Tíminn - 08.01.1977, Qupperneq 9

Laugardagur 8. janúar 1977
9
Foksandssvæði, þar sem aðeins standa eftir þúfur á stöku stað.
gróðuriðju jarðarinnar að ein-
dreginni grasmyndun og bætir
jarðveginn með taðinu. Upp-
blásturinn virðist þvi ekki eyða
gróðurmoldinni i samvinnu við
sauðféð, heldur i andstöðu viö
sauðféð.
Þegar eldgos eyddu byggðun-
um að nokkru, eða sums staðar
að töluverðu leyti, eins og til
dæmis árið 1362 sbr. Arbók
Espólins, 1625, 1755 og 1875 sbr.
Aldabækurnar, þá getur það
ekki hafa verið öskuregnið eitt,
sem hrakti fólkið burtu af bæj-
unum, heldur afleiðing þess,
gróðureyðing og fjárfækkun,
sem gerði jarðirnar óbyggileg-
ar. Skaftáreldarnir og Heklu-
gosin felast ekki i þessum ártöl-
um, sem ég nefndi, en tjón af
völdum þeirra eru þó einna
kunnust. Skaftáreldarnir leiddu
sauðfjártöluna allt niður i 50
þúsund. Kalt tíðarfar með jarð-
klaka árin i kring, lagðist svo á
hina sömu sveif, oft i löngum
köflum, þótt ég láti nægja að
nefna árin 1615 og 1695, þegar
haffsinn fór bæði yfir Reykja-
nesröst og Látraröst og um-
kringdi nálega allt landið, og
1802 þegar snjór þiðnaði ekki að
fullu af öllum túmum yfir sum-
arið. Þessi vitneskja yrði mér
nóg, tilað hreinsa sauðféð af öll-
um grun um hlutdeild að eyð-
ingu gróðurtorfunnar, jafnvel
þótt ég vissi ekki, sem sögur
fara þó af, að grasrót hafihorfið
af því landi sem ekki kom undan
snjó heilt sumar. Brandstaða-
annáll bls. 42, segir meðal ann-
ars svo frá sumrinu 1802 ,..lömb
setin, aldrei rekin á fjall.
....Annars tók aldrei upp gadd
úr giljum og austan undir
brekkum og á Hrafnabjargatúni
allt sumarið. Jörð á heiðum og
fjalllendi fúnaði til skemmda og
tapaðist þar gras og kvistur, en
varð upptök að foksandi. ..ekki
kom frostlaus nótt til fjalla.
Hafisinn fór i ágústlok.”
Uppblásturinn virðist fylgja
gosplágum landsins, mikið háð-
ur veðurfari þess. Asókn hans
mótast af árferðinu, sem eðli-
lega gefur sjálfgræðslu jarðar-
innar svigrúm til umbóta með
köflum, eins og nú hefur orðið
og ég hefi þegar lýst.
Svo sem hér að framan segir,
finnst mér margar stoðir renna
undir þá skoðun að uppblástur-
inn eigi rót sfna að rekja til jarð-
elda, veðurofsa og kulda, sem
aftur hafi leitt af sér vanmátt
þjóðarinnar til að ala upp og
afla fóðurs fyrir nógu margt
sauðfé, sér til framfæris. Ein-
mitt þess vegna hafi fólkið solt-
ið, höggvið skóg og rifið hris til
eldsneytis, en ekki getað miðlað
jörðinni áburði eins og sauð-
kindin gerir, þegar hún nagar
grasið. Það virðist þvi alveg
greinilegt, að vöntun sauðfjár-
ins hafi skaðað mest, bæði þjóð-
ina og jörðina.
