Tíminn - 10.09.1976, Qupperneq 9

Föstudagur 10. september 1976.
btgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steimgrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur I Edduhús-
inu viö Lindargötu, sfmar 18300 —'18306. Skrifstofur I
AOalstræti 7, slmi 26500 — afgreiðsluslmi 12323 — aug-
lýsingaslmi 19523. Verö I lausasölu kr. 50.00. Askriftar-
gjald kr. 1000.00 á mánuöi. Blaöaprent h.f.
Seiðin okkar í sjónum
Sú vitneskja, að klak þorsks og ýsu hafi lánazt vel
i ár, er að sjálfsögðu mikil gleðifregn og eins konar
fyrirheit um það, að náttúran muni ganga i lið með
okkur að bjarga verðmætustu stofnum nytjafiska á
íslandsmiðum, ef við vökum yfir þeim og kunnum
okkur hóf sjálfir. Fiskifræðingar hafa tekið skýrt
fram, að þetta árangursrika klak megi alls ekki
túlka á þá lund, að svarta skýrslan hafi verið of
svört, þvi að það segi ekkert til um annað en að skil-
yrði hafi verið góð i sjónum, þegar hrognin klöktust
út.
Um klak gilda sömu lögmál og sáningu. Þótt sán-
ing hafi heppnazt vel, getur gróðurinn misfarizt,
áður en til uppskerunnar kemur, og margt getur
lika orðið til þess að höggva mikil skörð i þann stofn
seiða, sem nú syndir um i sjónum. Og þó að fram-
haldið verði gott eins og byrjunin, eru nokkur ár unz
seiðin verða að veiðanlegum fiski og enn lengra
þangað til þau verða að fiski, sem æskilegt er, að
veiddur sé.
Vel heppnað klak i ár getur i engu breytt afstöðu
okkar til veiða útlendinga á íslandsmiðum, nema
þá komi slik röð svona afbragðsgóðra klakára, að
við önnum þvi ekki i fyllingu timans að veiða allan
þann fisk, sem veiða má án áhættu, að mörgum ár-
um liðnum. En þvi þarf varla að gera skóna. Við
eigum stóran fiskiflota og afkastamiklar vinnslu-
stöðvar, og fiskstofnarnir eru aðþrengdir.
Það verður að vera okkur efst i huga, að vernda,
eins og við höfum nokkur tök á, þann ungfisk, sem
upp vex af þessum seiðastofni næstu árin, svo að
hann beri þann arð og ávöxt, sem efni standa til.
Þar eigum við mikið i húfi — veiðivonir okkar á
komandi tið og eðlilegt viðhald nytjafiska við land-
ið.
Hættulegt nógrenni
Skipulagning byggðar er nauðsyn, og gamalt
handahóf og gömul mistök segja til sin. Þar er
mikilvægt að láta sig gruna, hvað framtiðin kann að
bera i skauti. Gamalt grunleysi um hætti á ókomn-
um tima, birtist til dæmis Reykvikingum daglega,
þegar þeir þurfa að komast leiðar sinnar um yfir-
fullar götur á annatima.
Vankantar i skipulagi geta lika verið af öðru tagi
en þvi, að skort hafi framsýni i sambandi við um-
ferð. Fyrir fáum dögum brann nótaverkstæði á
Akranesi, og þá komst skyndilega á allra varir, að
oliugeymar voru þar ekki langt undan. Slikt nábýli
er ekki hollt. 1 nótaverkstæði eru að sjálfsögðu mjög
eldfim efni, sem loga glatt, ef illa tekst til, og oliu-
geymar þó enn geigvænlegri, ef eldur kemst i þá.
Sem betur fór gerðist það ekki þarna á Akranesi.
Þegar venjulegur húseigandi vill breyta gluggum
hjá sér, setja kvisti á ris, lyfta þaki eða koma sér
upp bilskúr, kunna byggingayfirvöld að sjá á þvi
missmiði. Við þvi er ekkert að segja, ef reglur eru
ekki einstrengingslegar um of, þvi að öðrum kosti
gæti margt tekið á sig ankannalega mynd. Með
brunann á Akranesi i huga virðist það á hinn bóginn
brýn slysavörn, að kannað væri, hvar i bæjum og
kaupstöðum vinnustöðvar, þar sem hætta er á
miklu báli, ef eldur kemur upp, eru i nágrenni við
önnur viðsjárverð mannvirki, þar sem jafnvel enn-
þá meira eldsneyti er varðveitt. Þar sem slikt ná-
grenni er iskyggilegt, þar-að hyggja að breytingum.
—JH
TÍMÍNN
9
Úr útlendum blöðum:
Þurrkarnir og af
leiðingar þeirra
MEÐAL þeirra landa, sem
urðu fyrir skakkaföllum af
miklum þurrkum I sumar, var
Noregur. Skógar urðu svo
skraufþurrir, að til eindæma
telst, og viöa i landinu urðu
miklir skógarbrunar, svo sem
á Austurlandinu, Heiðmörk og
Þelamörk. Flöyen ofan við
Björgvin, sem margir Islend-
ingar kannast vel við, slapp
ekki heldur.
Sums staðar lögðu skógar-
verkamenn niður vinnu sökum
þeirrar hættu, sem þeir töldu
sér búna, og haröar deilur
urðu vegna mistaka, eða
meintra mistaka, við slökkvi-
starfið.
En Norðmenn hafa ekki að-
eins oröið fyrir miklu tjóni
vegna skógareldanna, heldur
hafa þurrkar og hitar einnig
bitnað mjög á landbúnaðinum.
Liklegt þykir, að sums staðar
verði eftirtekjan svo lltil, að
tekjuskerðingin nemi jafnvel
60-70%, miðað við meöalár.
