Tíminn - 07.11.1976, Qupperneq 20

20
TÍMINN
Sunnudagur 7. nóvember 1976
Sunnudagur 7. nóvember 1976
TÍMINN
21
MAÐURINN.sem hér er rætt viö,
er lesendum Tímans svo kunnur,
aö þarflaust er aö hafa um hann
mörg orö I inngangi þessa grein-
arkorns. Flestir, sem muna
lengra en fimm ár eöa svo, aftur i
tlmann, munu minnast margra
og skeleggra greina eftir Hannes
Pálsson hér f blaöinu.
Frá Guðlaugsstöðum
að Undirfelli
Hannes Pálsson hefur löngum
veriö kenndur viö Undirfell I
Vatnsdal, og þess vegna er ekki
úr vegi aö byrja á þvi að spyrja
svo:
— Er þaö ekki rétt, aö þú sért
hvorki fæddur né uppalinn á
Undirfelli, þótt þú hafir löngum
veriö viö þann bæ kenndur?
— Jú, þaö er rétt, ég er 'hvorki
fæddur né uppalinn þar. Ég fædd-
ist á Eiðsstöðum I Blöndudal. Þar
bjó afi minn alla sína búskapar-
tiö, en bróöir hans bjó á Guð-
laugsstöðum, og sú jörö hefur
veriðí sömu ættinni siðan rétt eft-
ir aldamótin 1600. Jón Guö-
mundsson á Guölaugsstööum,
bróöir afa, seldi Páli föður min-
um Guölaugsstaöi, þegar hann
fluttist sjálfur aö Stóradal. Kona
hans var ættuöfrá Stóradal, og nú
táldi Jón Guömundsson, Jón son
sinn, sem síöar kom mjög viö
sögu 1 Islenzkum stjórnmála-
heimi, — betur settan i Stóradal
en á Guölaugsstööum, þvi aö þeir
eru afskekktari. Hins vegar vildi
Jón ekki aö Guðlaugsstaðir
gengju úr ættinni, og þess vegna
seldi hann pabba minum jöröina.
Ég ólst svo upp á Guölaugsstöö-
um, og átti þar heima til tuttugu
og sex ára aldurs. Faðir minn var
Páll Hannesson, sem fæddur var
á Guðlaugsstööum, en fluttist
kornungur aö Eiösstööum, og
móöir mín var Guörún Björns-
dóttir, dóttir Björns Eysteinsson-
ar, sem þjóðkunnur er af ævisögu
sinni.
— Fórst þú ekki snemma aö
heiman til náms?
— Jú, ég fór ungur I skóla á
Akureyri, og tók gagnfræöapróf
árið 1915. Ég var hneigöur til bú-
skapar, en leiddist lærdómur, svo
þaö varö úr, aö ég hélt ekki áfram
námi, heldur stundaöi bú með
föður mínum þangaö til ég kvænt-
ist, áriö 1926. Kona min var frá
Undirfelli I Vatnsdal, dóttir Jóns
Hannessonar og Ástu Bjarnadótt-
ur, sem voru þekkt fólk á sínum
tima. Ég fluttist austur aö Undir-
felli, þvl aö hvort tveggja var, að
viö vorum mörg, systkinin á Guö-
laugsstööum, og svo lék mér hug-
ur á Undirfelli, enda er þaö að
mínum dómi einhver fallegasta
jörð, sem ég hef kynnzt.
Ég bjó á Undirfelli fram til
1943. Bú mitt var allstórt, en
heimilisllfið var á margan hátt
erfitt. Þó var ég heppinn meö
vinnufólk, og eru mér þar einkum
I huga tveir bræöur, sem báöir
voru lengi hjá mér, — framúr-
skarandi menn, bæöi aö dugnaöi
og verkhyggni.
Slikir voru verzlunar-
hættirnir þá
— Hvenær byrjuöu afskipti þfn
af félagsmálum?
— Ég fór aö gefa mig aö þeim,
strax og ég kom úr gagnfræöa-
skólanum. Andlegur leiötogi
minn þá, var Jón Jónsson I Stóra-
dal, sem slöar varö landskjörinn
þingmaöur.
