Tíminn - 29.10.1976, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Föstudagur 29. október 1976
AAatthías Á. AAathiesen fjármáiaráðherra:
Sá árangur, sem náðst hefur í
efnahagsmálum,
er aðeins áfangi
Ææ 1 Æma máÆ mMm ab
Matthias Á. Mathiesen fjármálaráðherra mælti i gær fyrir frumvarpi til fjár- laga fyrirárið 1977.Ferhér á eftir úrdráttur úr ræöu fjár- málaráðherra. ú langri og erfiðri leið
Fjárlagafrumvarp fyrir áriö
1977 ber aö skoða i ljósi þeirra
meginmarkmiða, sem rikis-
stjórnin hefur sett sér i efnahags-
málumogútliter fyriraö muni aö
verulegu leyti nást á þessu ári.
Þessi markmið voru: 1) aö draga
úr viðskiptahallanum viö útlönd,
2) að hægja á hraða veröbólgunn-
ar og 3) að tryggja fulla atvinnu.
Stjórn fjármála rikisins ásamt
stjórn peningamála og hóflegri
stefnu i launamálum er mikil-
vægasta tækið til að ná þessum
markmiðum.
Sá árangur sem náðst hefur i
efnahagsmálum er aðefns áfangi
á langri og torsóttri leið. Verð-
bólgan er enn mun örari hér á
landi en i nágrannalöndum okkar.
Mörgum þjóðum heims hefur
með erfiðum aðgerðum tekizt aö
rétta við efnahag sinn, auka
framleiðslu og atvinnu en draga
‘jafnframt. -úr._yerðbólgu og við-
skiDtahalla. Nú eíu'horfur Ji að
þjóðarframleiðsla muni yfirleítt
fara vaxandi á næstu árum og at-
vinnuástand batnandi, betra jafn-
vægi muni nást i viðskiptum
landa á milli og draga muni úr
verðbólgu. 1 þessum efnum er
vandratað meðalhófið, enda rikir
viöa verúleg' verðbólga og erfið-
greiðslustaða margra landa er
mikið áhyggjuefni.
Þróun efnahagsmála hefur á
undanförnum árum leitt i ljós
mikilvægar staðreyndir, sem
stjórnvöld verða aö taka tillit til
við mörkun efnahagsstefnu hér á
landi og þá ekki sizt við mótun
stefnunnar i fjármálum ríkisins.
Þessi atriði eru:
1) Helztu markmiðum efnahags-
mála verður ekki náð, svo að
varanlegt sé, nema þeim verði
aö verulegu leyti náð öllum i
senn. Atvinna verður ekki
tryggð til langframa ef ekki er
unninn bugur á verðbólgu og
viðskiptahalla og litt stoðar að
halda verðbólgu i skefjum og
eyða viðskiptahalla ef þeim
markmiðum verður ekki náð
nema meö verulegum sam-
drætti i atvinnu. Þvi verður aö
koma til samræming i stjórn
efnahagsmála og samstaða
milli stétta og hagsmunahópa.
2) Skilyrðum til áframhaldandi
vaxtar framleiöslu verður að
halda við lýði með heilbrigöu
atvinnulifi, þar sem vinnusemi
og framtak fái notið sín og eöli-
leg arðsemi nýtur viður-
kenningar.
3) Gæta verður hófs i útgjöldum
rikisins og skattlagningu þegn-
anna.
A grundvelli ofangreindra stað-
reynda hefur verið unnið að
undirbúningi fjárlagafrumvarps-
ins.
A fyrstu niu mánuðum þessa
árs hefur þegar komið fram veru-
legur bati á jöfnuði rekstrar-
gjalda og rekstrartekna rikis-
sjóðs og er um mikil umskipti að
ræða frá siðustu tveimur árum
sem hafa verið rikissjóöi erfið.
Stefnt hefur i jafnvægisátt i
þjóðarbúskapnum með traustari
fjárhag Tikisins og batnandi við-
skiptaárferði. Viðskiptahallinn
við útlönd var árið 1975 tæplega
12% af þjóöarframleiðslu og
verður væntanlega 4% i ár. Með
þvi að nýta það lag, sem nú gefst
til að styrkja stöðu þjóðarbúsins
út á við i stað aukningar útgjalda
væri hægt að stefna að hálfu
minni viöskiptahalla næsta ár,
eða 2-2 1/2 af þjóðarframleiöslu.
