Tíminn - 17.11.1976, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 17. nóvember 1976
TÍMINN
9
Útgefandi Framsóknarflokkjrinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfuiltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steingrímur Gislason.Ritstjórnarskrifstofur I Edduhúsinu
við Lindargötu, sfmar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aðal-
stræti 7, sfmi 26500 — afgreiðslusfmi 12323 — auglýsinga-
sfmi 19523. Verð i lausasölu kr. 60.00. Áskriftargjald kr.
1.100.00 á mánuði. Blaðaprenth.f.,
Hver vill draga
úr verðbólgunni?
Það viðurkenna allir, að verðbólgan sé mikið
vandamál. Flestir eða allir kvarta undan hinum
sifelldu hækkunum verðlags og kaupgjalds.
Flestir eða allir gera sér lika grein fyrir þeirri
hættu, sem fylgir sirýrnandi verðgildi pening-
anna. Sú hætta er bæði efnahagsleg og siðferðis-
leg. En þetta þarf ekki að predika fyrir fólki.
Þetta eru staðreyndir, sem eru almennt viður-
kenndar.
En hver vill svo stuðla að þvi, að draga úr verð-
bólgunni? Hver er sá, sem ekki með einum eða
öðrum hætti hjálpar til þess að auka verðbólg-
una?
Viðast hvar heyrast nú kvartanir yfir þvi, að
tekjurnar séu of lágar. Þetta gildir jafnt um ein-
staklinga og opinbera aðila. Nær allir barma sér
og vilja fá meira. Flestum ráðum er beitt til að
knýja fram hækkun. Helzt eru það lágtekjumenn-
irnir, sem fara hægt i sakimar. Þó þykjast flestir
hinna vilja rétta hlut þeirra og telja sig öðru
hverju vera að stuðla að þvi. Niðurstaðan verður
þó oftast sú, þegar upp er staðið, að bilið milli
þeirra og hinna, hefur frekar aukizt en mfnnkað.
Þótt launþegar segi, að þeir græði ekki á kaup-
hækkunum, heldur fái aðeins fleiri verðminni
krónur, heldur kauphækkunarbaráttan áfram.
Þótt atvinnurekendur og milliliðir segi, að ekki
græði þeir á verðhækkunum, heldur verðhækkun-
arbaráttan eigi að siður áfram. Sannleikurinn er
lika sá, að hvorugur þessara aðila græðir á þessu
kapphlaupi. Þeir einu sem græða, eru fésýslu-
mennirnir, sem hafa komizt yfir miklar fasteign-
ir. Þeir verða rikari og rikari með hverjum degi.
Þeir, sem enga fasteign eiga, eins og unga fólkið,
verða fátækari að sama skapi.
En þótt flestir sjái þetta, heldur kapphlaupið
áfram. Oftast eru það lika hinir opinberu aðilar,
með Landsvirkjun i fararbroddi, sem hafa for-
ustuna.
Engin undraróð til
Til virðast þeir, sem álita, að hækkunarkapp-
hlaupið milli verðlags og kaupgjalds skipti ekki
svo miklu. Það hljóti að vera til einhver undraráð
til þess að draga úr verðbólgunni. Að sjálfsögðu
gera menn þá kröfu til hinna visu landsfeðra,
ráðherranna, að þeir beiti þessum undraráðum.
Engin rikisstjórn, hvort heldur er innlend eða út-
lend, hefur þó komið auga á þessi undraráð. Hag-
fræðin virðist ekki heldur þekkja þau. Eina ráðið,
sem til er, er að draga úr kapphlaupinu milli
verðlags og kaupgjalds, en það verður ekki gert,
nema það nái jafnt til beggja þátta. Það gæti i bili
orðið sársaukafullt fyrir ýmsa, þótt sérstakt tillit
yrði tekið til láglaunafólksins. En allir myndu
græða á þvi eftir stuttan tima. Erfitt er að fram-
kvæma þetta, nema með lögum. En myndu þau
ekki verða kölluð fasismi eða kommúnismi og
þeim, sem réðust i slikt, verða illa lift i landinu?
