Tíminn - 29.10.1976, Blaðsíða 9

Föstudagur 29. október 1976
timInn!
9
wmmrn
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steingrímur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu
við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrifstofur i Aöal-
stræti 7, simi 26500 — afgreiöslusimi 12323 — auglýsinga-
simi 19523. Verö i lausasölu kr. 60.00. Askriftargjald kr.
1.100.00 á mánuði. Blaöaprenth.f.
Völd Alþingis hafa
verið stórlega skert
í ræðu þeirri, sem Ingvar Gislason flutti i út-
varpsumræðum frá Alþingi siðastl. mánudags-
kvöld, sýndi hann fram á, að aðstaða Alþingis til að
fást við efnahagsmál væri ekki lengur hin sama og
áður var. Ingvar sagði:
„Samkvæmt lögum og viðteknum venjum, sem
mótazt hafa smátt og smátt siðustu áratugi, er
komin á valddreifing i islenzku þjóðfélagi, sem er
þeirrar gerðar, að hún hefur rýrt völd Alþingisog
rikisstjórnar. Þessi valdskerðing Alþingis er áber-
andi á sviði efnahagsmála, t.d. að þvi er tekur til
þróunar i kaupgjalds- og verðlagsmálum, en henn-
ar gætir einnig á öðrum sviðum.
Það er of viðamikið mál, að taka hér til itarlegrar
meðferðar hina nýju valddreifingu i landinu og nú-
timavaldskerðingu Alþingis og rikisstjórnar. Þó er
hér um stórmál að ræða, sem snertir grundvallar-
atriði lýðræðislegs stjórnarfars. Tel ég á þvi mikla
nauðsyn, að áhugamenn um þjóðfélagsmál og allur
almenningur fari að leiða hugann að þessu málefni
til þess að geta gert sér skynsamlega grein fyrir
þvi, hvert stefnir. Ég er i hópi þeirra, sem hafa
áhyggjur af hinni lausbeizluðu valddreifingu i þjóð-
félaginu og valdskerðingu Alþingis. Ég get ekki lýst
neinni hrifningu yfir þeirri þróun, að hagsmuna-
samtök og alls konar þrýstihópar hrifsi til sin úr
höndum Alþingis vald til þess að hafa úrslitaáhrif á
gang þjóðmála. Ég mun gera mitt til þess að vara
við þeirri hættu, sem steðjar að Alþingi vegna um-
svifa einstakra embætta og stofnana, sem sýnt hafa
tilhneigingu til þess að ráðast inn i valdhelgi Al-
þingis.
í framhaldi af þessum sérstöku hugleiðingum vil
ég leyfa mér að minna á, að rikisstjómin hefur haft
forgöngu um stofnun samstarfsnefndar allra
áhrifa- og valdaaðila i þjóðfélaginu, sem hafi það
hlutverk fyrst og fremst, að kanna orsakir verð-
bólgunnar undanfarin ár, og gera tillögur um ráð-
stafanir til þess að draga úr verðbólgu og dýrtið.
Það má kannski segja um þessa nefndarskipan,
eins og ég hef heyrt ýjað að á förnum vegi, að hún
beri keim af uppgjöf rikisstjórnar og Alþingis gagn
vart valdahópum og áhrifaöflum, sem magnazt hafi
i þjóðfélaginu á siðari áratugum á kostnað æðstu
stjórnvalda. En þvi er til að svara, að áhrifaöflin ut-
an Alþingis mega sin mikils i reynd og þvi er eðli-
legt, að finna samstarfsvettvang fyrir stjórnvöld og
hagsmunasamtök um jafnbrýnt verkefni og það er,
að leysa erfið efnahagsleg vandamál, þar á meðal
kjaramál almennings.”
Sundrungin vekur óhug
1 ræðulokin fórust Ingvari orð á þessa leið:
,,Eins og fram hefur komið i þessum umræðum,
þá eru efnahagshorfur nú að ýmsu leyti bjartar, en
þó þvi aðeins að stjórnvöld fái aðstöðu til þess að
fylgja samræmdri efnahags- og fjármálastefnu.