Af þessum sökum hafa
bændasamtökin norsku þegar
snúiðsér til landbúnaðarráðu-
neytisins i Osló og leitaö hóf-
anna um, að þaö gangist fyrir
þvi, aðbændur á þurrkasvæð-
inu geti frestað afborgunum
og vaxtagreiöslum af lánum,
sem á þeim hvila, þvi aö ella
muni margir þeirra fara á
vonarvöl. A Suðurlandinu er
þetta þriöja þurrkasumarið I
röö og á Austurlandinu annað.
Þetta hefur einkum bitnað
harkalega á bændum, sem
hófu búskap fyrir skömmu, og
hafa ekki enn komið undir sig
fótunum, en bera I þess stað
þunga skuldabagga.
Hér er ekki farið fram á
bætur vegna þes? tjóns, sem
bændur hafa orðið fyrir,
heldur létta þeim áföllin, sem
sumarveðráttan hefur haft i
för með sér, og valda þvl með-
al annars, að þeir verða að
farga miklu af búpeningi
vegna fóðurskorts, sem er
ein afleiðing þurrkana.
1 fyrra báru norskir kom-
bændur sjálfir 32% af því tapi,
sem þeir uröu þá fyrir vegna
þurrka, en gripabændur 27%.
Akvarðanir norskra stjórn-
arvalda um auknar niður-
greiðslur á kjöti telja norskir
bændur fyrst og fremst neyt-
endum til hagsbóta. Stjórnar-
völdin hafi engin samráð haft
um þær, hvorki við bænda-
samtökin norsku né heldur
smábændasambandið, og
þeim, sem með samningsgerð
fara um landbúnaðarmál af
hálfu bænda, hafi ekki verið
um þessar ákvarðanir kunn-
ugt fyrren þeir fréttu um þær I
blöðum og öðrum fjölmiðlum.
Viröast þeir að sinu leyti ekki
telja auknar niðurgreiðslur
sér til framdráttar. En það
helgast sennilega meðal ann-
ars af þvi, að Norðmenn fram-
leiða ekki nægjanlegt kjöt til
eigin nota, svo að aukinnar
hvatar til kjötkaupa er ekki
þörf vegna umframbirgða.
Aður höfðu norsku bænda-
samtökin fariö fram á styrk til
flutninga á heyi og hálmi til
þurrkasvæöanna og ábyrgð
rikisins á rekstrarfé handa
þeim bændum, sem aðþrengd-
ir væru.
Þetta gefur nokkra hug-
mynd um, að það eru ekki ó-
þurrkar einir, sem valdið geta
stóráföllum, heldur engu að
síður miklir og langvinnir
þurrkar, þótt slikt komi
sjaldnast að verulegri sök i
okkar landi, nema hvað þeir
baga oft sprettu framan af
sumri.
Erfitt er að gera sér i hugar-
lund, hversu mikið tjón Norð-
manna af völdum þurrkanna
er, en það er glfurlegt, bæði
vegna uppskerubrests og
eyddra skóga, þar sem eldar
hafa komið upp.
Samt hafa bændur sunnar i
álfunni jafnvel oröið enn harð-
ar úti eins og alkunna er af
fréttum,og þar bitnaði vatns-
skorturinn ekki aðeins á
bændum og þeim öðrum, sem
jörðina erja, heldur einnig
borgarbúum, sem urðu aö
spara viðsig vatn eins og frek-
ast var kostur, og iðnaöi, sem
krefst mikils vatns.
1 Englandi var fólk, sem
leyföi sér að vökva garða sina,
sums staöar dregið fyrir lög
og dóm I sumar og sektað fyrir
andþjóðfélagslegar athafnir. I
öllum blöðum þar i landi, svo
og sjónvarpi og útvarpi, linnti
ekki áskorunum og áminning-
um til fólks að spara vatn, og
lögregluþjónar voru sendir á
vettvang um nætur til þess að
rannsaka við vasaljós, hvort
jarðvegur I görðum væri rak-
ur, þvi aö þá þótti einsýnt, að
reglurnarhefðu verið brotnar.
En hætt var talið við, að þver-
brotið fólk gæti gripiö til þess
að vökva i skjóli myrkurs.
Aö sjálfsögðu var strang-
lega bannað aö þvo bfla og
önnur ökutæki, þar sem vatns-
skorturinn var alvarlegur, og
hiðsama gilti um gluggaþvott
og annan þvott húsa utan
dyra. Viö grófum brotum af
þessu tagi lá hvorki meira né
minna en fjögur hundruð
sterlingspunda sekt.
Enginn veit, hvaö átt hefur
fyrr en misst hefur. Þannig er
það um vatnið. Meðan regnið
dynur úr loftinu, finnst að
jafnaði fæstum það eftir-
sóknarvert. Björgvin I Noregi
er til dæmis annálað rign-
ingarbæli, en þó er skógurinn
ofan viö bæinn orðinn svo
þurr, að þar kom upp eldur, og
á Bretlandseyjum þykja vot-
viðri þrálát. En þegar náttúr-
an bregður venju sinni, lætur
sólina! sklna yfir lönd af meira
örlæti en góðu hófi gegnir,
verður regniö óskadraumur-
inn. Þess er beöið með eftir-
væntingu, og komi það ekki
fyrr en seint og um slðir, eins
og gerðist á þessu sumri I
mörgum löndum, er afleiðing-
in ekki aðeins margvisleg og
sums staðar sjaldgæf óþæg-
indi, heldur stórtjón, svo að
heil byggðarlög og heilar
stéttir bera ekki sitt barr fyrst
á eftir.