A.m.k. yrðu þau varla framkvæmanleg, nema
almenningur gerði sér fulla grein fyrir nauðsyn
þeirra, og styddu þau i verki. Verðbólgan verður
fyrst viðráðanleg, þegar slikur almennur stuðn-
ingur er fyrir hendi.
Þ.Þ.
T. B. Millar, Christian Science Monitor:
Hvað er eftir af
heimsveldi Breta?
Menning, sem heimurinn má ekki missa
AFRAM ENGLAND.
Auðvitað meina ég ekki
bara England, heldur
konungsrikið Stóra-Bretland,
nefnilega England, Skotland,
Wales og (um fyrirsjáanlega
framtið) Norður-Irland. Ég
verð að biðja Skotana og alla
hina afsökunar, en með „Eng-
landi” eiga flestir útlendingar
við Bretlandseyjar. Þegar ég
var skólastrákur heima i
Astraliu og beið þess óþreyju-
fullur að komast i striðið, var
þetta allt England fyrir mér.
Undanfarna mánuði höfum
við enn einu sinni verið i heim-
sókn i Englandi. Við höfum
orðið vitni að niðurlægingu
sterlingspundsins, sem eitt
sinn var svo voldugt. Við
höfum séð rikisstjórnina riða
undan áföllum, sem hún að
miklu leyti átti sök á sjálf.
Enda er nú uppskorið eins og
til var sáð — eftirtekjurnar
eru rýrar og ömurlegar þrátt
fyrir drýgindalegar yfir-
lýsingar á opinberum vett-
vangi. Og við finnum til æ
lélegri þjónustu á öllum
s'/iðum, bæði hjá einstak-
lingum og hinu opinbera, þótt
verðið hækki sifellt.
Og samt er það vor bjarg-
föst skoðun, að þrátt fyrir allt
þetta geti ekki siömenntaðra
né betur vakandi þjóöfélag i
viðri veröld.
Auðvitað er þetta ekki
Gamla England. Hér er ekki
nafli heimsveldisins — það
heyrir sögunni til, sem betur
fer. Þær þjóðfélagshug-
myndir, sem Bretar sjálfir
gróðursettu og hlúðu að i
nýlendum sinum (og hefðu
mátt festa þar betur rætur),
grófu undan fótfestu þeirra
sjálfra i Nýju Dehli, Nairóbi
og Lagos. Þær hugmyndir,
sem Englendingar trúðu á á
18. og 19. öld, voru kjölfesta
heimsveldisins: þær hug-
myndir, sem þeir trúðu á, á
hinni 20., veltu þvi. Sem betur
fer.
SVO HVAÐ er eftir? Hvorki
auður Indialanda, vald né
löngun til að stjórna mönnum
og málefnum um heim allan i
þágu Lundúna eða Man-
chester.
Þaö sem eftir lifir er gildis-
matið. Þetta er þjóð, sem
metur gildi hlutanna, metur
hugmyndir og lætur sig varða
annarra hag. Skoðið þessar
staðreyndir, og látið eigi hug-
fallast.
Mörg þau vandamál, sem nú
steðja að Bretum, eru að vissu
leyti afleiðingar af of miklu
lýðræði hinar kjörnu rikis-
stjórnir þeirra á þessari öld
hafa vart kunnað sér hóf í þvi
að verða við óskum og þörfum
fjöldans, og endurskipuleggja
þjóðfélagið i réttlætisátt. Af
þessum rótum eru runnar
allar hinar ágætustu stofnanir
hins opinbera, svo sem
men ntakerf ið, atvinnu-
leysisbæturnar og sjúkra-
tryggingarnar. En afleiðingar
tveggja heimsstyrjalda, meö
gifurlegu tjóni heima og
erlendis, ásamt sex ára doða
eftir seinna striöið höfðu svo
mergsogið framleiðsluat-
vinnuvegina, að umfram-
tekjur þeirra reyndust alls
ónógar til að mæta þeim
kröfum, sem þjóðin gerði, og
bæði hugsjónamenn og
atkvæðaveiðarar vildu fyrir
hvern mun verða við.