Augljóst er, að það er hægt að gera svartnætti úr
góðum horfum i þessu efni, ef samræmd efnahags-
málastjórn fær ekki að njóta sin. Þótt horfur séu nú
batnandi, þá fer þvi fjarri, að opnazt hafi gáttir að
allsnægtaborði. Þrátt fyrir betri horfur eru vanda-
málin enn óleyst, en hitt er vist, að gott útlit leggur
ráðamönnum, jafnt utan þings sem innan, upp i
hendurnar gullið tækifæri til lausnar á vandamál-
unum. Min skoðun er sú, að þorri fólks — allur al-
menningur i landinu, mundi fagna samstöðu áhrifa-
afla utan þings og innan, enda bera margir kvið-
boga fyrir afleiðingum sundrungar og illvigra átaka
i þjóðfélaginu.” Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Lokasóknin harðari
hjó Ford en Carter
Carter sigurvænlegri, en þó ekki öruggur
KOSNINGABARATTUNNI
i Bandarikjunum er nú að
ljúka, en kosið verður næst-
komandi þriðjudag. Siðustu
dagana hefur einna mest
athygli beinzt að Ford forseta,
er hóf mikla herferð um
siðustu helgi og hefur haldið
henniáfram alla þessa viku og
hyggst gera það fram að kjör-
degi. Það má lika segja, að
ekki hafi verið seinna vænna
fyrir forsetann að hefjast
handa, þvi að skoðanakannan-
ir sýna að hann nýtur enn
minna fylgis en Carter, þótt
mjög hafi bilið milli þeirra
Carters minnkað siðan á
flokksþingi repúblikana, sem
háð var um miðjan ágúst, en
þá var næstum helmingsmun-
ur á þeim. Að visu var
mönnum ljóst, að þessi munur
varekki með felldu, enda mun
hann hafa stafað af þvi að
ýmsir fylgismenn Reagans
kusu Carter i skoðanakönnun-
um til þess að gera hlut Fords
sem verstan og stuðla þannig
að þvi, að Reagan yrði valinn
til framboðs. Eftir að Ford
hafði verið kjörinn frambjóð-
andi og Reagan var úr sög-
unni, fór hlutur Fords strax að
batna. Mest varð svo breyt-
ingineftir fyrsta sjónvarpsein-
vigi þeirra, þar sem Carter
þótti ekki takast nógu vel.
Carter jafnaði þetta i siðari
einvigunum og hefur slðan
tekizt að halda 4-6% mun sér i
vil. Það þykir þó engan veginn
nóg til að tryggja honum
öruggan sigur, og þær breyt-
ingar gætu orðið siðustu dag-
ana, að hlutföllin breyttust.
Ford, sem hefur haldið sig
mest i Hvita húsinu siðan
kosningabaráttan hófst, hefur
lika kappsamlega reynt að
nota sér siðustu dagana til að
breyta þessu.
ÞAÐ furðulega hefur gerzt,
að Ford hefur byggt þessa
lokasókn sina á þvi, að likja
sér við þann forseta Banda-
rikjamanna, sem hefur senni-
lega verið ófrægður meira af
repúblikönum en nokkur for-
seti annar meðan hann sat i
valdastóli, Harry Truman.
Ford segist helzt vilja likjast
honum af öllum forsetum
Bandarikjanna og telur lika
margt likt með þeim. M.a.
muni hann sigra nú, þótt skoð-
anakannanir bendi til annars,
en þetta hafi Truman gert
1948. Annars er það höfuð-
boðskapurinn i öllum ræðum,
sem Ford hefur flutt aö
undanförnu, að Carter muni
reynast ómögulegur forseti og
þó einkum á sviði utanrfkis-
mála. Hann muni draga úr
herstyrk Bandarikjanna og
bjóða hættunum heim. Til að
staðfesta þetta hefur Kissing-
er verið látinn koma fram á
Ford I þriðja sjónvarpseinviginu
vigvöllinn og deila á Carter
fyrir þau ummæli hans, að
hann muni ekki blanda
Bandarikjunum i leikinn, þótt
Rússar réðust með her inn i
Júgóslaviu eftir fráfall Titos,
nema mikilsverðir hagsmunir
Bandarikjanna væru i hættu.