Þegar ég kom frá námi á -Akur-
eyri, var ég fyrst þrjá vetur
heima, en fór svo I Samvinnuskól-
ann, og stundaði þar nám fyrsta
áriö sem skólinn starfaöi. Jónas
Jónsson haföi ákaflega sterk á-
hrif á mig. Hann er einhver allra
bezti kennari, sem ég hef numið
hjá, og elskulegasti maður I allri
framkomu viö neméndur sína, —
ef honum likaöi viö þá á annaö
borö. En hann gat veriö haröur og
óvæginn viö þá sem voru baldnir
og óreglusamir, en sem betur fór
voru fáir þannig, þegar ég var I
skólanum.
Segja má, að allt frá þvl aö
námi mlnu I Samvinnuskólanum
lauk, hafi ég gefiö mig stjórnmál-
um meira en hollt er fyrir bónda.
Ég var endurskoöandi kaupfé-
lagsins I tuttugu ár, — og þótt ég
segi sjálfur frá, þá held ég aö ég
hafi veriö meö höröustu áróöurs-
mönnum fyrir hönd þess. Kaupfé-
lagiö var ekki oröiö fullmótaö á
þeim árum. A Blönduósi voru ein-
ir þrir kaupmenn, sem kepptu viö
Kaupfélagiö, og voru þá oft ýmis-
leg vinnubrögö viöhöfö.
Ég get sagt þér eina skrýtlu,
sem á sínum tlma haföi mikil á-
hrif á afstööu mlna til samvinnu-
hreyfingarinnar annars vegar og
kaupmannaverzlunar hins vegar.
Faöir minn var ákaflega laus
viö aö skipta sér af pólitík, þótt
félagshyggja hafi mikið fylgt ætt-
mennum mlnum. 1 hverjum ætt-
liöeru alltaf nokkrir, sem láta sig
landsmál og félagsmál miklu
skipta, en svo eru alltaf innan um
einn og einn, sem ekkert fást um
slíka hluti, og faðir minn var einn
þeirra siöastnefndu, og þaö var
aldrei talað um pólitlk á æsku-
heimili minu, fyrr en ég fór aö
fitja upp á því.
A meðan kaupfélagiö var aö
rlsa á legg hjá okkur, voru marg-
ir bændur, sem vildu verzla bæöi'
viö kaupmenn og kaupfélagiö, til
þess aö ganga úr skugga um
hvort væri hagkvæmara. Einn
þeirra var faöir minn, þótt siöar
yröi hann eindreginn samvinnu-
maöur. I nágrenni viö pabba bjó
bláfátækur bóndi á rýrðarkoti
með mikla ómegö. Hann átti tiu
börn. Þessi fátæki bóndi fékk tólf
aura fyrir pundið af dilkakjöti,
þar sem hann verzlaði, en for-
stööumaöur selstööuverzlunar á
Blönduósi gaf pabba fjórtán aura
fyrir hvert pund af dilkakjöti. Nú
tók faðir minn dilkana af þessum
bónda á hverju hausti, lagöi þá
inn á sinn reikning, lét bóka þá á
sér nótur, og borgaöi honum svo
þaö verð sem fékkst fyrir kjötið.
Þannig fékk þessi bóndi sama
verð fyrir afuröir sínar og „betri
bændur”.
Síðar fór ég eins aö. Ég lagði
mlnar litlu afuröir inn ásamt föö-
ur mlnum. Það var meöal annars
ull. En jiegar reikningar bárust
okkur, þá var þaö verö, sem ég
fékk fyrir mina ull, miklu lægra
en þaö sem pabbi fékk. Þá hét ég
þvi, aö ég skyldi aldrei framar
verzla við kaupmenn, og við þaö
stóö ég, alla þá stund, sem ég átti
heima I sveit. Sagt er, að oft velti
litil þúfa þungu hlassi. Þetta kann
aö sýnast smávægilegt, og ég
kallaöi það skrýtlu, en það átti þó
drjúgan þátt i aö móta viðhorf
mln. Og þaö sýnir vel þá verzlun-
arhætti sem viðgengust hér áöur
fyrr.