Traust stjórn á fjárm/fium
rikisins byggistm.a.á haldgóðum
og timabærum upplýsingum um
ýmsa þætti rikisfjármála, bæði
hjá rikissjóði sjálfum og einstök-
um stofnunum og rikisfyrirtækj-
um.
Sú nýskipan, sem upp var tekin
i byrjun þessa árs, með gerð
áætlana um greiösluþarfir rikis-
stofnana innan fjárlagaársins,
samtima bókun og endurskoðun
bókhaldsgagna, ásamt vikuleg-
um samanburöi við greiðslur úr
rikissjóöi, hefur leitt til virkari
heildarstjórnar rikisfjármála.
Ljóst er, aö veigamikill þáttur
aukins aðhalds og eftirlits með
útgjöldum rikisins er þaö eftirlit,
sem rikisendurskoðun annast.
Efla þarf til muna þetta eftirlit
hjá þeim stofnunum rikisins, sem
sjálfar annast fjárvörzlu. 1 þessu
sambandi telur rikisendurskoð-
andi, að cfla eigi innri endurskoð-
un hinna stærri stofnana rikisins,
en rikisendurskoðun annist eink-
um skipulagningu og umsjón
þeirrar endurskoðunar, sem fram
fer hjá hverri stofnun.
Hafa verður i huga þá stað-
reynd, að allur kostnaður af
starfsemi opinberra aðila er bor -
inn sameiginlega af þegnunum,
og þvi er það skylda þeirra, sem
með stjórn fara á hverjum tima,
að gæta þess að þeim f jármunum
sé varið á sem hagkvæmastan
hátt.
Ráðherra itrekaöi þaö álit sitt
sem fram kom i fjárlagaræðu fyr-
ir árið 1976, að athugun færi fram
á, hvort grundvöllur væri fyrir
ýmissi atvinnu- og þjónustustarf-
semi, sem hið opinbera hefur með
höndum og hvort það þjóni betur
almannahagsmunum að sú starf-
semi skuli vera i höndum ein-
staklinga eða félaga þeirra. 1
þessu sambandi verður að hug-
leiða, hvort rlkið eigiað eiga aðild
að nokkurri atvinnustarfsemi i
landinu i samkeppni við einstakl-
inga eða félög, sem sinnt geta
þeimstörfum á fullnægjandi hátt.
Um öll útgjöld fjárlaga er ljóst,
að um verulega sjálfvirkni til
hækkunar er að ræða frá ári til
árs, bæði vegna kaup- og verð-
lagsþróunar og nýrrar lagasetn-
ingar.
Ráðherra gerði að umtalsefni
einkum þrjá þætti aö þessu leyti,
þ.e. löggjöf á sviði menntamála,
mótframlög úr rikissjóði vegna
ýmissa atvinnuvegasjóða og loks
sjálfkrafa hækkanir á uppbótum
á útfluttar landbúnaöarafurðir.
Um rikisfjármálin 1976
Erfitt hefur jafnan reynzt að
láta f járlagaáætlanir standast við
þau ótryggu skilyrði sem isLefna-
hagslif býr við bæði heima fyrir
og erlendis.
Vegna sérstakrar ráöstafana á
sviði landhelgisgæzlu og fisk-
verndar m.a. voru greiðslu-
áætlanir rikissjóðs endurskoðað-
ar rækilega og sérstakt efnahags-
málafrumvarp borið fram i mai
s.l., sem fól i sér nýjar áætlanir
um rikisfjármál á árinu. Skv.
þeim ykjust útgjöld rikisins um
6,7 milljarða króna en tekjur
hækkuðu um 6,2 milljarða króna.
Miðað við núverandi endurmat
rikisfjármála munu útgjöld auk-
ast til áramóta um 3,5 milljarða
króna og verða i heild um 68
milljarðar en tekjur munu hækka
um nærri sömu fjárhæð og verða
um 68,9 milljarðar króna. Með
óhagstæðum jöfnuði á lána-
hreyfingum um 900 milljónum kr.
er þvi reiknað með að greiðsluaf-
koma rikissjóðs verði i jöfnuði á
árinu 1976.