Kissinger sagði, að það væri
óhyggilegt að gefa slikar yfir-
lýsingar, bæði varðandi Júgó-
slaviu og Kina, þvi að það gæti
aukiö árásarhug Rússa.
Hvorki hann eða Ford hafa þó
lýst yfir þvi, að Bandarikin
myndu koma Júgóslaviu eða
Kina til hjálpar. Ford leggur
bersýnilega megináherzlu á
utanrikismálin sökum þess, að
skoðanakannanir benda til, að
menn vantreysta Carter
meira i sambandi við þau en
Ford. Hins vegar nýtur Carter
meira trausts i sambandi við
innanlandsmálin, en þó fær sá
áróður nokkurn hljómgrunn,
að hann muni hækka skattana,
þótthann beri á móti þvi. Svo
virðist, sem Ford hafi ekki
tapað neitt i hinum klaufalegu
ummælum sinum i sambandi
við Austur-Evrópu. Sam-
kvæmt skoðanakönnunum
telja 35% kjósenda, að þeir
Kissinger hafi ekki gengið of
langt til móts við Rússa, 15%
telja, að þeir hefðu mátt
ganga lengra, en 25% telja þá
hafa gengið of langt, en það er
aðeins þriðjungur þeirra kjós-
enda, sem hafa svarað spurn-
ingunni ákveðið.
CARTER hefur hagað kosn-
ingabaráttu sinni siðustu dag-
ana talsvert öðru visi en Ford.
Hann og ráðunautar hans
virðast hafa talið hyggilegast
að gefa lokaþætti kosninga-
hri'ðarinnar þann svip, að
Carter telji sig orðinn vissan
um sigur og veiti fylgismönn-
um sinum þannig styrk og
öryggi. Hann hélt sig heima
um siðustu helgi, en hóf siðan
ferðalag, sem ekki mun ljúka
fyrr en á mánudaginn. 1
ræðum sinum deilir hann
einkum á Ford fyrir rangan og
ósæmilegan málflutning og
reynir þannig að gefa til
kynna, að Ford hafi i eins kon-
ar örvæntingu gripið til
örþrifaráða. Hann mótmælir
eindregið þvi, að hann muni
veikja varnir Bandarikjanna
þó að hann hyggist draga úr
framlögum til þeirra. Hann
ætli aðeins að draga úr hóf-
lausri skriffinnsku hjá hern-
um og lækka útgjöldin á þann
hátt. Jafnframt þessu reynir
hann að vekja traust til sin og
stefnu sinnar. Carter hefur við
þann vanda að glima, eins og
margir fyrirrennarar hans, að
hann vinnur sér mikið fylgi og
álit löngu fyrir kjördag, en
flestum hefur reynzt erfitt að
halda þvi lengi. Þá koma
gagnrýnin og aðfinnslurnar til
sögunnar. Carter varð lika
fyrir þeim áróðri keppinauta
sinna i prófkjörunum, að hann
væri loðinn i skoðunum og ekki
allur þar sem hann væri séður.
Repúblikanarhafa mjög reynt
að notfæra sér þennan áróður
og veikja tiltrú til Carters á
þann hátt.
Fimm dögum fyrir kjördag
eru spárnar þannig, að Carter
sé sigurvænlegri en engan
veginn öruggur. Kosn-
ingaþátttakan getur þvi hæg-
lega ráðið úrslitum, en hún
þykir h'kleg til þess að verða
með minna móti, og sennilega
yrði þaö Ford i vil. Þ.Þ.
Linurit þetta sýnir breytingar þær, sem hafa oröiö á fylgi Cart-
ers og Fords siðan um miðjan júli er flokksþing demókrata var
haldiö.