Búskapurinn á
Undirfelli
— Hvenær fluttist þú aö Undir-
felli, Hannes?
— Ég fluttist þangaö áriö 1924
og var þar nokkurs konar vinnu-
maöur hjá tengdafööur mínum
eitt ár, en viö Hólmfriöur Jóns-
dóttir á Undirfelli höföum gengiö
Ihjónaband voriö 1924. Vorið 1925
fór ég aö búa á móti tengdaföður
mlnum, og þannig bjuggum við I
félagi I tvö ár, en þaö gekk fremur
stirt, þvi aö heimilisvenjur voru
geróllkar, og sömuleiðis margt er
snerti vinnubrögð, til dæmis hey-
skap.
Ég vildi þá flytja á eignarjörö
fööur mins, Snæringsstaöi I
Svlnadal, því aö þá jörö átti pabbi
líka,en þaö vildu tengdaforeldrar
minir ekki, heldur fluttust þau aö
Þórormstungu I Vatnsdal, sem
þau áttu. Þaö er aö mörgu leyti
ágæt jörö, en á þeim árum voru
miklu meiri og betri skilyröi til
heyskapar á Undirfelli, þar sem
er mikiö sjálfgert, véltækt engi.
Viö hjónin áttum lltt skap sam-
an, og endaði þaö meö þvl, aö viö
geröum skilnaö meö okkur áriö
1943. Mér þótti mjög fyrir þvl aö
fara frá Undirfelli, og ég veit, aö
ég heföi getaö keypt jöröina meö
aöstoö fööur mins og fleiri góöra
manna, en mér fannst þaö ekki
drengskaparbragö aö gera sllkt,
þar sem ég var I raun og veru aö-
skotadýr þar, haföi komiö aö
Undirfelli frá Guölaugsstööum,
þegar ég kvæntist. Þaö varö því
úr, aö ég skipti jöröinni og lét son
minn, sem ég taldi vel fallinn til
búskapar, hafa helminginn og
þinglýsti þeim hluta sem eign
hans, en kona min hélt bæjarhús-
unum. En þetta gat ekki blessázt
heldur, og nú skemmta gárung-
arnir sér viö aö Undirfell sé I eyöi,
en jöröin er I eigu tveggja sona
minna, sem báöir eru búsettir
fyrir noröan.
CTTÁl? TVT1\ /í \J
o 1 JUiuM iVJAL
I BLÓÐINU
Rætt við Hannes Pálsson
frá Undirfelli
Hannes Púlsson.
Bændaflokkurinn
kemur til sögunnar
— Og þú sinntir alltaf félags-
málum, samhliöa umfangsmikl-
um búskap?
— Ég hef áöur getiö þess, aö ég
var lengi endurskoöandi kaupfé-
lagsins. Enn fremur var ég i yfir-
skattanefnd, og kynntist þess
vegna vel högum manna I héraö-
inu. Ég lét mig ekki heldur vanta
á neinn pólitískan fund og ég
man,.að ég var ekki nema um þaö
bil átján ára, þegar ég byrjaöi aö
halda ræöur á fundum. Svo mikiö
er aö minnsta kosti vist, aö Þór-
arinn á Hjaltabakka, sem var I
flokki, andstæöum minum skoö-
unum, sagöi um mig, aö þessum
manni teldi hann ekki þurfa aö
svara, fyrr en hann heföi fengiö
atkvæöisrétt! Og þaö var rétt, aö
ég haföi þá enn ekki náö kosn-
ingaaldri. — Þórarinn var ákaf-
lega snjall maöur, bráðgáfaöur
og ræöumaöur ágætur, þó aö Guö-
mundur i Asi, sem lengi var þing-
maöur Húnventinga, næöi jafnan
kosningu.
Frá þvi um 1920 og mörg ár þar
á eftir, var Jón I Stóradal I raun
og veru foringi Framsóknar-
flokksins I Austur-Húnavatns-
sýslu. Hann komst fyrst inn á
þing sem varamaöur Magnúsar
heitins Kristjánssonar, þegar
Magnús féll frá.
