljast t.d. veö-
urfar, gróður, ræktanlegt land og
hlunnindi. Til manngerðu þátt-
anna teljast t.d. samgöngur,
orkumál, bii- og tUnastærö.
Mestur munur fannst I mann-
geröu þáttunum, en oft má rekja
þaö að nokkru leyti til náttUru-
skilyröa. Mismunandi fjarlægð
frá þéttbýli og markaði viröist
skipta meginmáli, þvi aö oftast
fara saman miklar fjarlægöir til
þéttbýlis og lélegt ástand land-
bUnaöarbyggöa. Bættar sam-
göngur á landi i byggðum og á
milli byggöa viröast þvi grund-
vallarskilyröi breyttrar byggöa-
þróunar.
Svæöi, sem koma verst Ut Ur at-
huguninni, eru margar sveitir frá
Mýrasýslu til Patreksfjaröar,
einstakir hreppar á Vestfjöröum
og noröurhluti Strandasýslu.
Norðurland viröist yfirleitt ekki
illa statt, en lökustu svæöin eru
Skagi, Fljót, innstu hreppar
Suður-Þingeyjarsýslu og Noröur-
Þingeyjarsýsla. Stærsta svæöiö,
og nær samfellt, nær yfir Austur-
land og allt til Vestur-Skaftafells-
sýslu, aö örfáum hreppum undan-
skildum. Innan þessara svæöa er
mikill munur á hreppum.
Einkenni þessara svæöa i
breytilegum hlutföllum eru lágar
tekjur bænda, lítil bU, léleg hUs
fyrir menn og skepnur, litil rækt-
un og slæm félagsleg þjónusta.
Rafmagnsmál eru oft i megnu
ólagi og samgöngumál einnig.
Vlða er langt I góöar þjónustu-
stöövar og vinnslustöövar bú-
vara.
Afleiðingar þessara löku aö-
stæöna er brottflutningur fólks
umfram það sem eölilegt má
telja. Lengi framan af var þessi
brottflutningur afleiðing örrar
þéttbýlisþróunar, sem var for-
senda og afleiðing bættrar llfsaf-
komu og breyttra atvinnuhátta.
Hin síðari ár er fariö aö bera
meira á beinni grisjun byggöar I
þeim sveitum, er um ræöir.
Sumir hreppar hafa farið I eyöi,
en aörir oröiö mjög strjálbyggöir,
einkum þar sem lltil skilýröi eru
fyrir nútlma landbúnaö. Sumir
afskekktir hreppar hafa ekki enn
goldiö aö fullu þann fólksf jölda,
sem þéttbýliö krefst.
Mörg þeirra svæöa, sem verst
eru sett meö tilliti til landbún
aöar og llfsskilyröa, voru ekki
eiginleg landbúnaðarsvæöi. Aöal-
atvinna þar var sjósókn og nytjun
hlunninda meö stoö I landbúnaöi.
Landbúnaö uröu menn aö stunda
til þess aö afla hráefna I klæöi og
matvæli. Grundvellinum var
kippt undan sjósókn þegar fiskur
hvarf af grunnmiðum og atvinnu-
sjósóknarar fluttu i þorp og bæi
og hófu aö nota stærri skip. Um
leiö hvarf hinn ódýri vinnu-
kraftur, sem stundaði heimilis-
iðnað og nytjun hlunninda og
hvarf til annarra starfa I þéttbýli.
Eftir sat lltill og lélegur landbún-
aður eins og hver önnur eftir-
legukind, landlitill og án markaöa
I næsta nágrenni. Þessi svæöi er
helzt aö finna á Vestfjaröarkjálk-
anum, Austfjörðum og á Reykja-
nesskaga. Ef lagt væri blákalt
efnahagslegt mat á þessi svæöi,
þá munu þau sennilega ekki
veröa styrkt fjárhagslega og leyft
aö fara I eyöi. Nú hefur veriö
spyrnt viö fótum, stefnt aö
viöhaldi byggöar þar sem hún er
einhver.
Helztu verkefni áætl-
anagerðar i landbúnaði
og almennrar landbún-
aðarstefnu.
1) Bæta þarf samgöngur, einkum
vetrarsamgöngur, en til þess
skortir vlöa uppbyggöa vegi.