Fjárlagafrumvarpið
1977
Þjóðhagsforsendur fjárlaga-
frumvarps eru reistar á frum-
drögum þjóðhagsspár fyrir árið
1977, en samkvæmt þeim má bú-
ast við 1-2% aukningu þjóðar-
framleiðslu á næsta ári. Almenn
þjóðarútgjöld, sem ráða miklu
um innheimtu óbeinna skatta,
gætu aukizt um nálægt 2%.
Á útgjaldahlið hefur meginá-
herzlan verið lögð á, að umsvif i
almennri opinberri starfsemi
aukist alls ekki meira en sem
nemur likiegri aukningu þjóðar-
framleiðslu á næsta ári og að
nokkuð veröi dregið úr opinber-
um framkvæmdum i heild á
næsta ári, þar sem nú er verið að
ljúka stórum áföngum i orku-
framkvæmdum. Felur þetta i sér,
að aðrar opinberar framkvæmdir
verða svipaðar og i ár, þótt f heild
dragi úr fjárfestingu. Sama
stefna ræður ákvörðun um láns-
útvegun tii opinberra fram-
kvæmda.
1 tekju- og gjaldaáætlun frum-
varpsins er reiknað með öilum
samningsbundnum breytingum
grunnkaups, sem þekktar eru,
þ.m.t. 4% hækkuná launum rikis-
starfsmanna 1. júli 1977 sam-
kvæmt kjarasamningum frá s.l.
vori, og kaupgreiðsluvisitölu eins
og hún er við gerð fjárlagafrum-
varpsins, 102,67 stig. A sama hátt
er gert ráð fyrir hækkun bóta lif-
eyristrygginga til samræmis við
launahækkanir og á þaö einnig
við launahluta sjúkratrygginga.
Við gerð fjárlagafrumvarps
undanfarin ár hafa útgjalda-
hækkanir sjaldnast verið áætlað-
ar svo langt fram á fjárlagaárið
sem um er fjallaö. Almenn verð-
lagshækkuneráætluð um 33% frá
þvi að siðasta fjárlagaáætlun var
gerð, og hefur verið höfð hliðsjón
Matthias A. Mathiesen
af þvi við gerð þessa frumvarps
til fjárlaga. Auk þess hafa nú leg-
ið fyrir tölur um raunveruleg út-
gjöld hinna ýmsu stofnana og
fyrirtækja rikisins á árinu 1975,
og hefur verið tekið tillit til
þeirra. Að mati fjármálaráð-
herra styrkir þetta fjárlagagerð-
ina til muna, auk þess sem verð-
lagsviðmiðun frumvarpsins verð-
ur nokkru nær raunverulegum
tölum en verið hefur undanfarin
ár.
A eftirfarandi yfirliti (sbr. bls.
161 í fjárlagafrumvarpinu) er
sýndur samanburður á rekstrar-
útgjöldum fjárlaga 1976 og frum-
varps 1977
1976 til 1977 nemur þannig 15,1
milljarði króna, eða 21,9%, en
hækkun tekna frá fjárlögum árs-
ins 1976 nemur 23,6 milljörðum
eða 39,2%. Við þennan saman-
burð verður að taka tillit til þess,
að 1% gjald á söluskattstofn til
þess að draga úr áhrifum verð-
hækkunar oliu á hitunarkostnað
ernú fært i fjarlagafrumvarpi, en
þetta gjald hefur ekki verið fært
með rikissjóðstekjum fram til
þessa. Þessar tekjur eru áætlaðar
l. 600 m.kr. á næsta ári og sé sú
fjárhæð dregin frá heildartekjum
fjárlagafrumvarps verður
hækkunin milli áranna 1976 og
1977 13,5 milljarðar króna eða
19,6% og hækkunin frá fjárlögum
1976 veröur 22 milljarðar eða
36,5%.
Gert er ráð fyrir óbeinum skött-
um óbreyttum eins og nú gilda,
þar með talið 18% sérstakt
vörugjald, að öðru leyti en
þvi að reiknað er með 600
m. kr. lækkun tolltekna vegna
ákvæða samninga við EFTA og
Efnahagsbandalagið. Beinu
skattarnir eru áætlaðir á grund-
velli gildandi laga. Hins vegar
verða fyrir afgreiðslu fjárlaga
flutt frumvörp um breytingar á
lögum um tekju- og éignarskatt,
þar sem meðal annars verða ný
ákvæði um skattmeðferð á tekj-
um hjóna, einföldun á tekjuskatti
einstaklinga almennt og breytta
skattalega meðferð þeirra, sem
sjálfstæðan atvinnurekstur
stunda. Einnig verða gerðar
tillögur um nýja skattmeðferð
söluhagnaðar af fyrnanlegum
eignum í tengslum við breyttar
fyrningarreglur til skatts.