En strax og Jón kom á þing, fór
heldur illa á meö honum og Jón-
asi Jónssyni. Jónas var allráðrik-
ur, og þótti illt, ef flokksmenn risu
gegn þeim málum, sem hann bar
fram, en Jón I Stóradal var mjög
ráðrikur maður llka, og fylgdi
ekki alltaf flokkslinunni. Mér
leikur grunur á, að strax og Jón I
Stóradal kom á þing, hafi byrjað
mikil samvinna á milli hans og
Asgeirs heitins Asgeirssonar,
sem síöar varð forseti tslands.
Jón eygði I Asgeiri glæsilegan
foringja, og ætlaði sér tvlmæla-
laust aö bæla Jónas niður sem
aðalforingja flokksins.
Þetta endaði með þvi, eins og
flestum er kunnugt, að Fram-
sóknarflokkurinn klofnaöi á þing-
:nu 1933. Þá var hugmynd þeirra
beggja foringjanna, Jónasar og
Tryggva, að mynda stjórn meö
jafnaöarmönnum. Þessu neituöu
þeir algerlega, Jón i Stóradal og
Hannes Jónsson, og þá beitti Jón-
as Jónsson sér fyrir þvi, aö þeir
voru reknir úr flokknum. En all-
margir menn, sem gjarna vildu
sætta sig Viö hugmyndir flokks-
foringjanna um stjórnarmyndun,
voru á móti þvi að þessir menn
væru reknir úr flokknum, og
gengu þá sjálfir úr flokknum. Þar
má nefna Halldór Stefánsson,
þingmann Norð-Mýlinga, aö ó-
gleymdum sjálfum Tryggva Þór-
hallssyni, öðrum aðalforingja
flokksins.
Jón i Stóradal haföi undirbúiö
aðgerðir sinar mjög vel. Ég
fylgdist ágætlega með þessum
málum öllum, þvi að honum var
talsvert mikið kappsmál að fá
mig i lið með sér. Hann treysti
einnig á þrjá sjálfstæðismenn, þá
Magnús Guömundsson, Pétur
Ottesen og Pétur Magnússon.
Þessa menn alla geröi Jón i
Stóradal sér von um aö fá til liös
við sig, og ekki má gleyma As-
geiri Asgeirssyni, því hann stóö
að sjálfsögðu meö Jóni.
En þetta reyndust tálsýnir.
Enginn þessara manna gekk I
Bændaflokkinn. Sjálfstæöismenn-
irnir voru áfram I slnum flokki,
og Asgeir Ásgeirsson bauö sig
fram utan flokka i næstu kosning-
um.
Lét til leiðast að
bjóða sig fram
Eins og gefur aö skilja, varö
þetta mikiö áfall fyrir okkur,
framsóknarmenn i Húnaþingi.
Jón i Stóradal haföi verið foringi
okkar, og réöi mjög yfir flokknum
I Austur-Húnavatnssýslu. En
Hannes Jónsson var foringi I
Vestur-Húnavatnssýslu. Viö stóö-
um eiginlega andspænis þvl,
hvort okkur tækist aö halda
nokkru eftir af Framsóknar-
flokknum I Húnavatnssýslu. Viö
héldum mikinn flokksfund á
Blönduósi. Þar kom Hannes Jóns-
son meöal annarra. Þar héldu
hann og fleiri þvl fram, að þeir
væru hinir raunverulegu fram-
sóknarmenn, þaö væri Jónas og
hans lið, sem heföi brugðizt. Af
þessu varö mikið karp, sem end-
aðimeö þvi, aö meirihluti fundar-
manna gekk af fundi, ásamt Jóni I
Stóradal og Hannesi.