Þótt gildismatið væri rétt,
og tilgangurinn oftast góður,
bauð framkvæmdin sjálf heim
ýmsum óvæntum hættum.
Callaghan forsætisráðherra
„Almenn menntun handa
öllum” hefur sannarlega bætt
ástandið, þar sem það var
verst, en jafnframt fá færri en
fyrr hina beztu menntun, og
skólum hefur almennt farið
hrakandi. Sjúkratrygginga-
kerfið er orðið að óseðjandi
skrifstofubákni, og atvinnu-
leysisbæturnar valda þvi, að
mörgum þykir þarflaust að
vinna. Dýrkun meðalmennsk-
unnar dró úr framkvæmda-
viljanum, og margir þeir, sem
enga umbun fengu fyrir hæfi-
leika sina eða dugnað,
koðnuðu niður eða flúöu af
landi brott.
NU blasir við augum fjöl-
menn þjóð i litlu landi, að
mestu rúin fyrri auðlindum
sinum. Hún neyðist nú loksins
til að horfast i augu við raun-
veruleika liðandi stundar, og
sniða sér stakk eftir vexti —
leita þeirra hugmynda og
þeirrar forystu, sem tekizt
getur á við vandann. Þetta
kallar á erfiða hugarfars-
breytingu, sem þó er að eiga
sér stað.
OG ÞAÐ sem meira er — hún
er að eiga sér stað innan
ramma lýðræðisþjóðfélags og
,á lýðræðisl. hátt. Þvi þetta
er þjóö þar sem menn trúa
ákaft á frjálsa skoðana-
myndun, skrifa blöðunum,fara
i kröfugöngur, og vinna fyrir
málstaðinn, — þ.á.m. þau
baráttumál, sem efst eru á
baugi meðal siðaöra manna i
nútíma þjóðfélagi — krefjast
réttar sins, og að tillit sé til sin
- tekið. Almenningur fylgist vel
með hinum ýmsu málum, og
er ófeiminn að láta til sin
heyra. Þótt lifskjör hérlendis
séu fremur bág (miðaö viðþað
sem almennt gerist á Vestur-
löndum), skrifa menn og lesa
ókjörin öll af bókum,
timaritum og dagblöðum.
Menn skiptast á skoðunum i
útvarpi og sjónvarpi. Þeir
trúa þvi, að reglum
þjóðfélagsins skuli fylgt, og
einnig valdamenn skuli vera
vammi firrtir. Þjóðin ann
landinu og náttúru þess. HUn á
sér meðfædda og mjög svo
einkennandi kimnigáfu. Og
enginn þessara eiginleika
verður frá henni tekinn.
I Lundúnum er hægt að baða
sig i menningu, velja á milli
ótal tónleika, leikáýninga,
óperu- og ballettsýninga hvert
kvöld vikunnar, og meðan
beðið er i röðinni við miða-
söluna biður þar einnig fólk af
öllum stéttum þjóðfélagsins,
húsmæður, skrifstofustúlkur
og forstjórar.
Þetta er ekki þjóð, sem
runnið hefur sitt skeið á enda,
og lifir á fornri frægð. Minnis-
merkin eru varðveitt, en jafn-
framt risa nýjar byggingar
sifellt. A meðan lifiö gengur
sinn gang i öllum sinum fjöl-
breytileika, þótt með iburðar-
minni hætti sé en áöur, vinna
Bretar að þvi að hlúa að þvi
verðmætamati, sem verið
hefur leiðarljós þeirra um
aldir. Heimurinn þarfnast
þeirra.
(T.B. Millar er ástralskur
stjórnmálafræðingur, sem býr
i London um þessar mundir).
(H.Þ. þýddi)