Eignarskattsstiginn verður sam-
Fjárlflg 1976 þús.kr. Frumvarp 1977 þús.kr. Hækkun
þÚB.kr. %
Útpjöld á rekwtrarreikningi í»ft 857 251 Markaöir tekjustofnar 7 763 728 83 129 461 11 826 888 24 272 216 4 063 160 41.2 52.3
Sa'ntah 51 093 523 71 302 579 20 209 056 39,6
I eftirfarandi töflu er sýnd sundurliðun gjalda og heildarút- gjöld fjárlagafrumvarpsins ásamt samanburði við fjárlög 1976.
Kjúrlóg Fruui vurp HuikkUn
1976 1977 —
111.kr. m.kr. m.kr. %
Rekatrarliðir og rekstrartilftcrHlur:
l.uuil 11 615 17 449 5 804 49,8
Ouniir ruk«trargjöld 3 096 5 846 2 150 58,2
Vióliultl 1 395 2 184 789 56,6
Vextir 1 656 2 145 489 29,5
Alinunnutrvggingur 17 223 24 578 7 355 42,7
Mðurgrciðnlur •t 968 5 102 134 2,7
ÚtiliiliiiiigHii|iphætur 890 1 HOU 910 102,2
A irir rckntiurliðir og rekhtiurtillærnlur .... 3 904 5 615 1 711 43,8
Suintuls 45 377 64 719 19 342 42,6
Frá dregnt: ■érlekjur 728 1 344 616 84,6
Miimuimr 44 649 63 375 18 726 41,9
Framkvæmilarramlögt
Hreiuar rikiarruiiikvœindir 4 901 6 826 1 925 39,3
Frumk\iundir koatuðar ul ileiri uðiluru . .. 3 218 4 841 1 593 49,0
Fjurleniingurntyrkiir lil »\»ilurléiugu 3ul 357 56 18,6
FjúrrestitigurHtyrkur til eiuntukl. og numt. . 107 129 22 20,6
Frumlug tii fjúi'fesiingursjúðu 4 384 6 079 1 695 38,7
Fruinlíig til lúnugreiðnluu 1 267 1 522 255 20,1
SumtuÍH 14 208 19 754 5 546 39,0
Hrildarútgjöld i A-hluiu 58 857 83 129 24 272 41,2
Tekjuáætlun rikissjóðs fyrir ár-
ið 1977 er að venju reist annars
vegar á endurskoðaöri áætlun um
tekjur rikissjóðs á liðandi ári og
hins vegar á ákveðnum þjóðhags-
forsendum fyrirárið 1977, einkum
þeirri, að almenn þjóðarútgjöld
aukistum 2% á næsta ári, eða um
likt hlutfall og þjóðarframleiðsl-
an. Verðlagsforsendur tekju-
áætiunar eru hinar sömu og
gjaldaáætlunar.
Innheimtar tekjur 1977 eru
áætlaöar samtals 84 milljarðar
króna samanborið við 68,9 millj-
arða í endurskoðaðri tekjuáætlun
1976 og 60,3 milljarða i fjárlögum
ársins 1976. Hækkun tekna frá
ræmdur nýju fasteignamati. 1
heild er ekki reiknað með veru-
legum breytingum á skattfjár-
hæðum,en hins vegar munu þess-
ar breytingar væntanlega hafa
hafa áhrif til þess að deila skatt-
byrðinni á sanngjarnari hátt en
gildandi reglur fela i sér. Þá er
einnig ráðgert að taka ákvarðanir
um lækkuð aðflutningsgjöld og
söluskatt af vélum, tækjum og
hráefnum til samkeppnisiðnaðar,
sem munu væntanlega fela i sér
einhvern tekjumissi fyrir rikis-
sjóð. Þetta mál verður þó ekki
metið til fulls fyrr en við endan-
lega afgreiðslu fjárlaga og i
Framhald á bls. 13