Við, sem eftir sátum, féöum nú
ráðum okkar, og þótti, sem von
var, illt I efni. Enginn vildi taka
aö sér að vera I framboði I kom-
andi kosningum, þvi aö fyrirsjá-
anlegt var, að sá hinn sami myndi
aðeins hljóta örfá atkvæöi. Niöur-
staöan varð að lokum sú, að ég
tæki aö mér að vera I framboöi i
kosningunum 1934. Ég hef alltai
verið heldur ósérhllfinn, hef haft
gaman af þvi aö standa I bardaga
og aldrei tekiö nærri mér vopna-
viöskipti. Sjálfstæöis- og bænda-
flokksmenn spáðu mér hundraö
atkvæðum, eöa svo, en mér tókst
að merkja tvö hundruð og nitján
atkvæöi, og hef satt aö segja allt-
af veriö montinn af þvi, — ekki
sizt vegna þess, aö viö misstum
flesta beztu áróðursmenn okkar
með Jóni I Stóradal og þvi liöi,
sem honum fylgdi.
Annaö kom líka til sögunnar, og
það var mér ekki siður erfitt en aö
missa frá mér beztu áróðurs-
mennina: Nú hugsuöu jafnaöar-
menn sér gott til glóðarinnar.
Þeir sendu I framboð Jón Sig-
urösson, sem lengi hefur verið
forystumaður I samtökum sjó-
manna. Jón var þá á sinum beztu
árum. Hann var allgóöur ræðu-
maður, og framúrskarandi áróö-
ursmaður. Hann lagði fram
geysimikla vinnu og kom á hvert
heimili, þar sem hann vissi að
framsóknarfólk var fyrir. Hann
boðaði mjög þá kenningu — sem
var fullkomlega eðlilegt frá hans
sjónarmiði — aö vonlaust væri aö
kjósa Framsóknarflokkinn, þvl
að vitað væri, að þau atkvæði
féllu dauð og kæmu engum aö
gagni, flokkurinn gæti ekki fengiö
neina uppbótarþingmenn, en meö
þvi aö kjósa jafnaðarmenn, gæti
hvert atkvæði komið aö notum.
Þetta skapaði mér aukna
vinnu, svo um munaöi. Ég vildi
ekki láta Jón hafa seinasta oröið,
heldur feröaöist um eins og hann,
kom á alla bæi þar sem hann
hafði komið — ef þar var fram-
sóknarfólk — og ræddi við þá,
sem hann hafði talað viö. Svona
gekk þetta, aö ég var alltaf
nokkrum bæjarleiöum á eftir
Jóni, og reyndi að afmá áhrif oröa
hans, ef einhver voru. En Jóni
gekk vel, hann náöi hæstu at-
kvæöatölu, sem jafnaöarmenn
hafa fengið I Austur-Húnavatns-
sýslu, ég held aö þau hafi verið 93.
Þar hafa jafnaöarmenn alltaf
veriö heldur liðfáir, og sjálfsagt
hefur eitthvað af atkvæöunum
sem Jón fékk, verið frá Fram-
sóknarflokknum.
— Þetta hefur verið þín fyrsta
för I framboö?
— Já, og þaö mátti segja um
mig hiö sama og haft er eftir
frægum Islendingi á miööldum:
„Nauðugur gekk ég til þessa
leiks”. Ég fór þessa för mjög
nauðugur, og bar einkum tvennt
til þess: í fyrsta lagi vissi ég, aö
þetta yröi ekkert annað en tima-
eyöslan, þvi auövitaö var engin
von til þess aö ég kæmist á þing,
og i öðru lagi var Jón I Stóradal
náfrændi minn-og meö beztu vin-
um minum. En ég hef 'alltaf haft
þá reglu að fylgja sannfæringu
minni, og þarna fannst mér ekki
annað koma til mála, en að fylgja
þeirri stefnu, sem Framsóknar-
flokkurinn hafði ákveöiö.
Jón Pálmason var i framboði
fyrir Sjálfstæðisflokkinn, og svo
fór, að hann vann kosninguna.
Hann_haföi fellt Guðmund i Asi
árið>’áður, 1933, og var búinn
að sitja á einu þingi, þegar þetta
var. Þó að Jón I Stóradal næöi
nokkru frá Sjálfstæðisflokknum
yfir I Bændaflokkinn, þá nægöi
þaö hvergi nærri til þess að fella
nafna hans á Akri, Jón Pálmason.