Þessi þáttur er e.t.v. sá, sem
brýnast er að bæta Ur.
2) Bæta orkumál sveitanna, svo
sem öryggi og magn raforku.
Ýmsa þjónustu er brýnt aö
laga, t.d. slma, sjónvarpsskil-
yröi og læknisþjónustu.
3) Auövelda þarf kynslóöaskipti I
landbúnaði og jafnframt
eignaskipti. Þessi atriöi eru
mjög vanrækt og torvelda eöli-
lega þróun sveitabyggða.
4) Veita þarf tæknilega, félags-
lega, og fjárhagslega aöstoö
viö samvinnu og stofnun ein-
hvers konar félagslegra
samvinnubúa bænda. Eitt-
hvert afbrigði af sllku sambýli
mundi leysa mörg af vanda-
málum sveitanna, t.d. afleys-
ingar, og kynslóðaskipti væru
mun auðveldari.
5) Hvetja þarf til sérhæfingar
bæöi á búrekstrar- og svæöa
grundvelli.
6) Veita þarf almenna tæknilega
aöstoö viö aö auka hagkvæmni
búa.m.a.meöráögjöf, og bæta
þarf heyverkunartækni viöast
hvar á landinu.
7) Skipuleggja þarf viöhald og
uppbyggingu húsakosts.
IbUöarhúsnæöi er til dæmis
vlöa ábótavant og 30-40%
ibúöarhúsa eru nú komin á
þann aldur, aö þau fara aö
veröa ónothæf, eða eru þegar
oröin þaö. I sveitum er jaldan
um þaö aö ræöa aö skipta um
húsnæöi nema byggja nýtt hús
á jörðinni, eöa flytjast I burtu
og skiljast viö llfsstarfiö.
8) t áttunda og slöasta lagi má
nefna stækkun búa um leið og
markaðurinn leyfir, einkum
þeirra, sem eru undir meöal-
lagi.
Opna úr Poetry, þar sem tvö af kvæöum Ólafs Jóhanns Sigurössonar eru prentuö.
Heimsþekkt bandarískt bókmenntatímarit birtir
Ijóð eftir Olaf Jóhann Sigurðsson
VS- Bandariska tlmaritiö
Poetry, sem f jallar einvöröungu
um ljóölist, var stofnaö áriö
1912, og æ siðan hafa flest helztu
skáld enskumælandi þjóöa verið
viö þaö riöin, enda hefur löngum
veriö litiö svo á, aö mikil viöur-
kenning væri I þvl fólgin aö fá
kvæöi birt I þessu tlmariti.
1 júnihefti timaritsins Poetry
1976birtustþrjú kvæði eftir ólaf
Jóhann Sigurösson. Þau heita á
frummálinu Gömul næturvisa
(Ur Aö laufferjum) og Jafn-
dægri á hausti og Flug vatnsins,
sem bæöi birtust I Samvinnunni
áriö 1975. Þýöandi kvæöanna er
kanadiskt ljóöskáld og prófess-
or I Ottawa, og hefur hann
meöal annars snúiö á ensku
Gisla sögu SUrssonar og Fær-
eyingasögu. I þessu hefti birtist
einnig eftir hann þýöing á kvæöi
eftir William Heinesen.
í þessu hefti af Poetry eru enn
fremur tvö kvæði eftir þriöja
Noröurlandaskáldiö, sjálfan
Hjálmar Gullberg, og er annaö
þeirra, There is aö Lake and
Nothing Ever More kallast þaö
á ensku, eithvert mesta
meistaraverk hans.
AAeirihluti fræðsluróðs
Reykjavíkur á villigötum
A fundi fræðsluráðs
Reykjavlkur 25. ág. s.l. var m.a.
fjallaö um ráöningu yfirkenn-
ara viö Laugalækjarskóla. Þá
gerðist þaö, aö 4 af 7, sem skipa
fræðsluráöiö, þ.e. Ihaldsfulltrú-
arnir, mæltu meö því, að
réttindalaus maöur yröi ráöinn I
stööuna. Þessi afstaöa Ihaldsins
á sér engar hliöstæöur, þegar
völ hefur veriö á hæfum mönn-
um meö full réttindi. Viröist svo
sem ihaldiö I fræösluráöinu
leggi meira upp Ur þvl, aö
viökomandi hafi „réttan” póli-
tiskan lit en aö hann hafi rétt-
indi til starfsins. Þannig hljóta
samtök kennara, aö ' gefa
þessu máli og afstööu Ihaldsins
gaum, þar sem svona vinnu-
brögö ganga þvert á hags-
munabaráttu þeirra.