Niðurstaða hugleiðinga
minna um ofbeitina verður sú,
að ég gæti ekki skemmt landið
með mikilli búfjárbeit af neinni
tegund. Aftur á móti gæti ég
sveltféðútiihaganum, vegna of
mikilla þrengsla, en það er
vitanlega allt annars eðlis og
ekki æskilegt, þótt það skaði
ekki jörðina. Þó að ég sjái hana
dökkna á röku graslendi eða
jafnvel sortna, vegna of mikils
troðnings, þá sé ég ekki sjálfan
jarðveginn eyðast af henni fyrir
það, heldur sýna sig aftur ár frá
ári, grænan viðast hvar, áður en
hann fer að troðast á ný. Þetta á
sér helzt stað við afrétta-
girðingar, en rakinn og taðið
varna þá uppfoki. 1 sliku tilfelli
mætú benda á gróðurrýrnun
vegna troðnings, en ekki vegna
ofbeitar, þvi að venjulega hagar
svo til, að á sama beitarsvæði i
mismunandi fjarlægð, er mikið
til af litiö bitnu og óbitnu landi.
Þá er dreifingarmisræmi um að
kenna, sem trúlega mætti
nokkuð um bæta, en verður
varla afstýrt, á meðan kindur
eru til. A hinn bóginn sé ég, að
vallgrónu blettirnir á holtum og
melum stækka þvi meira, sem
skepnur þyrpast þar meira
saman. Þetta má afar viöa sjá
öðrum megin við afrétta- og
hagagirðingar, þótt jörðin
hinum megin, þeim megin sem
örtröð er engin, grói ekki meira
en yfirleitt gerist annars staðar
á viðavangi. Gróðurskilyrðin
virðast þvi örugglega aukast i
þvi landi, sem þétt setið er af
búfénu, ekki siður af hrossum
en kindum. Þetta gerist úka i
þröngum hestagirðingum, þar
ræktast jarðvegurinn smám
saman, en eyðist ekki.
Það er gömul staðreynd, að
búfjáráburðurinn styrkir gras-
rótina og eykur sprettu, enda er
það greinilegt, að i góðu árferði
hjálpa skepnurnar jörðinni við
grasmyndun hennar, en i illu
árferði finnst mér jafn liklegt,
að með þeim áburði, sem þær
geta þá látið i té, flýti þær ekki
íyrir gróðureyðingunni heldur
tefji fyrir henni, þótt þær megi
sin ekki svo mikils sem með
þyrfti.
Að siðustu vil ég segja þetta:
Af öllum jarðargróðri Islands
hafa menn mesta þörf fyrir
gras, en grasrækt þarfnast á-
burðar. Túnin eru ávöxtur húsa-
vistar og heimaveru bú-
smalans. Fram á ljórða tug
tuttugustu aldar voru þau nær
eingöngu ræktuð upp af hús-
dýraáburði. A túnunum vex
ekki hris, enda útrýmdu
mennirnir hrisinu sjálfir ef það
sást i úinstæðunum. Úti i hag-
anum fer féð alveg eins að, það
eyðir hrisi og skemmdarmosa,
en bætir skilyrði fyrir grasið.
Sauöféð vinnur þvi beint og -
.ávallt að framleiðslu sins
fóðurs, hvar sem það fer. Að
sjálfsögðu þarf að verjá skóg-
ræktarsvæðin fyrir ágangi.
kindanna, þvi að vel geta þær
skemmt eða eyöilagt trjá-
gróður, þóað allt sé rétt, sem ég
hefi hér að íraman sagt um við-
skipti þeirra við jöröina örfoka,
grasið og gróðurmoldina.
Sigvaldi Jóhannesson,
Enniskoti, V-Hún.
hérer vinningsvonin
SÍBS-happdrættið sem býður vinnings-
möguleikanal á móti 4. Vinningafjöldi er
18.750 og þeirra á meðal eru 2 á milljón og
24 á hálfa milljón.
Endurnýjunarverð er óbreytt - aðeins 400
krónur. Aukavinningurinn í ár er eiginlega
aðalvinningurinn! Ferðabíll sem á ekkisinn
líka - sumarbústaður á hjólum. Að utan eins
og lipur sendibíll, en að innan: eldhús, borð-
stofa og tvö svefnherbergi.
Volkswagen ferðabíll, sem dregið verður
um í júní - að verðmæti u.þ.b. 3,5 milljónir
króna.
Happdrœtti SÍBS
4