Jón á Akri var mjög sterkur á
Skagaströnd, þar sem hann og
Jónas Sveinsson héraðslæknir
voru nú farnir aö tala um að
koma upp slldarverksmiöju. Þaö
leizt Skagstrendingum auövitaö
vel á, og þeir fylgdu Jóni fast.
Þegar reiðskjótinn
brást
Mig langar að segja dálitla
skrýtlu frá þessu fyrsta framboði
minu. Okkur kom saman um þaö,
frambjóöendunum, aö halda fund
úti I Kálfshamarsvik. Þar var
talsverð byggð, en þar hafði
aldrei verið haldinn slikur fund-
ur. Og enginn okkar gat heitiö
kunnugur þar útfrá. Ekki var bll-
fært frá Skagaströnd út I Kálfs-
hamarsvfk, svo við uröum aö fá
lánaöa hesta. Kaupfélagsstjórinn
á Skagaströnd, Ólafur Lárusson,
sem var ágætur maöur, lánaöi
mér hest, og svo var riöið á staö.
Frambjóðéndurnir voru: Jón
Pálmason fyrir Sjálfstæðisflokk-
inn, Jón i Stóradal fyrir Bænda-
flokkinn, Jon Sigurðsson fyrir Al-
þýöuflokkinn, Erling Erlingsen
fyrir Kommúnistaflokkinn og ég
fyrir Framsóknarflokkinn.
Viö riöum talsvert hratt fyrst I
stað, en brátt kom I ljós, að reiö-
skjóti minn var ekki til langferða-
laga, þvi að þegar komiö var um
þaö bil hálfa leið út i Kálfsham-
arsvik, gafst hann upp. Mér leizt
nú ekki á blikuna, en ekki var um
annað að ræöa en aö fara af baki
og teyma klárinn. Þeir riðu auö-
vitað á undan eins og konungar,
Jónarnir, Jón á Akri og nafni
hans I Stóradal, og hafa sjálfsagt
hugsaö gott til aö veröa á undan
og geta talaö við fólk og undirbúiö
þaö, áður en við kæmum. En hinir
ferðafélagar minir, kratinn og
kommúnistinn, voru þó svo
mannúðlegir, aö þeir yfirgáfu
mig ekki inauðum mlnum, heldur
fylgdust með, og ráku á eftir
bikkjunni. Hygg ég að þaö hafi
verið allskopleg sjón aö sjá mig
dragast meö uppgefinn klárinn,
og þá reka á eftir.
Þegar út I Kálfshamarsvík
kom, voru hinir búnir aö bíöa I
rúman klukkutlma. Þar var
stjórnmálafundurslik nýlunda, aö
hver einasta hræða af svæöinu
var komin til þess að hlusta á. Viö
höfðum alltaf þá reglu á þessum
fundum að draga um þaö, hver
ætti að byrja aö tala. Ég man, aö
ég sagði viö félaga mlna, þarna I
Kálfshamarsvík, að ég vildi óska,
að ég þyrfti ekki að byrja núna,
þvi ég var auðvitað steinuppgef-
inn af að draga á eftir mér helvit-
is klárinn. Fundurinn byrjaöi
strax, við gáfum okkur ekki einu
sinni tima til þess aö drekka úr
kaffibolla. En það var ekki aö
sökum aö spyrja: Auðvitaö kom
minn hlutur upp fyrstur, og þaö
hefur mér þótt einna verst af þvi
sem komið hefur fyrir mig á
íramboðsfundum. En hér var
annað hvort aö duga eöa drepast,
ég setti I mig hörku og hélt þarna
eina dúndrandi skammarræöu
yfir Sjálfstæöinu og Bænda-
flokknum, og úr þessu varö hinn
fjörugasti fundur, þótt ég hafi
sjálfsagtekkigrætt mörg atkvæöi
þarna.
Langur og anna-
samur starfsdagur
— Varst þú svo ekki aftur I
framboöi I næstu kosningum?