Tlmanum hafa borizt fundar-
geröir fræösluráös og borgir-
ráös, þegar fjallaö var um þetta
mál.
I fræösluráði létu fulltrúar
minnihlutans þeir Arni Þóröar-
son, Björgvin Guðmundsson og
Þorsteinn Sigurösson bóka
eftirfarandi:
„Þegar ákveöið var aö aug-
lýsa yfirkennarastööurnar viö
barna- og gagnfræðaskóla
Reykjavikur var þaö ætlun allra
og full samstaða um þaö, aö
þeir, sem ráönir heföu veriö I
þetta trúnaöarstarf til fram-
búöar á slnum tlma, gegndu
starfinu áfram, ef þeir óskuöu
þess.
Yfirkennarastaöan viö
Laugalækjarskóla fellur aö
sjálfsögöu ekki undir þetta
óformlega samkomulag. Fyrrv.
yfirkennari skólans hefur verið
settur skólastjóri. Arngrlmur
Isberg var ráöinn yfirkennari til
bráöabirgöa s.l. vetur sam-
kvæmt ósk Þráins Guömunds-
sonar, er gegndi störfum skóla-
stjóra I fjarveru Óskars
MagnUssonar.
Vekja veröur athygli á, aö
Arngrlmur ísberg hefur ekki til-
skilin réttindi til að vera settur I
yfirkennarastööu. Hann hefur
hvorki kennarapróf né háskóla-
próf.”
Þegar fundargerö fræöslu-
ráös kom til staöfestingar I
borgarráöi lét Kristján Bene-
diktsson bóka, aö hann lýsti
furöu sinn á afstööu meirihluta
fræðsluráðs I þessu máli.
AÖ sjálfsögðu tók mennta-
málaráoherra ekkert tillit til til-
lögu fræösluráðsmanna ihalds-
ins og skipaði Karl Kristjánsson
i stöðuna, en hann fékk þrjú
atkvæöi I fræösluráöi, þ.e.
þeirra, sem geröu framan-
greinda bókun.
SPENNISTÖÐVARMÁLIÐ
LEYST
FB-Reykjavlk. Eins og Timinn
greindi frá fyrr I sumar varö
mikil deila um staösetningu á
nýju spennistöðvarshúsi fyrir
Rafmagnsveitu Reykjavikur.
Rafmagnsveitan haföi hugsaö sér
aö reisa húsiö inni á lóö Austur-
bæjarskólans. Bæöi skipulags-
nefnd og fræösluráö höföu fallizt á
þá tilhögun.
1 borgarráöi féllu atkvæöi
þannig, aö allir borgarráösmenn,
nema Kristján Benediktsson,
vildu heimila bygginguna á
skólalóðinni.
Þar sem ágreiningur varö I
borgarráöi gekk máliö til borgar-
stjórnar. Þar uröu haröar deilur
um máliö, þar sem Kristján benti
á mörg atriði, sem mæltu gegn
þvi, aö umræddri byggingu yröi
valinn staöur á skólalóöinni. Fékk
hann endanlegri afgreiöslu máls-
ins frestaö á fundinum.
Nú hefur verið ákveöiö, aö
spennustöðvarhúsiö veröi reist á
auöri lóö viö Snorrabraut, sem
Sumargjöf haföi til ráöstöfunar,
en Sumargjöf fái I staöinn lóö við
Eirlksgötu.
Þess má geta, aö skólastjóri og
kennarar Austurbæjarskólans,
svo Ibúar i nágrenni skólanna,
beittu sér mjög gegn fyrirhugaöri
byggingu á skólalóöinni.
HVERAGERÐI
Timann vantar umboðsmann i Hveragerði
frá og með 1. október n.k.
Upplýsingar i sima (91)26-500.