Næstu kosningar voru 1937. Og
þar sem þaö hafði eiginlega veriö
skoðaö sem hálfgert neyðarbrauö
að þurfa aö taka þátt I kosningun-
um 1934, þá létum viö fara fram
prófkosningu 1937 hjá öllum sem
töldu sig framsóknarmenn i hér-
aðinu, jafnt félagsbundnum sem
ófélagsbundnum, til þess aö vita,
hvaða mann flokksmenn óskuöu
að hafa I kjöri. Útkoman úr þessu
prófkjöri varð sú, að ég hlaut
áttatiu og sex af hundraði allra
greiddra atkvæða, en hin fjórtán
prósentin skiptust á milli þriggja
eða fjögurra manna. Ég gat auö-
vitað ekki skorazt undan þvl aö
halda áfram, fyrst mér haföi ver-
ið sýnt þetta traust. Kosningarn-
ar 1937 fóru svo fram eins og til
stóö, en þá fór strax að halla und-
an fyrir Bændaflokknum, og viö
bættum viö okkur á annað hundr-
að atkvæðum frá þvl sem veriö
haföi 1934.
Arið 1942 var mér lika faliö aö
vera i framboði. Þá var kjör-
dæmamáliö á döfinni, og ég vissi,
að það myndi hafa einhver áhrif.
Þóbættiégviðmig allmiklu fylgi.
Um sumarið var aðeins stjórnar-
skrárþing, og kosið aftur um
haustið, en þá fékk ég nokkrum
atkvæðum færra en veriö haföi
um voriö.
Nú hafði ég verið fjórum sinn-
um I framboði, en aldrei komizt á
þing. Það var svo sem ekki neitt
glæsilegt aö falla svona æ ofan i
æ, og þá komum viö okkur saman
um það, flokksbræöurnir heima
fyrir, — með góðu samþykki
flokksforystunnar, — aö skipta
um mann, og vita, hvort ekki
tækíst betur til, Nú fengum viö á-
gætan mann, Gunnar Grimsson,
kaupfélagsstjóra á Skagaströnd,
til þess að taka þetta aö sér.
Gunnar var tvimælalaust sá maö-
ur, sem liklegastur var til þess aö
ná atkvæöum svo um munaöi úti
á Skagaströnd og Skaga, en þaö
var þaðsvæöi, sem var mér einna
lakast. Hins vegar þekkti ég hvert
mannsbarn sunnan Ytri-Laxár.
En þetta gekk ekki betur en svo,
að Gunnar fékk meira aö segja
heldur færri atkvæöi en ég haföi
fengið.
Ariö 1949 var enn fenginn nýr
maður til þess aö vera i framboöi
i kosningunum, sem þá fóru fram.
Það var Hafsteinn bóndi á Gunn-
steinsstöðum. Hann var á marg-
an hátt einn af fremstu mönnum
héraðsins, óg ég tel, aö Húna-
vatnssýsla eigi fáum mönnum
meira aö þakka en honum, meöal
annars að þvl er varðar málefni
landbúnaðarins. En þetta fór á
sömu leiö. Hafsteinn hlaut svip-
aða tölu og Gunnar, en þó eitt-
hvaö litiö eitt hærri. Jón Pálma-
son hélt alltaf velli meö sóma,
enda var sannleikurinn sá, aö
hann var mjög vaskur fundar-
maöur, og vinsæll, enda átti hann
ákaflega auövelt með aö koma
vingjarnlega fram viö hvern sem
var, og gestrisinn var hann meö
afbrigðum.
Þegar hér var komiö sögu, og
nýir menn höföu spreytt sig á
framboðinu, án þess aö nokkur
umskipti yrðu til hins betra, var
ég beöinn aö gefa kost á mér á
nýjan leik. Ég var þá kominn
hingað suöur og átti hér heima.
Þó gaf ég enn einu sinni kost á
mér, en liklega hefur búseta mln
valdiöeinhverju um,og svo mikiö
er vist, aö aldrei hef ég fengið
verri útkomu en i þetta seinasta
skipti. Þá hætti ég, enda tel ég al-
veg réttlætanlegt að draga sig I
hlé eftir aö hafa fallið fimm sinn-
um. Þó hygg ég, aö ég hafi aldrei
verið betur fallinn til fundahalda
en þarna undir lokin, þvi að þá
var ég búinn aö fá svo mikla
þjálfun.
— Geröist ekki eitt og annaö
frásagnarvert á framboösfund-
unum?
— Fundirnir hjá okkur Jóni
Pálmasyni voru alltaf fjörugir, og
oft sögulegir — og ekki vantaöi
skammirnar! JónhaföiPál Kolka
héraðslækni meö sér á fundina,
og hann (Páll) tók aö sér aö koma
til skila öllum þeim hnútum, sem
þurfti aö kasta til min, en aftur á
móti varð ég að svara fyrir mig
sjálfur, þvi ég átti engum slikum
hjálparmanni á aö skipa.
Þvi lengur sem ég hugsaöi um
stjórnmálaástandiö I heimahér-
aöi minu, þeim mun sannfæröari
varö ég um þaö, aö eina leiöin til
þess að fella Jón Pálmason væri
aö fá Björn á Löngumýri til þess
að bjóöa sig fram á móti honum.
Björn haföi i raun og veru aldrei
verið mjög harövitugur flokks-
maður, hann var vinur Jóns á
Akri, og hafði veriö kaupfélags-
stjóri á Skagaströnd, eftir aö
Gunnar Grimsson hætti, og var
þvi líklegur til þess aö ná nokkru
af fylgi Jóns á Skagaströnd, enda
varö sú raunin á. Jón Pálmason
féll fyrir Birni á Löngumýri, og
ég er sannfærður um aö Björn var
eini maðurinn, sem heföi getað
fellt hann.
Iðrast ekki nema eins
— Hefur þú ekki alltaf fylgzt
meö stjórnmálum og öðrum þjóö-
ntálum, þótt bein afskipti þin
færu minnkandi meö árunum?
— Jú. Eftir aö ég kom hingað
suður fylgdist ég alltaf með þvi
sem varaögerast. Ég hygg, aö ég
hafi komið á flesta fundi, sem
flokkur minn hefur haldiö, og á
þeim tima sem ég var aö bjóöa
mig fram til þings, fékk ég oft aö
sitja fundi þingflokks framsókn-
armanna, þótt þaö legðist aö
sjálfsögðu niður, þegar ég hætti
að bjóöa mig fram.
Vitanlega hef ég, eins og allir
aðrir menn, ekki alltaf veriö ná-
kvæmlega á sömu skoöun og for-
ysta þess stjórnmálaflokks, sem
ég fylgi, en þaö hefur þá oftast
veriö um ýmis minniháttar mál,
en ekki ágreiningur um megin-
stefnu. Þótt maður sé flokksbund-
inn I einhverjum tilteknum
stjórnmálaflokki, þá þarf hann
ekki aö imynda sér, aö hann geti
ráöiö þar einn öllu, enda yröi erf-
itt aö halda saman stjórnmála-
flokki meö þvl móti. Þetta hefur
meöal annars sannazt áþreifan-
lega á svokölluöu tætingsliði, sem
alkunnugt er úr stjórnmálasögu
siöari ára.
— Þú sérö ekki eftir þvi aö hafa
staöiö I þessu pólitíska striöi, og
svona lengi?
— Nei. Ég sé i fyrsta lagi ekki
eftir því aö hafa unniö með Fram-
sóknarflokknum og fyrir hann
þetta timabil ævi minnar, þvl aö
meginstefna hans og lifsskoöanir
mina hafa átt samleið, og eiga
þaö enn.
Ég iðrast ekki nema eins, sem
ég hef gert á pólitiskum ferli min-
um, og það er aö hafa stutt hiö
svokallaöa Hræöslubandalag, en
þaö var, eins og kunnugt er, fólgiö
i þvi, aö Framsóknarflokkurinn
og Alþýöuflokkurinn skiptu meö
sér atkvæöum. — Ég iörast þess
aö hafa meö þessum hætti stutt
Alþýðuflokkinn, þvl ég hef mesta
óbeit á honum af öllum íslenzkum
stjórnmálaflokkum.
—VS.
Guölaugsstaöir i Blöndudal. Hér ólst Hannes Pálsson upp.